|
2000
|
|
|
Alde batetik, latindar edo indoeuropar jatorrizkoa ez zenez gero, uste zuen —horretan behintzat Azkue eta Sabino Aranarekin bat etorriz— horrek euskarari galarazi egiten ziola Europako kultur hizkuntza guztiek darabilten goi mailako terminologia greko latindarraz baliatzeko aukera. Bestaldetik, horien ordez neologismoak asmatu eta
|
erabiltzeko
eskubiderik ere ez zion ematen, hau da, euskal erroz eta elementuz osaturiko hitz berriak — Larramendik, Aranak eta Azkuek, adibidez, horien alde egin arren—, baina Unamunok, berba berriak eratzeko prozedurari badaezpadako zeritzolako, asmakari guztiak gaitzetsi etaterm inach o tzat arbuiatzen zituen.
|
|
|
Egun, lehen mundua deitzen diogun herrialde garatuetan noski, arazo nagusia ez da gizakiak irakurtzen ez jakitea, edo liburutegiak
|
erabiltzeko
eskubiderik ez izatea; egungo arazo nagusi bat informazio bolumenak sortzen du, hau da, informazio ugaritasuna da arazoa. Informazioz inguratuta bizi garen gizarte honetan arazoa dugu maiz, behar dugun informazio kopurua baino gehiago eskuratzen dugunean edo/ eta sarri behar dugun informazio hori falta dugunean.
|
|
2001
|
|
|
Ez hain aspaldi Nazio Batuen Erakundeak aurkezturiko Giza Garapenari buruzkotxostenaren atal batean agertzen da, argiki, 1999ko uztailaren 13ko Egunkariakdioen eran, «Pauso nabarmenik ez d (el) a izan berdintasunaren alde» azken urteotan, eta ez bakarrik hirugarren munduko herrietan. Alderantziz, atzerakada handiakpairatu dira emazteen lanaren (gure Iparraldean %25 langabetuen artean %60 emakume gazteak dira), osasunaren (Frantzian Weil legea hautsi nahiz dabiltza lobbyintegristak), gorputzaren
|
erabiltze
eskubidearen (Alabamako epaile batek emanduen jujamenduak ez dio emazteari «orgasmorako neholaz ere funtsezko eskubiderik onartzen»), politikagintzako agerpena segurtatzearen (Elisabet Badinter andereakuota direlakoen aurka dago) eta kirolaren (behin gizon eta emakumeen Tourrakgarai berean egiten zirenean, entzun zen Marc Madiot txirrindularia erraiten, emaztea bizikleta gainean biziki itsusi z... Eta, jadanik literatura aipatugabe, eskubide murrizteen zerrenda luza nezake lasaiki.
|
|
|
Markak bereizgarri Marka enpresaburuaren, enpresaren, establezimenduaren eta enpresa jardueraren xede diren produktu eta zerbitzuen ikur bereizgarrien multzoa da, Jabetza Industriala arautzen duen araudiaren arabera. Marka
|
erabiltzeko
eskubideak erabilera edo ustiapen esklusiboko eskubideak dira, eskubide absolutuak edo baztertzekoak, eta jabetza horren Erregistro Bereziko inskripzioaren bidez bakarrik eskuratzen dira. Marka enpresaburuak edo produktoreak erabiltzen dituenen artean adierazgarriena da.
|
|
|
Kalitate arauak, zeinaren helburuetako bat kontsumitzaileari produktuaren jatorria eta kalitatea bermatzea baita, ondorio irmo bat ezartzen du produktuaren identifikaziorik ezerako edo irakurtezintasunerako: “iberikoaren” kalitatezko izendapenak
|
erabiltzeko
eskubidea galtzea. (ezkurra, gorostia edo gizentzea) ”.
|
|
|
Espainiar Konstituzioaren 3 artikulua herri honen gainean jarri den zama eta traba pisuzko eta zailenetakoa da, eta izango da. Derrigorrezkoa dute euskaldun guztiek gaztelania ezagutzea, nahiz hura
|
erabiltzea
eskubide gisa (soilik) agertzen den. Eta" beste hizkuntza espainolak" (sic, euskarara itzulia —" Las demas lenguas españolas") bakoitzaren Autonomi Erkidegoan izango dira ere ofizialak, beraien Estatutuen arabera.
|
|
2002
|
|
|
Indarreko legedia kontutan hartuta, esan daiteke Hego Euskal Herrian epaileek badutela gaztelera
|
erabiltzeko
eskubide subjektiboa, eta horrek baldintzatuko du abian ipini nahi den edozein normalizazio prozesua, eskubide hori beti gailenduko litzatekeelako normalkuntzaren aldeko edozein arauren gainetik.
|
|
|
Ordainketa horren truk, hautatu den aste horretan apartamendua
|
erabiltzeko
eskubidea izango du urtero titular horrek, ez du beste inolako gasturik (argindarra, gasa, etab.) ordaindu behar, bi urtean behin altzariak aldatzea eta, sare horren barnean, lojamenduak trukatzeko aukera ere bermatua du.
|
|
|
Hona ideia behinena, funtsezkoena: beste inongo ingurumenean kalterik sortzeke, estatu bakoitzak bere baliabideak
|
erabiltzeko
eskubide subiranoa du.
|
|
|
Kataluniako Justizia Auzitegi Nagusiak (JANC) epaia eman du. Epai horretan, erakunde bateko langile ohiek erakundearen pentsioen barne funtsa berreskuratu eta
|
erabiltzeko
eskubidea aitortzen dute, nahiz eta erakundea nahita utzi edo kaleratu duten. Epaitza horretan, Justizia Auzitegi Nagusiko Lan Arloko Salak huts egin du La Caixako lau langile ohiren alde, funts horiek erreskatatu ditzaketen ehunka langileri ateak ireki diezazkiekeen ebazpen baten bidez. Bartzelonako Lan Arloko Epaitegi batek langileen aldeko epaia eman zuen, eta Auzitegi Gorenak orain emandako epaia gai horri buruzko lehen epai irmoa da.
