|
2003
|
|
|
Alabaina, Lavallejeneralak JuanJoséCatrieletabesteburuzagi
|
batzuk
garaituzituen1876anParagüilLakukobatailan, Olavarríahiriarenhegomendebaldean, etaindiarrekpanpalagabeharizanzutenbetirako.Hor abiatuomenzenindiarrenatzeraegiteetengabehori, ArgentinaHego Amerikakoherririkzurienabilakatukozuena.Denadela, 1879kodekretu batekGeneralConesaizenekokoloniaeratuzuenNegroibaiarenurbazterrean, Patagoniaaldean, Catrielburuzagiarentribu hondarrentzat. Kontua da, BuenosAireskoprobintzia 1855ean88.667km2 koaizatetik1890ean
|
|
|
Zorrinoak46 90cm koluzeraedukitzendumustur zorrotzetikbuztaneraino, eta2, 3, 5kg.Kolorezbeltzadagorputza, baina, bizkarraldetik zirrindazurizabalbaterakustendu, burutikbuztanarenhasieraraino; ale
|
batzuetan
, zirrindazuribakarraagertubeharrean, elkarrengandikbanatutakobiegotendira.Buztanabeltzaizandaiteke, zuria, edotazuri beltza. Konturagaitezen, Etxeparerendeskribapenean, horasta, izandahemengo beltza, eta, marraurdinbatbizkarreantrebes, horinahikoa ondoegokitzen daaipatudugunaldakortasunarekin, kontuanhartuta, ileaurdindu, zuri kolorekoabihurtzeaomendelaerabileratradizionalean.Edozelanere, zorrinoarenkolorazioaaposematikoada, hauda, abisuzkoa,, nigazkontuz ibili, dioskuna, etabatdatorEtxeparekkontatudigunzorrinoaren jokabide erasokorhorrekin.Izatez, zorrinoekuzki guruinbidituzte, hurbiltzenzaizkienetsaieiisurkinkirastua, gernuzikina, jaurtidiezaieketenak, txorrotada bitanetahainbatmetrotaratinuhandiz.Erahorretarazorrinoaketsaiaren begiak erretzenditu, edotaburukominasortzen dio.Zorrinoakgauezateratzendiragordelekuetatikjanaribila, etausaimenazbaliatzendirailunetan.
|
|
|
...benetakoaden.Segurubadagoelazeozerhizkuntzareningurukoa, bai, baina, ezdutustenahikoaarrazoidenikhorrenbestekourruntasuna egondadin.Izanere, sasoibateanHegoAmerikakoidazleenboomhandia gertatuzeneangureartean, haienganeremundudesberdinaketagaztelania arrotzaaurkitugenituen, baina, horrelaizanikere, idazlehoriekezagutu egingenituen, irakurriegingenituen, hiztegira jozbeharzenero?, eta, zer esanikez,
|
batzuk
maitatuegingenituen.
|
|
|
Sasoiberean edo, aitaLizarragakHazparnera bidalizituenberegaztainak, hainzuzenere, Pierre Buruzaini, ordukoalkateari.Beroneklagunenartean banatu zituen, etahorrelaJaponiako gaztainondoa inguruetatikbarreiatuzenhurrengourteetan: Hazparne, Zuraide, Sara, Azkaine, Makea, Senpere, Gerezieta? Antza, Atharratzerainoiritsizirengaztaina ale
|
batzuk
, eta, Constantinmedikuakdioskunez, gehiagoreneskarialuzatuzietenJaponiako, hornitzaileei?:
|
|
|
Baietz, zehaztuzidan, Etxepareren emaztegaiabene benetakoa izanzela, Xabañotar batzela, eta geroramutxurdinhilzela, Arrosakoapaizarengelari.Gainera, apaizhorren izebazela.Izatez, anaia bizirelaapaiz, MixeletaJosefGosterratxu, lehenengoa, Arrosan, etabigarrena, UrruñanetageroagoBaionankalonje. MakinabatxehetasunluzatuzizkidanXarritonorojakileak,
|
batzuk
Piarres Lafitterenlekukotasunarenbermearekin etabesteakXarritonekberakezaguturikoak, etabaiproposatuerebesteaukeraosagarribathausturarenazalpenerako: Lafittekkontatuzionez, Aldudekomedikuakbazeukanemaztezale famaamiñibat, eta, beharbada, litekeenada, liburuausartazaparte, andregaiariezinjasanezkoasuertatukozitzaiolaidazlearengona endredorenbat.Beharbada.
|
|
|
...zi duenez, Frantziako gobernuabesteakbestearrotzetsaiarenmamuaerabiltzenhasizen, beldurrarenbitartezherritarrakmenderatzeko, etabide horretatik, Alemaniareninperiogaiztoariburuegitekoaitzakiarekinxurien etagorrien, batasunsakratua, bermatuzen, l. Unionsacréedelakoa.Dena dela, elizaguztizinplikatuzengerlan, etaonartuzuelarik apaizetaapaizgaieksoldadutzarenegitea, hauda, estatuariamoreemanziolarik,
|
batzuen
ustezFrantziako elizakberesinesgarritasunetikoosoagalduzuen.
|
|
|
Desertorreraihertudirabertzaldegurejaunak [lege egileak].
|
Batzuek
, Erreboluzionehandikodenboranbezala, nahilituzketebahitudesertorrenontasunak, etaenkanteansal arazi, diruntzihandiratbiltzekotansaria.
|
|
|
Horrenostetikzineman saiatuzen. LeLysdumont SaintMichel?, bainadantzaralerratuzenazkenean. Argentinanhil zentournée bateanzehar, peritonitis batekjota.Zergatikezzuen JeanEtxeparek Ezpeletako misshorrengaiaoratu, artikulujostalari edotazirikatzailebatontzeko. Erantzun posibleenartean, autozentsuraegondaitekeziurrenez.Izanere, urte
|
batzuk
geroagoLizardikartikulu antologikobateskainizion missEspañari. Andereño. Izardi??, Donostianbarrena ibilizela eta.
