|
2000
|
|
|
Beranduago, Basauriko espetxean zegoela eskuratu zuen emazteak igorritako telegrama. Urte
|
batzuk
lehenago telegrama baten medio ezagutu zuen amaren heriotza, beste inolako abisurik gabe.
|
|
|
Bertatik Bizkaiko Golkoko aktibitatea kontrolatzen zen. Bertara bildu zen zonaldeko merkataritza esparrua, inguruko beste portu batzuen eta mende
|
batzuk
lehenago Paduren Ermandadearen hiriburu izan zen Castro Urdialesen kaltetan.
|
|
|
Endesa eta Iberdrolaren arteko bat egitearen proiektua iragarri baino ordu
|
batzuk
lehenago, Endesaren zuzendaritzak aurretiko erretiroetarako plan bat adostu zuen CCOO eta UGTrekin; plan horrek 50 urtetik gorako 5.000 langile ingururi eragingo lioke. Dagokion erregulazio espedientearen ezarpenaren lehenengo bi urteetan langileek langabezia kobratzea aurreikusten da, eta horrek 3.000 milioi pezetako kostua eragingo lieke fondo publikoei (INEMi).
|
|
|
Horrek esan nahi du, mozkin handiak lortzen dituzten enpresek (Endesak 212.653 milioi pezeta irabazi zituen iaz eta Iberdrolak 127.000 milioi) fondo publikoak erabiltzen dituztela langileen kostuak murrizteko. Eta larriena zera da, bat egitearen berria zabaldu baino egun
|
batzuk
lehenago, Espainiako Gobernuko presidenteak berak, Jose Maria Aznarrek, publikoki arbuiatu zituela aurretiko erretiro planak bere politikaren barruan, hain zuzen ere PSOEren Gobernuan oso eskuzabal erabili zen jokabidea, hainbat sektore birmoldaketa egiteko. Aurretiko erretiro politika arbuiatzeko hauxe esan zuen Aznarrek:
|
|
|
Egia da, ordea, abenduaren 17ko hura ez zela heldu aurretik saio apalagoren batizan gabe. Gogora daiteke, hamarkada
|
batzuk
lehenago, norabide bereko ahaleginikizan zela Espainian bezala Frantzian (Intxausti 1990: 136).
|
|
|
Belauniko jarri ziren guztiak mirari baten lekukoak zirela sinetsita; lehenbiziko ofizialak, eszeptikoagoa zenak, txantxa zela pentsatu zuen. Edison-ek asmatua zuen hamarkada
|
batzuk
lehenago fonografo izeneko tresna bat, fotografiak irudiak geldiarazten eta artxibatzen dituen antzera, zenbait aste, hilabete edo urte lehenago emititutako giza ahotsa ezkozko disko batzuetan gordetzen zuena. Norbaitek ezkutatua edukiko ote zuen fonografo bat itsasuntzian?
|
|
|
Gogora dezagun urte
|
batzuk
lehenago, 1855ean, hezkuntza alorreko ardura,. Ministerio de Gracia y Justicia, delakoaren ministeriotik eskualdaturik,. Ministerio de Fomento?
|
|
|
Hasieran ez nuen ulertzen Ralphek nola utzi zituen botata bere lagunak, baina aitortu zidan ez zirela hain lagunak ere. Aste
|
batzuk
lehenago ezagutu zutela elkar, drogen aurkako talde horretan bolondres sartu zirenean. Baina Ralphi ez omen zitzaion gustatzen euren arteko giroa, eta Dinglen hartu ninduten momentutik bururatu omen zitzaion nirekin egin behar zuela ihes.
|
|
|
" Badator, badator..." izan zen mundu berrian umeak aditu zuen lehen gauza. Hilabete
|
batzuk
lehenago, arratsaldero entzuten zituen bere amaren eta auzoko andre berri lapikoen kafetegiko txutxu mutxuak. Adarrak nork nori nola jartzen zizkion ondo ikasi zuen tripen barrutik, baita sardina berria zein garesti eta txiki heldu den aurtengoan, eta etxekoneko Lutxiren barruan ere haurtxo xarmant bat ari zela ernatzen.
|
|
|
Clay, Fergus eta Legg iraindua karkara bizian hasi ziren, barreka eta eztulka, eta unetxo batez itsasoko arrainen abestia ere kantatu zuten oihuka. Txemak zabal zabalik zituen begiak, ulertu ezinik nola bihur zitekeen algara eta txin txin segundo
|
batzuk
lehenago irain gogorraren itxura zuena. Umore irlandarra, pentsatu zuen.
|
|
|
Guk ideiarik ere ez geneukan, azken aldi honetan nahiko isolaturik bizi izan baikara, baina autobusean zihoan andre batek argitu digu militarren presentzia izugarriaren zergatia: egun
|
batzuk
lehenago IRAk atentatu bat egin omen du Errepublikan, Clare konderrian, eta egileen bila omen dabiltza. Uste dut Clare konderria Lahinch eta inguru hori dela, ez baitakit seguru.
|
|
|
Banekien ze arropa jantzi behar nuen, termostatoak hamar minutu behar zituela ura berotzeko, Seat zaharra estarterraren bidez jarri nuela martxan, inork errespetatzen ez duen stop seinalea ehun metro harago zegoela, bariante berria, bihurgune baten atzetik osaba Pedroren baserria. Bere ardiak ikusten banituen arratsaldean euririk egingo ez zuela ere banekien, eta gero egunero aurreratzen ninduen zoroa zegoen (kilometro
|
batzuk
lehenago edo geroago, beti erakusten zizkidan bere atzealdeko pegatinak: Pachá diskotekarena bata;" Salamanca es guay" dioena, bestea), eta banekien nor agurtu, zer esan, nondik joan eta nora heldu.
|
|
|
Eiderren asmoak tinkoak ziren, denboraz hausnartutakoak, eta, Txemak hala uste bazuen ere, ez ziren irlandar tankerako pub batean ezustean sortuak izan. Irlandarako benetako gogoak egun
|
batzuk
lehenago sortu zitzaizkion Eiderri.
|
|
|
Kontatu dizut orrialde
|
batzuk
lehenago nola egun batean ama, Mattin eta hirurok joan ginen osaba Joanikoten studiorat, ilargia teleskopiotik ikusi ahal izaiteko. Eta orain bertze egun hura oroitu nahi nuke, noiz eta habia hura ikusi baikenuen, lizar lerden baten gainean zegoena.