|
|
|
Hizkuntz eskubideen diskurtso politiko instituzionalean gehiengo erdalduna da diskriminatuta dagoena, administrazio publikoetan sartzeko euskarari ematen zaion" garrantziagatik". Administrazio horrek nafar guziok funtzionariogai bagina bezala azaltzen ditu, eta ez administrazioaren aitzinean Nafarroako bi hizkuntzetako edozein
|
erabiltzeko
eskubidea dugun herritar gisa. Gobernua rentzatnafar euskaldunak ehuneko txiki bat baizik ez dira, eta haien hizkuntzaz zerbitzu publikoak jasotzeko eskaera gehiengo erdaldunaren kontra doan pribilegioa da, inolaz ere ez eskubidea.
|
|
|
Nafarroako Foruaren Hobekuntza, jakina denez, ez zen bozkatu. Gernikako Estatutuak bere 6 artikuluan, hizkuntza koofizialak jartzen ditu euskara eta gaztelania (Espainiako Konstituzioaren 3 artikuluarekin erkaturik espainiera jakitea derrigorrezkoa bada ere, euskara
|
erabiltzea
eskubidea besterik ez da eta ezin da inor baztertu ez jakiteagatik), 10 artikuluak kulturazdiha rdu eta azkenik, 16.ak irakaskuntzaren eskumenak garatzen ditu.
|
|
2003
|
|
|
ikastolek, kultura elkarteek eta familia eta guraso elkarteek. Agiri horren bultza tzaileek Euskal Herriko biztanleek euskara jakiteko eta
|
erabiltzeko
eskubidea zutela adierazi zuten, eta gaztelaniak eta frantsesak bizi zuten faborezko tratua salatu zuten; esparru guztietan euskara koofiziala izan zedila aldarrikatu zuten. Horrez gain, Euskal Unibertsitatea sortzea eta Euskaltzaindiaren baliabideak aberastea eskatu zuten.
|
|
|
Katalanek gauza bera egin zuten 1973an, norberaren hizkuntza
|
erabiltzeko
eskubidea azpi marratuz. Pradako agiriak bazituen Uztaritzekoan azaltzen ez ziren zenbait puntu interesgarri, hala nola, zientziaren esparruak bereizi beharra.
|
|
|
a) Lehenik eta behin, besterentzea dakar, hau da, etxebizitza aseguru etxeari modu ezeztaezinean saltzea. Higiezinak ez du inolako kargarik izan behar. b) Saltzaileak etxebizitza hori biziartean
|
erabiltzeko
eskubidea izango du. Horregatik, jabe balitz bezala erabiltzen jarrai dezake.
|
|
|
Horregatik, jabe balitz bezala erabiltzen jarrai dezake. Senar emazteen kasuan,
|
erabiltzeko
eskubideak azken ezkontidea hil arte iraunen du. c) Besterentzearen truke, biziarteko errenta jasoko da, hileko, hiruhilekoko, urteko eta abarretako esleipenen bidez, lortu den itunaren arabera. Jasoko den pentsioaren zenbatekoa hainbat faktoreren araberakoa izango da, hala nola higiezinaren tasazio balioa eta besterentzaileen adina edo sexua.
|
|
2004
|
|
|
Irabazleak nahi beste
|
erabiltzeko
eskubidea izango du.
|
|
|
(b) Inork ez du esango (edo ez luke esan behar) hiritarrck, gobcrnu tiraniko batenkontra desobedientzia
|
erabiltzeko
eskubidea ez dutenik. Dirudienez, demokrazia forinalctan baliabide hori debekatuta dago. nahiz eta sistcma horren gehiengoak errurik gabeakez izan eta okcr horick zuzentzeko neurriak mugatuak izan.
|
|
|
Orain arte, legeak ez zien onartu ezindu horiei interprete zerbitzuak epaiketetan
|
erabiltzeko
eskubidea.
|
|
|
Entzumen ezgaitasuna duten pertsonek zeinu hizkuntzako interpreteak izango dituzte justizia auzitegi batean agertzen diren bakoitzean, Botere Judizialaren Lege Organikoak ezartzen duenaren arabera, Prozedura Zibil eta Kriminaleko legeetan sartutako erreformen ondoren. Gorrek, orain arte, komunikazio oztopo handiak zituzten justizia eskuratzeko orduan, legeak ez baitzien aitortzen auzitegietan interprete zerbitzuak
|
erabiltzeko
eskubidea. Espainiako zeinu hizkuntzako interpretea emateko edo ez emateko erabakia “areto bakoitzaren irizpideen arabera geratzen zen, eta, beraz, epaileak eskaera horri jaramonik ez egitea eta idatziz aitortzera behartzea erabaki dezake”, Espainiako Gorren Konfederazio Nazionalak (CNSE) azaldu duenez.
|
|
|
Lankidetza Estatu Batuetako enpresa handiek ere lagundu nahi dute kostuak murrizten, erabiltzaileentzat konplexutasun txikiagoko sistema informatikoak sortzen eta bi fabrikatzaile handi horien produktuek elkarreragin hobea izan dezaten. Bestalde, bien arteko akordioan sartzen da konpainia batetik bestera teknologiak
|
erabiltzeko
eskubideak ordaintzea ere. Lankidetza teknikoari dagokionez, hitzarmenak Microsoft eta Suni bestearen zerbitzarien teknologiaren alderdi jakin batzuetarako sarbidea ematen die, eta horrek aukera emango die elkarrekin hobeto funtzionatuko duten zerbitzari aplikazio berriak garatzeko lortutako informazioa erabiltzeko.
|
|
|
Errioxako piperren kasuan, produkzio, eraldaketa eta/ edo elaborazio prozesu guztia eremu barruan egiten da, eta IGP ‘Errioxako piperra’ are murriztaileagoa da nekazaritza edo elikadura produktuen beste adierazpen batzuk baino, produktua lantzeko edo produktua eremu mugatuan eraldatzeko soilik egiten baitute.
|
Erabiltzeko
eskubidea izateko, beharrezkoa da taldekatze batek zenbait dokumentu tramitatzea, produktuaren jatorrizko eremuaren eta haren ezaugarri bereizgarrien arteko lotura justifikatzeko. Dokumentazio hori, lehenik, Nekazaritza eta Garapen Ekonomikoko Sailak berrikusi behar du, eta, Errioxaren kasuan, Nekazaritza, Arrantza eta Elikadura Ministerioak.