|
|
|
KontuadaQuito, narrebarekinliburuarenbosgarrenkapituluandioskula, Donibane Lohizunenezagutuzuelapurgatorioa.Horrenarrazoiazein? OrixeosokezkatutadagoEspainianeta, batezere, Frantzian, sasi
|
yakintsu
batzu, YainkoakbereLiburuetanesanaberegogaramakurtzen, hasidirelako,, mundutarrenbelarriagoxatzeagatik, egiarimuzinegiñez?. Bada, DonibaneraBaionakoseminariokoirakasle bijoanziren,, modaberrikoipuioiek zabaltze [ra]?, etaOrixesutueginzenhitzaldihoriekentzutean.
|
|
|
Proposatudirenazalpenhorietariko
|
batzuk
, osoideiaarrazonagarriak diraezaguturikodatuenargira, bainabesteaskobenetanbarregarriak dira, etaematenduerditxantxetanluzatudirela.Adibidez, guztiz arbuiagarria da dinosauroakhaitzuloetako gizakiek garbituzituzteladioenhipotesia, zeren, dinosauroakerabatsuntsitutabaitzeudenlehenhominidoak agertubaino hirurogeimilioiurtelehenagotik. Eraberean, eutsiezinekoadaplaterhegalarietaniritsitakoehiztariberdeekkalituzituztelakoideia.Halaber, ezinda inolazeredefendatu, begibistakoadenez, NoerenArkakoleku faltaizan zeladesagerpenarenkausa; orobat, munduprehistorikoaren asperduraerabatekoaizanzelaargudiatudubatenbatek.
|
|
|
Atseginakgaindieginzaukun, erakutsizaukularik, landareanola denpiztenlurpean; hazkurriazerarazmeneratzendakotenmutilxehe
|
batzuek
; ongailuakzerbilakatzendiren, lurbarnekoilunbebero hezean; zendakoetazerheinetandituztenerroekirestenlurraren gozoak; hokzoindiren, etanola, landareakberetuarau, neurriberean ahalazordaindubeharditugun, ongailuberezi batzuez; lurretikgoitidoalarikondoa, hostoeknoladutenhaztenairetik, loreak zerjatorki duenetazerondorio; zertarikdenazkeneanosatzenbihia, gizonaren etakabalenhazkurritzat.
|
|
|
Atseginakgaindieginzaukun, erakutsizaukularik, landareanola denpiztenlurpean; hazkurriazerarazmeneratzendakotenmutilxehe batzuek; ongailuakzerbilakatzendiren, lurbarnekoilunbebero hezean; zendakoetazerheinetandituztenerroekirestenlurraren gozoak; hokzoindiren, etanola, landareakberetuarau, neurriberean ahalazordaindubeharditugun, ongailuberezi
|
batzuez
; lurretikgoitidoalarikondoa, hostoeknoladutenhaztenairetik, loreak zerjatorki duenetazerondorio; zertarikdenazkeneanosatzenbihia, gizonaren etakabalenhazkurritzat.
|
|
|
Nolanahi, atazahorretan ezdabetiasmatzenberez, etagainera, nekeza suertatzendadenengogaraegitea, hemenetaedonon.Izanere,
|
batzuen
gusturakoterminoherrikoi (folk term) larregisartzenaridazientzia prosan, etaplebifikazio delakoazmintzodirabekokiilun.
|
|
|
Bibalbioinozeramidoen taldeaereguztizarrakastatsusuertatuzen100 milioiurtetanzehar, etadirudienezespezieerraldoi
|
batzuk
–egungoTridacnagenerokomuxilaerraldoibainohandiagoak!? 1500metrokosakonerarainoiritszitezkeen.Ward ekdioenez, ezinugariagozirenZumaian eta.Ba, inozeramidoakereK/ T mugakobuztinezkogeruzadepositatubaino1 milioiurtelehenagodesagertuziren; gainera, dirudienez, taldehonensuntsipenanahikoaaringertatuzen, 50.000 100.000urtekotartebatean.Nolanahi, inozeramidoaktalka egunabainodezentelehenagojoanzirenbiz...
|
|
2006
|
|
|
(...) Orain delailabete
|
batzuk
, Goizuetakobikarioak, Don Bizente Hernandorenak, oharkizun txiki bat bidali zidan eskuz esku, Berdabio nor zitekeeneta noizkoa zitekeenadieraziz. Ez daukat hemen xehetasun gehiegiematerik, Hernandorenajaunak hasiduen azterketa bukadezanarte.Halaere, guregaurkoeginbiderako, bi argibideemangoditut: bata, MigelAntonio Zugarramurdi zelabertso horien egilea; etabestea, hemeretzigarrengizaldikoa zela, 1810eko urtarrilaren19anjaioa.(...)
|
|
|
Egiaesateko, PierreLafittekapainduriko sasibalada
|
batzuez
Xabier Kaltzakortakegindako azterlana43 leitunuenerako, isilpeanzebilen autopsia hau, etaseguru naiz, satorbidezKaltzakortaneskura ereiritxizela; geroztik argitara zuen artikuluan44 ageriden, gertaleku, hitza etabestedeitaileasko baititut horren lekuko. Etabadakit, noski, honelako gehiagoereegonendela gordean.
|
|
|
Zeindajatorrena? Zeinda osoena. Zeineketanolaerabaki. Puntuaipagarriak: 1) monetarenberririkezdutelaematen bertsoekSarobeerrekakoakizanezik, berazahozkoinforrnazioadelaAzkuek dioena; 2) Lesakakoaipamena, zureaurkikuntzaezkero, nahikogarbidago: elizanlanparen lapurreta eginzutela; 3) Benitorenlehenengo ahapaldia, neurriaeredesberdiñaduenez, bestebertso
|
batzuetatik
hartuadirudi; 4) Hirupuntukobertsoakdirela; berazohiturazaharraetazabaldua hirupuntukobertsoakegiteazela.