|
|
|
Eta, Aaronen kontu hura gogoan nuela, segur oheratu nintzen, bada, segur neure fedearen garbiaz eta segur neure fedearen sendotasunaz, baina gauez amesgaizto bat izan nuen, eta amesgaizto hark berehala uhertuko zituen ene sinestearen ur zilarrak, eta ipiniko zuen kolokan eta kordokan ene mundu ustez fintko eta egonkorra, ene sinestearen gainean ordu
|
batzuk
lehenago eraiki nuena.
|
|
|
...izan nuen amesgaiztoa, zeinean bidelapur batzuek osaba, Alessandro de Novara kapitaina eta hirurok akometatzen gintuzten, hain fortuna gaixtoarekin, non tiroz hil baitzuten kapitain italiarra; oroitzen nuelarik, halaber, osaba Joanikoten kontseilua, erran zidanean ezen ametsek ez zutela logikarik, eta logikarik ez duten kontuak ez direla logikoki gertatzen; eta oroitzen nuelarik, finean, ezen egun
|
batzuk
lehenago tigreak gure morroietarik bat atzaparkatu zuela, honek ehiza eskatu zionean; anaia eskutik atxiki eta, esku hartan izerdiaren hotza nabaritzen nuela, erran nion:
|
|
|
Ehiza txakurrek berehala erakutsi ziguten bidea, zeren eta, leize bazterretik beheiti beha jartzen zirela, zaunka amorratuan hasi baitziren... Eta hurbildu ginen guztiok leize bazterrerat eta leizean beheiti zegoen koskan doi ikusi genuen, urte
|
batzuk
lehenago osaba Joanikot sokaz jaitsi zen leku berean, hain zuzen ere, noiz eta erakutsi nahi izan baitzien etxeko sehiei ezen Pagabasoko leizea ez zela deabruen egoitza.
|
|
|
Edo, frogari froga eratxikitzen diodala, erranen ote didazu nori burura zekiokeen ideia hura, osabari ez bertze nehori, noiz eta entseiatu baitzen esperimentu haren egiterat, lau ahate arrautzaren gainean oilaloka bat ipintzen zuela, haien txitatzeko asmotan, oilalokaren eta ahattoen arteko harremanen studiatzeko gogoz, Villagrandeko dukea Urbiainerat etorri baino egun
|
batzuk
lehenago?
|
|
|
Udazkeneko arratsalde ilun bat izan zen, eta osabak printzipio haiek esplikatu nahi zizkidan, Descartesek urte
|
batzuk
lehenago adieraziak eta argiaren erreflexionea arautzen zutenak.
|
|
|
Izan ere, Alessandro de Novara jauregirat heldu zen egun berean, amesgaizto bat izan nuen gauez, eta amesgaizto hark iratzarri ninduen. Ez dakit amets haren arrazoina ene ezinegona ote zen, bidaiaren kontu harekin urduri nengoelako, edo afalorduan izan genituen konbertsazioneak ote zeuden guztiaren azpian, zeren haietarik batean Alessandroren gidariak aditzerat emaiten baitzigun ezen bazirudiela egun
|
batzuk
lehenago bidelapurrek noble batzuen kotxea akometatu zutela, eta noble haietarik bat hil zutela ez dakit non, eta zeren ene ametsa guztiz haren idurikoa izan baitzen: Urbiaindik Donibanerat gindoazela osaba, Alessandro eta hirurok, bat batean bidelapur batzuk atera zitzaizkigun... eta, zalapartaren erdian tiro baten hotsa entzun, eta Alessandro lurrean ikusi nuen zerraldo, bekokian zulo bat zuela eta zulo hartarik odola zeriola.
|
|
|
ERRAN dizut orri
|
batzuk
lehenago pinturazalea zela osaba Joanikot, eta pinturazale itsua gainerat... halako moldez, non osabak berak aitortzen baitzuen ezen pinturaren mundua zela, zientziarenaren ondotik, gehien maite zuena eta gehien miresten; erran dizut, halaber, nola Parisen hamaika koadro eder ikusteko parada izan zuen, baita nola ikusmolde berezi baten lantzerat iritsi zen ere, Collège de France ko ikasle irakas...
|
|
|
Osaba Joanikot, bertzenaz ere, Donibane Lohizunerat joaitekotan zen egun haietan, zeren bere liburua —lehen liburua, haren erranetan— akabatutzat jotzen baitzuen eta Piarres Oihartzabal kapitainari utzi nahi zion, ez irakur zezan, baina honek Bordeleko unibertsitatean lagun zuen irakasle bati eman ziezaion, zeren irakasle hau Montpellierko unibertsitatean ibilia baitzen urte
|
batzuk
lehenago eta zeren hango unibertsitateko bertze irakasle batzuen eraginaz balia baitzitekeen erregeren baimenduaren erdiesteko eta liburua han Monpellierren publikatzeko; eta, horrela, bidaia hartan osabak eta etxeko morroi batek lagundu zioten jaun Mar ce li, zeina don Frantziskorekin aitortu baitzen eta haren benedizionea jaso baitzuen, Baionarantz partitu aitzin.
|
|
|
Eta osabak dorretxetik alde egin zuen, eta ni Pedroren studiorat joan nintzen, non aurkitu bainuen Ubarnekoa santa Klararen koadro harekin, zeinak erakusten baitzuen, lehen planoan, Asisko santa otoitzean belauniko, koroa eta guzti, eta ondoan, ate ireki bat, nondik begizta baitzitezkeen, gibeleko planoan, sarrazenoak, Asisko murrailak izan zitezkeenetarik ihesi, eta zeina egun
|
batzuk
lehenago Pedroren eta osabaren arteko liskar iturri gertatu baitzen, santaren koroa zela kausa.
|
|
|
Denbora hartan aita Bartolome ez zegoen jauregian, baina Iruñan, zeren iritsi baitzen Urbiainerat egun
|
batzuk
lehenago mandatari bat, jakinarazi ziona ezen gaizki zuela Iruñan bizi zen bere arreba bakarra, eri eta larri.