|
|
|
1 Euskarak, Euskal Herriaren berezko hizkuntza denez, hizkuntza ofizialen maila izango du Euskal Herrian gaztelaniarekin batera eta guztiek dute bi hizkuntzok ezagutzeko eta
|
erabiltzeko
eskubidea.
|
|
|
2 Komunitate Autonomoko Erakunde komunek Euskal Herriko egoera sozio-linguistikoaren ñabardurak kontuan izanik, bi hiz1 Euskara, Euskal Herriaren hizkuntza propioa, hizkuntza ofiziala izango da Euskadin, gaztelania bezala, eta bertako biztanle guztiek dute hizkuntza biok jakiteko eta
|
erabiltzeko
eskubidea.
|
|
|
3 Herritar guztiek dute euskara ezagutzeko betebeharra eta
|
erabiltzeko
eskubidea. Hortaz, administrazioak belaunaldi berriak euskaldunak izango direla ziurtatuko duen hezkuntza sistema antolatuko du eta bitartekoak jarrikoditu herritarrek euskara lehenbailehen eta doan ezagutu dezaten.
|
|
2005
|
|
|
Betebehar hori Kode Zibileko 394 eta Jabetza Horizontalaren Legeko 9 artikuluetan xedatutakoaren ondorio da: testu horietan, jabekide denek zona komun guztiak
|
erabiltzeko
eskubidea dutela berresten da baina, era berean, erabilera horri hainbat muga ezartzen zaizkio: gauza horren destinoa, gainerako jabekideen eskubidea errespetatzea eta komunitatearen interesak ez urratzea, alegia.
|
|
|
Funtsean" gehiengoa ren nahiari men" egiten dion hizkuntza politika paternalista baterako zuhinak ezarri ziren. Lau urte geroago ez da harritzekoa izan hezkuntza ereduen ebaluazioak eman dituen emaitza murritzak izatea, lan munduan lehen pauso herabeak baizik ez agertzea, unibertsitatean oraindik hutsune nabariak izatea, Osakidetza eta Ertzaintzare ki koha rremanetan euskara
|
erabiltzeko
eskubidea murrizturikage rtzea. Hitz batean, instituzioen arteko koordinaziorikgabeko politika, behar besteko baliabideak ez dituena, helburu eta epe lausoak dituena gauzatu da.
|
|
|
BJKNk ez dio erreparatu nahi egun ezarrita dagoen ofizialtasun bikoitzari, eta zeharka bada ere, gaztelania jakiteko derrigortasuna euskara
|
erabiltzeko
eskubidearen gainetik jarri du berriz ere.
|
|
|
Estatuko xedapenek ez dute bermatzen prozedurak herritarrak hautaturiko hizkuntzan burutuko direnik; are gehiago, ez dirudi formalki bermatuta dagoenik akusatuak hizkuntza koofizialetako bat
|
erabiltzeko
eskubidea.
|
|
|
Bi hizkuntza ofizial dagoen eremuan herritarrak edozein
|
erabiltzeko
eskubidea izatea oinarrizko eskubidea da, ez da pribilegioa, bai eta hautatuko hizkuntzan zuzenean ulertua izatekoa ere.
|
|
2006
|
|
|
historia ere bukatu omen da, eta ez da eta ez da izanen estatuen aurka altxatzeko zilegitasunik. Estatuek bai, horiek badute biolentzia
|
erabiltzeko
eskubidea... eta ederki erabiltzen dute; hogeigarren mendean, diotenez, estatuen arteko gerlek 110 milioi jende hil dute... eta estatuek beraiek beren mugen barnean... 170 milioi hil dituzte.
|
|
|
Berdintasuna zen nagusi, ez dago esklaborik, buruzagitza tribala dago, batez ere, krisialdietan. Bestalde, jabego kolektiboa daukate, beraz, jabego hori
|
erabiltzeko
eskubidea odolekoa izan behar da (senideen artean, tribukoa). Ez dute hiria entitate bezala ezagutzen.
|
|
|
egindako indarrari Elena Barrenaren ustez (2003: 123), beren lurrak
|
erabiltzeko
eskubidea emanez eta zerga Seguran bakarrik ordainaraziz eta erregeak hari emandako barrutian zeuden basoak eta mendiak erabiltzeko eskubidea onartuz. Ikusten da testuan ere, soro edo lursailez gain (laboreetarako edo izango zirenak), sagastiei ematen zaien garrantzia, euskal testuetan behin eta berriro aipatuak baitira Erdi Aroan, elikaduran zuen garrantzia agertzen diguna.
|
|
|
egindako indarrari Elena Barrenaren ustez (2003: 123), beren lurrak erabiltzeko eskubidea emanez eta zerga Seguran bakarrik ordainaraziz eta erregeak hari emandako barrutian zeuden basoak eta mendiak
|
erabiltzeko
eskubidea onartuz. Ikusten da testuan ere, soro edo lursailez gain (laboreetarako edo izango zirenak), sagastiei ematen zaien garrantzia, euskal testuetan behin eta berriro aipatuak baitira Erdi Aroan, elikaduran zuen garrantzia agertzen diguna.
|
|
|
Hiribildu edo hiri bati ematen zaion fundazio gutuna, zeinetan bere pribilegioak, askatasunak, eskubideak eta betebeharrak zehaztuta agertzen diren. Normalean izaten dira morrontzako zama eta zergen desagertzea edo gutxitzea (kaltegarrienak kenduz), biztanleei egoera juridiko berezia ematea, merkataritza babestu eta bultzatzea (baita artisautza ere, nahiz eta nekazaritza eta abeltzaintza nagusi izan hiribildu gehienetan), lurralde edo barruti bat eskaintzea (bertan pribilegio eta jurisdikzioa aplikatuz), lur komunalak
|
erabiltzeko
eskubidea ematea (urak, basoak eta larreak; mugarriz ondo bereizita eta urtero bisitatuak zirenak), autogobernurako konpetentziak ematea (kontzejua sortuz eta ofizialak: alkateak, zinpeko edo zinegotziak, errexidoreak, fidelak, eskribaua?; eta jurisdikzio berezitua:
|
|
|
Publizitate hedabidea, ikuspegi objektibotik, mezua daraman euskarria izango da, eta euskarri hori desberdina da formaren eta informazio teknologien arabera. Ikuspegi subjektibotik, berriz, hedabidearen titular edo jabeari begiratu zaio, harena bakarrik baita hedabide hori
|
erabiltzeko
eskubidea.
