|
2000
|
|
|
Bertsio ofizial eta bakarra, udazkenerako argia ikusi duena, Roman Felones eta Fermin Miranda irakasleek izenpeturik. Victor Pradera nazionalista espainiarrak hasitako ildoa, Opus Deiren Unibertsitateak gero kanonizatua, aurreiritzi ideologikoz zamatua, egungo antolamendu instituzional administratiboa justifikatzeko eginkizuna duena, Euklidesen teorema haietan
|
bezala
aurrez emaniko hipotesia egiaztatua gelditzen dena. Nahiz eta horretarako gertaeren interpretazio interesatuak eman behar izan, bestelakoak badirela isilduz.
|
|
|
Ez oso luzerako hala ere. Euskal Irakaskuntzaren izen onaren kanpainatxo bat lehenik, historia agintariek nahi
|
bezala
ematen ez den aitzakian; matrikulazioan mezu instituzionalik bat ere ez euskarazko ereduen alde, gero. Kontraerasoa diputazioburuak gidatu du.
|
|
|
Arau berriak datoz, karramarroen moduan atzera egiteko. Urte hasieran iniziatiba harturik zebilen euskal jendea ahal
|
bezala
ari da defentsa lanean azken hilabeteotan. Erresistentzian eusteko indarrak biltzen.
|
|
|
Erresistentzian eusteko indarrak biltzen. Lehenago
|
bezala
gelditzea lortuko bagenu, gaitz erdi.
|
|
|
Aurton, hiru urterik behin
|
bezala
, euskal herriko idazleoi egokitu zaigu Galeusca biltzarraren antolaketa, eta honezkero Ja ki n eko irakurle gehienek ondotxo dakiketen moduan urrian egin dugu Bizkaiko itsasaldean, Lekeition, Bermeorainoko egun bateko txangoarekin. Eta lehenengo eta behin, gure ostarien ustekabe polita aipatu behar dugu, benetako herri euskaldunetan zeudela konturatu baitziren.
|
|
|
Historian zehar beti izan dira euskaldunak alderdiotan. Eta Ipar Euskal Herrian
|
bezala
, horien guztien gaur egungo isiltasun eta kontzientzia faltak ematen du zer pentsa (abertzaleon ardura bera ere ahaztu gabe). Areago historian zenbait eskualdetan euskal kontzientzia izan duten sozialisten kasuan.
|
|
|
Aurreko urteko joerari jarraiki, badirudi sendotze prozesua aurrera doala, ez arinegi, baina bai etengabe. Ez dirudi, beste batzuetan
|
bezala
, gehiegi puztu eta lehertzeko arriskurik dagoenik oraingoan. Eta ez dela gertatuko orain urte batzuk bezala, garai hartako talde nagusiak desagertu zirenean, basamortu bihurtzeko prozesua.
|
|
|
Ez dirudi, beste batzuetan bezala, gehiegi puztu eta lehertzeko arriskurik dagoenik oraingoan. Eta ez dela gertatuko orain urte batzuk
|
bezala
, garai hartako talde nagusiak desagertu zirenean, basamortu bihurtzeko prozesua. Gaur egun badira baikor izateko arrazoiak eta sintomak.
|
|
|
Beraz, ez da hain harrigarria gure artean luzaro, bai teorian eta bai praktikan ere, gizarteari behin eta berriro azaldu beharra euskara, beste edozein hizkuntza
|
bezala
, kulturaren adierazpide egokia izan zitekeela, hau Estatuaren goiko mailetan, bai eta unibertsitateko irakasleen artean ere oso eztabaidagarria izaten baitzen, haren aurkako zapalkuntza justifikatu eta harekin aurrera segitzeko aitzakiatzat.
|
|
|
Horri gutxi iritziz, nonbait, azken gehigarri zaratatsu gisa, jai hartako erregina iraintzeko ausartzia barkaezina ere izan zuen, hari, lotsagabeki, ezjakina zela aurpegiratuz: " harribitxiz beterik zaude, baina pinpirina zara eta ez dakizu horiek behar
|
bezala
eramaten: izan ere, dirua sobera daukazu baina kultura falta duzu", eta hori guztiori lege zaharreko gizarte probintzial hartan plazaratu zuen, emakumeari zor zitzaion errespetua ezin eztabaida zitekeen deduzko puntutzat zeukatenen artean.
|
|
|
Logikaz, hasierako premisa egiazkoa balitz, hau da, euskara euskaldunen kultur aurrerapenerako benetako oztopo izanez gero, Unamunok uste zuenez, begien bistan dago haren gomendioa, ikaragarri eta bortitza izanik ere, erabat zuzena zela. Zuzenago eta zintzoagoa, nolanahi ere den, Pfo Barojarena baino, beronek, bilbotarrak
|
bezala
, euskaldun eskolatuei euskara alde batera uzteko deia egin arren, ez baitzuen nahi gure hizkuntza baserritarren eta maila apaleko jendeen ezpainetatik gal zedin, horrela herri kantak, bertsoak eta folklorea bederen gorde zitezen. Beraz, Barojak hiritar multzo bi proposatzen zuen Euskal Herrirako:
|
|
|
Ordura arte euskararen maitale sutsua izandakoa, geroztik haren azterlari hotz bilakatzen hasi zen, hura ikerketa zientifikorako gai hutstzat harturik, hizkuntza bizi gisa izan zezakeen patuaz arduratu gabe. Garai hartan euskara ondo ikasteko zailtasunak, eskuliburu, gramatika onik eta irakasle egokirik eza kontuan hartu gabe, Unamunok, antza, pentsatu zuen berak hura behar
|
bezala
menderatu ez bazuen, ez zela hartarako gaitasunik edo bitarteko didaktiko aproposik ez zeukalako, hizkuntza zail eta madarikatu hura ezin ikasizkoa zelako baizik, eta are okerrago, bere gogoetak behar bezain argi adierazteko, euskaraz ezin baliatzea ez zela berak hura behar bezain ongi ez jakitearen ondorio, hizkuntzak berak kulturarako bide izateko balio ez zuelako baizik.