|
|
|
Eta Elbirarekin inozentziaren ertzetik bizi izan nituèn amoriozko mementu gogoangarri haiek ere, gohaingarri egin zitzaizkidan bat batean, haragikeriazko bekatu zital. Zeren eta berriro etorri baitzitzaizkidan bururat, ez ordea handik alde egiteko, baina bertan errotzeko, aita Bartolomeren hitzak, egun
|
batzuk
lehenago aintzakotzat hartu ez nituenak: " Neskatoak eta emaztekiak bekatu iturri dira, Ama Birjina izan ezik... eta Ama Birjinaren pareko emazteki guti batzuk izan ezik, nola baita zure ama.
|
|
|
Izan ere, irakurria nuen nik nola hartzen zituzten gizon zuriek indiarrak eta beltzak, baita nola hauetarik anitz lehertu eta bizigabetu izan zituzten, tratu ezin gaixtoago eta ezin biolentago baten ondotik; irakurria nuen, eta ikusia nuen, halaber, egun
|
batzuk
lehenago, nola tratatzen zituzten Trinidadeko uhartean utzi genituen itsas lapurrek jende miserable haiek, esklabo eta meneko izaiteko baizik nahi ez zituztenak... non eta ez zen urkaberako, zeren eta han egin nuen hilabete eta erdian neure begiez ikusi bainuen nola Alain Coup d’Œil ek exekutatu zituen bortz beltz eta bi indiar.
|
|
|
‘Rosak zurekin ihes egiteko asmoa du, baina jakin nahi nuke zuk harekin joaiteko asmorik ba ote duzun... ’ Zaldizainak burua beheititu eta erran zuen: ‘Hobeki pentsatu dut, eta uste dut nahiago dudala egunorozko ogia, egunorozko miseria baino’ Zer min eman zidaten haren hitzek, zeren zaldizainak promes egin baitzidan egun guti
|
batzuk
lehenago ezen zernahi egiteko prest zegoela, baita untzia hartu eta Espainiarat ihes egiteko ere, mila sakrifizio eta bertze hainbat buruhausteren artean, baldin zirkunstantziek hartarat bulkatzen bagintuzten! Ordea, ikusten duzu zertan geratu zen haren hitza eta haren promesa, eta asma dezakezu, halaber, nolakoa izan zitekeen ene dezepzinoa... halako moldez, non deliberatu bainuen ezen zuhurragoa izan behar nuela handik aitzina eta ezin gal nezakeela neure burua gizon bategatik... zeren pertsona bat behin eror baitaiteke traba edo behaztopa baten aitzinean, eror daiteke bi aldiz, baina ez hiru, eta ni hirugarrenerako bidean nintzen jada".
|
|
|
Eta hil hurran zegoena morroi hura zen, zeinak ordu
|
batzuk
lehenago erran baitzidan ezen Domingo edo Domingucho Sastre zela baina egun gutiren buruan don Domingo Sastre bihurtuko zela; haatik, modu hartan nekusala, nehoiz baino dominguchoago iduritu zitzaidan.
|
|
|
bi! —eten zuen Joxe Aberasturik, zeina mintzatu baitzen ozentki, istant
|
batzuk
lehenago ezin erran izan zituen hitzen ordainean edo— Nik Potosirat joan nahi dut...
|
|
|
Eta ni ere ideia hartakoa nintzen eta, gisa hartan, ez nuen burua gehiegi erabili beharrik, jakin eta ulertzeko ezen mapako paradisuak ez zuela egiazko Paradisuaren existentziarik frogatzen... ...n zuloan sartua, bai, baina baita bizitza nehoiz baino seriosago hartzeko gogoarekin ere, zirt edo zart—; nola, bada, deus guti behar bainuen, ipurtargi baten argitik eguzki distiratsu baten egiteko, hala, mapa hura ikusi nuenean, iduritu zitzaidan ezen Jainkoa mapa hartaz mintzatzen ari zitzaidala eta mapa haren bidez seinalatzen ari zitzaidala neure xedea eta etorkizunerako bidea, nola egun
|
batzuk
lehenago mintzatu baitzitzaidan zakil azaleko orban itsusi haien bidez, enegan damua eta onerako mudantza eragiteko...
|
|
|
—Ai, ikusi izan bahu zein amorio handiz mintzatzen zen Pierre Gassendi zientziaz —erraiten zidan osabak—, eta zein konbentzimendu handiz! Eta hala oroit zezakeat orain, konparazione, bere esperientzia hura, amorio eta konbentzimendu haietxekin kontatu ziguna, noiz eta jakinarazi baitzigun ezen teleskopiotik ikusi ahal izan zuela nola iragaiten zen Merkurio eguzkiaren gainetik, Keplerrek urte
|
batzuk
lehenago iragarri bezala, zeren eta orduantxe adierazi baitzigun harako hura: " Erraiten ditek ezen Indietan dagoela mundu berria, baina bada unibertsoan mundu berri gehiagorik:
|
|
|
Hurrengo urtean, edo handik bi urterat, aitak ezpata erregalatu zidan neuri ere. Baina iragana nuen sukarra orduko, zeren bainekien ezen, Mattinen aurka, ezpatari gisa, beti nintzela galtzeko eta haren azpiko izaiteko, ikusirik nola moldatzen zen hura arma harekin, aitarekin edo administratzailearekin ibiltzen zenean, trebetasun handiz, eta zeren, lerro
|
batzuk
lehenago adierazi dizudan bezala, bainuen orduko bertze mundu bat, edo bertze mundu batzuk, prezeptore jaun Marcelen eta osaba Joanikoten eskutik zetozkidanak eta gero eta neureagoak sentitzen nituenak, eta bere mementuan erakutsiko dizkizudanak.
|
|
|
Villagrandeko dukea ere umoretsu jaiki zen, irri batean... ez, aldiz, haren emaztea, ezta Mantillanako kondearena ere, zeinek ez baitzuten gosaldu ere egin, tripak apur bat nahasturik zituztelako desenkusarekin... nahiz eta aitortu beharra dagoen ezen haiek ere, bertze guztiak bezala, ordu
|
batzuk
lehenago baino hagitzez hobeki zeudela, zeren guztioi zerbitzatu baitzitzaigun, afalondoko hondamenduaren ondotik, ura, dukearen medikuaren kontsentimenduarekin Maddalenek prestatua, eta zeren baitzirudien ezen erremedio hark guztioi on egin zigula.
