|
2009
|
|
|
Horietan jorratu dituen gaiak honako hauexek dira: laborantza, ekonomia,
|
egoera
soziala, politika, historia, kultura.
|
|
|
ibarrak izenean bezala, biak
|
egoera
berean daudelako. Bertzetik, arauaren 2 oin oharrean azaltzen da eskualdeen zutabean zein izen txertatu diren, eta amaieran gehitu den Ohar argigarrian jaso da zein den izen horien erabilerarako Euskaltzaindiaren gomendioa.
|
|
|
Unesco Etxeak eta Euskaltzaindiak lankidetza hitzarmena sinatu dute gaur, ekainaren 23an, Bilbon. Hitzarmen horrek, euskara, euskal kultura eta, oro har, munduko hizkuntza ondarearen
|
egoera
ikertzeko, irakasteko eta zabaltzeko ekimenak gauzatzea du helburu. Biak elkarlanean arituko dira, bereziki euskararen normalizazioari buruzko proiektuak gauzatzeko eta Euskaltzaindiak euskararen arloan ezarritako arauak zabaltzeko.
|
|
|
Argitalpenen arloan, elkarlana bultzatuko da, eta baterako argitalpenak sustatuko dira, euskara, euskal kultura eta munduko hizkuntza ondarearen
|
egoera
ikertu, irakatsi eta zabaltzeko arloan.
|
|
|
Iaz burututako Jardunaldietan euskararen
|
egoera
eta bilakaera aztertu ziren kontsumoaren arloan. Aurten, berriz, Euskal Herrian azken urteotan indartu den fenomeno bat jorratuko da beren beregi:
|
|
2010
|
|
|
Argitaratutako lan batzuk: Irakaskuntzaren kalitateaz; Ume erdaldunen euskararen inguruan; Euskararen
|
egoera
Eskolan. Ikerkuntza baten laburpena eta ondorioak; Comunicaciones en la Segunda Lengua: variacionesen la fluidez y en la corrección de la producción oral en Euskara; Euskalduntzearen Jarrerak; Euskal Alfabetatzearen azterketarako lehen urratsak,; Ereduaren Deskribapena eta tipologia Ikerketaren Lehen urratsak; Ciudadanía y Educación:
|
|
|
Theory and Practice of Assistance to Threatened Languages (1991), In Praise of the Beloved Language; The Content of Positive Ethnolinguistic Consciousness (1997) eta DO NOT Leave Your Language Alone: The Hidden Status Agendas Within Corpus Planning in Language Policy (2006). Hainbat hiztun elkarte ahul edo txikiren
|
egoera
aztertu du mundu osoan. Hizkuntza horietako bat euskara izan da:
|
|
|
Hizkuntza plangintzazko jardunaldian, Euskal Mundu Biltzarrean, Euskal Eskola Publikoaren lehen kongresuan... Eta euskararen
|
egoerak
isla izan du bere hainbat liburutan, bereziki arestian aipatutako Reversing Language Shift... liburuan, non frisierari eta euskarari kapitulu osoa eskainia dien.
|
|
|
Urrunago joan gaitezke adibidez hiri eta bide seinakuntza hedatuz tokiko hizkuntzan frantses idazkerarekin batera. Lurralde elkargoetako acta ofizialak ere, bereziki
|
egoera
zibileko actak, eskualde hizkuntzan argitara daitezke, hizkuntza nazionala ere erabilten den neurrian. Oraingo marko juridikoak aitzinamendu aukera asko ematen ditu.
|
|
|
Metropolio lurraldean badira gutienez 10 eskualde hizkuntza, edo 20 oc eta oïl hizkuntzen dialektoak onartzen badira. Hizkuntza bati eskubide oposagarria ematen bazaio, guztiei zabaldu behar litzaieke,
|
egoera
hau Errepublikaren zatiezintasuna hauts lezake bai eta ere populu frantsesaren batasuna. Arrazoi berarentzat 1999an Konstituzio Kontseilua Eskualde eta gutiengo hizkuntzen Europar ituna berrestearen aurka agertu zen.
|
|
|
Helere oraingo neurriak ahulegi dira, ikusiz hizkuntzen
|
egoera
larria.
|
|
|
Euskaltzaindiak ohorezko euskaltzain izendatu zuen Fishman, aho batez, aurtengo urtarrilaren 29an. Bere adina eta osasun
|
egoeragatik
ezin izan du Bilbora hurbildu eta, ondorioz, Mikel Zalbide, Euskaltzaindiaren izenean, New Yorkera bertaratu da, diploma eskuan eman ahal izateko.
|
|
|
Bertan zeuden, besteren artean, Ofelia García, Ricardo Otheguy eta, Galestik, Colin H. Williams irakasleak. Ondoren, Mikel Zalbidek azaldu zituen, labur labur, euskaldunek Hizkuntzaren Soziologiaren profesoreak egindako lana eskertzeko dituzten motiboak eta, bereziki, Euskal Herrira egindako bisitaldien bidez euskaldunekin izan dituen harremanak eta euskararen
|
egoeraz
bere liburuetan egin dituen aipamenak (Some remarks in honour of Professor Joshua A. Fishman).
|
|
|
Pertsona horiek guztiok interes handia erakutsi zuten Euskaltzaindiak euskararen batasunaren alde egiten duen lana jakiteko, bertoko esperientzia, ahal den neurrian, eta zeinek bere herriko
|
egoera
sozio-kultural bereziei egokituz, beren herrietara eramateko asmoz. Idazkariak euskaldunok ere duela 35 bat urte, Israelera eta egindako bidaietan, gauza bera egin genuela azaldu zien, eta, nolabait, guk aspaldian juduengandik izandako zorra, oraingoan haiekin kitatu nahi genuela.
