|
2000
|
|
|
Mendebaleko berbetearen formalizazinoa hizkuntzalariek zehaztu dute beharbada, baina ondorioa esparru guztietan izango du: zein izango da bizkaieraz
|
erabili
beharreko hizkuntza moldea.
|
|
2001
|
|
|
Nola erabili duten sail batzuek euskara, soilik langile fidelak eskuratzen jarraitzeko. Nola, irakasle horietako batzuentzat, euskara konkurrentzia akademikoa saihesteko tresnabaino ez den, eta eskoletan
|
erabili
beharreko hizkuntza deserosoa (eta ozta ozta, gelako atea zeharkatu eta berehala gaztelaniaz hasten direlako). Eta horrek guztiak zer ondorio dituen euskara zientifikoaren bilakaerarako.
|
|
2002
|
|
|
Gainera, argudiatzen da Konstituzio Auzitegiak zehaztu zuela Estatuak jakien etiketetan agertu behar duten datuak diziplinatzeko eskumena duela, eskainitako informazioak kontsumitzaileen osasunean izan ditzakeen ondorioak direla eta. Inpugnatutako arauaren legezkotasun deklarazioak, FEIABen arabera, idatzi gabeko betebehar gehigarria dakar, hala nola elikagai industriak “ontzi, etiketa eta produktuen stock desberdinak sortu, mantendu eta biltegiratu lituzke, horien helburu lekuaren eta
|
erabili
beharreko hizkuntzaren arabera”. Oinarrizkoak, seguruak eta ulermena.FEIABk planteatutako baliabidea ezesteak jakien etiketatzea, aurkezpena eta publizitatea arautzen dituen arau orokorra onartzen duen Erregelamendua zehazten du Europar Batasuneko araudira egoki gisa.
|
|
2005
|
|
|
Apurka apurka, ordea, Euskal Unibertsitatearen irudikapenak ñabardura bat baino gehiago jaso du ibilbidean.
|
Erabili
beharreko hizkuntza dela eta, adibidez, asteotan eztabaidatzen ari diren testuetako batean unibertsitate eleanitza izango litzatekeela baieztatzen da; beste batean, Euskal Unibertsitatea euskaraz autozentraturik jardungo lukeela esaten da, eta, beste batek dio Euskal Herriko Unibertsitatea Euskal Herrian dagoena besterik ez dela eta Euskal Unibertsitatea, aldiz, euskarazko unibertsitatea bakarrik... Denon buruan dago, nik uste, Euskal Unibertsitatearen hizkuntza nagusia euskara izan behar dela, baina ez zait iruditzen huskeria bat hori aldarrikatzeko orduan sumatzen den desberdintasuna.
|
|
2007
|
|
|
Asilo arloko prozedura guztietan ere atzerritarrek doako laguntza juridikorako eskubideapretearen laguntzarako eskubidea izan izango dute. Halaber, atzerritarrek intergo dute,
|
erabili
beharreko hizkuntza ofiziala ulertzen edo hitz egiten ez badute.
|
|
2008
|
|
|
Horrelakoetan, halere, euskararen eta erdararen, bien, erabilerak gora egiten du nabarmen. Seme alabek, gainera, etxeko kide erdaldun bakar hori aita ala ama izaten baita gehienetan, ondo bereizten dute batarekin eta bestearekin
|
erabili
beharreko hizkuntza.
|
|
|
jasoa, neutroa, kolokiala, familiarra, behe maila. Sailkatze horretan familian, lagun artean eta, oro har, erregistro ez formaletan
|
erabili
beharreko hizkuntza erregistroa gutxietsi egin dugu, artean euskarak betetzen ez zituen funtzioetara hedatu nahian. Eta hara, orain non dugun gabezia, hain zuzen behe maila izenaz bataiatu ditugun erregistro horietan.
|
|
2010
|
|
|
Batez ere bi pertsona baino gehiago daudenean, etiketa edo joera ezberdinekoak. Hizketan hasi baino lehenago ez da
|
erabili
beharreko hizkuntza adosten, ez dago erabaki espliziturik, baina ziur asko hiztun guztiek egin dute egoera jakin horren nolabaiteko balorazioa, eta gauzak nondik joanen diren asmatzeko nolabaiteko aurreikuspena. Eta ez dut uste balorazio eta aurreikuspen horrek erabat kontzientea izan behar duenik.
|
|
|
11 dekretu berri horrekin, gurasoek haur hezkuntzan bakarrik aukeratu dute seme alabekin zer hizkuntza erabili, eta irakasgaia guraso gehienek erabaki duten hizkuntzan emango da. Sistema gaizto horren bidez, Steg hezkuntza sindikatuaren ustez, hiriko gurasoen %40ak galiziera aukeratu zuen ikasturte honetarako beren seme alabekin irakaskuntzan
|
erabili
beharreko hizkuntza modura; baina" galizieraren" aukera hiriko haur eskolen %10ean baino ez zen" aurrera" irten: hiriko haurren %30a ezin izan zen galizieraz eskolatu; edo, okerrago oraindik, galiziera hautatu zutenen artean, %25ak baino ez zuen ikusi eskatutakoa betetzen zela.