|
|
|
Beraz, Marken Zuzenbideak babesturiko publizitate sorkuntza izango da zeinua, eta ekonomia trafikoan zeinu jakin horrek eskubide esklusiboaz erabiltzeko aukera emango dio bere jabeari. Horrek ez dio produktu eta zerbitzuak identifikatzeko eskubidea soilik ematen, zeinu hori publizitate xedeekin
|
erabiltzeko
eskubidea ere ematen baitio.
|
|
|
Uraren IV. Mundu Foroak ez du adostasunik baliabide hori
|
erabiltzeko
eskubideari buruz
|
|
|
Denbora partekaturako ostatu turistiko bat kontratatzeak berarekin dakar, normalean, apartamentu bat leku turistiko batean
|
erabiltzeko
eskubidea urtean, astebetekoa izaten dena. Gutxieneko urteak eta gehieneko urteak ere ezartzen ditu.
|
|
|
Zuzendaritzak bildu, dokumentuak banatu, publizitatea egin, urrutitik saldu, prospekzio komertziala egin eta abar egiten duten enpresek sortutakoak dira. Izen eta helbideak edo izaera pertsonaleko beste datu batzuk
|
erabiltzeko
eskubidea izanen dute, jendeak eskura dituen iturrietan agertzen badira edo interesdunek berek eman badituzte edo haien baimenarekin lortu badira. Datuak jendearen eskura dauden iturrietatik datozenean, interesdunari bidaltzen zaion komunikazio bakoitzean datuen jatorriaren eta tratamenduaren erantzulearen identitatearen berri emango da, bai eta hari dagozkion eskubideen berri ere.
|
|
|
Helegite mordoska pilatu izan zaie epaileei azken urteotan, haiek nahi baino gehiago zalantzarik gabe, eta euskarak behar baino gutxiago ziur asko. Helegite horiek, gehienetan, euskara
|
erabiltzeko
eskubidearekin lotuta joan dira, eta, zehazki, euskara erabiltzeko eskubidea aldarrikatu dute. Helegitegintza horrek, ordea, absurdo batzuk ere sortu ditu.
|
|
|
Helegite mordoska pilatu izan zaie epaileei azken urteotan, haiek nahi baino gehiago zalantzarik gabe, eta euskarak behar baino gutxiago ziur asko. Helegite horiek, gehienetan, euskara erabiltzeko eskubidearekin lotuta joan dira, eta, zehazki, euskara
|
erabiltzeko
eskubidea aldarrikatu dute. Helegitegintza horrek, ordea, absurdo batzuk ere sortu ditu.
|
|
2007
|
|
|
Zerk bereizten ditu, legearen aurrean, duke, markes edo konde bat, eta hiritar arrunta? «Ezerk ez, tituluaren dignitatea
|
erabiltzeko
eskubideei dagokionean izan ezik», azaldu digu Jose Luis Sampedro Espainiako Genealogia, Heraldika eta Noblezia Diplomadunen Elkarteko presidenteorde eta noblezia kontuetan adituak.
|
|
|
•" Euskara, Euskal Herriko berezko hizkuntza baita, Euskadiko hizkuntza ofiziala izango da, gaztelaniarekin batera, eta hiritar guztiek dute bi hizkuntzak ezagutu eta
|
erabiltzeko
eskubidea.
|
|
|
Bada XIII. mendeko auzi agiri bat," Don Morielen fazaña" deritzana, euskara auzigai duena. Han adierazten denetik, Ojacastroko biztanleak mende horretan euskaldunak ziren eta lege aurrean euskara
|
erabiltzeko
eskubidea bermatua zuten. Epaile aurrean euskara egiteko eskubidea aitortzen duen auzi izkribu hori mende horren 30eko hamarkadakoa da, jaun hori Gaztelako merino edo epaile nagusi zen aldikoa.
|
|
|
" 6.art. Euskarak, Euskal Herriaren berezko hizkuntza denez, hizkuntza ofizialen maila izango du Euskal Herrian gaztelaniarekin batera eta guztiek dute bi hizkuntzok ezagutzeko eta
|
erabiltzeko
eskubidea".
|
|
|
Patioen banaketa aldaraztea eragin dezaketen motiboak zein diren ere jakin nahi nuke; auzokide guztiek patioren bat esklusiboki
|
erabiltzeko
eskubidea dute, nik izan ezik.
|
|
|
Alokairua partekatuko duen beste pertsona bat sartzeak errentatzaile maizterraren arteko harremanetan eta etxebizitza
|
erabiltzeko
eskubidean aldaketak dakartza; horiek, edonola ere, errentatzaileak onetsi behar ditu beti.
|
|
|
1 Gaztelania da Espainiako estatuaren hizkuntza ofiziala. Espainiar guztiek dute gaztelania jakiteko eginbeharra eta
|
erabiltzeko
eskubidea.
|
|
|
Ondasun bat edo gehiago urteko aldi zehatz batean edo zehazteko modukoan
|
erabiltzeko
eskubideak aipatzen dituzten kontratu guztiak, ondasun higiezin horiek Espainian kokatuta egonez gero, lege honetako xedapenen menpe daude, horiek egin diren lekua eta data edozein direlarik ere.
|
|
|
Lege hau indarrean jarri ondoren, urteko aldi zehatz batean edo zehazteko modukoan ondasun higiezin bat edo gehiago
|
erabiltzeko
eskubideen sustatzea, horiek eraikita egon zein eraikitze bidean egon, lege honetan ezarritakoaren menpe geratuko da.
|
|
|
1 Urteko aldi zehatz batean edo zehazteko modukoan ondasun higiezin bat edo gehiago
|
erabiltzeko
eskubideen aurretiazko araubideak eratu badira, horiek eraikita egon zein eraikitze bidean egon, zuzenbideak onartu edozein moduren arabera, bi urteko epean egokitu dira lege honetako xedapenetara.