|
|
|
Bukatzean Jon Artzak, Akademiaren argitalpenen banatzaileak, Euskaltzaindiaren argitalpen batzuk eskaini zizkien. Berek ere, liburu interesgarriak utzi zituzten Akademiaren bibliotekarako, Amerikako jatorrizko hizkuntzen gramatika eta
|
egoeraz
.
|
|
2011
|
|
|
1959an, Formica Española lantegian hasi zen lanean, komertzial bezala, eta horrek Euskal Herri osoa ezagutzeko aukera eman zion. Berak esaten zuenaren arabera,
|
egoera
hau garrantzi handikoa izan zen bere bizitzan. Gero, 1963an, Astra enpresan hasi zen lanean, Gernikan.
|
|
|
Horren helburua, Ameriketan beren hizkuntza propioak finkatu, estandarizatu eta bultzatzen diharduten amerindiar herriei laguntzea izan da. Horretarako, herri hizkuntzak irakaskuntzaren bidez suspertzeko programa horretan oinarri teorikoak, estrategiak eta metodologiak irakasten zaizkie, gero bakoitzak bere herriaren
|
egoera
sozio kultural bereziari aplika diezazkion.
|
|
|
Era berean xeheki jakin nahi izan zituzten Euskaltzaindiaren antolakuntza eta kargu hartze, hautatze eta ohorezko izendapenen gorabeherak ere. Era guztietako galdera interesgarriak egin zituzten, eta maiz beren oraingo
|
egoera
salatu ere bai.
|
|
|
Arabatik Arabara. Arabako euskararen bilakaera, gaurko
|
egoera
eta aurrera begirako egitasmoak aztertu nahi ditugulako, Arabako talde eta eragileekin batera. Bertako berezitasunak zein diren ikusi.
|
|
|
Jon Aizpuruaren ustez, hizkuntzaren
|
egoera
eta bilakaera ez dira gertakari isolatuak. Hizkuntza gizartearen berezko zatia da, eta gure irakurketa hankamotz geratuko litzatekeen gizartearen baitan gertatzen ari diren aldaketei eta jokabideei begiratuko ez bagenie.
|
|
|
Gaur egun euskarazko hedabideek Araban duten
|
egoeraz
eta osasunaz hausnarketa txiki bat egin ondoren, etorkizunera begira dauden erronkez eta proposamen berriez hitz egingo da hitzaldi honetan; batetik lortu dena azpimarratzeko; eta bestetik, erronka ditugun ekimenez hitz egiteko. Izan ere, komunikazioari dagokionez, herri ekimenetik datozen bi proposamen aurkeztu dira:
|
|
|
Euskarak Araban bizi duen
|
egoeraz
hitz egiteko, Patxi Martínez de Marigorta, Eusko Jaurlaritzako Herri Administrazioetan Hizkuntza Normalizatzeko zuzendaria; Jokin Larrañaga, Arabako Euskararen Foru zerbitzuburua; Natxo Urkixo Laudioko alkatea; eta Josune Irabien Amurrioko alkatea izan dira mahai inguan. 2009ko datu soziolinguistikoak abiapuntu hartu dituzte, euskarak herrialde honetan izan duen garapenaren erakusgarri, nahiz eta oraindik leku txikia duen.
|
|
2012
|
|
|
Gaurko irakaskuntzak, irakasleak eta gurasoak nahiz eta gehiago behar dutela esan, asko daukate batzuei esker, zuten guztia eman baitzuten iritsi garen tokira iristeko. Gaurko
|
egoeratik
oso zaila egiten da orduan izan zena irudikatzea. Euskara inongo baliorik gabe, prestigiorik gabe; irakasle euskaldun urri batzuk bazterretan; materialak, zeuden apurrak, erdaraz; irakaskuntza emateko baimenik ez, espazioak are gutxiago eta abar.
|
|
|
Hala, bada, Argibide bibliografikoak liburuak ematen duenaz gain, atari honek argibide osagarriak eskainiko ditu, Euskararen Historia Soziala ezagutzeko, herritar ororentzat interesgarri eta ikertzaileentzat lagungarri izan daitezkeenak. Ataleko edukiak euskararen historia soziolinguistikoaz ari dira, hizkuntzaren iragan gizarteko
|
egoera
aldakorren berri emanez, euskal hiztunen eta euskarazko kulturaren bizitza gogoan hartuta eta inguruko hizkuntzekiko harremanak ere begiratzen direla.
|
|
|
Ordutik hona, bestelako eskaintza baten aurrean gaude, dakartzan erraztasun teknikoengatik eta nornahirentzako lanabes izan daitekeelako. Euskarak denboran zehar bizi izan dituen jarraiko
|
egoera
sozial historiko eta gaurkoez jabetuta egoteak bere balio estrategikoa du eta Euskaltzaindiak aintzakotzat hartu nahi du hori, horrela Irakaskuntzaren bidez lortzen ari garen hizkuntzaren ezagutza hobeak haren erabilera ohiturak maila jasoagoetara eraman ditzan?.
|
|
|
Galderak egitean bide bat baino gehiago erabili izan zuten inkestagileek. Batzuetan ikonoak erabili zituzten, beste batzuetan
|
egoeren
deskribapenak egin zituzten.
|
|
|
Lexikoari dagokion da luzeena. Hura osatzerakoan Euskal Herriko
|
egoera
geografikoa gogoan hartu zen, bai eta ohiko lan jarduerak ere (artzaintza, abeltzaintza, zurgintza, nekazaritza, burdingintza, arrantza...). Hizkuntza atlasetan lexikoari buruzko galderek alderdi etnografikoa dute askotan, eta maiz biltzen dira haietan ohiko teknikei, jakintzei eta ikuspegiei dagozkien xehetasunak.