|
|
|
|
Erabili
beharreko hizkuntza oso garbi zegoen ikastoletan. Baina euskara, sasoi haietan normalizatu eta batu gabeko hizkuntza izaki, nola erabili ikastoletan?
|
|
2011
|
|
|
Horrek guztiak, euskara garbi/ mordoiloaren auziak, noski, eragin zuzen zuzena zuen komunikazio zientifikoan
|
erabili
beharreko hizkuntzari zegokionean. Salvador Garmendiaren garaiko hitzek ederto agertzen dute adierazi nahi duguna:
|
|
2012
|
|
|
4 Zer da dokumentuen egitura formala? 5 Nolakoak izan behar dute enpresan sortzen diren testuetan
|
erabili
beharreko hizkuntzak eta esaldiek? 6 Hizkuntza komertzialean oso termino teknikoak erabili behar al dira?
|
|
|
Ezinbestean, erabaki kultural batzuk hartzen ditu estatuak, eta horien arteannagusietakoa, eskolan
|
erabili
beharreko hizkuntzari dagokio, Will Kymlicka kadierazten duen moduan:
|
|
2013
|
|
|
Kontratazio administratiboetan
|
erabili
beharreko hizkuntza irizpideak idatziz finkatu eta kontratu mota bakoitzaren baldintza pleguetan sartzea.
|
|
|
Udal langileen laneko prestakuntzan ere
|
erabili
beharreko hizkuntza irizpideak idatziz finkatzea.
|
|
2014
|
|
|
Horien artean sartzen dira etorkinak, ikasteko arazoak dituztenak, buru ezgaitasunak dituztenak, lehen hezkuntzako haurrak, heziketa berezikoak, autistak, adinekoak, afasikoak, jaiotzez gorrak direnak edo gazterik gorrak geratutakoak eta beste hainbat. Horiei guztiei erraztasunak emateko mekanismoa da irakurketa erraza, eta
|
erabili
beharreko hizkuntzan, edukian eta forman eragiten du: " Letra tipo eta tarte handiagoak eta esaldi motzak dira irakurketa errazeko testuen ezaugarri nagusiak.
|
|
2015
|
|
|
Hori jakinarazpenetan
|
erabili
beharreko hizkuntzari lotzen zaio eta Konstituzio Auzitegiaren 2010eko epai batean dago oinarrituta. Sententzia horren arabera, udalek katalana edo gaztelania normaltasunez erabil dezakete, beti ere norbanakoei dokumentuak nahi duten hizkuntzan bidaltzen bazaizkie.
|
|
|
Udalerri horietan lan hizkuntza euskara izateko indarrean dagoen Legediaren azterketa egin du egileak. Bereziki, EAEn kokaturiko Administrazioen artean
|
erabili
beharreko hizkuntza aztertu du, horretarako, toki administrazio eremuan indarrean dagoen Legedia aztertuz. Ondoren, Jurisprudentzia Konstituzionala eta Auzitegi arrunten Jurisprudentziaren eboluzioa ere aztertu du.
|
|
|
Hots: administrazioan, literaturan, hedabideetan, zientzian, jendaurrean eta, oro har, eremu formaletan
|
erabili
beharreko hizkuntza erdarak izan behar zuela. Halaxe adieraziko zuen 1949an agintari jeltzale gailen batek:
|
|
2016
|
|
|
Horietako bat erabiltzaileen hizkuntzaren lehentasunezko erregistroa da, zerbitzu erakunde bakoitzak burutuko duena. Hizkuntzari buruzko informazioa argi ikusteko moduan ageriko da informazio sistemetan, langileek erraz identifika dezaten paziente bakoitzarekin
|
erabili
beharreko hizkuntza.
|
|
2018
|
|
|
• Galdetuta ea noizbait hitz egin duten bilerotan
|
erabili
beharreko hizkuntzaz, gehienek ezetz diote, edo ez dakitela erabakirik hartuta dagoen. Batzuek estatutuetan edo beste agirien batean adierazita daukate euskaraz funtzionatuko dutela, baina horrek ez du bermatzen erabilera.
|
|
|
Eta hori bultzatzeko lagungarriak izango dira diru pizgarriak, baina baita administrazioaren eta bestelako eragileen eskaera enpresei: esleipenetan, ahoz nahiz idatzizko harremanetan, produktu eta zerbitzuetan
|
erabili
beharreko hizkuntzetan, baldintzetan, etab. Nire ustez, kontzientzia aktiboa eta euskararen eskaera hori zabaltzen diren neurrian euskaldunduko da lan mundua.