|
|
|
Ez al zuen jabearen begiak gizentzen behia? Eta alderaketaren zabarra barka diezadazuen, oroitaraziko dizuet maitemindua beti" itsuturik" dagoela, alegia, ez duela besteek
|
bezala
ikusten. Edo ez duela ikusi beharrik," lanbroak izkutatzen dizkionean" maite ditu poetak gure bazterrak.
|
|
|
Horixe zekarren Artzek bere lehen liburuan, baina ez gintuen horrengatik hainbeste harrotu euskaldunok —literaturzaleok zein euskaltzaleok— Isturitzetik Tolosan barru hark. Estreinakoz, liburua objektu artistiko
|
bezala
ageri zitzaigun, alor anitzeko lanketa batean. Abangoardia literaturan sartua genuen plastikaren eta ozentasunaren eskutik; liburua ikusi eta entzuteko eszenario multiplea da, kaligramak eta hotsezko eskulturak eskaintzen zaizkio irakurle aktibo bati.
|
|
|
Baina ez da ozentasun hutsa, marrumak kontzeptu bat ezkutatzen duela ohartzen gara, zentzumenak erreskatatu digulako. Ez irakurtzeko bakarrik, ikusteko ere balio dutela begiek oroitarazten digu poetak, belarriek entzuteko
|
bezala
. Artzeren ozendura jokoek balio sinbolikoa dute, fonosinbolismoa dira.
|
|
|
Edergailua ez baita bakarrik forma mailan atzematen, apaingarri esaten dugun hori izan liteke mezuari desmezu egiten dion joko kontzeptuala ere. Eta soberakinak sobera dira beti. gogoratuko duzu heriotzak zuen masaila horia gelako itzal ketsuan agurea eta amona aulki marroietan betebeharrekin jarrita korridorean zoru freskoa pauso ahul batzuen azpitik eta negar pixka bat isilik haurraren bideak leuntzen bi koadrotan arbasoak denbora hatzetan balego
|
bezala
eta behakoak horman erailak edo ezpain gorrien puzturan jendetza triste marmarka besarkadak eta intsentsua pertsonen joateaz solasa eta bihotzean gorde ezin lurpera zeramaten kaxa eskaileretan beherantz baldar karreran kalean airean geldiro kanpaiak haurtzaroa iheska arropa beltz haiek eta atea itxi zuteneko danbada
|
|
|
Madalena
|
bezala
nago negarrez.
|
|
|
Jostailua izorratu diozuen haurra
|
bezala
negarrez nago.
|
|
|
Lotu duzuen zoroa
|
bezala
negarrez nago.
|
|
|
Suhiltzaileak deitzen dituzuenean piromanoa
|
bezala
negarrez nago.
|
|
|
Erremedio gabeko bale zauritua
|
bezala
negarrez nago.
|
|
|
Birikarik gabeko turuta
|
bezala
negarrez nago.
|
|
|
Saxofoi ilez butxatutako isurbidea
|
bezala
negarrez nago.
|
|
|
Ospitale bat
|
bezala
negarrez nago.
|
|
|
Pupitre bat
|
bezala
negarrez nago.
|
|
|
Barnebide luze bat
|
bezala
negarrez nago.
|
|
|
Puntagabeko urrats bat
|
bezala
negarrez nago.
|
|
|
Asmatiko bat
|
bezala
negarrez nago.
|
|
|
Txori murriztu bat
|
bezala
negarrez nago.
|
|
|
[
|
bezala
iraultzaren zakil mehatxugilea ikusiz.
|
|
|
Negarrez nago Dylan Thomas
|
bezala
|
|
|
Adamov
|
bezala
|
|
|
Rimbaud
|
bezala
|
|
|
Xabier Montoia
|
bezala
, neroni bezala, azken finean.
|
|
|
Xabier Montoia bezala, neroni
|
bezala
, azken finean.
|
|
|
beste poeta bat. Badakit Rikardo Arregik ezagutzen zuela Montoiaren lana, eta ez bera
|
bezala
gasteiztarra delako, baizik eta hura bezala irakurle handia delako. Arregi oso kontzientea da malkoa, alegia, lirika, oso landua dagoela, gai eternalek —heriotzak, maitasunak, maitasun ezak... — eragindako komunleku handi bat besterik ez dela.