|
|
|
Lexiko galdera gehienak, inkesta leku guztietan galdetzeko pentsatuta daude. Haietaz kanpo badira beste galderak, galdera bereziak deituak izan direnak, leku jakin zenbaitetan baizik egin ez direnak, toki horietako
|
egoerari
edo jardunbide berezi batzuei baitagozkie oroz gainetik: adibidez, itsas arrainen izenez egindako galdera gehienak itsas portuetan baizik ez dira egin, eta ahateaz egindakoak, ahate hazkuntza egin ohi den herrietan baino ez.
|
|
2013
|
|
|
Esate baterako, Jauregi deitura, Jaureguy, Jauregui, Jaúregui edo Yauregui moduan agertzen da denboran zehar.
|
Egoera
askoz korapilatsuagoa da deiturak gaztelaniaz ez dauden fonema/ soinuen jabe direnean. Esaterako, Zuatzubizkar deitura honela ageri da denboran zehar:
|
|
|
Nina andreak interes berezia agertu du euskara gizarteko zeregin administratibo eta irakaskuntza mailakoez, eta galdera asko egin ditu, euskararen
|
egoeraz
eta hiztunen eskubideez.. Opari moduan, eskaini zaizkion liburuen artean, euskal pertsona izenak zein deiturak modu ofizialean administrazioan agertzeko, Euskaltzaindiak argitaraturiko bi liburu eskaini dizkio idazkariak, bere herrian antzeko zerbait egiteko orduan lagungarri gerta dakizkiekeelako.
|
|
|
Gaur sinatu den hitzarmenean jasotzen denez, EiTBko hedabideek kalitatezko euskara eredu estandarra zabaltzen eta finkatzen lagunduko dute. Aldi berean, euskalkien aberastasuna bistaratzen eta balioan jartzen ere lagunduko dute hizkuntza erregistro egokiak erabiliz, saio bakoitzari eta komunikazio
|
egoera
bakoitzari dagokion eran. Irizpideak, EiTBren estilo liburuan zehaztuta egongo dira.
|
|
|
Erakusketa bera bi giltza nagusiren arabera eratu da: batetik, aipatu ditugun lau hitzaldion nolabaiteko garapen eta osagarria da, eta bestetik kontserbazioaren aldetik oso
|
egoera
desberdinetan dauden dokumentuak bildu nahi izan ditu: jatorrizkoak, jatorrizkoak jabearen eskuzko oharrekin, jatorrizko azaleztatuak, jabeak egindako jatorrizkoen bilduma faktikoak, jatorrizko zaharberrituak, edizio faksimileak, edizio kritikoak, edizio komertzial berriak, edizio herrikoiak, edizio digitalak... denetarik apur bat, elkarren ondoan jarrita.
|
|
|
Alabaina, zerbaitean hutsegin ote duen sentimendu gelditu zaio taldeari, aurreko urteetan baino jende gutxiago bildu baita aurten. Gizartearen gaur egungo
|
egoera
ere kontuan izan, agian, asteburu luzeegiarena ahaztu gabe.
|
|
|
Larunbatean, berriz, arratsaldeko 17:30ean, Eusko Jaurlaritzako Kultura sailburuorde den Patxi Baztarrika jaunaren mintzaldia izan zen herriko eskoletan, euskararen gaur egungo
|
egoerari buruz
Hegoaldean, Nafarroan eta Iparraldean. Hitzez eta irudiz antolaturiko mintzaldi bikain, sakon, argi eta ederra izan zen, ezbairik gabe.
|
|
|
Hala, bada, jardunaldi hauetan, euskararen sustapenean ari diren elkarte eta erakundeekin batera, euskararen inguruan gogoeta egin nahi du Euskaltzaindiak. Euskarak Nafarroan izan duen iragana eta egungo
|
egoera
aztertuko dira, eta etorkizunari buruz hausnartuko da. Era berean, azken urteetan egin diren eta egiten ari diren egitasmoen berri jasoko da.
|
|
|
Ez dira oraingoak langintza horretarako aldi errazak. Hain justu ere, krisi
|
egoera
honetan are gogotsuago eta burutsuago jokatu behar du Euskaltzaindiak, diru eskasiak sortzen dituen arazoak kudeaketa eragingarri eta garden baten bidez gainditzeko.
|
|
|
Hizkuntzen bizikidetza gizarte bizikidetzaren zati banaezina delako. Bizi dugun hizkuntza
|
egoera
desorekatuan gaineratu du, bi hizkuntzen berdintasun sozialerantz gerturatzeko egiten dugun ahalegin oro, herritarren arteko berdintasunaren aldeko pausua da.
|
|
|
Euskararen
|
egoeraz
ere aritu ziren, eta euskara batuaren garrantzia aldarrikatu zuten: –Euskararen batasun prozesua izan da, hizkuntzaren aitorpen ofizialarekin batera, euskara bera berreskuratzeko eta biziberritzeko oinarrizko faktorea?.
|
|
|
Galderak egitean bide bat baino gehiago erabili izan zuten inkestagileek. Batzuetan ikonoak erabili zituzten, beste batzuetan
|
egoeren
deskribapenak egin zituzten.
|
|
|
Lexikoari dagokion da luzeena. Hura osatzerakoan Euskal Herriko
|
egoera
geografikoa gogoan hartu zen, bai eta ohiko lan jarduerak ere (artzaintza, abeltzaintza, zurgintza, nekazaritza, burdingintza, arrantza...). Hizkuntza atlasetan lexikoari buruzko galderek alderdi etnografikoa dute askotan, eta maiz biltzen dira haietan ohiko teknikei, jakintzei eta ikuspegiei dagozkien xehetasunak.