|
|
2007
|
|
|
jende ikasia zen. Lanbidez, apaiza izateaz gain, irakaslea izan zen La, tte, beste hogeita hamabost lagunkide bezala (euretariko
|
batzuk
apaizak ere baziren); haietako, lagunarteko hamalau lagun bakarrik ari izan ziren apaiz lanetan. Lagunkideen lanbideaz aipatzearekin jarraituz, hamalau legegizon ziren, hamabi mediku; zortzi artzibozain, historialari edo etnografo ziren eta lau funtzionario moduan ari izan ziren; baditugu bost enpresari, bi politika gizon, bi ingeniari, bi publizista, bi arkitekto, itsasgizon bat, margolari bat, diplomazialari bat, musikari bat eta militar bat ere.
|
|
|
Katolikotasun ortodoxia bakarrean, nkatzen diren euskaldunak, eta euskal zibilizazioaren oinarria kristautasunean zetzala defenditzen zutenak, bidegurutzean aurkitu ziren;
|
batzuek
, industrializatu gabeko herrialdeak alegia, ohizko integrismo tradizionaletik abiatuz ikuspegi totalitario esklusiboan agian; faxismoaren proposamenak zuzen zuzenak ikusiko dituzte. Aitzitik, oinarri berdintsuetatik abiatu arren, industriagintzak eragindako hiritar bizimoduak eta gizarte antolakizun berriak eta pluralak beharbada, abertzale aderdiko buruzagien bilakaera ideologikoak ere ezbairik gabeko garratzia iza nik, euskal abertzaletasuna aureka demokratikoaren bidean ezarriko zen, zalantzak izan arren10.
|
|
|
Harrezkero biogra, en arloa gehiegi landu ez bada ere, lan
|
batzuk
argitaratu dira:
|
|
|
Aldizkariok aztertu orduko, gehien interesatu zaiguna izan da ezagutzea zein intelektual izan ziren lankide, bai sozietateek buruturiko bileretan parte hartzeagaitik, bai aldizkari berberean idatzi izateagaitik. Izan ere, bilerotako kidetasuna bada ere harremanetan sartzeko biderik aproposena, pentsalari horiek zein aldizkaritan idatzi zuten ezagutzeak13 bidea emango digu garaikideen arteko beste harreman
|
batzuk
suposatzeko ere, harremanok frogatzeko eskutitz, idazki zein lekukoen elkarrizketetara jo behar izango badugu ere.
|
|
|
Guk geuk bereziki La, ttek jasotako gutunak aztertu ahal izan ditugu14 La, tteren garaikidea izan zen Eugène Goyhenechek bildu dituen eskutitz
|
batzuez
ere baliatu ahal izan gara, jean Claude Larreonderen lanen bitartez15.
|
|
|
Haritschelhar eta beste
|
batzuk
: Piarres La, tteri omenaldia, Iker, Euskaltzaindia, Bilbo, 1983, 25 or.
|
|
|
Institutu hartan Aita Lallemand dominikanoak eta Yves de la Brière jesuitak zuzenbidea irakatsi zioten; irakasle izan zuen Deuppassage jesuita ere, gizarte moralean aditua. Baina bereziki Yves de la Brièreren jarraitzailea izan zen La, tte; horren iritzi eta aholku bila joaten zen La, tte, urte
|
batzuk
geroago ekintza abertzaleetan murgildu zenean.
|
|
|
Haritschelhar eta beste
|
batzuk
Piarres La, tteri omenaldia... aipatu liburua, 139 orr.
|
|
|
1933ko abenduaren 24an, nantza ministroa iruzurraz jabetu zen eta Baionako udal kredituen zuzendaria atxilotu. Hurrengo egunean Staviskyren gorpua aurkitu zuten,
|
batzuen
ustez norbaitek hilarazia, gaizkileak sala ez zitzan; Brunet, J. P.: Dictionnaire> historique> de> la> vie> politique> française> au> X> Xe> siècle, Jean François Sirinelli zuzendaritzapean, Puf, Paris, 1995, 12 orr.
|
|
|
Ostera, buruzagiez gain, kide bakan
|
batzuk
baino ez ziren azaldu bileretara (harrigarria da 1923ko alean adierazitakoa, hau da, 80 partaide baino gehiago izan zirela bileretan): Edouard Casedevant 24 bider, Joachim Labrouche 23, Duvot 19 eta F. Lefort 18 Maiz joan ziren hauek ere:
|
|
|
Nahi badugu egin ditzaten ganbaretan lege
|
batzu
erlijionea fagoratuko eta errespetatuko dituztenac, ez ditzagun eman gure bozac Seroren eta Freren kasatzeko, katichimaren eta othoitzaren eskoletaric khentzeko, aphez gaien bokazionearen gibelarazteko eta erlijioneko zeremonien trabatzeko legeac ginen dituzten deputatuentzat, Zer den girichtinoen eginbidea bozkatzeko behar orduetan Eskualduna, 1889ko apirilaren, 1a.
|
|
|
Azkenean, Frantziako prefetak deliberamendua aldatu egin zuen eta apaizei ordainduko zien, baldintza bat betez gero: apezpikuak apaiz euskaldun
|
batzuk
parrokiaz alda zitzala, hala nola, Diharassary Kanbotik Orzaizera, Agorréca Orzaizetik Donazaharrera140, Mériatéguy Lasatik Donaixtira, Patient Ezterenzubitik Lakarrara, Delgué Donaixtitik Lasara, Mendiboure Aiherratik Ainhoara, Harriet Donaixtitik Aiherrera, Mendiboure Altzürükütik Ainhizera, Bidart Hoztatik Altzürüküra, Larronde Aldudetik Urruñara, Chagé Lucqetik Bénéjacqera eta T...