|
|
|
beste poeta bat. Badakit Rikardo Arregik ezagutzen zuela Montoiaren lana, eta ez bera bezala gasteiztarra delako, baizik eta hura
|
bezala
irakurle handia delako. Arregi oso kontzientea da malkoa, alegia, lirika, oso landua dagoela, gai eternalek —heriotzak, maitasunak, maitasun ezak... — eragindako komunleku handi bat besterik ez dela.
|
|
|
Hiru izen nabarmenduko nituzke nik exilioko poetak
|
bezala
: Monzon, Etxebarria eta Zaitegi, eta azken hau hartuko nuke exilioak, exilio politikoak alegia, sorrarazi ohi duen poesiaren egile eredutzat.
|
|
|
Sortzaile kontentagaitza estiloan, Lekuonak aitortua du ez dela idazteari lotzen" luma berritu zaiola nabaritzen ez duen bitartean". Egia da, testua obra estetiko konplitua
|
bezala
aurkeztu izan digu beti. Bere poemak, eta baita liburuak ere, sistema koherenteak dira, perfekzio batean eskaintzen zaizkigu.
|
|
|
Eta orduan gure historia garaikideaz eginen du gogoeta, edo maitamalura dastatuko du. Bestek eta aspaldi" idatzi izan balitu
|
bezala
" idatzi izan ditu maiz bereak Arregik, maisua da teknika horretan.
|
|
|
Lizardik malko poetiko asko isuri zituen, eta onartu dugu noski denak ez zirela" ari dut negarra" esan beharrerainoko faltsuak izan. Maitearen heriotza, esaterako, gai" poetikoa" izanagatik, semearenean ez
|
bezala
esperientzia errealean oinarririk ez zeukana, oso trataera desberdinez aurkezten digu" Mattasunaren illetea" n edo" Etxeko kea" n; amonarena lantzen duenean berriz, alde handia dago" Amona" izeneko hartatik" Biotzean min dut" ezagunera:
|
|
|
Ol bat yaso ta ikusi dut musu ximela: parre antxa, bizirik balirau
|
bezela
: ler adi, biotz!) ordun, ixar bat biztu du nere gau beltzak.
|
|
|
Horrela, olerkariek mende erdi eta gehiagoan ezin egin izan zutena burutu zuen Lizardik: "
|
bezala
"," iduri"," antzo"," hala" moduko alderagailuak eta gidoi parentesiak baliatuz, gure poesiaren garapena azkartzeko baitezpadako tresna eman zigun: analogia poetikoa.
|
|
|
" Aingura bota dut Arratsaldean/ Oina ezarri dut Udazkenean." Iruditeria mailako lorpenok, alabaina, ez zuten poeta errazkerian mugatu. Orixek aholkatu moduan beti goragoko asmoz, bere poemek gero eta distira partzial gutiago dute, metafora baliabide tekniko
|
bezala
ulertzetik poema bera metafora handi bat bezala lantzera jo baitzuen, amonaren heriotzaren trataerak, adibidez, frogatzen duen bezala: " Biotzean min dut" eresitik" Asaba zarren baratza" eta are" Euskal Pizkundea" poema sinbolikoetara dagoen aldeak adierazten du poetaren eboluzioa.
|
|
|
" Aingura bota dut Arratsaldean/ Oina ezarri dut Udazkenean." Iruditeria mailako lorpenok, alabaina, ez zuten poeta errazkerian mugatu. Orixek aholkatu moduan beti goragoko asmoz, bere poemek gero eta distira partzial gutiago dute, metafora baliabide tekniko bezala ulertzetik poema bera metafora handi bat
|
bezala
lantzera jo baitzuen, amonaren heriotzaren trataerak, adibidez, frogatzen duen bezala: " Biotzean min dut" eresitik" Asaba zarren baratza" eta are" Euskal Pizkundea" poema sinbolikoetara dagoen aldeak adierazten du poetaren eboluzioa.
|
|
|
Nik bisitatu nuenean, urria ongi aurrera ordurako, Euskal Herriko kostaldeak tarteka, udazkenetan, eman ohi dizkigun lainoz zipriztindutako zeru urdina nagusitu zen, eta hankapeko belardian nabaria zen freskura, eta gorriaren gama pil pilean zegoen aurretik izandako berdea arboletako hostoetatik desagertzen ari zen bitartean. Eta hantxe zeuden Chillidaren eskultura handiak, beti han egon balira bezala, betiko han baleude
|
bezala
, euren tokia, artistak sortu zituenetik, hura izan balitz bezala, eta orain arte esanahi osoa erakusteko gauza izan ez balira bezala. Ez nuen patrikako CD horietako bat eraman, Johann Sebastian Bachen laugarrensuit e a —Csaba Onzcayren celloak joa, esate baterako— aldi berean entzun ahal izateko, baina beharbada komenigarria izango litzateke artistaren sorkuntzan hainbesteko garrantzia izan omen duen musikaz laguntzea Chillida lekura egindako bisita.