|
|
|
Epaiak oniritzia ematen badio demandari, debekatutako jarduera behin betiko bukarazteko eta kalte ordain egokia emateko aginduaz gain, pisu edo lokala
|
erabiltzeko
eskubidea ken daiteke, askoz jota hiru urterako, arau haustearen larritasuna eta erkidegoari eragindako kalteen garrantzia aintzakotzat hartuta. Urratzailea ez bada jabea, epaiak azkendutzat jo ditzake, behin betiko, urratzaile horrek etxebizitza edo lokalaren gainean zituen eskubideak, eta, gainera, hori berehala bertatik botatzeko agindua eman dezake.
|
|
|
horretan egin izan diren abusuak; horretara datoz, ulerbidez, «multijabetzaren arloan dagoen hutsune juridikoa betetzeko beharrari buruzko ebazpen proposamena», Europako Parlamentuan 1986ko urriaren 17an aurkeztu zena, eta 94147/ EE Zuzentaraua, Europako Parlamentuarena eta Kontseiluarena, 1994ko urriaren 26koa, «denbora banatuko araubidepean ondasun higiezinak
|
erabiltzeko
eskubidearen eskuratze kontratuetan, kontratuon zati batzuei dagokienez, eskuratzaileak babesteari buruzkoa». Bide horretan, mugarri garrantzitsuak izan ziren Europako Parlamentuaren ebazpenak, 1988ko urriaren 13koa eta 1991ko ekainaren 11koa.
|
|
|
b) Frogabideak
|
erabiltzeko
eskubidea, ez edozein froga proposatzeko eskubidea, bidezkoak diren frogak proposatzeko eskubidea baino. «Bidezko froga» egitateen ingurukoa da, hau da, frogatu behar diren egitateen ingurukoa, hau da, nabarmenak ez direnak?, prozesuarekin eta alderdien alegazioekin lotura badute.
|
|
|
Bigarren, Konstituzioak akusatuari bermatu egiten dio defentsarako bidezkoak diren bitarteko guztiak
|
erabiltzeko
eskubidea (1993ko irailaren 21eko GEEAE. Kremzow kasua, eta uztailaren 1eko 89/ 1986 KAE; urriaren 25eko 303/ 1993 KAE; martxoaren 3ko 43/ 2003 KAE, etab.). Legearen aurka lortutako frogak ez dira onartzen (azaroaren 29ko 114/ 1984 KAE; apirilaren 2ko 81/ 1998 KAE; irailaren 18ko 167/ 2002 KAE, etab.). Zigor arloan, EKren 120.2 artikuluak ezarritakoaren arabera, prozedura gehienbat ahozkoa izango da.
|
|
|
Lanbide elkargoen jardueraren kontrolari dagokionez, kontuan izan behar da horien izaera juridiko berezia dela bide (sektore oinarri pribatuko korporazio publikoak dira), horien egintzen araubide juridikoa batzuetan zuzenbide publikokoa izango dela (eta, beraz, egintza horien aurkako errekurtsoak administrazioarekiko auzietako auzitegietan aurkez daitezke), eta beste batzuetan, zuzenbide pribatukoa (egintzak gainerako auzitegi arrunten mende egongo dira). ...i urratzea ezin dela alegatu zuzenean EKren 53.2 artikuluan ezarritako auzitegi arrunten aurreko errekurtso bereziaren ondoreetarako, ezta babes errekurtsoaren bidez ere (14 artikulutik eta EKren I. tituluko bigarren kapituluaren lehenengo ataletik kanpo dagoelako), baina lanbide elkargo batek aipatu berri dugun oinarrizko eskubideren bat urratzen badu, auzitegi arrunten aurrean errekurtso berezia
|
erabiltzeko
eskubidea egongo da, baita babes errekurtsoa ere Konstituzio Auzitegian; izan ere, lanbide elkargoari, babes errekurtsoaren kasuan, Konstituzio Auzitegiak esanbidez aitortu dio ente publikoaren izaera, KALOren 41.2 artikuluan ezarritakoaren arabera, azaroaren 12ko 93/ 1980 KAA?. Era berean, eta GEEHren 6.1 artikuluaren ondoreetarako, pertsonen izaera zibileko eskubide eta betebeharrei eraso egin ahal dieten lanbide elkargoen erabakien aurka errekurtsoa aurkez daiteke Estrasburgoko Auzitegian, horren inguruko jurisprudentziak ezartzen duen moduan (GEEAE hauek:
|
|
|
Zuzenbideko estatu demokratikoari buruz Konstituzioan egindako adierazpenei dagokienez, hurrengo hauek aipatu behar dira nahitaez: subiranotasuna herrian dago (1.2 art.), aniztasun politiko eta soziala adierazten dute alderdi politikoek (6 art.), langileen sindikatuek eta enpresaburuen elkarteek (7 art.), herritarrek arazo publikoetan parte hartzeko eskubidea dute, zuzen zuzenean nahiz ordezkarien bidez (23 art.), edo demokrazia erdi zuzeneko erakundeak
|
erabiltzeko
eskubidea dute, besteak beste: herri ekimena (87.3 art.), erreferenduma (Konstituzioaren araberakoa, nahitaezkoa? 168 art.?
|
|
|
Baina hori ez da eginbeharra soilik, jakiteko eginbeharra? (EKren 3.1 artikuluaren arabera, jakiteko eginbeharra gaztelaniaren ingurukoa baino ez da, eta ez autonomia erkidego batzuetan koofizialak diren gainerako hizkuntzen ingurukoa; hori ez da bereizkeriazkoa Konstituzio Auzitegiaren arabera, ekainaren 26ko 82/ 1986 KAE?), eskubidea ere bada?
|
erabiltzeko
eskubidea?; oinarrizko hezkuntza jasotzeko eginbeharra (27.4 art.), lan egiteko eskubide eginbeharra (35.1 art.), gurasoek seme alabei laguntza emateko duten eginbeharra (39.3 art.), guztiek osasunaren inguruan dituzten eskubideak eginbeharrak (43.2 art.), gizabanakoaren garapenerako egoki den ingurumena izateko eskubidea eta hori zaintzeko guztion eginbeharra (45 art.), Ganberetan azaltzeko egin...