|
|
|
Halere, tarteka jendartean han hemenka sumatzen diren jokabide batzuek iduri dute ezen zenbaitentzat euskal hizkuntza aski ongi trebatua dela gaur egungo komunikazio erronka guziei erantzuteko inguruko bertze hizkuntza indartsuek bezain ongi, zalu, trebe eta tinko, eta zeregin horietan
|
erabili
beharreko hizkuntza ereduak oso ongi finkatuak direla, eta ez dela zalantzarik haiek aplikatzeko orduan. Bertzela erranik, batzuen ustez, hala iduri du, euskaraz idazteko kanona behar bezain ongi asentatua da, bertzeak bertze, hitzen ordena antolatzeari dagokionez.
|
|
2019
|
|
|
Atsedenaldietan ere euskaraz egin dezaten da helburua. Ikasgelan bertan lantzen dute, eta nahiko finkatuta dute euskara dela
|
erabili
beharreko hizkuntza, baina gero kanpotik dakarten erdaraz egiteko joera aldatzea kosta egiten da.
|
|
2021
|
|
|
Iparraldeko eskoletan frantsesa bihurtu zen, estatu osoan zehar bezala, ahoz eta idatziz, hizkuntz ofizial bakarra, 1850 eta 1851eko legeek aginduta. Estatu espainolean, beranduxeago, 1857ko Moyanoren legeko 88 artikuluak argi esaten du irakaskuntza publikoan
|
erabili
beharreko hizkuntz bakarra gaztelania dela. Hortaz, Euskal Herriko eskola guztietatik at geratu zen euskara, erabat zokoratuta, 1918ra arte —ez hori bakarrik, 1876an lau probintziek maisuak izendatzeko ahalmena ere galdu baitzuten, kanpoko irakasleei ateak irekiz— Urte horretan, ideologia desberdinetako euskaltzale talde bat batu zen, euskal eskola baten oinarriak ezartzeko.
|
|
2022
|
|
|
Hautaketa probetan
|
erabili
beharreko hizkuntzaren ingurukoak ere jaso ditu zirriborroak. Hor ere ez da aldaketarik:
|
|
2023
|
|
|
Helburu desberdinak izango dituzten beste zenbait egitekorekin batera, bost aldagai horiek gogoan izanda ekingo dio ikasleak egoera ebazteko bideari. Era berean, bost aldagaiok
|
erabili
beharreko hizkuntza erregistroan eta hizkera akademikoaren konplexutasunean duten eraginaz jabetuta jokatu du irakasleak ikasle taldea gidatzeko lanean.
|
|
|
Arestian aipatutako hizkera akademikoaren muinean koka ditzakegu eragiketa hauek. Ikaslearen hezkuntza ibilbidean zenbat eta aurrerago egin, orduan eta konplexuagoak izango dira jorratu beharreko edukiak, eta, ondorioz, baita eduki horiekin
|
erabili
beharreko hizkuntza ere. Ezagutza konplexuak hizkuntza sofistikatu eta sotila eskatzen du, eta horrek zuzen zuzen eragiten die hizpide ditugun eragiketa kognitibo linguistikoei.
|
|
|
Era berean, Hizkuntzen Trataera Bateratuari ere berebiziko ekarpena egin dio Bronckarten ikuspegiak; izan ere, ikasleak hizkuntza batean landutakoa beste hizkuntza batean erabiltzeko bidean ezinbestekoa den kontzientzia metalinguistikoa garatzeko aukera ematen baitu. Aipatu berri ditugun geruza bakoitzean
|
erabili
beharreko hizkuntza baliabideak hizkuntza desberdinetan nola baliatzen diren hausnartu behar du ikasleak. Ildo horretatik, ikasleak akatsak egingo dituela aurreikusi behar dugu; ikasketarako abiapuntu izango dituen akatsak, hain justu.
|
|
|
Ikaslearen aurretiko ezagutzak izango ditu irakasleak ebaluazio prozesurako abiapuntu. Nahitaezkoa zaigu jakitea ikaslearen abiapuntua zein den, bai eduki, prozeduraeta jarrera mailan, baina baita
|
erabili
beharreko hizkuntza mailan ere. Ikasleek izan ditzaketen zailtasunak aintzat hartuko ditu irakasleak, dela kontzeptuen konplexutasunak eragin ditzakeenak, dela kontzeptu horiek barneratzeko ezinbestekoa den hizkuntzak eragindakoak.
|
|
|
EITB euskara batuaren hedapenerako tresna nagusietako bat izan zen, hasieratik aitortu baitzioten hiztun komunitatea kohesionatzeko ahalmena bai Euskaltzaindiak bai Eusko Jaurlaritzak (Moriarty 2007, 102). Estandarraren kodifikazioaz haratago, telebistak euskarari ireki zizkion eremu berrietan
|
erabili
beharreko hizkuntza landu behar izan zen EITBn (Larrinaga 2019, 165). Corpus plangintzan arreta gehien jaso duten alderdiak albistegietako euskararen arautzea eta fikzio saioetan erabiltzeko" batua kolokiala" delakoaren lanketa izan dira.
|