|
|
|
Jauregiko behe solairuko pasabide luzetik nindoan, jostailu bat eskuan —zurezko kanoi tipi hura zen, aitak urte
|
batzuk
lehenago erregalatua—, noiz eta egongela tipian marmar batzuk aditu bainituen... Eta, orduan, atearen parean etzan nintzen, paratu nuen belarria ateak eta zolak uzten zuten zirritu edo irekidura hartan doi, eta entzuten hasi nintzen.
|
|
|
Ongi nekien nik nahigabe eta oinaze haren berri, zeren eta gogoan bainuen gurasoen isilpeko solasaldi hura —eta solas hartarik, dama damatxoen bertze fabore haiek, bereziki: hiru hitz haiek, bai, burmuinetan ereinikako hiru hazi balira bezala, erein orduko hozituak, bihituak eta landare indartsu bihurtuak—, egun
|
batzuk
lehenago aditu niena! Eta amaren nahigabeak eta oinazeak sutu ninduten berriro eta, isilik iraun banuen ere, guti falta izan zitzaidan bururaturikako lehen hitzek ihes egin ziezadaten:
|
|
|
Eta guardiako guardiak, dorretxearen aitzinean egun
|
batzuk
lehenago eraiki zuten txabolarat joan ziren, eta atarian zegoen morroiak zaldiaren berri eman zigun:
|
|
|
Zeren negu bakoitzak, baita negurik luzeenak ere —nola izan baitzen enetzat gartzelaldi hartakoa—, bere salak eta bere salatxoak baititu —bere hilabeteak eta bere egunak— Eta, salatxo batean gaudela, irekitzen diagu ate bat, eta bertze salatxo baterat joaiten gaituk, eta hala gabiltzak salaz sala eta neguz negu, harik eta ate haietarik batek udaberrirat eramaiten gaituen arte, ustekabean. Eta nik ez nian zorte gaitzagorik izan, zeren, uste nuenean ezen neure gartzelaldiaren ondoko kalbarioan ez nintzela burua altxatzeko gai izanen —nahiz eta mementu
|
batzuk
lehenago neure Ararat! harekin kontrako borondatea adierazi—, aldiz, azkeneko atea ireki, eta Maddalen sartu zitzaidaan ate hartarik, zaurien sendatzerat, eta jakinarazterat ezen zeruak lore bat zuela enetzat atsegin sari, anitz koloretakoa, aingeru batek edo jainkosa batek ehundua... eta Maddalen zen aingeru hura, eta Maddalen zen jainkosa.
|
|
|
Eta damutu ere nintzen, halako batean, itsasoratu izanaz... Nola izan zitekeen ordu
|
batzuk
lehenago lilurak harturik egoitea, eta orain deslilurak, eta nola egin zezakeen pertsona batek ordu gutiren buruan zorionaren eta atseginaren eguzkitik dolore doloretsuaren haitzulo beltzerat...?
|
|
|
...al didazu, jaun André, baldin, bertze anitzetan bezala, aipatu baizik egiten ez badizkizut hango hiriak, batetik, zeren, bertzenaz, gogaikarri bihurtu arteino luzatuko bainintzateke, eta bertzetik, zeren, liburu osoan bezala, neure burua eta neure kontzientziaren joan etorriak nahi bainituzke kontakizunaren ardatz—, Hanburgoko porturat lehenik eta Lübeckekorat gero, non, ahantzirik hilabete
|
batzuk
lehenago Amsterdamen egin nuen promesa, Ama Birjinari eta saindu guztiei xuxendua —zertarat behartzen ninduen, izan ere, promesa hark, baldin ez Ama Birjinari ez sainduei ez erretauletako imajinei debozione partikularrik ez banien, eta baldin promes hura egin banien, bertzalde, ez konbentzimenduak konbentziturik, baina beharrak beharturik? —, pentsa dezakezun bidetik bideratu bainituen ... Eta lagunek, jakinik ezen, geure Amsterdameko egonaldian, ez nintzela Mignonekin baizik ibili, eta hitz eman nuela eta zin egin ezen ez nintzela bertze nehorekin ibiliko hare kin baizen, ikusten zutelarik hitza guztiz jan nuela, berriro hasi zitzaizkidan zirikatzen handik eta hemendik, erraiten zidatela:
|
|
|
Bertzean, kolore metalikoko zer luze bat. Inondik ere, ordu
|
batzuk
lehenago nire kaskezurrean probatutako barra. Ezin garbi bereiziagatik ere, ezaguna zuen irribarrea ate irekiaren ondoan.
|
|
|
Hilotz zen, eta idorki zegien irribarre. Luxuzko anteojo batzuk zeuzkan eskuineko eskuan, ezkerrez maingua baitzen, hark berak minutu
|
batzuk
lehenago adierazi zidanez. Eta adierazi, hain zuzen ere, ordoki lohi bat zeharkatzen ari ginelarik, non begiztatu ahal izan baikenituen gizairudi gogoangarriak eta aitzurketa axolagabean ziharduten aurpegi luzangak.
|
|
|
Hori dela eta, hiriko animali denda guztietan ibili ziren antzeko katu baten bila, eta noizbait ere antz antzeko bat lortzeko zortea izan baitzuten, amona itzu  li zenean, haren lorategian askatu zuten mixiñoa. Amona, ordea, ez zerurako ez lurrerako geratu zen bere katuaren berdin hura ikustean, zeren, familiakoei laster azalduko zienez, bere katua egun
|
batzuk
lehenago hil baitzen. Nonbait, amona bera arduratu zen katua lorategian bertan lurperatzeaz.
|
|
|
Honi buruz, utziko didazue kontatzen, diodanaren argiarri, pasadizo bat, duela hogei bat urte, Kaukasoan lehen aldiz izan nintzenean, Tbilisiko Unibertsitateko katedradun batek, Leo Gabunia paleontologoak, azaldu zidana. Urte
|
batzuk
lehenago, bere arloko kongresu baterako, aipatu irakasle hori Madrileko unibertsitate batera etorri zen. Bere alaba Salomek, orain dela urte batzuk Euskaltzaindiaren kide urgazle izendatuak, eskatua zion, Espainiako hiriburura egiten zuen bisitaz baliatuz, euskal gramatikaren bat eros ziezaiola, hark gure hizkuntza ikasteko gogoa baitzuen, tipologian haienarekin, georgierarekin alegia, antz handia du eta.