|
|
|
Baina balio positibo horrekin batera, kezkatu egin nau Chillidaren museoa zabaltzeak sortu duen oihartzun mediatiko ikaragarrian, bere obraren inguruko debate handirik ikusi ez izanak. Niri ere gustatzen zait Chillidaren lana, beste askori
|
bezala
, baina aho bakar batek hitz egin du Chillidaren lanaren inguruan aste guztiotan, eta faltan bota dut orain hamarkada batzuk Jorge Oteizarekin sortutako tirabira, haserre eta eztabaidak gaur egun berpiztu ez izana, ez Oteizarekin —ez zuten eta alferrik elkar besarkatu bi artistek, lehenagoko gorabeherak atzean utzi izanaren sinbolo gisa— baina bai Chillidaren obrak dituen kritiko gogorre...
|
|
|
Eraikuntza nazionala motel dabil. ezinbiltzan. lizarrako euforiak ahaztuta, etsipena nagusi orain. Hala ere, une honetan lehenago
|
bezala
, Euskal Herrian benetako erreferentzia nazionalak hedabideetan nork ematen dituen begi bistakoa da: Euskaldunon Egunkaria.
|
|
|
" Chat semanal"
|
bezala
ezagutzen den berriketa foroa ere aipagarria da nabigatzaileen artean duen arrakastagatik. Gune elkarreragile honetan astean behin, ostegunetan, 22:00etatik 23:00etara bitartean, katalanez, pertsona publiko ospetsu bat internauten galdera guztiei erantzuten saiatzen da.
|
|
|
Bernardo Daz Nostyren arabera, 1999 urtearen amaieran mundu osoan gaztelaniaz idazten ziren 930 egunkarietatik 403k, ia erdiek alegia, zuten bertsio digitala sarean. Hauetatik, 100 Mexikokoak ziren; 81, Estatu espainiarrekoak, arestian aipatu
|
bezala
; 64, Argentinakoak; 23, Venezuelakoak; 20, Perukoak; 19, Kolonbiakoak; 14, Txilekoak; 12, Estatu Batuetakoak; 10, Ekuadorrekoak; 10, Uruguaykoak; 7, Boliviakoak; eta beste 43 herrialde desberdinetan sakabanatutakoak. Hala eta guztiz ere, esan behar da kopuru hauek etengabe ari direla aldatzen.
|
|
|
Aipatu dugu, dagoeneko, gure mendebaldeko gizarte guztietako geroz eta nabarmenagoa den ezaugarrietariko bat kultur aniztasuna edota multikulturalismoarena dela. ...jioso ezberdinak dituzten talde bat baino gehiago ohi dago (kristauak, musulmanak, judutarrak, eta abar); bizitza estilo arras diferenteak dituzten taldeak (azpikulturak, kontrakulturak, eta abar) aurkitzea geroz eta normalagoa da; sarri askotan, jatorri etniko ezberdinetako talde anitz ere badago(, asiarrak, turkiarrak, hegoamerikarrak, eta abar; hauexek dira estatu etnianitzak edota polietnikoak
|
bezala
ezagutzen direnak); munduko ia herrialde guztiak (Islandia eta Korea biak aipatzen ohi dira salbuespen gisa) nazio ezberdinez osaturiko estatuak dira, askotan (baina ez halabeharrez) hizkuntza bereizgarri nagusi bezala dutela. Aipaturiko giza talde hauek guztiak" talde orohartzaileak" (grupos comprehensivos) dira (Margalit eta Raz, 1998) edota, terminologia aldatuz baina ideia bera adieraziz," kultura sozietalak" (culturas societales) osatzen dituzte (Kymlicka, 1996).
|
|
|
Aipatu dugu, dagoeneko, gure mendebaldeko gizarte guztietako geroz eta nabarmenagoa den ezaugarrietariko bat kultur aniztasuna edota multikulturalismoarena dela. ...rmalagoa da; sarri askotan, jatorri etniko ezberdinetako talde anitz ere badago(, asiarrak, turkiarrak, hegoamerikarrak, eta abar; hauexek dira estatu etnianitzak edota polietnikoak bezala ezagutzen direnak); munduko ia herrialde guztiak (Islandia eta Korea biak aipatzen ohi dira salbuespen gisa) nazio ezberdinez osaturiko estatuak dira, askotan (baina ez halabeharrez) hizkuntza bereizgarri nagusi
|
bezala
dutela. Aipaturiko giza talde hauek guztiak" talde orohartzaileak" (grupos comprehensivos) dira (Margalit eta Raz, 1998) edota, terminologia aldatuz baina ideia bera adieraziz," kultura sozietalak" (culturas societales) osatzen dituzte (Kymlicka, 1996).
|
|
|
Oro har, ekintza hauek, historia, etorkin etniko zein sozial, genero, erlijio edota talde kultural batekoa izateagatik beraien buruak antzinatik bazterturik ikusi dituzten gizabanakoak gizartearen patu kolektiboan benetan parte har dezaten dute helburutzat. Beste hitzetan esanda, gizartekideak hiritartasunaren idealera hurbildu daitezen kontsideratu behar zaie, ez indibiduo abstraktuak, isolatuak
|
bezala
, baizik eta giza talde ezberdinekin lotura estuak dituzten indibiduoak bezala. Estatuak esku hartu behar du aipaturiko talde horiek orohartzaileak direnean, defentsa premia larrian daudenean eta, aldi berean, bere kideen askatasuna eta errespetua babesten dutenean.