|
|
|
Baina aurrera jarraitu baino lehen, aipa ditzagun beste gertaera
|
batzuk
, Eskualdunaren bilakaeraren parean gertaturikoak. 1897 urtearen inguruan, Pierre Broussaini, Parisen medikuntza ikasten ari zela, bururatu zitzaion Société> Patriotique> Basque> elkartea eratzea, ikaskide kebekiar nazionalistek eraginda; Broussainek Resurrección Mª de Azkueri azaldu zion burutapena155 Elkarte abertzalea sortzearen aldekoa izan zen Albert Constantin156 ere.
|
|
|
Eskualdunanera heltzen ziren artikulu guztiak berrikusten zituen eta bere ustezko gramatika huts guztiak zuzentzen. Horrela, Hiriart Urruty hil zenean eta Jean Blaise Adémak Eskualdunaren zuzendaritza hartu zuenean, idazle
|
batzuk
maizago idatzi zuten Eskualdunan, hala nola Jean Etcheparek eta Jean Saint Pierrek. Bide batez, hona hemen Piarres La, tteren iritzia Jean Etchepareren idazkerari buruz:
|
|
|
Euskara argia eta zuzena ei zuen;
|
batzuek
Adémaren hizkera nahiago zuten, Hiriart Urrutyren euskara ulergaitza baino168.
|
|
|
Idazkia bidali zuen honako hauek sinaturik: Gratien Adéma buruak205, Arturo Campionek eta Aranak berak, buruorde bezala azken biek?, Guilbeau idazkariak eta kide
|
batzuk
: Domingo Aguirre, S. Albizuri, Estanislao Aranzadi, Artola, Felipe Arrese Beitia, J. Arrospide, Resurreccion Mª Azkue, Pierre Broussain, Albert Constantin, Jean Baptiste Daranatz, Alexis Dourisboure, Simon Durruty, Hatan, Léon Hiriart, Jean Hiriart Urruty, Iturralde y Suit, P. Izpitzua, Juvenal, Landerretxe, J. Larrea, Lassalle, Serapio Mugica eta Sallaberryk.
|
|
|
Euskal Akademia eratzeko lehenengo proiektuak aurkeztu zituzten euskaltzale
|
batzuek
, euskararen ortogra, a, nkatzeko beharra ikusi baitzuten: 1886an Aristide de Artiñanok (Proyecto> Academia> Bascongada) aurkeztu zuen, 1896an Sabino Aranak (Lecciones> de> rtografía> del> euskera> izkaino), 1896an ere Resurrección Mª de Azkuek (Proyecto> de> rtografía, > ometido> la> censura> de> los> que> se> dedican> a> cultivar> el> euskera) eta 1897an Cosme de Churrucak274.
|
|
|
Piarres Xarrittonek Eusko Ikaskuntzaren idazki bat aipatzen du, non Pierre Broussainek kide
|
batzuen
pentsamolde politikoaren berri eman zuen: Julio Urkijo karlista; Arturo Campion, Cosme Elgezabal, L. Urabayen, Louis Eleizalde, Claudio Armendariz, J. Cunchillos, X. Gortazar, H. Eguren euskal nazionalistak.
|
|
|
Zor dakogu, ez bakarrik hoberena athera delakoa, bainan oraino berekin dakarzan erakaspenentzat... La, tte jaunaren hizkuntzan aurkitu ditugu hitz
|
batzu
, eskualdunek nekez onhartu ondoan, laster erortzera utzi zituztenak... Badira aldiz bertze batzuk,, berak ondoko egunetan gai ez ginen jauspen oso batekin erakatsi daukun bezala?, zuzenik gabe kitzikatu daizkogunak309
|
|
|
La, tte jaunaren hizkuntzan aurkitu ditugu hitz batzu, eskualdunek nekez onhartu ondoan, laster erortzera utzi zituztenak... Badira aldiz bertze
|
batzuk
,, berak ondoko egunetan gai ez ginen jauspen oso batekin erakatsi daukun bezala?, zuzenik gabe kitzikatu daizkogunak309
|
|
|
Georges Lacombek Guillaumie Reicheren lana goraipatu zuen (le travail le plus long et le plus fouillé en la matière, et à la fois le plus récent345), arlo
|
batzuetan
ados ez bazegoen ere:
|
|
|
Laurent Apestéguyk behin baino gehiagotan hitz egin zuen bere ustez eskualzale garbia zen Etienne Decreptez, lan ederra burutu eta eskuara aise itzulikatzen duena; hala ere, Apestéguyren aburuz, Semetchian islatutako solas eta harreman
|
batzuk
ez ziren hambatean osoki gureak eta euskarara itzultzen zituen itzulgai ez ziren Decrepten hitz batzuk392 Decreptek Société> des> Sciencies, > Lettres> et> Arts> de> Bayonne> aldizkarian argitaratu zuen Semetchia> lana, era berean Apestéguyren kritikei kontra eginez. Apestéguyk horren berri izan zuenean, erantzun egin zion:
|
|
|
en nuke, den gutienik ere, ttipitu nahi Etienne Decrept idazle aipatua... Eskuarazko lan berezi
|
batzueri
buruz, bertze askok amor egin dutelarik, ez da etsitu Decrept; jarreiki zaio sailari bururaino... zorigaitzez, lan berriari lotzen denak huts eginen du maiz... Laurent Apestéguyk, gure lagunak, jadanik adiarazi ditu hemen, Semetchia delakoaz zuelarik idaztaldia, gure iduriko, zuzenez erran behar zirenak394
|
|
|
Era berean, Jules Moulieren istorioak irakurtzeko gomendioa egin zien umeei Laurent Apestéguyk: Bertsua zalhu derabila Oxobik, solasa lerden, labur, eta haurreri ez lakiokete kalterik egin, bertze zorokeria
|
batzu
utzirik, holakoen buruan hartzeak442.