|
|
|
Hartan nolabait agertzen zituen geroago, Bilbon, 1901.eko Lore Jokoetan aski desegokiro plazaratuko zituen iritziak. Funtsean Herbert Spencer-en tesietan oinarritzen zen, urte
|
batzuk
lehenago Darwinek azalduriko eboluzionismoa soziologiaren eremura aplikatu nahirik. Izan ere, ingeles filosofo hark gizakiaren aurrerapidean elkarren ondoko hiru fase bereizten zituen gizartean:
|
|
|
etenik egin gabe fasera pasatu zen, Gerra Zibileko urteetara alegia. Urte horietan —tesian zehazten ditudan zenbait gertaera direla medio— urrats oso garrantzitsua eman zuen kanpo politikak, hamarkada
|
batzuk
lehenago hasitako prozesua punturik goreneraino eraman baitzuen (8 eta 9 kapituluak," Eusko Jaurlaritzaren nazioarteko jarduera(): I. Kanpo harreman instituzionalen finkapena" eta" II. Kanpo jardueraren oinarrizko tresnak.
|
|
|
Neu txartelak uzten ibilia naizenez, mendi tontorretako buzoi barruak miatzeko ohitura dut. Ulizarkoan, Santurtziko bost mendizalek egun
|
batzuk
lehenago utzitako txartelarekin batera, bestelako orri bat zegoen, goma mehe baten bitartez hiru lilirekin uztartuta zegoen orri txiki bat. Taupada bizian larritu zitzaidan bihotza:
|
|
|
– Ikusten diat ez duala denbora alferrik galtzen Egunkaria utzi duanetik –komentatu zidan, nire diosalari erantzun eta nire parera heldurik, egun
|
batzuk
lehenago arte nire zuzendari izandakoak– Ez haiz leku txarrera etorri gosaltzera, alajaina!
|
|
|
Angiozarko hilerrira gerturatzen ari nintzela, hantxe, kanposantuko ate nagusien aurrean, aste
|
batzuk
lehenago, Lauaxeta ezagutu baino lehen eta artean ere Egunkaria ko kazetari nintzela, egin zitzaidan ondoezaz oroitu nintzen.
|
|
|
Orraziarekin kilimak eginez, aise eta trebeki ekin zion Elik ilea mozteari. Artean Maria, amatxi zaharrari nonbait egun
|
batzuk
lehenago hil zitzaion katu batetaz ari zen; Elirekin ari: " Esaten du", esan zuen," horma gainetik erori zela.
|
|
2001
|
|
|
Urte
|
batzuk
lehenago, seminarioko giro espiritualean murgilduta zegoen Angel. Arestiren artikuluren bat atera zain egoten ziren apaizgaiak:
|
|
|
Eta hil zenean, Rossettik poema liburu bat jarri zuen emaztearen zerraldoan. Hain zuzen ere, bere arrebak, poetisa estimatuak, urte
|
batzuk
lehenago poema bat idatzi zuen horretaz: neska bat hiltzen zela eta bere amoranteak haren zerraldoan poemak utzi zituela.
|
|
|
Jatorriz Narrondo eta Urola ibaiek bat egiten duten lekuaren inguruan sortua, azken hau itsasoratu baino ehundaka metro
|
batzuk
lehenago alegia, Zumaiak bi alde behintzat nahikoa ezberdin erakusten ditu. Horrela, Urolaren bokalearen ezkerraldean alde zaharra eta herria beraren zatirik handiena kokatzen den bitartean, eskumaldea inguru naturalak betetzen du ia osorik, Santiago hondartza eta itsaspadurak hain zuzen.
|
|
|
Azken guda karlista piztu baino urte
|
batzuk
lehenago, 1862an, Daniel Irujo Nafarroako Lizarra hirian jaio zen, hots, Jurramendi ondoko karlisten inguru maitatuenean eta aipatu XIX. mendeko gatazka armatuetan biziki borrokaturiko eremuan.
|
|
|
Aitor Mazo sartuko da eroaren larrutan eta egun
|
batzuk
lehenago bertan gertatutako heriotza argituko du beste pertsonaia guztiei ziria sartuz eta botereak egiten dituen gehiegikeriak salatuz. Kike Diaz de Radak jokatzen du komisarioaren rola eta Asier Hormaza eta Ramon Ibarra dira Pisani eta Bertozzo inspektoreak, hurrenez hurren.
|
|
|
Gaurtik begiratuta, ezinukatuzkoa da Saizarbitoriaren lehenengo nobelak euskal nobela modernoaren kanona definitu zuela. Bere" erruz" nobela esperimentalaren ereduaren arabera zehaztu zen gure nobelagintza modernoaren hastapen puntua, eta ez, urte
|
batzuk
lehenago, 1957an hain zuzen, euskal nobelako lehenengo heroi problematikoa aurkeztu zigun nobela existentzialistaren arabera. Kanon literarioaren berme garrantzizkoenetakoa izan ohi den instituzio akademikoak, eta konkretuki, 80ko hamarkadan sendotu ziren Euskal Filologia ikasketek, onartu zuten Saizarbitoriaren ekarpen literarioa.
|
|
|
• Urte horietan sendotu eta ugaritu ziren urte
|
batzuk
lehenago etxe partikularretan eta klandestinitatean sortu ziren ikastolak. 1960an 60 ikasle bakarrik bazebiltzan ikastoletan, 1978 ikasturterako 53.268ra igo zen kopurua.
|
|
|
Ramonet ek Parisko bere bulegoan hartu zuen CONSUMER, Kolonbiara abiatu baino ordu
|
batzuk
lehenago; herrialde hori sarri bisitatzen du status quo a irauli eta interes profesional eta konpromiso etikoaren aldetik Hirugarren Mundua Lehen Mundu bihurtu duen gizon honek.
|
|
|
– Urte horietan sendotu eta ugaritu ziren urte
|
batzuk
lehenago etxe partikularretan eta klandestinitatean sortu ziren ikastolak. 1960an ikastoletan 60ikasle bakarrik zebiltzan ikastoletan, baina 1978 ikasturterako 53.268raigo zen kopurua.
|
|
|
Bestalde, helduta dagoen fruta hori ez da hozkailuan gorde behar, ez baitu tenperatura baxuak jasaten. Hotza kontsumitu nahi bada soilik mantendu ahal izango da hozkailuan, mahaira eraman baino minutu
|
batzuk
lehenago.