|
|
|
Lexiko galdera gehienak, inkesta leku guztietan galdetzeko pentsatuta daude. Haietaz kanpo badira beste galderak, galdera bereziak deituak izan direnak, leku jakin zenbaitetan baizik egin ez direnak, toki horietako
|
egoerari
edo jardunbide berezi batzuei baitagozkie oroz gainetik: adibidez, itsas arrainen izenez egindako galdera gehienak itsas portuetan baizik ez dira egin, eta ahateaz egindakoak, ahate hazkuntza egin ohi den herrietan baino ez.
|
|
|
Nola uztartu historia orokorraren aldiak eta literaturaren ibilbidearen aldiak? Euskal literaturaren historia batek nola heldu behar dio
|
egoera
diglosikoaren kontaketari?
|
|
2014
|
|
|
Europar Batasunean 255 hizkuntza baino gehiago mintzatzen dira, eta horietatik 128
|
egoera
larrian daude, eta 90, oso egoera larrian. Horrek biztanleriaren% 8ri, edo 45 milioitik gora pertsonari, eragiten die.
|
|
|
Europar Batasunean 255 hizkuntza baino gehiago mintzatzen dira, eta horietatik 128 egoera larrian daude, eta 90, oso
|
egoera
larrian. Horrek biztanleriaren% 8ri, edo 45 milioitik gora pertsonari, eragiten die.
|
|
|
Horrek biztanleriaren% 8ri, edo 45 milioitik gora pertsonari, eragiten die. Csaba Sándor Tabajdi Europako Parlamentuko Sozialisten eta Progresisten Aliantzaren Taldeko eurodiputatuaren esanetan,
|
egoerari
buelta eman dakioke. Euskararen kasua aipatu du,, bizirik irautea ez ezik, aurreratzea ere lortu baita.Nafarroako egoera ere kontuan hartu du, eta hauxe azpimarratu:
|
|
|
Csaba Sándor Tabajdi Europako Parlamentuko Sozialisten eta Progresisten Aliantzaren Taldeko eurodiputatuaren esanetan, egoerari buelta eman dakioke. Euskararen kasua aipatu du,, bizirik irautea ez ezik, aurreratzea ere lortu baita.Nafarroako
|
egoera
ere kontuan hartu du, eta hauxe azpimarratu: 40.000 nafarren hizkuntza eskubideak Foru Gobernuaren esku daude.
|
|
|
dagokie. Hauei buruz Euskaltzaindiak esan nahi du ohartzen dela ez direla denak idazle guztiek
|
egoera
guztietan eta berehala onartzekoak, eta again bide zuhurrena pausokakoa dela, testu jaso eta formalenetatik hasiz, eta bigarren urrats baterako utziz ahozko erabilerei lotuenak. Hemen ere, senak eta egoerak erakutsiko dio idazle edo esatari bakoitzari nola joka arauok betetzeko erantzukizunean.?
|
|
|
Hauei buruz Euskaltzaindiak esan nahi du ohartzen dela ez direla denak idazle guztiek egoera guztietan eta berehala onartzekoak, eta again bide zuhurrena pausokakoa dela, testu jaso eta formalenetatik hasiz, eta bigarren urrats baterako utziz ahozko erabilerei lotuenak. Hemen ere, senak eta
|
egoerak
erakutsiko dio idazle edo esatari bakoitzari nola joka arauok betetzeko erantzukizunean.?
|
|
|
1966an, Euskal Katekesi horren babespean, Kili Kili euskal pertsonaia sortu zuen, ume eta gaztetxoen bihotzetan euskal kontzientzia sortzeko asmoz. Umeen euskararen
|
egoera
ikusita sortu zuen Kili Kili Jose Antonio Retolazak, 1966ko apirilaren 17an, eta horren ondorioz izen bereko aldizkaria etorri zen, pertsonaia umeengana iristeko balio zuelakoan. Arrazoi ugari aurkitu zituen Retolazak Kili Kili izena hautatzeko:
|
|
|
1977an,
|
egoera
politikoa aldatzerakoan, Kili Kili aldizkaria berriro kaleratu zen eta lehenengo Kili Kili Eguna ospatu zen, Bilbon.
|
|
|
Horiek horrela, Euskaltzaindiaren Euskararen Herri Hizkeren Atlasak, besteak beste, baserri eta itsas munduko ohituretan, lanbide zaharretan, jaietan, antzinako sinesmenetan, lagunarteko eta familiarteko harremanetan, emakumearen
|
egoeran
, ume jolasetan eta abarretan ageri diren hitzak aztertzen ditu.
|
|
|
Izan ere, hiriak bilakatu dira euskal hiztunen bizigune nagusienak. Hala, bada,
|
egoera
horren aurrean bide eta baliabide egokiak ireki beharra azpimarratu dute parte hartzaileek.
|
|
|
Nafarroako historia hurbilean (azken lau hamarkadetan, 1970etik 2012ra) euskararen belaunez belauneko jarraipena nola gauzatu den eta egungo haur nafarrak zer
|
egoeratan
bilakatzen diren euskaldun argitzea. Horixe du xede Paula Kasaresen Euskaldun hazi Nafarroan.
|
|
|
euskara eskolatzearekin galdu eta etxean erdara sartu zuten haur haien ondorengoek, oraingo haurrek, eskolatzearekin euskara irabazi eta atzera etxean sartu dute. Iruñeko
|
egoera
gaineratu du latzagoa da: euskarari kostatzen ari zaio gizarte presentzia behar bezalakoa izatea, eta honek eragin zuzena du ikastoletako eta euskarazko eredua duten eskoletako haurren hizkeran, euskara ikastetxeko gauzatako baitakusate ikasleek, ez karrikan erabili beharreko zerbaitetako.
