|
2000
|
|
|
Zubi Zaharra Ikastolak hogeita zortzi urte daramatza Enkartazioetan. Euskara makal zegoen 1972an, guraso
|
batzuek
euskarazko irakaskuntza herrian martxan jartzeko beharra sumatu zutenean. Dena den, indarrak batu eta Zubi Zaharra Ikastola abiarazi zuten.
|
|
|
Azken urte hauetan Diario de Navarra k eztabaidarik aski sortu du Lingua Navarrorum dela eta. Batzuentzat Nafarroako erromantzea zela eta beste
|
batzuentzat
euskara. Nafarren historiaz hainbeste zekien Arturo Campión-ek ez zuen horrelako zalantzarik, baina ezer ez dakiten askok bai ordea.
|
|
|
Gernika-ren esperientzia 1953ko abendua arte luzatu zen, tarte luze horretan hogeita bost zenbaki argitaratuz. Artikulu gehienak gazteleraz idatzita zeuden, nahiz eta
|
batzuk
euskaraz zein frantsesez ere agertu izan. Argitalpen honen aldizkakotasuna oso irregularra izan zen, neurri handi batean azkenean publikazioaren arduradun nagusia izan zen Isidoro de Fagoagaren bizitzaren aldaketen ondorioz.
|
|
2001
|
|
|
izkribuetan bigarren mailakoa da, honengatik izen bereziak berak ere pasarte bakanetan ageri dira gehienetan, edota areago oraindik, erromantze moldez ematen dira, honelakorik baldin bada, eta ez euskaraz. Historialariarentzako gaitz erdi, zenbait auzitan aipamenak hitzez hitz ematea axola handikoa zela-eta, perpaus
|
batzuk
euskaraz ematen dira; azken mende erdi honetan hasi zaizkigu honelakoak biltzen eta argitaratzen. Hau dela eta, are Inkisizioaren prozedurak gorrotatzen ditugunok ere, haren ardura eta zehaztasunari eskerrak eman beharrean gara oraingo honetan.
|
|
|
Ondo dakigu nola egin diren gauzak meritokraziaren eta feudalismoa ren artean mugitzen diren gure unibertsitateetan. Nola erabili duten sail
|
batzuek
euskara, soilik langile fidelak eskuratzen jarraitzeko. Nola, irakasle horietako batzuentzat, euskara konkurrentzia akademikoa saihesteko tresnabaino ez den, eta eskoletan erabili beharreko hizkuntza deserosoa (eta ozta ozta, gelako atea zeharkatu eta berehala gaztelaniaz hasten direlako).
|
|
|
Arrisku hori aspaldi aipatua dut nik beste idatzi batzuetan, eta uste dut bi hankaren gainean sostengatzen dela euskararentzat hain kaltegarri den sorgin dinamika hori. Batetik, euskara abertzaleen patrimonio esklusiboa balitz bezala jokatzen dute
|
batzuek
euskararen barrutik. Joko hori izugarri ondo datorkie, ordea, euskara desagertuz gero mundua hobea litzatekeela uste bide dutenei.
|
|
|
Begi bistan dago egoera larri honetan batzuk, nahiz eta euskararen alde egon, euskalgintzatik urruntzeko prest ager daitezkeela euskal nortasunaren izenean oinarrizko eskubideak zapaltzen diren bitartean; aldiz, beste
|
batzuek
euskara eta euskaldunen eskubideak zapaltzea onartukolukete bake sozialaren izenean.
|
|
|
Hiz kuntza ren alde politikoa bi mugen artean kokatua dago.
|
Batzuentzat
euskara euskal nazioaren izaerarenfroga da, edo beste era batez esanda, bere arima. Beste batzuentzat etsaia da, Euskal Herria deitzen dioten hori gorpuzten duelako.
|
|
2002
|
|
|
batzuk irakaskuntzan (Euskara Tekniko izeneko irakasgaietan edo bestelakoetan), beste batzuk hiztegiak egiten, hedabideen eguneroko eginkizunetan edota testuak zuzentzen. Ez dira gutxi gure eguneroko eginkizunetan aurkitzen ditugun arazoak,
|
batzuek
euskara orokorrarekin eta beste batzuek zehazkiago erabilera berezitu batekin edo batzuekin zerikusia dutenak. Zenbaitetan erantzukizun handiaren zama nabaritzen dugu halako arazoren bati aurre egin behar diogunean:
|
|
|
Honekin Fishman edota Txepetxen planteamenduetan gaude, eta gakoa horretan dago. Gurean euskaldun berriak hiztun komunitate batean sartzen ari dira, baina ez ekoiztu ahala
|
batzuk
euskarazko harreman sareetan txertatzen ez direlako.
|
|
|
Aspaldian Hendaian bizi den idazle eta kazetari elgoibartarra da Hasier Etxeberria. Psikologiako ikasketak bukatu gabe utzi eta urte
|
batzuez
euskara irakasle aritu ondoren, gidoigile bezala hasi zen lanean ETBn. Bera izan dugu Farenheit eta Sautrela kultur saioen arduradun eta aurkezle ezaguna, baita Zopa Haundi edo Lapikoka sukaldaritza saioena ere, besteak beste.