|
|
|
Horrela, hogeita bost herritan osatu zuten begirale taldea, ordezkatzaile banarekin. Horietako
|
batzuk
: Bribet emakumea Donibane Lohitzunen, Lazcano Urruñan, Joséphine Moralès Hendaian, Hiriart Biarritzen, Gavel Angelun, Thérèse Hirigoyen Gutti Larresoron, Hillau552 Kanbon, Mayi Diharce Hazparnen, Basterreix Arüen, Anita Hastoy Atarratze Sorholüzen, Gréciet Ezpeletan eta Madeleine Jaureguiberry Alozen553 1936an izen berriak ikus ditzakegu zerrendan:
|
|
|
Aintzinan argitaraturiko berri hartan argi adierazi zuten partidu politiko moduan aritzeko asmoa zutela. Helburu berbera azaldu zuten bultzatzaileetariko
|
batzuek
idatzi zituzten eskutitzetan:
|
|
|
bertzaldi batez, bazterrak harrotu ziren. Barne bat alokatu zuen gazte
|
batzuekin
Uztaritzeko karrikan, Aintzina agerkariarentzat. Erran behar da barne hortarat jende frango agertzen zela, gizarteko gauzetan zituzketen dretxoen jakiteko.
|
|
|
Amoçainen bidaia iragarri digute eskutitz
|
batzuek
: Jai appris que tu ne partais pas pour le Chili avant la Noël.
|
|
|
Charles Hiribarren Plontevoyra joanaren berri eskeini digute eskutitz
|
batzuek
: Puisque ce pauvre Charlot nous quitte, cest à toi que je madresse...
|
|
|
|
batzuk
joan zirela Francoren alde eta besteak aurka... Joan zirenak eta Dargains inprimatzaileak; joan ziren eta Doriotenganat, doriotistak gero alemanen kolaboratzaile bilakatuko ziren, bainan hori lehenagatik.. zeren eta Doriot nor zen, komunista izandako bat, konbertitu zena omen...
|
|
|
1932ko uztailean José de Ariztimuño Aitzol ezagutu zuen Baionan burututako Txistularien Biltzarrean, han egon baitzen Goyheneche Amoçain lagunarekin646 Hegoaldeko Eusko Alderdi Jeltzaleak erakarri zuen Goyheneche ere; konkretuki Donostiako El> Día> egunkariaren zuzendaria zen Ariztimuñok erakarri zuen Eugène Goyheneche EAJera, 1932an647 Aitzolez gain, Larrondek beste pertsona
|
batzuk
aipatzen ditu Goyhenecheren Hegoaldeko laguntzat: Teodoro de Ernandorena, Pío Montoya, Antonio María Labayen, Isaac López de Mendizabal, Wenceslao de Goizueta, Casimiro de Egiarte, Pedro Mitxelena, Bruno de Mendiguren eta Nestor de Goikoetxea648.
|
|
|
Hala ere, Mestelanen ustez, Goyhenechek ez zuen inoiz inor alemaniarrei salatu, baizik eta Budaren bidez erresistentziako
|
batzuk
askatzea lortu; Jacques Mestelanekin izandako elkarrizketa, Baiona, 1996ko uztailaren 6a.
|
|
|
Izan ere, bigarren zenbakia argitaratu zutenean 250 ale utzi behar izan zituzten harpidetzetarako eta beste ale
|
batzuk
de complaisance699.
|
|
|
Beste aldetik, Aintzinaren harpidedunen artean iritzi politiko desberdinak zeuden, Francoren alde
|
batzuk
, kontra besteak; Dorioten zaleak batzuk, de la Rocquen aldekoak besteak718 Egoera horren ondorioz, eta talde euskaltzalea desagertzearekin batera, Aintzinaren lantaldea desegin zen719.
|
|
|
Beste aldetik, Aintzinaren harpidedunen artean iritzi politiko desberdinak zeuden, Francoren alde batzuk, kontra besteak; Dorioten zaleak
|
batzuk
, de la Rocquen aldekoak besteak718 Egoera horren ondorioz, eta talde euskaltzalea desagertzearekin batera, Aintzinaren lantaldea desegin zen719.
|
|
|
Konkretuki Eskualdunarekin bat zetorren Aintzina> baserritarrei zuzenduriko berriak sartzen eta beste gai
|
batzuk
, esaterako, eskola, euskal jaiak etab. lantzeaz gain, herritarrei interesatzen zitzaizkien iritzi politikoak sartzean.
|
|
|
Argitalpena kaleratzeko lehenengo arazoa sortu zen Ohorezko Batzordearen lehenengo bilera burutu orduko, Bigarren Mundu Gerran izatean Batzordearen kide
|
batzuk
Frantziako alde librean zeudelako eta beste batzuk okupatutako aldean, muga pasatzea batere erraza ez zelarik. Horrela, 1942an aldizkariaren lehenengo zenbakia prestaturik bazegoen ere725, ez zuten Batzordeko partaideak elkartzeko biderik izan.
|
|
|
Argitalpena kaleratzeko lehenengo arazoa sortu zen Ohorezko Batzordearen lehenengo bilera burutu orduko, Bigarren Mundu Gerran izatean Batzordearen kide batzuk Frantziako alde librean zeudelako eta beste
|
batzuk
okupatutako aldean, muga pasatzea batere erraza ez zelarik. Horrela, 1942an aldizkariaren lehenengo zenbakia prestaturik bazegoen ere725, ez zuten Batzordeko partaideak elkartzeko biderik izan.
|
|
|
Horrela, eliza
|
batzuetako
erretoreek Etxegarairen eskutitza jaso zuten. Baina hauetariko batek Apaizgaitegiko Candau buruari eman zion eskutitzaren berri738, baita Candauk Apaizgaitegiko nagusiekin hitz egin ere Apaizgaitegian argitalpenak argitaratzea debekaturik dagoela abisatzeko.
|
|
|
Beraz, hilabetekaria argitaratzen jarraitzeko zailtasun berriak sortu zitzaizkien Apaizgaitegiko gazteei. Hala ere,
|
batzuei
aldizkarian gehiago idaztea debekatu bazien ere, beste batzuei sinatzerakan izenez aldatzeko baino ez zien eskatu740 Piarres Xarrittonek, adibidez, ordura arte erabilitako Xabier Gasteiz izengoitia baztertu behar izan zuen, 1942ko maiatzeko zenbakitik aurrera, Ordaina erabiliz741.