|
|
|
Biak Araban kokatu ziren eta beraz, Arabako arauak aplikatu, nahiz arau hauek beste Foru Herrialdekoen antzekoak izan. Lehenengo enpresaren kasuan EBk kontsideratu zuen lur sailak doan
|
erabiltzeko
eskubidea, zeinek gerora merkatuko prezioa baino% 10 gutxiago ordainduko zuen, estatu laguntza zela; gainera, kenkarien artean zerga kreditua% 45 zen eta opor fiskal laburrak disfrutatzearekin alderatu; azken hau ere estatu laguntza gisa ikusi zen, lehiaren aurkakoak. Horregatik, Daewook itzuli egin behar zituen laguntza horiek.
|
|
|
Epaileak, gainera, debekatutako edo gogaikarri den jarduera edo dena delako klasea behin betiko uzteko betebeharra ezarri ahal izango du. Azkenik, epaian kalte galeren ordaina ere zehaztu daiteke, baita etxebizitza edo lokala
|
erabiltzeko
eskubidea gehienez ere hiru urtez kentzea ere, arau haustearen larritasunaren eta komunitateari eragindako kalteen arabera. Jarduera debekatuak Ondasun higiezin baten jabeari ezar lekiokeen zehapenaren larritasuna dela eta, “gogaikarri” (etxebizitza erabiltzeko eskubidea kentzea) gisa sailkatutako jarduera bat egiteari utzi gabe, jurisprudentziak baldintza batzuk ezarri ditu jarduera hori debekatutzat jo ahal izateko:
|
|
|
Azkenik, epaian kalte galeren ordaina ere zehaztu daiteke, baita etxebizitza edo lokala erabiltzeko eskubidea gehienez ere hiru urtez kentzea ere, arau haustearen larritasunaren eta komunitateari eragindako kalteen arabera. Jarduera debekatuak Ondasun higiezin baten jabeari ezar lekiokeen zehapenaren larritasuna dela eta, “gogaikarri” (etxebizitza
|
erabiltzeko
eskubidea kentzea) gisa sailkatutako jarduera bat egiteari utzi gabe, jurisprudentziak baldintza batzuk ezarri ditu jarduera hori debekatutzat jo ahal izateko: Jarduera bat izatea, eta horrek esan nahi du ekintza bereziak egiten jarraitzea edo egiten jarraitzea; adibidez, janaria edo zaborra patiora botaz gero, ez dadila zerbait isolatua izan, baizik eta egunero egiten bada, adibidez, usoak egunero, egunean behin baino gehiagotan, ogi barra zatiekin elikatzen zituen emakume bat.
|
|
|
‘Ziberokupak’, mutil txarrak ala prest? Google burua, batez ere Europan, ziberokupekin, erabiltzaile eskarmentudunak, erosleak enpresa bera baino lehen jabari bat
|
erabiltzeko
eskubidea sinbolizatzen du. Espainian paradigmatikoa izan zen Cinco Días egunkari ekonomikoa, haren bertsioa on line 1998an kaleratu zen ‘5dias.com’ domeinua honela eraman ahal izatea:
|
|
|
url helbidea, ekintzaile suediar talde bat aurreratuta zituen. Jabe bat
|
erabiltzeko
eskubidea sinbolizatzen duen enpresa bera baino lehen erosten duten erabiltzaileak dira. Kasu horretan ez atzetik asmo ekonomikoak zeuden, baina gehiago nabarmentzeko grina eta Espainiako hedabideek Interneten garrantzia, eta domeinua egunkaria.
|
|
|
Baina askotan batzuetan, “ziberokupek” merkataritza asmo argiak dituzte. (e) n zenbait kasutan,
|
erabiltzeko
eskubidea hartzen duen pertsona edo enpresa domeinu batek ez du zuzenean ustiatzen, baizik eta legez ordezkatzen duen enpresa egin erosketa eskaintza bat. Espainian, 2005eko azaroan ‘.es’ domeinuak salgai jarri zirenean, ‘gmail.es’ domeinua Hanburgoko erabiltzaile batek erosi zuen, eta lehendik erosia zuen domeinua Alemanian ‘gmail.de’ Alemanian, Gmail-en erabiltzaileek beren posta kontuetarako ere ezin dute erabili ‘@gmail.com’ atzizkia.
|
|
|
Zerbait Erresumarako domeinuarekin antzekoa da Batua, baita Polonian ere, non domeinuaren erregistroa ‘gmail.pl’ ‘Mlodych Artystow i Literatow’a (Artista eta Idazle Gazteen Taldea), elkartea estortsio asmorik ez duela ziurtatzen du. Google Europako Auzitegietan eta Patenteak eta markak ustez erabiltzen den domeinua
|
erabiltzeko
eskubideagatik sortu duen produktu bat irudikatzen du, baina Bulego honek huts egin du, eta prima enpresaren eskubidearen gainetik herritarrena, salmenta publikoa; beraz, Googlek galdu egin du legezko borroka, eta iraungitzat eman da.
|
|
|
Arrazoiak: alde batetik, aterpekide txartelak aterpetxea
|
erabiltzeko
eskubidea ematen du, baina 7 euro inguruko kostuarekin. Bestalde, oso ohikoa da ibiltariak bere aurrekontuaren zati bat pentsioetan lo egiteko erabili behar izatea, eta kontuan hartuta 16 etapatan aterpetxe bakarra dagoela, litekeena da okupatuta egotea.
|
|
|
Bizilagunen komunitateari traba etengabeak eragiteagatiko zehapenak hauek dira: jarduerak bertan behera uztea edo kalte ordainak, etxebizitza
|
erabiltzeko
eskubidea kentzea, gehienez ere hiru urte arte.
|
|
|
Arau hauslearentzako ondorioak Frogatzen bada bizilaguna horrelako jarduerak egiten ari dela, arau hauslearentzat ondorioak hauek izan daitezke: jarduerak behin betiko etetea, eragindako kalte galerengatik gainerako bizilagunei kalte ordaina ematea, etxebizitza
|
erabiltzeko
eskubidea kentzea (kasurik okerrenean, hiru urtera irits daiteke). Zigorrak aldatu egiten dira arau haustearen larritasunaren eta komunitateari egiten zaizkion kalteen arabera.