|
|
|
Abertzale
|
batzuk
euzkerea maite be maite dabena, zalantza ta ezbairik bage esan giñei.
|
|
|
Talde bitaz uar egin dogu.
|
Batzuk
euzkera utsian diardube; bestiak erderaz soilik. Eta... eatarrak dira.
|
|
|
UPV/EHUn 2000/ 01 ikasturtean Unibertsitate birtualean 30 gai irakatsidira. Gai horiek hautazkoak, aukera askekoak eta doktoregokoak izan dira.Horietako
|
batzuk
euskaraz ere eskaini dira.
|
|
|
Horiez gain, ikerkuntza talde
|
batzuek
euskaraz egiten dute lan Euskal Herriko Unibertsitatean, beren ikerkuntza aurrera ateratzeko orduan. Horien artean:
|
|
|
Bideo eta dokumental ugarik modu dibulgatiboan azaltzendituzte gaurkotasun handiko gaiak. Horietako
|
batzuk
euskaraz ekoitzitakoak dira, baina gehienak (eta onenak) ingelesetik itzulitakoak. Hala ere, dibulgazio mailakomaterial guztiaren kasuan bezala, horiek hutsune terminologiko asko uzten dituzte.Ezin ahaztuko dugu artikulu, liburu eta dokumentalek helburu desberdin etaelkarren osagarriak dituztela, eta beraz, ezin dutela elkar ordeztu.
|
|
|
Garai hartan, Donostiako Seminarioko Irakasle Eskola sortu zen irakasleeuskaldunak prestatzeko. Bertan titulua lortzeko, gai
|
batzuk
euskaraz bakarrikematen ziren eta beste batzuk gaztelaniaz bakarrik. Ikasle ez euskaldunentzat 400orduko ikastaro trinko bat antolatzen zen lehenengo ikasmailako lehenengohiruhilekoan, eta, horregatik, haien lehenengo ikasturte akademikoa beranduagobukatzen zen.
|
|
|
eta hizkuntza eredu bereziadute: lau ikasturte ditu; laugarrenean, proiektu bat lantzen da, alegia, ez da gela barruko jarduera bat, eta Euskadin zein Euskaditik kanpo egin daiteke; beste hiruretan, hainbat ikasgai daude, beretako
|
batzuk
euskaraz nahiz gaztelaniaz ikasdaitezkeenak, beste batzuk gaztelaniaz nahiz ingelesez, eta beste batzuk ingelesezderrigor; gainera, urtero, Hizkuntza izeneko ikasgaia dago, zeinean ingelesa alaalemana lantzen den. Laburbilduz:
|
|
|
Beste aldetik, Bilboko Herri IrratiaEAK() 1959an sortu zuen Bizkaiko Goitzaindegiak. Kultura era erlijioari buruzko gaiak nagusitzen ziren programazioan, eta eduki
|
batzuk
euskaraz eskaintzen ziren: adibidez, Irrintzi saioan, Omilian, Errosario Santua izeneko emanaldian, larunbateko Euskal Orduan eta Eusko Ikastolan euskara zen hizpide.
|
|
|
Programazioa euskaraz egiteak arazo asko sortu zituen elizaren irratien arduradunen eta ministerioaren agintarien arabera. Sánchez Redondo-k azaltzen duenez, elizaren eta gobernuaren arteko harremanak gaiztotu egin ziren 1961ean; egoeraren okertze horren arrazoien artean euskal irrati parrokial
|
batzuek
euskaraz emititzen zutelako ministerioak egindako salaketa zegoen (Sánchez Redondo, 2001: 66).
|
|
|
Arazo horiei aurre egiteko asmoz eta euskarazko irratigintza bultzatzeko helburuz, Eusko Jaurlaritzak eta Gipuzkoako Foru Aldundiak euskaraz egindako irratsaioentzako diru-laguntzak eskaini zituzten 1980ko hamarkadaren hasieran. Hori zela eta, gaztelaniazko programazioa zuten emisora pribatu
|
batzuek
euskarazko tarteak sartu zituzten parrillan. Hala nola, Radio San Sebastián delakoak FMn zuen emankizunean sartu zuen euskarazko programazioa; dena dela, euskarak publizitatea erakartzen ez zuelako aitzakiaz, emisorak ez zuen horren aldeko apustu sendorik egin.
|
|
|
Ez da sobera, egia aitortzen badut. Zein urrun dauden kezka hauek zure burua berotzen dituztenetatik, eta zein hurbil sentitzen ditugun guk, Dato kalean gabiltzalarik adineko senar emazte
|
batzuk
euskaraz entzun eta bihotzak salto egiten digunean. Ordea, handik metro batzuetara ikastolako liburuak besapean dituztela zu baino pixka bat gazteago diren mutiko neskatiko batzuk erdaraz entzuten ditugunean bihotza berriz ere bere toki naturalera itzultzen da.