|
|
|
Beraz, hilabetekaria argitaratzen jarraitzeko zailtasun berriak sortu zitzaizkien Apaizgaitegiko gazteei. Hala ere, batzuei aldizkarian gehiago idaztea debekatu bazien ere, beste
|
batzuei
sinatzerakan izenez aldatzeko baino ez zien eskatu740 Piarres Xarrittonek, adibidez, ordura arte erabilitako Xabier Gasteiz izengoitia baztertu behar izan zuen, 1942ko maiatzeko zenbakitik aurrera, Ordaina erabiliz741.
|
|
|
Jiménez de Aberasturiren irudiz, bigarren Aintzina> amaitu zen haustura gertatu zelako: lankide
|
batzuek
Pétainen pentsamolde erregionalista frantziarra bereganatu zuten, beste batzuk abertzaleak ziren bitartean; berauetariko batzuk Erresistentzian sartu ziren, hala nola, La, tte, André Ospital, Larzabal782 1940 hamarkadako Aintzina> argitaratzeari utzi zioten.
|
|
|
Jiménez de Aberasturiren irudiz, bigarren Aintzina> amaitu zen haustura gertatu zelako: lankide batzuek Pétainen pentsamolde erregionalista frantziarra bereganatu zuten, beste
|
batzuk
abertzaleak ziren bitartean; berauetariko batzuk Erresistentzian sartu ziren, hala nola, La, tte, André Ospital, Larzabal782 1940 hamarkadako Aintzina> argitaratzeari utzi zioten.
|
|
|
Jiménez de Aberasturiren irudiz, bigarren Aintzina> amaitu zen haustura gertatu zelako: lankide batzuek Pétainen pentsamolde erregionalista frantziarra bereganatu zuten, beste batzuk abertzaleak ziren bitartean; berauetariko
|
batzuk
Erresistentzian sartu ziren, hala nola, La, tte, André Ospital, Larzabal782 1940 hamarkadako Aintzina> argitaratzeari utzi zioten.
|
|
|
Hain zuzen ere, Aintzinan parte hartu zuten horietariko
|
batzuk
Enbata> mugimendu nazionalistari hasiera eman zioten 1962an, Letamendiak azaltzen duen bezala: Cest en 1962 que se forme à nouveau un mouvement nationaliste basque Enbata, autour du journal du même nom créé en 1960 Le premier numéro de ce journal sera entièrement rédigé par labbé Pierre Larzabal, un ancien dAintzina> et le nouveau parti compte parmi ses créateurs un autre ancien, Michel Labéguerie, qui est élu député en octobre 1962 grâce à labsence de candidature gaulliste.
|
|
|
Eskualdun Gazteen behin behineko Batzordea osatu zuten talde horietako ordezkari
|
batzuek
: Jean Duboscq Ustaritzeko Zazpiak> Bat> taldekoa, René Errecart eta Goyheneche Pariseko Errepika> taldekoak, Arthur Garcia Donibane Lohitzunekoa, Jean Hastoy eta Jaureguiberry anaiak Zuberoa ordezkatzeko, Jospeh Ipharraguerre Haltsuko Epherrak> taldekoa, Michel Labéguerie Bordeleko Irrintzi> taldekoa, Marc Legasse eta André Ospital Aintzinaren partez, Michel Limonaire Biarritzekoa, Etienne Sallaberry Kanboko Izarra> eta Lilette Yribarren Baionako> dantzari> taldekoak.
|
|
|
Folkloreari zegokionez, Michel Limonaire arduradun orokorra bazen ere, herri
|
batzuek
bazuten norengana jo folklore ekintzetan interesaturik egonez gero: Biarritzen Barrenetxea emakumea neskentzat eta Michel Limonaire mutilentzat, Baionan Yribarren emakumea neskentzat, Donibane Lohizunen M. A. Garcia neska eta mutilentzat, Uztaritzen Jean Duboscq mutilentzat, Kanbon Rezola emakumea neskentzat eta Hazparnen Gosterratxu, Saint Joseph ikastetxeko abadea zena, mutilentzat; Aintzina, > 1943ko urtarrila otsaila.
|
|
|
Gure ustez ulertzeakoa litzateke Action> Françaiseren pentsabideak La, tte erakar zezan, liga horrek erlijioa defendatzeaz gain, erregezaletasuna eta Antzineko Erregimeneko baloreak defendatu zituelako. La, tte oso gaztea zen Apaizgaitegian sartu zenean eta, ikusirik Apaizgaitegiko apaiz
|
batzuk
Action> Françaiseren alde agertu zirela, arrazoietariko bat Léon XIII.aren Errepublika onartzeko aginduari kontrakotasuna agertzea?, baliteke La, ttek jokaera berbera izatea. Kontuan hartu behar da La, tte nahiko ikasle bihurria zela gaztetan (17 urtekin Le> Palmipède> argitalpenean parte hartu zuen, isilean, iruzkin zirikatzaileak sartuz), eta baliteke Françaiseri jarraitzea La, ttek jokaera berritzailetzat hartzea Action.
|
|
|
Haritschelhar eta beste
|
batzuk
: Hommage à Pierre La, tte, Bulletin> du> usée> Basque, 1986, 113 zkiak., 111 or.
|
|
|
Jean Etcheparerekin berarekin egin zuen topo La, ttek 1928ko Eskualzaleen Biltzarraren bileran (1926an elkarte hartako kide bihurtu zen La, tte). Batzar hartan beste intelektual
|
batzuk
aurkitu zituen La, ttek, hala nola Maurice Amestoy eta Louis Dassancerekin, Société> des> Sciencies, > Lettres> et> Arts> de> Bayonneko kideak; Georges Lacombe euskaltzainarekin; Hegoaldeko José Eizagirre eta Isaac López de Mendizabalekin, mendiz bestaldeko abertzaleen berri eskainiko ziotenak; Michel Iriarterekin, bi urte geroago La, ttek orde...