|
|
|
Oro har, ekintza hauek, historia, etorkin etniko zein sozial, genero, erlijio edota talde kultural batekoa izateagatik beraien buruak antzinatik bazterturik ikusi dituzten gizabanakoak gizartearen patu kolektiboan benetan parte har dezaten dute helburutzat. Beste hitzetan esanda, gizartekideak hiritartasunaren idealera hurbildu daitezen kontsideratu behar zaie, ez indibiduo abstraktuak, isolatuak bezala, baizik eta giza talde ezberdinekin lotura estuak dituzten indibiduoak
|
bezala
. Estatuak esku hartu behar du aipaturiko talde horiek orohartzaileak direnean, defentsa premia larrian daudenean eta, aldi berean, bere kideen askatasuna eta errespetua babesten dutenean.
|
|
|
6 Kulturak berez baliotsuak direlako (ikuspuntu esentzialistatzat jo dezakegun ikuspegia, alegia) edota esanguratsu diren bizimodu ezberdinetara sarbidea eskaintzen dutelako (ikuspegi instrumental
|
bezala
bataiatu daitekeen ikuspegia), garrantzi handiko auzia bada ere, idazki honetan jorratuko ez dugun gaia da.
|
|
|
Historikoki, estatuaren neutraltasunaren preskripzio honek Erreforma eta XVI. eta XVII. mendeetako gatazka erlijiosoetan du bere jatorria. Orduan, Locke bezalako pentsalariek erlijio ezberdinen arteko tolerantzia aldarrikatu zuten bake soziala eta jabegoa bermatzeko nahitaezko bide
|
bezala
. Ez kasualitatez, momentu horretan bertan kokatzen ohi da liberalismoaren jaiotza.
|
|
|
Kanpo protagonismoaren azken xedea hauxe izan zen: nazionalismoak berak nazioarteko onarpena eskuratzea, mugimendu politiko
|
bezala
, etorkizunean euskal nazioaren nazioarteko onarpena lortzeko asmoz.
|
|
|
Lehen Eusko Jaurlaritzaren eskutik sartu zen Euskadi orduan, nazio
|
bezala
eta eskubide osoz, nazioarteko bizitzan. Urratutako bideari hurrengo urteetan ere jarraituko zitzaion, zeren atzerriratu bazen ere Eusko Jaurlaritza ez baitzen Gerraren ostean desegin.
|
|
|
1) Historia mailan: euskal nazionalismoa garai eta erakunde politiko desberdinetan antolatu zen, mugimendu politiko sozial
|
bezala
, eta XIX. mendeko 90eko hamarkadatik —sortu zenetik— XX. mendeko 30eko hamarkadaren amaierara arte areagotu zuen bere kanpo jarduera. Lehenengo urteetan, jarduera ahul eta irregularra izan zuen nazionalismoak, ondoren indartu egin zuen, eta errepublikako urteetan garapen garrantzitsu eta esanguratsua izan zuen.
|
|
|
Gerra bukatuz gero, Jose Miguel de Barandiaranen pertsonalitatea tinko gailendu zen Iparraldean, besteak beste, antropologiari buruzko publikazio askoren bultzatzaile eta kolaboratzaile
|
bezala
. Horrela, 1946tik 1951ra Saran argitaratzen zen Ikuska, Giza Ikaskuntzaren Antropologia Saileko aldizkaria, eraman zuen.
|
|
|
Horrela, 1946tik 1951ra Saran argitaratzen zen Ikuska, Giza Ikaskuntzaren Antropologia Saileko aldizkaria, eraman zuen. Horretan, kolaboratzaile
|
bezala
Gil G. Reicher, Rene Lafon eta Manuel de la Sota aipatzen ziren. 1947 urteaz gero Baionan publikatzen ziren beste bi aldizkari ere eramango zituen:
|
|
|
Violet Alford, Severo de Altube, Isidoro de Fagoaga, Ramiro Arrue, Louis Dassance, Jean Elissalde, Pierre Lhande, Pierre Lafitte, Nicolas Ormaetxea, Ramon d’Erze, Justo Garate, Georges Lacombe, Rene Lacombe, Manuel de la Sota, Rene Lafon... Aldizkariotan, aurreko gehienetan
|
bezala
, hiru hizkuntzak erabiltzen ziren.
|
|
|
Zaitegiren Euskal Herrira itzultzeko erabakia, nolabait, garai berrien iragarpen
|
bezala
ere azter daiteke. Erabaki horren atzean justifikazio pertsonalak izan arren —Zaitegiren ama bakarrik bizi zen Arrasaten eta honi laguntzeko gogoa azaldu zuen idazleak—, egoera politikoaren aldaketa txiki batzuen inpresioa ere sor zitekeen, zabaltze eskas batena.
|
|
|
Euzko Gogoa ren kasuan, Gernik a-ren ean esaten genuenaren antzekoa aipa daiteke. Aldizkari hori ahalegin handi baten adibidea izan zen, Zaitegirena alegia, sarritan behar den
|
bezala
gehiegi goratu ez dena. Hedabide txiki horretatik asmo handiko proiektua aurrera eramaten saiatu zen, gure hizkuntzari beste kultura maila emateko nahiarekin.