|
|
|
Seigarren kapitulua hizkuntza bitartekariei eskainita dago. Euskal Herriaren hizkuntza
|
egoera
diglosikoa zen: hainbat esparru geografikotan nagusiki euskaldun zen gizartea alde batetik, baina administrazioak eta gainontzeko instituzioek erdaraz egiten zuten lan.
|
|
|
Hasteko, lurralde historiko bakoitzari atal bat eskaintzen dio eta hegoaldeari buruzko XIX. mendearen hasierako datuak ematen ditu. Ondoren Euskal Herriko
|
egoera
linguistikoaren hainbat testigantza biltzen ditu: okzitanieraren presentzia Euskal Herrian aurkezten du eta euskaldunen hizkuntzari buruzko testigantzak jasotzen ditu, Euskal Herritik kanpoko bidaiarien ikuspuntutik bereziki.
|
|
|
euskararen eta euskaldunen geografia eta demografia aztertzen ditu bertan autoreak.Aukeratutako gizarte alor bakoitzeko (administrazioa, eliza, hezkuntza etab.), hiru lan egin ditu autoreak: 1) alorrari buruz interesgarriak diren aipuak jaso; 2) euskaraz dauden iturriak jaso; 3) iturriek euskararen
|
egoerari buruz
ematen duten informazioa jaso. Lan hori guztia eginda, gizarte alor bakoitzari buruzko aurkezpena egin du Juan Madariagak bere liburuan.Hala bada, Jolyren esanetan, euskararen egoera aztertzean, hizkuntzaren soziologian jomuga izaten diren gai nagusiak aztertzen ditu Juan Madariagak:
|
|
|
1) alorrari buruz interesgarriak diren aipuak jaso; 2) euskaraz dauden iturriak jaso; 3) iturriek euskararen egoerari buruz ematen duten informazioa jaso. Lan hori guztia eginda, gizarte alor bakoitzari buruzko aurkezpena egin du Juan Madariagak bere liburuan.Hala bada, Jolyren esanetan, euskararen
|
egoera
aztertzean, hizkuntzaren soziologian jomuga izaten diren gai nagusiak aztertzen ditu Juan Madariagak: euskararen erabilera, hiztunen hizkuntza gaitasuna eta hizkuntzei buruzko jarrerak, iritzi eta aurreiritziak".
|
|
|
Aukeratutako gizarte alor bakoitzeko, hiru lan egin ditu autoreak: 1) alorrari buruz interesgarriak diren aipuak jaso; 2) euskaraz dauden iturriak jaso; 3) iturriek euskararen
|
egoerari buruz
ematen duten informazioa jaso. Lan hori guztia eginda, gizarte alor bakoitzari buruzko aurkezpena egin du Juan Madariagak bere liburuan.
|
|
|
Nafarroako historia hurbilean (azken lau hamarkadetan, 1970etik 2012ra) euskararen belaunez belauneko jarraipena nola gauzatu den eta egungo haur nafarrak zer
|
egoeratan
bilakatzen diren euskaldun argitzea. Horixe du xede Paula Kasaresen Euskaldun hazi Nafarroan.
|
|
2015
|
|
|
Haiek egindako lanak egin ziren denbora eta giro politiko haietan, zinez esan dezakegu oraingo askok uste izan dezaketena baino zailago, nekezago eta maiz arriskugarriagoak ere izaten zirela. Eta holako aitzindarien lanari esker, hain zuzen, etorri da, neurri handiz, oraingo
|
egoera
pozgarriago hau.
|
|
|
Era berean, nazio estatu berrietan, Frantzian eta Espainian, euskal hiztunak baztertuak izan ziren. Ideologia berriak baliozko eta baliogabeko hizkuntzen sailkapena ezarri zuen indarrean eta beraz, gizarte berrian ongizatea lortzeko halabeharrez baliozko hizkuntzak soilik agiri ziren baliagarri?.
|
Egoera
horren aurrean, euskaldunek, portaera eta joera desberdinak, azaldu zituzten.
|
|
|
Jardunaldia antolatu duen Ahoskera batzordeko kideen esanetan,, hizkuntza, zorionez, bizirik dago eta horrek esan nahi du hizkuntza hots dela: adin, bizileku, jatorri,
|
egoera
, iritzi eta lanbide desberdinetako hiztun elebidunen ahoetatik belarrietara dabilen hotsa. Hizkuntzaren arnasa den hotsa?.
|
|
|
|
Egoera
zaila da, oro har. –Baina zailtasunak ez liguke erronkari ihes egiteko baimenik eman behar.
|
|
|
Transkribatzeko dauden tradizioak, lekukoen ahoskatze erak... lanaren praktikan sortzen diren arazoez mintzatu da. Hiztunaren ahoskeraren segurtasunik ezak euskararen egungo
|
egoeran
duen eragina ere aipagai liteke.
|
|
|
Mikel Zalbidek ikuspegi globaletik heldu dio gaiari. Bere esanean, ez gara munduan bakarrak, ahulduriko
|
egoera
horretan gaudenak eta, hizkuntza bizirik gordeko badugu, konponbideren bat asmatu, zehaztu, adostu eta aplikatu behar dugunak?.
|
|
|
Hala, iaz. Euskararen biziberritzea Euskal Herriko hiriburuetan? gaia jorratu zen eta aurreko hiru urteotan, 2012 eta 2013an Araban, Ipar Euskal Herrian eta Nafarroan euskarak duen
|
egoera
izan zuten hizpide. Batzordeko kideez gain, kanpoko aditu ugarik hartu izan dute parte jardunaldiotan.