|
|
|
Oro har, euskal hiztunei euskara
|
erabiltzeko
eskubidea bermatzen ez dieten administrazio publikoetako atal asko daude oraindik, baita atentzio zuzena ematen dutenak ere. Horrek, euskara normaltasunez erabili ahal izatea nabarmen oztopatzeaz gainera, EAEko hiritarren zati handi baten diskriminazio onartezina eragiten du, beren hizkuntza eskubideak ukatzen direlako.
|
|
|
9 puntua Euskal Administrazio Publikoek eta beren menpeko erakundeek, herritarrek aukerako hizkuntza ofiziala
|
erabiltzeko
eskubidea bermatuko dute eurekiko harremanetan; hartara, aurreko ataletan zehaztutakoez gainera, jendaurreko lanpostu guzti guztietan derrigortasun datak ezarriko dira 2010eko mugarekin, gehien jota ere.
|
|
|
Horrexegatik Behatokia eskubideen urraketak Euskararen telefonoa zerbitzura helarazteko deia egin du. Euskara
|
erabiltzeko
eskubidea ez bazaie errespetatu edo euskara erabiltzeagatik kaltetua izanez gero, 0559 594 949 edo www.euskararentelefonoa.com webgunea balia ditzatela eskatu du.
|
|
2008
|
|
|
Bukatzeko: autoa ez beste garraiobide bat
|
darabiltenen
eskubideak oinezkoenak barne bermatzen al dira?
|
|
|
Foru lege honen 6 artikuluan" Aitortu egiten da herritar guztiek Administrazio Publikoekiko harremanetan gaztelera nahiz euskara
|
erabiltzeko
eskubidea dutela", hain zuzen, foru lege horrek ezarritako moduan. Horrela, eskubide hori mailakatu egiten da eremuaren arabera (eremu euskalduna, eremu mistoa eta eremu ez euskalduna). a. Erabilpena eremu euskaldunean
|
|
|
" 17 artikulua. Herritar guztiek euskara nahiz gaztelera
|
erabiltzeko
eskubidea dute Administrazio Publikoei zuzentzeko. Eskubide honen erabilera bermatzeko, aipatu Administrazioek honako hau egin dezakete:
|
|
|
Hizkuntza eskakizunak banaka ezarriko dira, hain zuzen, langile bakoitzak organigraman non kokatzen den eta administratuarekin zein harreman dituen kontuan hartuz. Horrela, baloratuko da langile horrek zein eragin duen administratuak aukeratutako hizkuntza
|
erabiltzeko
eskubide gauzatzerakoan.
|
|
|
Udalerriaren egoera soziolinguistikoarengatik gaitza balitz unitate oso bat elebidun izendatzea, hizkuntza eskakizunak banaka ezarriko dira, hain zuzen, langile bakoitzak organigraman non kokatzen den eta administratuarekin zein harreman dituen kontuan hartuz. Horrela, baloratuko da langile horrek zein eragin duen administratuak aukeratutako hizkuntza
|
erabiltzeko
eskubide gauzatzerakoan.
|
|
|
Txandaka erabiltzeko legearen ondotik ezarri zituzten arauek (1998) esaten dute eskubide bat gureganatzen dugula, aurrez zehaztutako egunetan apartamentua
|
erabiltzeko
eskubidea, hain zuzen.
|
|
|
Eskubide pertsonal bezala har daitezke, apartamentua denbora batez
|
erabiltzeko
eskubide bezala, baina ez lirateke eskubide errealak.
|
|
|
Adostutako denbora bukatzen denean,
|
erabiltzeko
eskubidea galtzen da.
|
|
|
Etxearen jabeak han bizitzen jarrai dezake nahi izanez gero horixe du abantaila, hipoteka mota honekin ez baitu galtzen ez jabegoa, ez
|
erabiltzeko
eskubidea.
|
|
|
2) Hartzekodunek ez dutela
|
erabili
eskubide hori epe barruan, edo, bestela, nortzuek erabili duten, zein den euren kredituen zenbatekoa, eta hartzekodunak asetzeko bermea eskaini dela edo kredituak ordaindu direla.
|
|
|
Halakoetan, bazkide baten edo gehiagoren banantze edo baztertzea dokumentatzeko eskritura publikoan administratzaile edo likidatzaileen adierazpena agerrarazi behar da, ondokoa aipatuz: hartzekodunek ez dutela
|
erabili
eskubide hori, edo, bestela, nortzuek erabili duten, zein den euren kredituen zenbatekoa eta sozietateak zer nolako bermeak eskaini dituen.
|
|
|
3 Legeak aurkajartze eskubidea aintzatetsi dienean hartzekodunei, eskritura publikoan adierazpen bat agerrarazi behar da, ondokoa aipatuz: hartzekodunek ez dutela
|
erabili
eskubide hori, edo, bestela, nortzuek erabili duten eta zein den euren kredituen zenbatekoa, baita hartzekodunak asetzeko bermea eskaini dela ere, edo, hala denean, hartzekodunari jakinarazi zaiola Sozietate Anonimoen Legearen 166 artikuluak aipatu fidantza jarri dela.
|
|
|
b) Hizkuntza ofizialak
|
erabiltzeko
eskubidea.
|
|
|
berari egozten zaizkion egitateak, egitateok izan daitezkeen arau hausteak eta horien zehapenak, ikerlearen nortasuna, zehapena jartzeko eskumena duen agintaria eta eskumen hori ematen dion araua. Era berean, zergadunak alegazioak aurkezteko eskubidea du, baita egoki deritzon defentsabideak
|
erabiltzeko
eskubidea ere, eta TLOren 34 artikuluak jasotako gainerako eskubideak.
|
|
|
Arean bere, etorkizuneko zergaldietako salbuespenen sortzapena ez da oraindik gertatu; hortaz, ezin daiteke eskuratutako eskubideez hitz egin. Beste hitz batzuez esateko, ez da egon salbuespen horiek
|
erabiltzeko
eskubiderik eta, horren ondorioz, ez dira salbuespenak galdu, inoiz eskuratu ez direlako. Edozein modutara ere, segurtasun juridikoaren printzipioa eta Konstituzioaren beste printzipio batzuk (atzeraeragintasun eza?) ere gogoan izan behar dira.