|
|
|
Garai hartan, gure sentipena balio aniztuna zen, aurpegi eta desira anitzekoa: alde batetik uste baikenuen urte
|
batzuen buruan
euskararen kontua orain ez bezala hura zen guretzat, euskaldun batzuentzat esan nahi dut, ardura nagusietako bat egintxe izango zela, baina bestetik eta aldi berean egoera hori aski urrun ikusten baikenuen zinez eta benetan. Nola esaten ziguten elizetan Jesusek ogiak eta arrainak biderkatu zituela jendea goseak ikusi zuenean (istorio ederrak ebanjelioetan irakurtzen ahal direnak, bat etorriko zara nirekin), halatsu ikusten genuen guk ere kontu hura, urrunera begira.
|
|
|
Edo neketan eta arras bortxaturik erantzuten diotelako. Badira beste irakasle
|
batzuk
euskara ikasi dutenak ere, eta ez gaiki, hori bistan da. Badira ere, toki guztietan bezala, aukera horretaz baliatzen direnak xarmanki urte batzuen galtzeko lanera joan gabe, munduan ez baita biztanlerik orotan aingeru denik, ez saindurik, orotan saindu denik.
|
|
|
euskararen alde omen dauden batzuk ez daudela euskararen alde, baizik zinez eta benetan euskararen sinboloa modu batera erabiltzearen alde, eta hortaz, euskararekin zuzenean zerikusirik ez duen beste zerbaiten alde edo kontra, halako gisaz non euskara bera bigarren mailan uztea nahiago baitute. Beraz,
|
batzuentzat
euskara bigarren mailan gelditzen da, itxurak egiten lasterka baldin badabiltza ere, beste interes arrotz batzuek menderaturik baitabiltza korrika. Hau guztiz kaltegarria da hizkuntzarentzat, guztiz kaltegarria, besteak beste, euskara eta politika maltzurkeriaz edo ezjakintasunez nahasten dituztenei arrazoi osoa ematen diegulako azkenean.
|
|
|
Gu euskara kontuekin hasi ginenean, batua bultzatu behar zela eta, zenbait arazo atzeman genituen, baina ez hau bezalakorik aurrez ikusi. Uste genuen
|
batzuek
euskara ikasirik, telebista indarrean jarririk, eta garai hartan sortzen ari zinetenak euskal eskoletara bidaltzeko erabakia harturik, gainerakoa, euskararen etorkizuna, egintxe zela. Ikusten dugu ezetz, badirela zenbait arazo konpondu gabe dirautenak.
|
|
|
• Erakunde publiko
|
batzuek
euskararen aldeko jarrera dute.
|
|
|
• Lurralde
|
batzuetan
euskararen ezagutza aukera profesionalak areagotzeko faktorea da. Lan eskaintzetako iragarkien %12an euskararen ezagutza eskatzen da.
|
|
|
Erdaraz sortzen dena euskarara" itzultzen" da. Aipatutako dibertsifikatzean, titulazio mapa berrietan titulazio
|
batzuk
euskaraz sor daitezke, kalitatez eskain daitezkeenak, eta gure errealitatera lotuta daudenak. Hori litzateke UPV/EHUko Euskarare n
|
|
|
Epe laburrera, adibidez, Euskal Herriko Unibertsitatean ikasle guztiak kreditu ren
|
batzuk
euskaraz burutu behar izatea aurrerapausorik nabarmenena litzateke euskal unibertsitaterantz, unibertsitate eleanitzaren baitan. Euskalgintzan, argi eta garbi, unibertsitate publikoa da erantzukizun nagusiena hartu duena, eta gaurko euskal hiztunen ko pu ruari begiratuz gero ez dago beste irtenbiderik.
|
|
|
Laburbilduz, euskal unibertsitatearen egitasmoak helburu bi landu lituzke: alde batetik, ahalik eta ikaslerik gehien kredituren
|
batzuk
euskaraz lantzera bideratzea Unibertsitateko bere jardunean. Bestetik, ekimen kualitatiboan, lerroka, lehen ziklo bietan oinarrizkoak eta hautazkoak diren ikasgaiak euskaraz burutzeko aukera bermatzea.
|
|
|
Euskal hiztun komunitatearen desagerpena iragartzen zuen Bernardo Atxagak abenduaren bukaeran, Bilbao Zaharra Foruma ren estreinako hitzaldian, eta, hortik aste batzuetara, adierazpen horiek erantzuna jasotzen zuten Juan Ignacio Perez Iglesiasen artikulu orekatu batean, non euskararen txanponak dituen alde baikorrak ere gogorarazten baitziren (Euskaldunon Egunkaria,). Ta rtekamarteka, antzeko eztabaidak errepikatu ohi diraeuskararekiko nolabaiteko kezka eta konpromisoa dugunon artean;
|
batzuek
euskarak urteotan emandako aurrerapausoak aipatzen dituzte bereziki eta besteek, ostera, gure hizkuntzak pairatzen duen egoera larria.