|
|
|
Bestalde, bi erakundeok lankidetasun politika bultzatuko dute, ikastaroak, mintegiak, kongresuak eta sinposioak elkarrekin antolatuz eta gauzatuz. Euskararen eta frisieraren
|
egoerari
eta bilakaerari buruzko txostenak landu eta sustatuko dituzte.
|
|
|
|
Egoera
soziolinguistikoari dagokionez, intereseko datuak daude bai Fishmanek 1991n hizkuntza indarberritzeaz idatzi zuen liburuan bai 2000 urtean gai berberaz editatu zuenean, Durk Gorter ek idatzitako kapituluan. Euskal Herrian aski ezagunak ditugun populazio mugimenduen antzekoak Frisian (frisieraz Fryslân) ere gertatuak dira:
|
|
2016
|
|
|
Lehenaldia ez ezik, orainaldia aztertzeko orduan ere baliagarri izan daiteke: hots, kontaktuan dauden hizkuntza biren edo gehiagoren
|
egoera
soziolinguistikoa ahalik eta modu egituratuenean deskribatzeko balio dezake.
|
|
|
da. Euren hitzetan,, gure behinolako
|
egoera
historikoak aztertzeko ez ezik, gaur eguneko analisi soziolinguistikoak egiteko ere proposamen teoriko metodologiko hau oso lagungarri izan daiteke.
|
|
|
Horretarako, programa zabala atondu da, goizez eta arratsaldez gauzatuko dena. Goizean, egungo euskararen
|
egoeraren
irakurketa proposatzen da. Honela, 9:30ean hasiko da Jardunaldia, Battittu Coyos Jagon sailburuaren eta Maider Hegiren (Euskal Konfederazioa) sarrera hitzaldiekin.
|
|
|
Baina jardunaldion egitekoa ez da hori bakarrik. Zenbait
|
egoera
larrien aitzinean, gure egitekoen artean ere badago erakundeen aurrean adierazpenak egitearena, gure kezka azalduz edo larritasun egoerak salatuz. 19ko aldarrikapen testua bide horretatik doa, eta Ipar Euskal Herrian euskarak bizi duen egoera larria salatzeko baliatuko dugu?.
|
|
|
Baina jardunaldion egitekoa ez da hori bakarrik. Zenbait egoera larrien aitzinean, gure egitekoen artean ere badago erakundeen aurrean adierazpenak egitearena, gure kezka azalduz edo larritasun
|
egoerak
salatuz. 19ko aldarrikapen testua bide horretatik doa, eta Ipar Euskal Herrian euskarak bizi duen egoera larria salatzeko baliatuko dugu?.
|
|
|
Zenbait egoera larrien aitzinean, gure egitekoen artean ere badago erakundeen aurrean adierazpenak egitearena, gure kezka azalduz edo larritasun egoerak salatuz. 19ko aldarrikapen testua bide horretatik doa, eta Ipar Euskal Herrian euskarak bizi duen
|
egoera
larria salatzeko baliatuko dugu?.
|
|
|
–Euskararen sustatzea, erabileraren zabaltzea, hizkuntzaren kalitatea bermatzea eta hiztunen eskubideak zaintzea, horiek dira Euskaltzaindiaren eginkizun nagusiak. Ildo horretan, Jagon sailaren Sustapen batzordeak, urtero, euskararen
|
egoeraren
nondik norakoak aztertzeko Jagon Jardunaldiak antolatzen ditu. Aurten, euskararen egoeraz Ipar Euskal Herrian gogoetatzea deliberatu dugu?, azaldu du Coyosek, Jardunaldiaren lerro nagusia azpimarratuz.
|
|
|
Ildo horretan, Jagon sailaren Sustapen batzordeak, urtero, euskararen egoeraren nondik norakoak aztertzeko Jagon Jardunaldiak antolatzen ditu. Aurten, euskararen
|
egoeraz
Ipar Euskal Herrian gogoetatzea deliberatu dugu?, azaldu du Coyosek, Jardunaldiaren lerro nagusia azpimarratuz. Coyosek gogoratu du, tokian tokiko elkarte eta herri erakundeekin batera?
|
|
|
Ipar Euskal Herrian euskararen alde lan egiten duten elkarte eta federazioen bilgunea da. Iparraldean euskarak bizi duen
|
egoeraren aurrean
eraginkorragoak izan nahian, arlo desberdinetan bere alde diharduten elkarte ugarik erabaki zuten konfederazio izena hartu zuen egitura ez ofizial honetan koordinatzea. Kideen artean eremu anitzetakoak daude:
|
|
|
Gaur egun, irakasleek lau urteko formazioa daukate eta ezinbestekoa dute aranera jakitea ibarrean lan egin nahi badute. Horretarako, funtsezkoak izan gara Lehen Hezkuntzako irakasleak gehitu zuenMiquèu Segalàs Mir Akademiako bozeramaileak, guk sortu baitugu material guztia, ikasle eta irakasleentzako liburuak.Beste
|
egoera
batean dago okzitaniera Frantziako estatuan, Sans Socasauk gogoratu duen moduan: Han ez dago babestua, ez, eta Errepublikak euskararekin duen jokabide bera dauka okzitanierarekin:
|
|
|
Juan Carlos Pérez, Garbiñe Biurrun... Eta
|
egoera
zailean dagoen jendearen testuak ere jaso ditugu, esaterako, Jose Mari Lasarenak, jada hil den poetarenak. Hamargarrenean bere sei poema argitaratu ditugu, Azkenak, eta benetan azkenak izan ziren, aurten bertan hil delako, horiek semeari idatzi ostean.