|
|
|
Urte
|
batzuk
lehenago afari bat antolatuko zuten, elkartean edo, parranda giroan, eta kristorena botako zuten. Baina jada ez dituzte horrelako gauzak lehen bezain sarri egiten.
|
|
|
‘Nik ere alde egin nahi nuke. Nik Simon Bolivarrek hortxe bertan, Barranquillan, hil baino egun
|
batzuk
lehenago idatzitako hitzak sinatuko nituzke. Ameriketan egin daitekeen hoberena alde egitea dela idatzi zuen.
|
|
|
Halakorik! Ukatu behar al zuen, bada, ordu gutxi
|
batzuk
lehenago nik ikusia. Ukatu behar zuen katarren eta pisu jaurtitzaileen artean izandako bileran parte hartu zuela?
|
|
|
Egoerari absurdu iritzi nion: minutu
|
batzuk
lehenago elkar hiltzen ahalegindutako bi lagun ilunpean, elkarren aurpegia ikusi ere ez genuelarik egiten hizketan. Jakin gabe, agian, gure patua bertan margotua zegoela; gure ahots akitua lerratzen zen ilunpe itsu hartan edo, ikusi barik, epel eta lodi sentitzen nuen odol jario etengabe hartan.
|
|
2002
|
|
|
Hasi, ordea, urte
|
batzuk
lehenago hasi zen prozesua. 1996ko apirila maiatza aldera hasi omen ziren aukera horretan pentsatzen eta urte bereko azaroan egin zuten eskaera.
|
|
|
Euskal Herrian, berriz, 1891 arte itxaron zen Carlos Shombergek Bilbon sortu zuen" Novedades Fotograficas" ikusi ahal izateko. Gurean urte
|
batzuk
lehenago izan zuten erreportari grafikoek bere lana egiteko aukera tamala, hirugarren Gerra Karlistaren garaian, eta baita egin ere. Historikoak dira, kasu, 1874an Bilboren setioa zela eta Charles Monneyk egin zuen argazki multzoa, Jose de Lejarretak 1873an Durangoko kaleetan eginikoa, Ladizlas Kornarzewski poloniarrak Santa Kruz apaiza eta bereei egin zizkien argazkiak edota Otero eta Agirrek iruditan jasotako Donostia eta Durango bonbardaketenak.
|
|
|
1985ean, La Matanza de Sendejon buruturiko bigarren topaketaren karietara tailerra gauzatzen hasi zen. Ez dok amairuk eragina zuen Rogeliorengan urte
|
batzuk
lehenago, «alegia, errezitala banaka eman ordez, jendea aspertu beharrean, zergatik ez kantuak abestu elkarrekin, ahotsak egin, perkusioa sartu hemen, gitarra hor...?» Horrela sortu zen «Taller» delakoa. Nola deitu, ordea?:
|
|
|
Kakoetako aparkalekuan ekingo diogu oinez asteburu honetako ibilbideari. Baina abiapuntua kilometro
|
batzuk
lehenago ipintzea ere komeni da: Atharratzen egin dugu geldialditxoa gosari legea egiteko, plazako okindegiko croissant erraldoien aportazio kalorikoa beharrezkoa izango baitugu malda luzean gora flakiak jota bukatu nahi ez badugu.
|
|
|
Olezaren aburuz, literatura espainiarrean 1980ko hamarkadan hasi ziren ildo errealistak ugaritzen, narratibari dagokionez. Urte
|
batzuk
lehenago utziak zituen espainiar poesiak esperimentalismoaren edo kulturalismoaren bideak, esperientziaren poesiari bide eginez.
|
|
|
Zehaztapen kronologiko honi akzioa garatzen den leku kopuru mugatuak gaineratu behar zaizkio (ekintzaile ohiek Bartzelonatik 50 kilometrora duten hotela, eta hotel inguruak: ogi biltegia, Banyera delakoa, igerilekua, gasolindegia, etab.). Protagonistaz ez dakigu gauza askorik, ezizena (Carlos), adina, gutxi gorabehera, eta xehetasun fisikoren bat bakarrik, burusoiltasuna); Carlosek okindegiko sotoan ezkutatzen ditu Euskadin egun
|
batzuk
lehenago atentatu terrorista egin duten bi ETAkide, haien ihesaldia prestatu bitartean, hotel inguruan ezarri duten polizia kontrola saihestu nahian.
|
|
|
Horretarako, Orixek idatzitako Urte guziko Meza bezperak jarraitzen ditu narratzaileak, eta C. Reisen Diccionario de Narratologíaren jatorrizko portugesezko bertsiora jotzen du. Narratzaile gogoetatsuak ez dio bere buruari antzematen urte
|
batzuk
lehenago idatzitako istorioan; bere logelara etenik gabe datozkio bisitan zenbait idazle ospetsu, hala nola Pavese, Dostoievski, Walser edo Villon, eta inolako dudarik egin gabe eskatzen dizkie aholku literarioak.
|
|
|
Bestalde, azken urteotan, erakundeek sorkuntza literarioari emandako diru-laguntzak desagertzen joan diren heinean, ekimen pribatu interesgarriak ere agertu dira. Hortxe dauzkagu, esate baterako, Euskalgintza Elkarlanean Fundazioak ematen dituen" Joseba Jaka Literatur Bekak" (1998...), edo duela urte parea Beasaingo Udalak sortu zuen" Igartza Saria" (Literatur Sorkuntza Beka Idazle berrientzat), urte
|
batzuk
lehenago Iruñeko Udalak idazle hasiberrientzat sortutakoaren antzekoa. Dudarik ez dago aipatutako diru-laguntzok eta Euskal Herri osoan oraindik indarrean dauden lehiaketa ugariek idazleen profesionalizaziorako oraindik dauden zailtasunak leuntzen laguntzen dutela.
|
|
|
Siriarrak abegitsuak dira ezer baino gehiago. Kanpotarrei egiten dieten abegi onaren atzean, beharbada, mende
|
batzuk
lehenago besteren sinismenei erakutsi zieten tolerantziarako joera dago.
|
|
|
Bikingoak nagusitasun osoz Norvegiara iritsi baino mende
|
batzuk
lehenago, 350 urtetik 550 urtera, harriz eta egurrez eraikitako etxalde edo baserrietan bizi zen jendea Stavanger inguruan. Arkeologoek Harri Aro ko herri baten aztarnak aurkitu dituzte, eta, horri esker, jakin dute nola bizi zen jendea migrazio handien garai nahasi eta korapilatsu hartan.