|
|
|
Hauetariko
|
batzuk
30 hamarkadan sortu berri zen Gure Herria elkartearen kide bilakatu ziren, hala nola René Cuzacq, Michel Etcheverry, Pedro Garmendia, Gilberte Guillaumie Reicher, Hillau, Jean eta Madeleine de Jaureguiberry, Leon Lassalle, Picochet, Puchulu, Dominique Soubelet Emmanuel eta Maurice Souberbielle. Piarres La, tte Gure Herria elkartearen batzarkide ere bilakatu zen eta bilera guztietara joanez, harremanak izan zituen aipatu berri digutun intelektualekin.
|
|
|
Blainville, Chapelet, Michel Diharce, Mendiboure, Maurice Olphe Galliard eta Félix Ospital; hauekin lan egin zuen La, ttek mugimendu abertzale bat garatzeko burutu zituzten bileretan. Era berean, La, ttek beste ekintza euskaltzale
|
batzuk
garatu zituen. Menditarrak, Begiraleak eta Aintzina> aldizkaria?, zeinen bidez pertsonaia berriak bilakatu ziren aztertzen ari garen sarekide. Horrela, La, tterekin batera, Aintzinaren lankideak izan ziren Jean Duboscq, Charles Hiribarren eta Madeleine de Jaureguiberry; Menditarrak taldean La, tteren lankideak izan ziren Michel Diharce, Jacques Mestelan eta Pierre Narbaitz; azkenez, Elise Arramendy, Mayi Diharce, Gilberte Guillaumie Reicher eta Madeleine Jaureguiberryk laguntza eman zioten La, tteri Begiraleak taldearen ekintzetan.
|
|
|
Jadanik azaldu dugun bezala, Piarres La, tteren dizipuluak izandako gazte
|
batzuek
berrargitaratu zuten bigarren Aintzina. Gazteak izanik, ulergarria da, 1940 hamarkadan argitaraturiko hilabetekari hartan lan egin zuten lankide gehienak, hemeretzi?
|
|
|
Duvoisin kapitainaz ohar purruxka
|
batzu
, 1979, 753 orr. Sauveur Narbaitz(), 1979, 849 or.
|
|
|
Zorionketaria. Schiller-en neurthiz
|
batzuen
iduritat (olerkia), 1931, 304
|
|
|
Jean Haritschlelharek Piarres Xarritton aipatzen du artikulu honen berriemaile bezala, Haritschelhar, J. eta beste
|
batzuk
: Hommage à Pierre La, tte, Bulletin> du> Musée> Basque, 1986, 113 zkiak., 193 or.
|
|
|
HARITSCHELHAR, Jean eta beste
|
batzuk
.: Hommage à Pierre La, tte,
|
|
|
MESTELAN, Jacques: Xehetasun
|
batzu
, Otoizlari, 1985eko apirila. MICHEU POPOU, Jean:
|
|
2008
|
|
|
Aditzak hautatzeko, taldean eskura dugun EEBS4 corpusetik 22.000 hitzeko lagin bat hartu eta 622 aditz zerrendatu ditugu, maiztasun gehienekotik gutxienekora; zerrendatutako guztietatik 110 aditz hautatu ditugu irizpide desberdinen arabera: bate tik, maiztasunari begiratu diogu, maiztasun handienekoak hartuz lehenik, baina horie kin batera, azpikategorizazio jokamolde aldetik ustez interesgarri izan zitezkeen beste
|
batzuk
ere hautatu ditugu. Hona hemen osatutako zerrenda:
|
|
|
Hau, alde batetik, aditzen artean hautaketa egiteko irizpidea ere izan da nolabait, baina batez ere gure tresna automatikoek, orain dik unitate lexikal gisa analizatzeko dituzten zailtasunek eraman gaituzte hauek baz terreratzea. Esan behar dugu, halere, taldean badirela hitz anitzeko unitate lexikalen inguruko azterketak, eta dagoeneko urrats
|
batzuk
ere emanak ditugula (Aduriz et al.,
|
|
|
– aditz esapide
|
batzuk
(adib. merezi> izan, > balio> izan);
|
|
|
Sailak proposatzeaz gain, hauek aurkezten dituzten sail aldaketak definitzen dituzte, nahiz eta azken batean nor eta nor nork saileko azpimota
|
batzuetara
mugatu:
|
|
|
Aditzen semantika kontuan hartzen badugu, mota askotako aditzak ditugu (informazio hori, hain zuzen, hiztegiak eman behar digunez, ez dugu guk hemen kontuan hartuko, aditzen forma edo itxuran eraginik ez duen bitartean). Horietako
|
batzuk
inkoatibo dei tzen ditugu. Aditz inkoatiboak dira egoera aldaketa bat adierazten dutenak edo ekintza ren hasiera adierazten dutenak:
|
|
|
Ordea, alternantziak eta sailak erkatuta, ez da hain garbi ageri saio hori, izan ere, orotariko sail semantikoak ikus baititzakegu: azpisail
|
batzuk
prozesu morfologi koetan oinarriturikoak dira; esaterako, 10 saileko (Verbs> of> removing) 10.7 (Pit> verbs) eta 10.8 (Debone>) azpisailek alternantzia berak konpartitzen dituzte, eta oina rrizko egitura beretik abiatzen dira: The> cook> boned> the> fish>(. Sukaldariak arraina hezurgabetu zuen?) eta The> cook> deboned> the> fish.>(. Sukaldariak arraina hezurgabetu zuen?); desberdintasun bakarra, aditzen forma eratorria da.
|
|
|
Ez ditugu, halere, agerpen guztietan ageri zaizkigun erabilera guztiak markatuko. Azterketa errazteko eta lexi koko balioetara bakarrik mugatze aldera, aurrerabaki
|
batzuk
hartu ditugu.