|
|
|
Frantziako Estatuko lurraldeetako hizkuntzen
|
egoera
kezkagarria da, ez baita egiten lege, diru eta langile egokiz hornituriko hizkuntza politika publiko eraginkorrik.Euskararen Erakunde Publikoaren sortzearekin batera, hizkuntza politika publikoa 2006an egituratzen hasi zen Ipar Euskal Herri mailan, herri mugimenduaren lana osatuz. Bizkitartean, orain arte euskararen salbatzeko bideratu baliabideak eta neurriak ahulegi izan dira; ondorioz, euskal hiztunen kopurua eta euskararen erabilera gero eta apalagoak dira, inkesta soziolinguistikoek agerian eman dituzten datuen arabera.Egoera larri hau iraulezina ez bada ere, baitezpadakoa da hizkuntza politika berri eta ausarta gaurdanik egiten hastea eta, orobat, transmisioan, erabileran, motibazioan eta corpusean positiboki eragitea, edozein hizkuntza osoki berreskuratzeko prozesuak ezinbestekoak dituen alorretan.Hizkuntza politika eraginkor hori zutik ezartzeko, nahitaezkoa da erakunde publiko guztiak (herriak, eskualdeak, Euskal Elkargoa, departamendua, Estatua) engaiatzea eta arduraz jokatzea.Ipar Euskal Herrian erakunde aldaketa gertatuko da 2017ko urtarriletik goiti.
|
|
|
Baliabide aski paratzea eta hizkuntza politikarako aurrekontu propioa bideratzeaOinarrizko hiru erabaki horiek hartu ondoan, Euskal Elkargoa hizkuntza politika eraginkorra diseinatzen, lantzen eta garatzen hasten da, euskararen eremuko gizarte eragileen iritzietan eta ekarpenetan oinarrituz eta gainerako erakundeekin elkarlan estuan arituz. Euskararen berreskurapena indartzeko asmoz, zenbait alorretan hauteman blokeatze
|
egoerak
gainditu eta aitzinamendu berriak ematea ezinbestekoa da, hala nola, irakaskuntza arruntean, helduen irakaskuntzan, hedabideetan, aisialdian, ikasmaterialetan, alor sozioekonomikoan, bizi publikoan, euskararen erabileran eta hizkuntzaren kalitatean (horren barnean Euskaltzaindiari egin beharreko aitormena egonik). Ezin dugu ukatu erronka eder bezain gaitza dela hau. Halarik ere, Euskaltzaindia eta Euskal Konfederazioa segur dira erronka hau gainditzeko modukoa dela, eta euskara galzoritik atera eta indarberritze bidean jauzia egiteko parada dugula.
|
|
|
Donostiak euskalgintza alorrean izan duen eraginagatik hautatu genuen.Metodologia berriaren nondik norakoak ere azaldu zituen Osak: Hizkuntza baten bilakaera eta
|
egoera
soziolinguistikoa aztertu ahal izateko, eredu metodologiko osatua aurkeztea izan genuen helburu. Eredu metodologiko honek euskararen bilakaera eta egoera aztertzeko, bai eta bestelako hizkuntzen bilakabideari begiratua emateko ere balio du.
|
|
|
Hizkuntza baten bilakaera eta egoera soziolinguistikoa aztertu ahal izateko, eredu metodologiko osatua aurkeztea izan genuen helburu. Eredu metodologiko honek euskararen bilakaera eta
|
egoera
aztertzeko, bai eta bestelako hizkuntzen bilakabideari begiratua emateko ere balio du. Horrexegatik, eredu metodologikoa euskaraz sortu, argitaratu eta aurkeztu bazen ere, etorkizunean bestelako hizkuntzetan ere eskainiko da.DSS2016EUk eta Kutxa Fundazioak babestutako ikerketa horren emaitzak abenduaren 20an emango dira aditzera, Donostiako Luis Villasante Euskararen Ikergunean egingo den jardunaldian.
|
|
|
Baina, zertarako aplikatu metodologia berri hau? Batez ere, Donostiaren azken mendeotako mintza jarduna gizarte perspektibatik aztertzeak gaur egungo
|
egoera
nondik datorren irudikatzeko balio dezakeelako.
|
|
|
Donostiaren XXI. mende hasiera honetako
|
egoera
soziolinguistikoa azaldu dute gero Soziolinguistika Klusterreko Olatz Altunak eta Maialen Iñarrak. Azterbide deskriptiboa jorratu dute, batez ere.
|
|
|
Euskaltzaindiak begi onez ikusten ditu euskararen alde egiten diren ekimen guztiak, esan du Xabier Kintanak, AEK ko ordezkariekin batzartu ostean. Euskalgintzaren
|
egoeraz
jardun dute, ordu betez, ondorio berdinera heldu direla batzuk zein bestetzuk: Hitzetatik ekintzetara pasatu behar da, hausnarketatik proiektu konkretuetara.
|
|
2017
|
|
|
EiTBren eta Euskaltzaindiaren arteko hitzarmen horretan jasotzen denez, EiTBko hedabideek kalitatezko euskara eredu estandarra zabaltzen eta finkatzen lagunduko dute ondorengo lau urteetan. Aldi berean, euskalkien aberastasuna bistaratzen eta balioan jartzen ere ahaleginduko dira, hizkuntza erregistro egokiak erabiliz, saio bakoitzari eta komunikazio
|
egoera
bakoitzari dagokion eran. Aurretik egin izan den legez, irizpideak EiTBren estilo liburuak jasoko ditu.