|
|
2003
|
|
|
Bitxia bada ere, erloju denda batean zegoela, ume
|
batzuei
euskaraz egiten entzun zien Gotzon Garamendik. Zeharo harrituta geratu zen eta dendariak azaldu zion umeek euskaraz egiten zituztela ikasketak.
|
|
|
Hori dela-eta, parte hartzaile askok egitasmotik irtetea erabakitzen dute, jada ez baitute zertan programan izena eman euren artean elkartzeko. Ikasle izandako
|
batzuk
euskara menderatzen duen kidearen papera betetzera ere heltzen dira. Beste batzuek berriz, hizkuntz gaitasuna garatzen jarraitzeko izen emango dute ikasturte honetarako.
|
|
|
Luis de Castresanaren Iparragirre" ren Bizitza (1978) eta Gernika" ko beste Arbola (1979); Behórquez en Bolibar (1984). Euskal idazle
|
batzuen
euskerazko lanak zerbait orraztu eta eratu be bai: Aita Basaberen Gogarteak (1963), Bustintza" tar Errose" Mañariko" ren Ipuiñak (1990) eta Xabier Goitiaren Eusko Umeak Atzerrian (1991).
|
|
|
" Txinparta" antzerki taldea be hor ebilen, lan errazen bidez Bilbon eta Bizkaian euskerea zabaltzen. Dantza talde
|
batzuetan
euskerea eta euskal kulturea indar barria hartzen joaizan. Bertsolariak be plazetara eta uri handietako teatroetara urteten hasi ziran, Euskaltzaindiaren babespean, Alfonso Irigoien gai jartzaile zala.
|
|
|
Garibairen bide beretik, eta haren tesiak garatuz, beste euskal idazle
|
batzuk
euskararen eta euskaldunen inguruko apologiak idatzi zituzten: Andres Poza bizkaitarrak (De la antigua lengua, 1587), Baltasar Etxabe gipuzkoarrak (Discursos de la antigüedad de la lengua cántabra vascongada, 1607), etab. Baziren euskal foru herrialde bakarrean zentraturiko historia lanak ere, baina elementu tubalista kantabrista berberak sartzen zituztenak, adibidez, Juan Martinez Zaldibiaren Suma de cosas cantábricas y guipuzcoanas (1571).
|
|
|
Euskaldunen mundua militante mundua bihurtzeko arriskua dago, eta ni horren izu garri beldur naiz. Areago, pentsatzen dut euskarari buruzko planteiamendu erradikal
|
batzuk
euskararenganako errefuxaketa sor dezake; gutxienez, euskara ideia politikoetatik aparte gorde beharra dagoela esango nuke. Diodan hori Nafarroan frogatu egin da eta horrek sor lezake zenbait jende euskararen munduan integratu gabe geratzea113.
|
|
|
Erabat faltsua da, nafar guztien eskubide berdintasunaren printzipioan oinarriturik, hizkuntza gaitasun printzipioa zapuztea. Administrazioaren lanpostuak zerbitzu lanpostuak dira eta, hortaz, lurraldeko bi hizkuntzak jakitea balioetsi behar da eta lanpostu
|
batzuetarako
euskara jakitea nahitaezko baldintzatzat eman.
|
|
|
Egun batzuk beranduago Erramun Osak beraren zutabean idatzi zuen: sektore
|
batzuek
euskara irabazpide beharrean, askotarikoen arteko lanerako eremua beharrean, aurrez aurreko gatazkarako, liskarrerako baliatzeko orain arte erakutsi duten etxekalte izate jarrera horri ere nahikoa dela adierazi behar diogula (Deia, martxoak 8).
|
|
|
–Salatarietako
|
batzuek
euskaraz hobeto zekiten espainolez baino –esan nuen– Euskaraz idatzi izan balute, behintzat. Ikusi duzu batzuei buruz esaten dena?
|
|
2004
|
|
|
Administrazioak lan-postuetarako deialdiak egin ohi dituenean, postu gutxi
|
batzuetarako
euskarazko gutxieneko ezagutza eskatzen du. Horren kariaz, euskara herritarren aukera berdintasuna urratzeko baliatzen dela dioenik bada inguruan, Nafarroan ozen eta Euskal Autonomia Erkidegoan »aho txikiarekin bada ere» geroz eta sarriago.
|
|
|
Eta ez luke hala izan behar! Ingurumari horretan, administrazio
|
batzuek
euskararekin erakusten duten ustezko epelkeria salatzen duenik badago egon bazterretan. Ez naiz ni batzuen baieztapena ukatzen hasiko, hau da, agintari batzuen utzikeria, euskararen auzia hizkuntza politikaren alorrean dihardutenen, askotan nahi eta ezinean dabiltzan lagunen esku uzten dutela, halako zerbitzuetatik datozen gomendioak zein eskariak aintzat hartzen ez dituztela ikusten dudanean edota euskara itxuretarako ez besterik zenbaitek darabilela antzematen dudalarik.