|
|
|
Horren lekuko ditugu, adibidez, jadanik laurogeiko hamarkadan ordukobehin behineko errektorea zen Arantza Mendizabalen hitzak. Unibertsitatearenkezka, arazo eta etorkizuna hausnartzeko orduan ez zuen euskara aipatu ere egin12.Urte
|
batzuk
lehenago Martin Mateo errektoreak unibertsitatearen euskalduntzeaheziketa bide osoaren euskalduntzearen ondorio baino ezin zela izan adierazi zuen.Unibertsitatea ari zen lanean, ICEren bitartez, «por la formacion del profesoradode euskera». Errektoreak, ordea, ez zuen argitzen nortzuk ziren irakasle horiek, euskarazko klaseak ematen zituztenak edota klaseak euskaraz emango zituztenak13 Zenbait azterketak, beren aldetik, euskara zuzenean oinarrizko irakaskuntzara eta euskal kulturaren eremura murrizten zituzten.
|
|
|
Telefono saio bakoitzean egin beharrekoa ikasleak aurretik ezagutzen du, saiohorietan erabiliko den materiala tutoreak egun
|
batzuk
lehenago helarazten baitiobai tutoretza saioetan bai fax edo e postaren bidez.
|
|
|
Mugimendu horren aitzindariak urte
|
batzuk
lehenago kokatu dituzte idazle batzuek. Horien ustez, irrati askeen aurrekariak urtealdian Alemanian gertatu ziren, Kaiserren abdikazioa zela eta.
|
|
|
Hernaniko Molotoff Irratia 1987ko urtarrilaren 13an uhineratu zen lehenengo aldiz, urte
|
batzuk
lehenago hasitako prozesu baten ondorioz. Emisora abian jartzeko orduan udalak egoitza utzi zien arren, lokal horrek buruhauste batzuk eman zizkien irratiko arduradunei:
|
|
|
Radio 4 izeneko programa RNEren kanal autonomikoa izen zen, Radiocadena zenaren tokiko eta eskualdeko egituran oinarritua. Katalunian, urte
|
batzuk
lehenago martxan jarritako programazio ereduari jarraituz, 1989tik aurrera, eta Euskal Irrati Telebista (EITB) taldeko irratiekin lehiatzeko asmoz, emankizun autonomikoa jarri zuen abian kate estatalak. Beraz, bertako ekoizpeneko irratsaioak egiteazri eta Euskal Herria Irratiari lizentziarik gabe uztea euskararen aurka jotzea zela salatzen zutenen aurrean, baina proiektua ez da inoiz gauzatu gain, euskarazko irratsaio batzuk aurrera eramateko lan-talde batzuk eratu ziren garai hartan.
|
|
|
Orain arte, iruzur prozedura hau zen: kontratua amaitu baino egun edo aste
|
batzuk
lehenago, langilea gaixo zegoela plantak egiten zituen eta dagokion prestazioa kobratzen zuen. Kontratua amaitu ondoren, Gizarte Segurantzak bere prestazioa ordaintzen jarraitzen zuen, alta eman arte.
|
|
|
Zenbait zientzialarik uste dute mikrobioa Amerikatik Ingalaterrara, Kolonen aurretik, garraiatzaileak bikingoak izan zirela. Kanadako kostaldeak Espainiako espedizioa baino mende
|
batzuk
lehenago iritsi ziren, eta 1300 urtearen inguruan Ingalaterrako kostaldeak ere bisitatu zituzten, Hulleko hilerrian erakutsitako epidemia txikia sortu zen garai berean. Tuberkulosiaren ohiko historia, aldiz, kontinente zaharrean gertatzen da.
|
|
|
Murtziako Erkidegoko Nekazaritza, Ur eta Ingurumen Sailak marmokak biltzeko prozesuari ekin zion uztailaren 19an. Beste kanpaina
|
batzuk
lehenago hasi ziren, baina aurten garapen eskasak ez zuen arrantza egiteko aukerarik ematen. Francisco Moreno Medina Abeltzaintza eta Arrantzako zuzendari nagusiaren arabera, orain dela zenbait urte atzerapena gertatu zen, ziklo biologikoak atzeratzen ari baitira.
|
|
|
Hala ere, petrolioaren eta haren deribatuen ondorio kaltegarriak murriztu egiten dira aire zabalean egoteak. Hala, itsasertzera azkar iristen den petrolio gordinaren isurketa kaltegarriagoa izango da kostaldeko bizitzarako, hura iritsi baino egun
|
batzuk
lehenago eguraldi txarraren eraginpean geratu bada baino. Exxon Valdez petrolio ontziak 1989ko martxoan Alaskan isuritako petrolioa Príncipe Guillermo kanaleko kostalde gehienera iritsi baino egun batzuk lehenago egon zen jendaurrean.
|
|
|
Hala, itsasertzera azkar iristen den petrolio gordinaren isurketa kaltegarriagoa izango da kostaldeko bizitzarako, hura iritsi baino egun batzuk lehenago eguraldi txarraren eraginpean geratu bada baino. Exxon Valdez petrolio ontziak 1989ko martxoan Alaskan isuritako petrolioa Príncipe Guillermo kanaleko kostalde gehienera iritsi baino egun
|
batzuk
lehenago egon zen jendaurrean. Petrolio gordina ingurunearekiko esposizioak airearen eta argiaren oxidazio ekintza bultzatu zuen, baita isuritako petrolioaren zati handi bat lurruntzea ere.
|
|
|
Talka bortitzaren ondorioz, bidaiari bat hil zen eta ontziak kalte garrantzitsuak jasan zituen. Hilabete
|
batzuk
lehenago, 1991ko udan, 138 bidaiari zeramatzan enpresa bereko beste ferry bat abiatu zen altzairuzko patinekin sei metro luze den kaxalote batera, Tenerifeko portutik bost miliara: zazpi zauritu ziren.
|
|
|
Revista Española de Cardiología aldizkariak argitaratu duen lan honen alderdi garrantzitsuenetako bat da ikusmenaren anomalia horrek argi eta garbi adierazten duela gaixotasun kardiobaskularra izateko arriskua dagoela. Antonio Alcalá Malagako neurooftalmologoak dioenez," pertsona batek bihotzekoa izan baino urte
|
batzuk
lehenago, koloreen aberastasuna hautemateko gaitasuna galtzen hasi da. Ikusmenak beti ohartarazten du infartuaren arriskua dagoela”.