|
|
|
Besterik dugu inkoatiboaren kasuan. Hau, egun, eztabaidagai da oraindik auto reen artean;
|
batzuen
iritziz, goiko kasuak bezala, operazio lexikal batez, alegia, ekintzaren egilea edo kausa oinarrizko egituratik sintaxirako bidean txertatuz, edota alderantziz, ezabatuz, abiapuntutzat hartzen den egituraren arabera, lortzen da (Hale and Keyser, 1991).
|
|
|
lortzen da (Hale and Keyser, 1991). Beste
|
batzuek
, aldiz, inkoatibotasuna lexikoan bertan dagoen baliotzat hartzen dute, hau da, lexikoko egituran zehaztu beharreko egitura gisa (Levin & Rappaport, 1992b). Gu, Levin eta Rappaport i jarraituz, inkoatibotasuna lexikoko balio gisa ikusiko dugu, horrek ez baitigu behartzen egitura bata edo bestea hautatzera oinarrizko egitura gisa.
|
|
|
bata egitura iragankor arrunt batean ren> burua> izenordaina erabiliaz, eta bestea hemen aipatu dugun adizki mota iragankorraren bidez. Baina aditz guztiek ez dute joera bera erakusten bi baliabideekiko: aditz ba tzuek ren> burua z bakarrik egin dezakete erreflexiboa; beste
|
batzuek
aditza iragan gaitz bihurtzen soilik, eta badira biak onartzen dituztenak:
|
|
|
Alabaina, horiek izan arren besterik ezeko balioak, markaketan ere aurrerabaki
|
batzuk
hartu behar izan ditugu, eta zenbaitetan. X, ren balioa gehiago zehaztu. Ikus ditzagun segidan.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, aipatu liburukian markatzen dira ildo
|
batzuk
aditzak azter tzeko, eta kasu gramatikaletan oinarrituriko sailkapen orokorretik abiatuta hainbat azpisail proposatzen dira:
|
|
|
Badira sintagma
|
batzuk
ez direnak kasu bidez osatzen; adberbio sintagmak ale gia. Adberbio sintagmak beti lotu izan dira, goian aipatu ditugun denbora baliozko sintagmak bezalaxe?
|
|
|
Guk, ordea, horrelakoak albo batera utzi behar ditugu, ez dutelako agerian kasurik erakusten. Horrek esan nahi du, aditz
|
batzuen
zilegizko balio batzuk kanpoan geratuko direla.
|
|
|
Guk, ordea, horrelakoak albo batera utzi behar ditugu, ez dutelako agerian kasurik erakusten. Horrek esan nahi du, aditz batzuen zilegizko balio
|
batzuk
kanpoan geratuko direla.
|
|
|
Arrazoi ugari dago horretarako: gaztelaniarekiko morrontza, agintari eta funtzionario askoren axolagabekeria, hizkuntza prestakuntza falta etab. Hori guztia salatu dugu
|
batzuek
behin eta berriro; zorionez, badirudi zenbait administrazio ohartzen hasiak direla komunikazioak daukan garrantziaz, eta neurriak hartu dituzte administrazioko hizkera berritzeko eta demokratizatzeko. Hor daude, esandakoaren erakusgarri, oraindik ere argitara eman diren eskuliburuak, eskaini diren ikastaroak, moldatu diren idazkiak eta abar.
|
|
|
Hona hemen: herritarrentzako idazki asko aurreko dokumentu
|
batzuetan
oinarritzen dira (dekretuak, legeak, txosten teknikoak...), eta dokumentu horiek, salbuespenik gabe, erdaraz eta barruko teknolektoan idazten direnez, kaleratu beharreko testuak erabat kutsaturik ateratzen dira. Horregatik gertatzen zaigu hain zail, esate baterako, Errenta Aitorpena edo beste hainbat agiri gure kontu betetzea; hain zuzen ere, mila dekretu, lege eta arauetan dituztelako erroak.
|
|
|
Ba...euren artean denetarik dago.
|
Batzuek
, ezer ez. Beste batzuek beren herri langileen momentuko inspirazioaren esku uzten dute testu kriptikoak, itzultzearen?
|
|
|
Batzuek, ezer ez. Beste
|
batzuek
beren herri langileen momentuko inspirazioaren esku uzten dute testu kriptikoak, itzultzearen, erantzukizuna; lan horren arrakasta edo porrota, jakina, langile horien trebetasunaren araberakoa izaten da.
|
|
|
Ez al litzateke erosoagoa hizkera administratiboa estandarrera hurbiltzea behin betiko, eta kazetaritzaren, publizitatearen eta beste diskurtso mota
|
batzuen
baliabideak bereganatzea. Zergatik ez ditu Administrazioak bere gauzak jakinarazten telebistan, irratian edo prentsan egiten duten moduan?
|
|
|
Makina elektronikoekin batera, hizkuntza kontrolatua? etorriko zaigu; programa informatiko berriek plantilen bidez lan egiteko aukera eskainiko digute, eta funtzionarioek gero eta askatasun gutxiago izango dute testuak idazteko orduan, izan ere plantila horien diseinua eta kontrola aditu
|
batzuen esku
egongo da.
|
|
|
Daniel Cassany irakasle kataluniarrak ongi asko aztertu ditu iraultza digitalak hizkuntza erabileran duen eragina. Ikus ditzagun ohiko komunikazioaren eta komunikazio digitalaren arteko alde
|
batzuk
:
|
|
|
Nolanahi ere, errepikapen eta erredundantzia guztiak ez dira maila eta garrantzi berekoak.
|
Batzuek
hizkuntza petral eta ahul baten lagin nabarmenak dira. Beste batzuk ez, ostera.
|
|
|
Batzuek hizkuntza petral eta ahul baten lagin nabarmenak dira. Beste
|
batzuk
ez, ostera. Horregatik edo, kontu honetan bada benetako arriskua, lastoa baz
|
|
|
Ekar ditzagun adibide
|
batzuk
.
|