|
|
|
www.opusdei.com helbidera sartuz gero, Opus Deiren web gune ofiziala bisitatuko duzue. Erakundetik heldu zaigun informazioaren arabera ordea, euskarazko web gunea ere badute. www.euskara.opusdei.org helbidean San Josemariaren lan
|
batzuk
euskaraz irakur daitezke, adibidez. Bestalde, Opus Deiri buruzko zalantzak argitzeko eta otoitza euskaraz egiteko gonbitea luzatzen digute.
|
|
|
Pedro Burillo, Nafarroako Unibertsitate Publikoko errektorearen taldeak, urria hasieran, aurkeztu zuen Abiaburu Agiria, hau da, euskara normalizatzeko plangintza egiteko mugak zehazten dituen txostena. Gobernu Kontseiluak onartuz gero »hala gertatuko da ezustekorik ez bada» litekeena da otsailetik aurrera ikasgai
|
batzuk
euskaraz ematea. Dena den, Burilloren planak kritikak jaso ditu «lausoegia eta orokorregia» dela argudiatuta.
|
|
|
Badira noski beste bide
|
batzuk
euskararekiko engaiamendua baimentzen dituztenak. Joan den aste honetan aukera paregabea ukan dugu horren agerrarazteko.
|
|
|
Baina, hori aitorturik, euskararen auzia soziolinguistikaren alorrean sartzen denean, maiz halako irudipen gazi gozoa izaten dut ene baitan: adarra jotzen ari ote zaizkigu euskaltzain
|
batzuk
euskararen egoera soziala ahotan hartzen dutenean. Euskaltzainburua, guztien buru dutela, noski; honen iritziak aditzekoak izaten baitira gehienetan.
|
|
|
Aitaren etxea oraindik oruberik gabe dagoenez, gutxien gutxienez, euts diezaiogun txingarrari. Joera honen ordezkari gisa abertzale
|
batzuen
euskararen apropiazioa211 kritikatu digu Joxerra Garziak, sua guztiona izan dadin, eta den denok supazter berriaren epelera hurbil gaitezen. Bereiz dezagun hizkuntzarena, horrenbestez, nazio sentieraren haututik:
|
|
2005
|
|
|
Galdu baino gehiago,
|
batzuk
euskara guztiona eta guztiontzat lelo hori erabiltzen dute euskararen kontra jotzeko. «Onartua dago guztiona dela, beraz inork ez du horretan ardurarik, eta ezin du bere defentsa egin».
|
|
|
Bilbo, Donostia, Iruñea eta Baionako jaien programak aurkeztuen dituzten afixak, kirol ekitaldienak, espartinenak nahiz gatzarenak... denetarik dago. Batzuk gaztelaniaz, beste
|
batzuk
euskaraz eta bestetzuk frantsesez daude eta hiru hizkuntzak uztartzen dituenik ere bada. Urte amaierara arte egin daiteke bisita.
|
|
|
Halaxe da. Badira nobela
|
batzuk
euskara kaxkarrezidatziak. Huts asko dute.
|
|
2006
|
|
|
Horrela bakarrik ulertzen da Lasarte Orian gertatutako hizkuntzaren berreskurapen prozesua:
|
batzuek
euskararen galerak zeraman inertzia ahaztu eta euskara euren ingurunean berriz txertatzeko apustua egin zuten; beste batzuek, Euskal Herritik kanpoko erroak alboratu gabe, oroimen berriak sortzeko ahaleginak egin zituzten euskarari eta euskal kulturari sormen prozesu horretan tokia utziz. Transmisioak guztien ekarpenak behar izan ditu azken urteotan, ekarpen eraldatzaileak, transgresoreak…
|
|
|
Lourdes Arriaga sendagileak Azpeitiko (Gipuzkoa) osasun etxeko larrialdi zerbitzuan egiten du lan, eta Arbelaitzen ikasleetako bat izan zen Hernanin. «Azpeitian, normalean euskaraz egiten dugu kontsultetan, baina ez gaude ohituta ez ni behintzat, erdaraz ikasi dudalako kontu
|
batzuk
euskaraz esplikatzen. Halakoak landu genituen ikastaroan.
|
|
|
A. Valdes. Bertako produktua denean, etxekoa, bi hizkuntzatan egitea onuragarria da,
|
batzuek
euskaraz erosiko dutelako eta besteek erdaraz. Produktua kanpotik datorrenean, Harry Potter kasu, beti multinazionalak irabazten du.
|
|
|
Ikasleen %25 A ereduan matrikulatua dago, eta euskara irakasgai bezala ematen du, as, astean lau orduz. Ikasleen %17 ereduan ari da, irakasgai
|
batzuk
euskaraz emanez eta bertze batzuk erdaraz. Ikasleen %37 ereduan ari da; eskola guztiak euskaraz ematen dituzte, eta astean lau orduz erdara ematen dute».