|
|
|
Drogak ere ematen dizkiete. Borroka eguna baino egun
|
batzuk
lehenago droga kendu eta erotuak jartzen omen dira. Pertsonek bezala drogaren mira izugarria izaten dute.
|
|
|
–Emmanuelez maitemindu baino egun
|
batzuk
lehenago, aita hil zunan...
|
|
|
Ez, emakume hura ez zegoen blokeatuta, ez guztiz behintzat, inola ere. Irri egitea ahaztu zitzaiola esan zidan egun gutxi
|
batzuk
lehenago, baina geroztik behin baino gehiagotan egin zidan irri eta, irri ez ezik, bizipozaren iturritik isuritako barre algara haiek ere bai... Handik gutxira, agurrerako orduan, segundo luze batez egon ginen, ene soa harenean iltzaturik, harena enean, biak ere sorgindurik bageunde bezala, hitzik egin gabe...
|
|
|
Arratsaldeko zazpiak ziren, Sara Huarte egongelako sofan eseri zenean, gurasoek urte gutxi
|
batzuk
lehenago erositako Altzako bigarren etxean, non bizi baitzen Zarauzko ikastolan lan egiten zuen bere ahizpa Karmelerekin. Ahizparen zain zegoen orduan ere, lanetik noiz itzuliko.
|
|
|
Leirek hamaika urte bete baino egun
|
batzuk
lehenago izan zen.
|
|
|
Huraxe baitzen urte luzeetan itzalean egondako euskal mundua itzalpetik ateratzeko modurik onena eta eraginkorrena. Abesti haien artean Mixel Labegerierenak ziren ezagunenak, garaiko gazteek mendira egiten zituzten irtenaldietan ere kantatzen zituztenak, Gu gira Euskadiko gaztedi berria, Euskadi bakarra da, gure aberria..., Ez dok hamahiruko kantariak Baga, biga, higa izeneko ikuskizunarekin plazaratu baino urte gutxi
|
batzuk
lehenago.
|
|
|
Horregatixe joan zen Granadako eskualde hartara, jakin zuenean bazela inguru hartan mugimendu alternatibo bat, gizartearen ohiko bizimoduarekin apurtu nahi zuena: batzuek hippytzat zuten beren burua eta elkarrekin bizi ziren, komuna batean zein bestean; beste batzuek Mahomak predikatutako erlijioa eta islameko dotrinak hartu zituzten jarraibide eta ardatz, Granadako Erresuman mende
|
batzuk
lehenago izan zen bezala, errege katolikoek lur haiek konkistatu eta beren legea ezarri aitzin; hauek, berriz, gutxienak, sozialismo utopikoak bultzaturik bertaratu ziren; eta haiek, finean, Budaren irakaspenetatik abiatu ziren, beren eguneroko sufrimenduari erremedioa jarri nahian edo.
|
|
|
Arrotza egiten zait. Joan zaio minutu
|
batzuk
lehenago zuen sosegua. Berak ere sentitzen ote du bion arteko hesi hau?
|
|
|
Zuzendaria kanpoan zen egun haietan, eta, halakoetan, ikasketa burua zen zuzendari lanak betetzen zituena. Urte
|
batzuk
lehenago, irakaskuntzari apalegi iritzirik, Â politikan hasi zen. Mundua jan behar zuela ematen omen zuen.
|
|
|
ezin nion arnasa eman eta begirada piztu. Gogoratzen ari nintzen ezpain arteak ez zuen espresiorik, eta minutu
|
batzuk
lehenago handik zerion odol arrastoa lehortuta zegoen, bai zoruan eta baita nire gogoan ere.
|
|
|
Zu zure lagunekin zinela, gure hizkuntzaz ardura hartu behar omen duen telebistaren albistegia ETAk egun
|
batzuk
lehenago zauritu zuen Madina gaztearen alde Bilbon egindako manifestazioaren berriak ireki zuen. Ondoren jakin genuen Saloun andre baten gorpua aurkitu zutela plastikozko zaku batean sartua (gero jakin genuen ume baten gorpua zela kazetari baten ikuspuntutik ez da gauza bera, baina ordu hartan oraingoz andreaz hitz egiten zen), barrideak hango etxe batean sumatzen zen urrinaz kexu agertu ondoren.
|
|
|
Azken buruan, Sharon bera, israeldar eskuinaren atalikerradikalenaren liderra, boterera heldu zen. Hauteskundeak baino egun gutxi
|
batzuk
lehenago akordio bat ia amaituta geratu zen, baina ez zen gauzatu Sharonek —bere garaipenaz ziur— hura errespetatzeko asmorik ez zuela iragarribaitzuen. Sharon boterera iritsi denetik indarkeriaren gurpila gero eta azkarrago doa.
|
|
|
Bide batez, Golkoko eskualdea —herrialde garatuen energi hornikuntzaren iturria— mendebaldar kontrol militarraren pean jartzea lortu zuen. Gatazka sortuz gero AEBak neutralak izango zirela ziurtatu zion amerikar enbaxadak Sadam Husseini Kuwait inbaditu baino egun
|
batzuk
lehenago.
|
|
|
– Raguadas gaztea zaitugu beraz! –deiadar egin zionari aurre eginda, minutu
|
batzuk
lehenago sendagilearen kontsultan ezagututako gizona ikusi zuen.
|
|
|
Ekaitz burrunbatsuetako gauek eragiten zioten barealdian zegoen Mentxu, Rafael Artekalekoak igorritako Friburgoko Botikarien Kongresuaren akta eta txostenak irakurtzen. Minutu
|
batzuk
lehenago, leihotik begira aletu zituen zigarroa erre bitarteko begirakuneak eta hausnarketak. Haize erauntsiek kaleko harlauzen gainera jaurtikitako ur parrastek errekatxo lasterrak sortzen zituzten espaloi bazterretan estolda bila, baina tanta soil batzuk baino ez ziren ailegatzen leihoko kristaleraino, eta tanta horiek beiraduran marrazten zituzten arrastoetan iragarpen ezkutua aurkitzen saiatu zen Mentxu, esku ahurreko zimurretan eta kafe hondakinetan egin ohi den bezala.
|