|
|
|
Ikuspuntu politikotik egiten ziren atzerriratuen aldizkarietara itzuliz, II. Mundu Gerra ondorengo hauen eklosioa, Iparraldean
|
bezala
, Estatu frantses osoan bizi izan zen. Adibidez, 1945 urteaz gero Euzko Deya berriz ere kaleratu zen.
|
|
|
12 Guernika ren kasuan
|
bezala
, Euzko Gogoa ren" z" hori ere argitaletxean izandako akats ortografiko baten ondorioa izan zen.
|
|
|
JOSE RAMON ZABALA Z',_, „__ ranco jeneralaren altxamenduak eragindako erbesteratzeak gure kulturaren arrastoak munduan zehar indarrez eraman zituen, gaur egun zoritxarrez ahaztuta edo, sarritan, gure artean nahiko ezezagunak gelditu direnak, hain zuzen. Behin baino gehiagotan Euskal Herritik at eginiko lanak betirako galdu dira, eta hori gertatu ez denean, bigarren mailako ekimen
|
bezala
gogoratu dira, balio gutxiko lan boluntarista baten emaitza kaskar bezala. Errealitatea ez da hori izan, eta askotan, balio handiko ekimenak estatu desberdinetan sakabanatuta gelditu izan dira.
|
|
|
JOSE RAMON ZABALA Z',_, „__ ranco jeneralaren altxamenduak eragindako erbesteratzeak gure kulturaren arrastoak munduan zehar indarrez eraman zituen, gaur egun zoritxarrez ahaztuta edo, sarritan, gure artean nahiko ezezagunak gelditu direnak, hain zuzen. Behin baino gehiagotan Euskal Herritik at eginiko lanak betirako galdu dira, eta hori gertatu ez denean, bigarren mailako ekimen bezala gogoratu dira, balio gutxiko lan boluntarista baten emaitza kaskar
|
bezala
. Errealitatea ez da hori izan, eta askotan, balio handiko ekimenak estatu desberdinetan sakabanatuta gelditu izan dira.
|
|
|
Era horretan, iheslarien aldeko giroa sortu beharrean, hauen aurkako jarrera zabaldu zen orokorrean, sektore batzuek etsai
|
bezala
ikusten baitzituzten hauek. Hori izan zen, erran baterako, Eskualduna() Donibane Lohizuneko aldizkari kontserbadoreak egin zuen kanpainaren kasua; aldizkari honek
|
|
|
Ideologia aldetik EAJrekin lotura estua zuen Euzko En da k —berez, askotan, hor agertutakoak, gero Eusko Deya n ere argitaratu ziren—, baina haren helburu nagusiak kulturalak ziren; zentzu horretan, mundu osoan sakabanatutako euskaldunen lotura moduko ekimen abertzale
|
bezala
definitzen zen. Hau guztia horrela azaldu zuten Parisko Euzko Deya n jasotako aurkezpen gisako artikulu batean3:
|
|
|
Jose Javier de Legia historiagilearen zuzendaritzapean, Eusko Enda n argitaratzen ziren lanak gai desberdinetako espezialistek egindakoak izaten ziren: Jose Miguel de Barandiaran etnografo
|
bezala
, Juan Gorostiaga euskaltzaina onomastikaren ikerketaz jakile bezala, Adolfo de Larrañaga gaztelaniaz idatzitako literaturaren espezialista, Juan de Eguileor biografoa, Inazio Eizmendi Basarri bertsolaria, e.a. Batzuetan, adituen izenak izengoitiz ezkutatuta gelditzen ziren: Jakin euskal hizkuntzaz aditua, Ibon euskal poesiaz, Ayx erre filosofiaz...
|
|
|
Jose Javier de Legia historiagilearen zuzendaritzapean, Eusko Enda n argitaratzen ziren lanak gai desberdinetako espezialistek egindakoak izaten ziren: Jose Miguel de Barandiaran etnografo bezala, Juan Gorostiaga euskaltzaina onomastikaren ikerketaz jakile
|
bezala
, Adolfo de Larrañaga gaztelaniaz idatzitako literaturaren espezialista, Juan de Eguileor biografoa, Inazio Eizmendi Basarri bertsolaria, e.a. Batzuetan, adituen izenak izengoitiz ezkutatuta gelditzen ziren: Jakin euskal hizkuntzaz aditua, Ibon euskal poesiaz, Ayx erre filosofiaz...
|
|
|
Nolanahi ere, nahiz eta iniziatiba hauek eta beste batzuk izan, II. Mundu Gerraren bukaera arte, atzerri
|
bezala
definitu ezin daitekeen marko soziologiko horretan, ez da egongo bi aldeetako intelektualen arteko benetako kolaborazio esturik eta elkarlanik. Horren ondorioz, Hegoaldetik heldu ziren iheslariek, aurretik Iparraldean egiten ari zen lan kulturala indartuko dute.
|
|
|
Dena dela, honek iraupen gutxi izan zuen, zazpi zenbaki besterik ez baitziren atera. Aldizkari honek, eragile nagusi
|
bezala
, Juan Thalamas Labandibar eta Alberto Onaindia izan zituen, eta, kolaboratzaile bezala, Juan Gorostiaga, Rafael Picavea eta Pierre Lafitte aipatzen ziren. Ekimen honen helburu nagusia atzerriko erlijiosoekin komunikatzea bazen, laster zenbait idazle laikok ere proiektuan parte hartuko zutela esan behar dugu.