|
|
|
" Gauza batzuk ingelesez explikatzeaz gain beste
|
batzuk
euskaraz azaltzen hasi ginen hainbat lagun. Bilboko bulego batean lan egiten zuen tipo batek' Egunkaria' ko portadako titularrak konpiatu egiten zituen, berak eskuz egunero sarean, eta hori izan zen' Egunkaria' ren lehenengo edizio digitala" gogoratzen du Fernandezek.
|
|
|
Batzuk ezagutzen zituen, gudatokiak haiekin batean urratuak zituelako, ez denekin alderdi berean. Gehienak biarnesez ari ziren elkarrekin; bat edo bat frantsesez, eta bakar
|
batzuk
euskaraz. Agaramont haien artean zen, eta haren agur beroak beratu zizkion poxi bat bihotzeko zainak.
|
|
|
Bada, aizu, agian ez dakigu.
|
Batzuk
euskarak egiten gaitu euskaldun. Beste batzuk taloak egiten ditu euskaldun, edo abizenak, edo karnetak, edo txistuak, edo historiak, edo...
|
|
|
Aldatzen dena helburua erdiesteko bidea da (hots, taktika), ez helburua bera:
|
batzuentzat
euskara etsai zuzena da; beste batzuentzat, aldiz, aldarte onez soportatu behar dugun kapritxo absurdo eta garestia, zibilizazioaren aurrerabideak lehenago edo geroago ezabatuko duena. Normala da debatea gatazkatsua suertatzea.
|
|
|
Bilera luzea izan zen, adiskidetasunezkoa baina tenkatua aldi berean.
|
Batzuek
euskaraz hitz egin zuten, beste batzuek erdaraz. Historia zaharrak aireratu ziren, gehienak mikrokosmos irrigarri samar baten ondorio zaharkituak, adabakiz jositako sasi mundu baten ondare pitzatuak.
|
|
2007
|
|
|
Euskararen ezagutzak derrigorrezkoa izan behar du gure gizartean. Ez dezagun ahaztu euskaraz egitera animatzen ditugun gazteak Euskal Herriko gazteen parte bat baino ez direla, eta
|
batzuek
euskaraz egin dezaten denek jakin behar dute. Hortaz, eskolaren betebeharra da gazteak eleaniztasunean haztea, denok denetan jakin dezagun.
|
|
|
Horrez gain AEK k harreman jarraikiak atxiki eta elkarlan iraunkorra eramaten du Euskal Herritik kanpoko herri
|
batzuetan
euskara klaseak ematen dituzten elkarteekin, hala nola, Sustraiak Erroak Parisen, Lagun eta Maita Pauen, Bordaleko Euskal Etxea eta Toulouseko ikasleekin. Orotara urtez urte, 120/ 150 ikasle biltzen dira zentro horietan.
|
|
|
Ikertzailetako askok, gainera, lotura zuzen zuzena dute euskalduntze alfabetatzearekin, eskolak ematen baitituzte euskaltegietan. Beste
|
batzuk
euskara irakasle ohiak dira.
|
|
|
Ameriketako abenturan aberastu ez baziren ere, Argiñarena anaiek, Ignaziok eta Migelek, altxor bat gordeta zeukaten: bizitzako jazoera eta gorabehera
|
batzuk
euskaraz bertsotan idatzirik. Horien artean Uruguaira heldu baino lehenagoko idazkiren batzuk badiren arren, gehienak Euskal Herria betiko utzi eta gerokoak ditugu.
|
|
|
Administrazioak bete ez duen papera Elizak bete du lurralde
|
batzuetan
euskararen gizarte erabileran, batez ere XVIII eta XIX. mendeetan. Euskararen gizarteratze hori herri euskaldunetan egin du batez ere, predikuen bidez eta dotrina irakatsiaz.
|
|
|
Agian, norbait ohartxoa irakurri gabe gera daiteke euskaraz bakarrik dagoelako, eta beraz, saiatzen gara bietan jartzen. Gauza
|
batzuk
euskaraz bakarrik daude.
|
|
|
Gerundio horien ordain
|
batzuek
euskaraz buruhausteak ematen dizkigute. Horregatik erdaratik abiatuko gara; izan ere, guk uste, gaztelaniaz ondo ulertzen badugu, euskaraz ere ondo ulertuko dugu.
|
|
|
Abenduaren 20an aurkeztu zen jendaurrean NafarPres, Nafarroako Tokiko Prentsaren Elkartea. Elkartean Nafarroa osoko hamahiru aldizkari bildu dira,
|
batzuk
euskara hutsean argitaratzen direnak, bertzeak eta baita gazteleraz bakarrik idazten direnak ere. Maiztasunari dagokionez ere, badira hilabetekariak, hamabostekariak eta astekariak ere.
|
|
|
Azkenik, kontuan hartuz euskararen normalizazioaren gaia zehar lerro izaera duela eta hizkuntza politikarik gabeko jardun politikorik ez dagoela euskarari instituzioen organigraman erdigunea eskaintzeko deia egin nahi dugu. Joera handia dago kultura edo hezkuntza batzordeetatik soilik kudeatzeko eta hori oztopo bilakatzen da beste sail
|
batzuetan
euskararen normalizazioari behar den indarrez ekiteko. Hizkuntza politika horren zutabeak gure ustez, zeintzuk diren zehaztu dugu dokumentu batean, hain zuzen" euskararen ordenantza eredugarriak" arautegi proposamenean.