|
|
|
Goizetik gauera sortu zen egunkariak egitura narratiboa zuen, ez zuten bakarrik parrokia jakin bateri begira idazten; EGUNAk modernotasunez jokatu zuen, emakumezkoek ere idatzi zuten, gudariek ere bai; mugako hizkuntza bat erabili zuten gehienetan; eta ikuspegi historiko handia erakutsi zuten idazle eta kazetari haiek. Hori bai,
|
egoera
historikoak behartuta, egunkari agonikoa izan zela aitortu du Agirreazkuenagak, langileek ondotxo baitzekiten zein zen euskal herrialdeen egoera.Xabier Altzibar EHUko irakasleak are hurbilago jarri du lupa, eta 1937ko EGUNAn idatzi zuten idazle, kazetari eta kolaboratzaileen izenak eta izanak gogoratu nahi izan ditu. Gutxi batzuk ezagunak dira, bestetzuk historiaren lanbroan galdutakoak.
|
|
|
Oraingoan, Atxagak itzulpenari buruz jardungo du (Itzulpena kristalezko zubi bat da). Oraingo
|
egoera
erokeria da. Itzulpenarena estatu auzi bat da.
|
|
|
Hori bai, arazo handiak ditu sektoreak.
|
Egoera
larrian dago, eta eskertuko nuke enpresen artean lankidetza gehiago balego, ausardia gehiago egongo balitz... Baina ez dugu negarrik egingo, oso bidegurutze larrian gaude eta erronkak dira orain dela 20 urte baino askozaz latzagoak.
|
|
|
Menderik mende gure arbasoek beren gizarte ezberdinak garatzeko tresna gisa erabili zuten hizkuntza dugu, hainbat gorabehera historikoren ondorioz diskriminatua. Okerreko
|
egoera
hori aspalditik gabiltza zuzendu nahian?. Bizkaiko batzar nagusietako lehendakari Ana Otaduik bestelakoak ekarri ditu gogora: –Eskerrik asko euskarari, aukera eskaini digulako esparru pribatuari eta erakunde publikoei lankidetzan aritzeko.
|
|
|
Gainera, Urrutiak aurreratu du aurten jardunaldiak antolatuko direla Arabako hiriburuan. Besteak beste, euskarak Araban bizi duen
|
egoera
aztertuko da jardunaldiotan.
|
|
|
Gainera, euskaltzainburuak aurreratu du aurten jardunaldiak antolatuko direla Arabako hiriburuan. Besteak beste, euskarak Araban bizi duen
|
egoera
aztertuko da jardunaldiotan. (Euskaltzaindiko ordezkariak Gasteizko alkatearekin batzartu dira, gaur) Euskara, lehentasunaOstean, Gorka Urtaranek gobernuak euskararekin duen konpromisoa azpimarratu du, eta Gasteiz euskaldun baten alde egindako apustua gogorarazi. Euskara lehentasunezkoa da gobernu honentzat, nabarmendu du. asteizko alkateak, besteak beste, helburu hauek azpimarratu ditu euskarari dagokionez:
|
|
|
Zure lan berrian esaten duzu ez zirela beti ondo hartuak izan Larzabalen testuak, ez zirela ulertuak izan. Nortzuk kritikatu zuten eta zergatik. Larzabalen testuak Ipar Euskal Herriko gizarteari lotuak ziren, bertako herritarrek ezagutzen zituzten
|
egoerez
hitz egiten zuten, bertako memoriarekin eta bertako euskararekin lotuta zegoen. Ondorioz, ez zegoen euskara baturik, eta, ondorioz, beste euskalkietako eledunek ez zuten beti testua ulertzen.
|
|
|
Zein
|
egoera
bizi du, gaur egun, Ipar Euskal Herriko antzerkigintzak. Indar handiak egin dira arlo askotan. Alde batetik, antzerki forma desberdinak errekuperatzeko.
|
|
|
Diozu azken hamarkada hauetan eta Ipar Euskal Herrian ez dela asko aldatu antzerkiaren
|
egoera
; ez omen dago profesionaltasunera jauzirik. Zergatik uste duzu ez dela aldaketa hori suertatzen. Erran dudan bezala, azken urteetan berpizte interesgarria gertatzen ari da, motibazio berri bat, gizarteak ez baitu euskara horrenbeste baztertzen, gizarteak beste harreman bat sortu baitu euskararekin.
|
|
|
Horra ikastolak, horra Seaska. Egun, euskarak baditu Euskal Herriko lurralde batzuetan
|
egoera
aldekoagoa eta eragingarriagoa. Mentsak ditu, ordea, hainbat esparru eta lekutan.
|
|
|
Jendeari seme alabak euskaraz ala gaztelaniaz matrikulatzeko aukera ematea ez da inposizioa, baina euskaraz matrikulatu nahi dituztelarik, aukera hori ez ematea, bai da inposizioa. Iruñeko
|
egoera
soziolinguistikoa ukatzea da niretzat inposiziorik handiena. Oraintsu, nafar politikari batek aipatu du euskara ez dela beharrezkoa.
|
|
|
(asmo edo proiektu komunik bai?) Harremana badago, baina harreman hori ez da ofizialki hitzarmen batean gauzatu. Euskararen alorrean, EAEko eta Ipar Euskal Herriko hiriekin baduzue ezelako proiekturik edo elkarlanerako asmorik. Momentu honetan Iruñeko Udalaren baitan euskararen
|
egoera
aldatzeko lanean ari gara buru belarri, lan handia baitago egiteke. Euskararen ordenantza eguneratzen dugunean beste egoera bat izango dugu eta orduan agian posible izango da beste udalerri batzuekin elkarlan proiektuak egitea, baina egia da udalerri bakoitzak oso egoera soziolinguistiko ezberdinak dituela eta tokian tokiko euskararen testuingurua arras ezberdina dela.
|