|
|
|
Bi eskari egin nahi zizkion: batetik euskarazko idazkientzako baimena eman zezala eta bestetik herri euskaldunetako eskoletan, parte batez behintzat, hizkuntza hau
|
erabiltzeko
eskubidea eman zezala. Zuzeneko gestio saioak ez zuenez arrakastarik izan, Azkuek bitarteko bat erabili nahi izan zuen, Estenaga, Ciudad Realeko apezpiku euskalduna.
|
|
|
Horrela, Ctrl+ Alt eta F1 F6 arteko tekla bat batera sakatuz, 6 terminal birtual desberdin lor daitezke, bakoitzetik komandoak sar daitezen (beti identifikazio fasea gainditu ondoren). Gehienetan terminal batean aritzearekin nahikoa da, baina ez da ideia txarra batean aritzea erabiltzaile arrunt gisa, eta beste batean administratzaile gisa, bigarren hori bakarrik
|
erabiliz
eskubide bereziak behar direnean. Terminal batetik bestera igarotzea aipatutako tekla konbinazioaren bidez lortuko da.
|
|
|
Etxebizitza partekatuak, sukaldea eta bainugela
|
erabiltzeko
eskubidearekin, hirurogeiko eta hirurogeita hamarreko hamarkadetan, jatorrizko herri edo hiritik denboraldi jakin batean lan egiteko emigratzen zuten pertsonen ia esklusibitatea izan ziren. Hala, hiri handiak maizterren zerrenda batek okupatzen zituen, eta, bizileku berria egonkortzat hartu ordez, pasabide gisa edo urte gutxi batzuk bizitzeko ostatu gisa hartzen zituzten.
|
|
|
Bizitzeko logela bat alokatzea, neurri batean, beraientzat bakarrik den etxebizitza bat alokatzeko aukerarik ez duten gazte mileuristak agertzearen errua da. Kasu gehienetan, konpartitzeko etxebizitzak 90 metro koadrotik gorakoak dira, eta beste instalazioak
|
erabiltzeko
eskubidea duen gela bat alokatzeak 350 euro inguru balio du Bartzelonan eta 370 euro Madrilen, higiezinaren baldintzen, kokapenaren eta etxebizitzaren prestazioen arabera. Etxebizitza partekatzen duten maizterren ezaugarriei dagokienez, gehienak (%45 ia) etxebizitza mistoak dira, eta bertan gizonak eta emakumeak bizi dira.
|
|
|
Gainera, beste batzorde batean, Justizia eta Askatasun Zibilen Batzordean (LIBE), beste bi zuzenketa onartu dira, ordenagailuetan softwarea instalatzea eta nahitaez exekutatzea ahalbidetzen dutenak, jabetza intelektualaren ustezko arau hausteak atzemateko. “Europako Interneteko erabiltzaileei, beren segurtasuna bermatzeko, nahitaezko spywarearen bidez jarduera legezkoak egitea eragotz dakieke”, adierazi du AIk, software librea
|
erabiltzeko
eskubideari eta sarearen neutraltasunari aurre egiten diela uste baitu. Mugimendu adimenduna AI eta La Quadrature du Net en ustez, eurodiputatu kontserbadoreen mugimendua adimenduna izan da.
|
|
|
Adibidez, zenbait enpresak, hala nola SUN Community Licensek, aukera ematen dute gerora onura komertzialik lortzen ez bada.
|
Erabiltzeko
eskubidea: hau da, konpilatu eta exekutatzeko eskubidea.
|
|
|
Hileko kuota horiez gain, adibidez," Garage30" n, profesional bakoitzaren beharretara egokitzen saiatzen diren beste modalitate batzuk daude: instalazioak hamar egunez
|
erabiltzeko
eskubidea ematen duten bonoak, 199 euroan. Hobezinak dira beren jarduerarengatik maiz bidaiatu behar duten eta, hartara, azpiegitura bat duten erabiltzaileentzat.
|
|
|
Bortzirietako Euskara Mankomunitatearen helburua gizarte bizitzako arlo guztietan euskararen normalkuntza lortzea da, eta herritarrek euskara
|
erabiltzeko
eskubidea babestea. Unibertsitatearen euskalduntzea hagitz gibeleratua dagoela bistan da.
|
|
|
Kanadan eta Quebecen elebitasuna bermatua dago. 1867 urteaz geroztik, auzitegietan ingelesa edo frantsesa
|
erabiltzeko
eskubidea bermatzen die Kanadako Konstituzioak herritarrei. Era berean, aldeei zuzentzeko orduan eta ebazpenak egiteko orduan eurek erabakitako hizkuntza erabiltzeko eskubidea bermatzen die epaileei Konstituzioak.
|
|
|
1867 urteaz geroztik, auzitegietan ingelesa edo frantsesa erabiltzeko eskubidea bermatzen die Kanadako Konstituzioak herritarrei. Era berean, aldeei zuzentzeko orduan eta ebazpenak egiteko orduan eurek erabakitako hizkuntza
|
erabiltzeko
eskubidea bermatzen die epaileei Konstituzioak. Dena den, 1989 urtean Parlamentuak erabaki zuen hori ez zela nahikoa, eta lege bat atera zuen.
|
|
|
8 Saririk jaso ez duten lanak batzeko irabazlea nor den erabaki eta 30 eguneko epea izango da. Ez badira epe horretan batzen Musika Eskolak
|
erabiltzeko
eskubidea izango du.
|
|
2009
|
|
|
Eremu honetan euskara ez da ofiziala; baina, era berean, Administrazioan eta Hezkuntzan zenbait erabilera ofizial aurreikusita daude. Herritarrek, Administrazioari zuzentzeko garaian, euskara eta gaztelania
|
erabiltzeko
eskubidea dute, baina Administrazioa ez dago behartuta euskaraz jakitera, eta, hortaz, euskaraz erantzutera ere ez. Hezkuntzari dagokionez, berriz, derrigorrezko eskolatzean euskarazko adarrak sortzeko aukera egon badago, eskari nahikoa badagoela frogatuz gero.
|
|
|
% hori herentziaren heren baten gainean jasoko du, baina hori seme alabak daudenean gertatuko da soilik. Etxebizitza
|
erabiltzeko
eskubideari alargunak muzin egiten dionean, etxebizitzaren heren bat seme alaben gain geratuko litzateke eta beste heren bat, hildakoak libre xedatzeko zatian zehaztutako pertsonaren gain.
|