|
|
|
Katalunian ere izan zen kanpoko zapal  keta, baina hizkuntza ez zen galdu, hemen adina ez behintzat. Burges katalan gehienek maiteago edo, behintzat, erabiltzenago zuten beren hizkuntza gure jauntxo
|
batzuek
euskara baino. Hizkuntzarekiko jarrera, neurri batean, tradizio administratibo eta literarioaren ondorioa da.
|
|
2008
|
|
|
Konturatzen dira zaintzen ez badute euren alderdi hori galtzeko zorian egon daitezkeela, eta bide berriak jorratu nahi eta behar dituzte beren hurrengo belaunaldiei, eurei aurrekoek utzi zietena utzi ahal izateko, katea eten ez dadin.
|
Batzuk
euskara ikasten hasten dira, ahala badute Euskal Herrira bidaiatzen dira, eta ekimen berriak sortzen dituzte segida horri begira. Euskal Herrian ikasteko programak sortzen dira.
|
|
|
Hemen ez. Ume askok edo gehienek ez dute etxean ikasten baizik eta eskolan, heldu gehienek ez dute kalean ikasten baizik eta euskaltegian, eta euskaldun askok eta askok behar dituzte esparru eta harreman sare
|
batzuk
euskaraz bizi ahal izateko.
|
|
|
Tamaina horiek zein handi diren erakusteko nahiko da jakitea liburu normal batean 100.000 hitz inguru sartzen direla, pertsona kultu batek egunean 10.000 hitz edo irakurtzen duela, urtean 3,65 milioi hitz, eta 300 milioi soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain bere bizitza osoan. Beraz, beldurrik gabe esan dezakegu gaur egun segundo
|
batzuen buruan
euskaraz eskura dezakegun testu guztia irakurri nahiko bagenu 3 aldiz edo bizi ginatekeela, edo 3.000 aldiz bizi ingelesez dagoen testua irakurri ahal izateko. Harrigarria, ez da?
|
|
|
Jatorrizko oinarri teorikoa edo ikuspuntua ez du zertan izan behar soziolinguistikaren arloari lotua. Beste zientzia arlo
|
batzuetatik
euskararen egoerara egokitutako lan ildo batzuk aurkeztu ahal izango dira (antropologiatik, historiatik, informatikatik, fisikatik e.a.)
|
|
|
Iparraldeko euskalduntasunaren azken hamarkadetako bilakaerari bere bizitzaren historia nola lotzen zaion ikusteko hor ditugu hainbat datu: kasu
|
batzuetan
euskararen erakundetzea bultzatuz, eta, besteetan, erakundeen bitartez euskararen aldeko plangintzetan, ekintzetan eta ikerketetan parte hartuz; erakunde publikoetan gehienetan, baina baita erakunde sozialetan ere, beti modu aberatsean euskararen alde lanean aurkituko dugu Baxok. Guztiagatik, gure zorionak eta esker onak zuri, Erramun!
|
|
|
Ia euskaldunen multzo honetakoak ez dira gai euskaraz normaltasunez hitz egiteko; haien artean, gainera, egoera ezberdinak aurkitzen ditugu:
|
batzuek
euskara idatzia ulertzeko arazoa duten bitartean, beste batzuek hizkuntza mintzatuarekin dute arazoa. Honen aurrean, ETB1en joera nagusia honakoa izan da:
|
|
|
Oso garrantzitsua da kasu
|
batzuetan
euskararen egitura barnean gertatu dena gogoratzea: maileguen bitartez, euskarak markagailu morfologikoak adierazi ditu, bere gramatikan ezagutuak ez zirenak.
|
|
|
Arrazoiz beterik esaten du Txomin Peillenek (1998) eus karan latinistek edo latina aztertzen dutenek latina besterik ez dutela ikusten, erro manistek erromantzea, eta abar. Hori egia izanik, esan dezagun beste
|
batzuk
euskara ren historian gertatu den guztia diglosiaren bitartez esplikatu nahi dutela. Baina bakoitzari berea eman behar zaio, hori da koskarik zail edo neketsuena eta hemen iza ten da maiz, nire ustez, Filologiaren aldetik oztoporik handiena.
|
|
|
Badakigu kontaktuaren bitartez sinkretismo
|
batzuk
euskaraz (ko> eta, tzaren artean gertatzen dena, besteak beste, tzat> desagertzen ari dela: medikuarena> rengana> ordez esaten da, eta abar) sartu direla edo hizkuntz kontaktuen eremuan askotan elementu espresiboak mailegatu izan direla (ezeztapen izenak bezala eta abar), Martin Haasek (1995) adierazi zuen bezala (eta baita konparaketa diakronikoa egiteko proposamena egin ere).