|
|
|
Dena dela, honek iraupen gutxi izan zuen, zazpi zenbaki besterik ez baitziren atera. Aldizkari honek, eragile nagusi bezala, Juan Thalamas Labandibar eta Alberto Onaindia izan zituen, eta, kolaboratzaile
|
bezala
, Juan Gorostiaga, Rafael Picavea eta Pierre Lafitte aipatzen ziren. Ekimen honen helburu nagusia atzerriko erlijiosoekin komunikatzea bazen, laster zenbait idazle laikok ere proiektuan parte hartuko zutela esan behar dugu.
|
|
|
Nolabait, Hegoaldean zabaldutako nahasmena (beste hainbat arloren artean, kulturaren suntsiketa), une hartan Iparraldean ere nagusitu egin zen. gutxitan egon da hain baztertuta gure kultura bi gerra horien urteetan
|
bezala
. Ez da gehiegikeria esatea euskal kulturak gaur egun oraindik gertakizun haien nolabaiteko ondorioak bizi dituela.
|
|
|
Horiek ere, orduko egoera larria kontuan hartuta, ezin ziren izan kalitate handikoak. Azken horien artean, 1940tik 1945era euskal milizianoen komunikabide
|
bezala
argitaratu zenGu da ri ren kasua dugu, hain zuzen. Gudari hilabetero atera zen, makinaz idatzita eta multikopien bidez. Haren helburua, euskal erresistentziaren moralari eustea ez ezik, jarraitu behar ziren lerro estrategikoak eta politikoak ere ezartzea zen.
|
|
|
Argitaratzeko baimena eskuratzeko, Pierre Lafittek, hogeita hamar urtetan komunikabide honen zuzendaria izango zenak, nazien aurka erakutsitako merituak azaldu behar izan zituen. Herriaez zen atera erbesteratuen eraginen ondorio
|
bezala
, eta honen helburu nagusia Iparraldeko biztanleria nekazaria izango zen, hain zuzen; horretarako, bertako euskalkiak erabiliko zituen. Asmo berberaz eta Marc Legasseren ardurapean —mugaren bi aldeetan beti atzerriratu bezala bizi izan den idazlea—, 1950 urtean, umeei zuzendutako Pottoloizeneko gehigarri berria antolatu zuten.
|
|
|
Herriaez zen atera erbesteratuen eraginen ondorio bezala, eta honen helburu nagusia Iparraldeko biztanleria nekazaria izango zen, hain zuzen; horretarako, bertako euskalkiak erabiliko zituen. Asmo berberaz eta Marc Legasseren ardurapean —mugaren bi aldeetan beti atzerriratu
|
bezala
bizi izan den idazlea—, 1950 urtean, umeei zuzendutako Pottoloizeneko gehigarri berria antolatu zuten.
|
|
|
Gernika —hasieran Guernika
|
bezala
agertua, akats ortografiko baten ondorioz— Instituto Vasco de Extension Cultural erakundearen bozeramaile bezala aurkeztu zen, eta hasiera hasieratik, ideologikoki," Eman da zabalzazu. Euskal humanismo herritarren alde" lemarekin batera, humanismo unibertsalaren defentsan kokatu zen.
|
|
|
Gernika —hasieran Guernika bezala agertua, akats ortografiko baten ondorioz— Instituto Vasco de Extension Cultural erakundearen bozeramaile
|
bezala
aurkeztu zen, eta hasiera hasieratik, ideologikoki," Eman da zabalzazu. Euskal humanismo herritarren alde" lemarekin batera, humanismo unibertsalaren defentsan kokatu zen.
|
|
|
Horrek behartu egiten du, alde batetik, tradizioaren jarraitzaile hutsa ez izatera, eta bestetik, perfekzioaren etengabeko bilaketa batera. Hitzaren Euklides bat
|
bezala
, bai.
|
|
|
Trinkotik harrora egin du, esaldi laburbildutik lerro luzeko perpausa lasaietara eraman gaitu, eta formulazio gotorretan eskaintzen zizkigun mezu kriptikoak poema ia narratiboetara ekarri dizkigu. Dekodifikatze bat egin du, ariketa psikoanalitiko batean
|
bezala
obsesioak espazio ilunetatik argira atereaz. Ez, alabaina, konfesionalismo errazean.
|
|
|
Ez, alabaina, konfesionalismo errazean. Irudiek ez dute indarra galdu, eta poemaren egitura lirika problematiko batek sortzen du," Leiho irekiak" izenekoan
|
bezala
:
|
|
|
Poesia sozialari
|
bezala
poesia existentzialari uko eginez eta sentimentalismoari bezala baikortasunari bizkar emanda, jardun poetikoari berari buruzko jarrera berri bat zekarren Etiopiak: poeta ez da mintzo lehen pertsonan, sentimenduak gorde edo intelektualizatu egiten ditu inozotasuna ekiditearren; inguruarekiko behakoa urruna du, ez ordea insolidarioa, maite ditu baztertuak eta derrotatuak;" dena esana balego bezalako" zuhurtzia hotzak ez darama isiltasunera, baizik eta egunkarietako, liburuetako eta filmeetako erreferentziak ekartzera ingurua deskribatu eta ulertzeko collagearen teknikaz, gure oroimen kolektiboa aberastu eta osatzeko.
|
|
|
Poesia sozialari bezala poesia existentzialari uko eginez eta sentimentalismoari
|
bezala
baikortasunari bizkar emanda, jardun poetikoari berari buruzko jarrera berri bat zekarren Etiopiak: poeta ez da mintzo lehen pertsonan, sentimenduak gorde edo intelektualizatu egiten ditu inozotasuna ekiditearren; inguruarekiko behakoa urruna du, ez ordea insolidarioa, maite ditu baztertuak eta derrotatuak;" dena esana balego bezalako" zuhurtzia hotzak ez darama isiltasunera, baizik eta egunkarietako, liburuetako eta filmeetako erreferentziak ekartzera ingurua deskribatu eta ulertzeko collagearen teknikaz, gure oroimen kolektiboa aberastu eta osatzeko.
|
|
|
Gizon biluzia
|
bezala
gure etxean sartzen
|
|
|
Ez bakarrik kantagintza, baita prosa ere: " makal zugatzaren irudira zuzen, pagorik lodiena baizen zabal, arte gogorra
|
bezela
trinko, gorosti hezearen antzera zimel...".
|
|
|
Mitxelenak
|
bezala
, galduaren nostalgia ageri du Otañok, herriminaren poemarik biribilena bezala konsideratu izan den horretan.
|
|
|
Mitxelenak bezala, galduaren nostalgia ageri du Otañok, herriminaren poemarik biribilena
|
bezala
konsideratu izan den horretan.
|
|
|
Bil bil egin naiz neronengan auspean sua
|
bezala
, pizturik nagon, itzali naizan, neronek ez dakidala.
|
|
|
Atal hau idazten duen kazetariak ere Interneten inguruan jardun zuen sinposio horretan. Ohi
|
bezala
, pesimista samar, halakoxea naiz eta. Askoz aurreratuago ikusten ditudala katalanak eta galegoak, horixe bota nuen.
|
|
|
Esan
|
bezala
, batzuren eta besteren iritzia jaso nahi izan du Jakin ek. Azkenean, honako lau lagun hauek erantzun digute:
|
|
|
Liburueta fondo bildumak garrantzi handikoak dira kultura ondarearen alorrean, gizakiari eta bere inguruari buruzko zehaztasun ugari eskaintzen dituztelako, era ordenatuan jasorik jartzen baitira jendearen erabilgai, herritarrak informatzeko, komunikatzeko eta hezteko xedearekin. Helburu horiek behar
|
bezala
lortu nahi baditugu, beharrezkoa da zabalkundea egitea eta bilduma propioak eta kanpokoak kontsultatzeko aukera ematea, eta, horretarako, informazio sistema komun bat eratu behar da teknologia berriek eskaintzen dituzten abantailez ahal den neurrian baliatuz.
|
|
|
Gai horri dagokionez, bestalde, Espainiako Liburutegi Nazionaleko arduradunek jakinarazi digute IBERMARC formatuaren bertsio berrian, USMARCen
|
bezala
, parekotasun linguistikoak adierazteko 7XX etiketak erabiliko direla.
|
|
|
Bibliografi erregistroari dagokionez, gai izenburuak alde batera utzita, gainerako sarrera puntu elebidunen parekotasun linguistikoa, Kanadan
|
bezala
, 9XX etiketak erabiliz egingo da. Gai izenburu elebidunak, bestalde, bi T650 etiketatan sartuko dira.
|
|
|
Desafioari aurre eginez, Kultura Zuzendaritza Nagusia Vianako Printzea Erakundeak, Liburutegi Publikoen Eredua izanen dena zehazteko proiektua plazaratu zuen. Lana behar
|
bezala
eginen zela ziurtatzeko, hiru lagun, liburutegien sareko arlo ezberdinetakoak, izendatu eta liberatu zituen, agiriak taxutzeaz arduratuko zen taldea osatzeko. Honakoek osatu dute:
|
|
|
herrietan, barrutietan eta autonomian. Hiru maila horietako bakoitzean erantzukizun zuzena duten pertsonak daude zerbitzuak behar
|
bezala
funtziona dezan.
|
|
|
Iruñeko lehenbiziko Liburutegi Publikoa XIX. mendearen hasieran zabaldu zen, Napoleonen inbasioak ekarrita, beste gauza batzuk
|
bezala
. Alabaina, Gerra Zibila atzean utzi eta mende honetako 50eko hamarkadara ailegatu arte, ez da izan ahalegin sistematikorik Liburutegi Publikoak ezartzeko Nafarroako zenbait herritan.
|
|
|
Telekomunikazio sareen gizarteratze eta komertzializazioaren inguruan informazio ugari sortu zen teknologia berri hauek liburutegietan izango zuten eragina zela eta. Positiboki ikusten zen gaia, eta antolakuntza oinarrian jarriz, informazioa eskuratzeko modu zabal
|
bezala
liburutegia ikusten zen. Horrela, liburutegi eredu berri honek informazio kopuru adierazgarri, zehatz, fidagarri eta handiago bat eskuratuko luke.
|