|
|
|
Baina euskara erabat normalduko bada, oso barneratuak ditugun uste ustel bi ere zeharo baztertu dira. Uste dute
|
batzuek
Euskara Batua dela euskara, eta, uste dute besteek, Euskara Batua dela euskara ona. Uste bi horiek ez dira inondik inora ere egiak eta zuzenak, eta kalte askoren sortzaile dira, gainera.
|
|
|
Engels komunistagandik Mill liberalarenganaino, XIX. mendeko europar ikasien artean topikoa zen historiaren aurreranzko lege saihestezinek hizkuntza txikien desagerpena zekartela sinestea (txekiera, bretainiera, galesera...). Ideia horiek euskarari aplikatuz, Humboldt, Reclus, Vinson edo Millet bezalako ikertzaileak, batzuk penaturik besteak ez hainbeste, hizkuntza hau modernitateak jango zuela konbentzituta zeuden166 Egon egon ziren aurrerakoi banaka
|
batzuk
euskara errealitate berrira egokitu zela espero eta desio zutenak167 Baina aurrerakoien artean nagusi ziren euskara eta modernitatea bateraezintzat zutenak. Hala adierazi zuen, adibidez, Pío Baroja idazleak 1901 urtean:
|
|
|
Gorago aipatu denez garaian baziren beste aldizkari
|
batzuk
euskarari tartea uzten ziotenak (EuskalErria, Eskualduna, etab.), baina lehentasun osoa eman gabe. Beraz Azkueren Bilboko bi astekariak, osotara euskaraz egonik, Bizkaia mailan ez ezik Euskal Herri mailan ere aitzindariak izan ziren448.
|
|
|
Ikusten denez eskari apalak ziren, ezta katedra bat ere, baizik klase soil
|
batzuk
euskaraz. Izan ere, Azkueren hitzek salatzen dutenez apezpikuak ez zuen komenigarria ikusten euskara katedra bat sortzea.
|
|
|
Akademiaren barne gabeziak eta kontraesanak, hala nola ortografia erabaki arte, neutraltasuna mantentzeko asmoz, gaztelaniaz idaztea komunikatu ofizialak, edota bere akademiko
|
batzuen
euskaraz mintzatzeko ezintasuna, ederki ustiatzen zuen. Kirikiñok?, erakundea osotara desprestigiatzeraino.
|
|
|
rako liburuak, narrazio literarioak, zarzuelak, operak eta antzerkiak, euskal linguistikari buruzko artikuluak... Obra hauetako
|
batzuk
euskara hutsez zeuden, beste batzuk, baina kasu guztietan euskara maila formaletan erabiltzeko asmoa zuten, dela idatziz dela ahozko errepresentazio publikoetan (antzerki eta gisakoetan). Halaber euskara ahalik eta gizarte sektore zabalenei helarazi gura zien:
|
|
|
Alderdi politiko
|
batzuek
euskarari «erdeinua» diote, eta «demagogia merkea» egiten ari dira, EAko buruaren ustez
|
|
|
Ekoizpen propioko irratsaioez gain, Arrosa sareko hainbat saiorekin osatuko dute programazioa. Programazioko edukiei dagokienez, saio
|
batzuk
euskara hutsean izango dira, baina kolaboratzaileen arabera, galegoz, gaztelaniaz edo gaztelaniaz eta euskaraz emango dituzte. «Euskara bultzatzen saiatzen gara, baina kolaboratzaileek pixkanaka ahal dutena egiten dute».
|
|
|
Hain zuzen ere, eurek beste lau izatea eskatzen dute, eta Iruñeko eremu desberdinetan banatuta. Horretarako, dagoeneko abian jartzekotan diren
|
batzuk
euskarazkoak izatea proposatzen dute Buztintxurikoa eta Alde Zaharrekoa, adibidez, edo eta zabalik dagoen baten baten hizkuntz eredua aldatzea.
|
|
2009
|
|
|
Harrigarriena da, oraindik orain, zenbait diskurtsotan antigoalekoa zaigun eztabaida haren arrastoak han hemenka aurkitzea.
|
Batzuk
euskararen erabilera indartzeko politiken kontra aritzen direnean, eta beste batzuk botere guneetatik hartzen diren erabaki ulertezinak justifikatzeko orduan," pirueta" nabarmena egiten dute, eta askotan, euskara goratzeko sortu ziren mitoetan oinarritzen dira orain, euskararen kontra egiteko.
|
|
|
Lagunekin bai. Eta erosketak egitean gauza
|
batzuk
euskaraz eskatzen ditut. Hara, dendari euskaldun gutxi dago Leioan, zaila da hemen edonon lehenengo hitza euskaraz egitea, nik agurtu beti euskaraz, gero askotan erdarara aldatzen gara, ama hizkuntzara.
|
|
|
Orain dela aste
|
batzuk
Euskara batua, bizkaiera eta zuberera izenburuko artikulua argitaratu zioten Mikel Hernandez Abaituari erabili.com web-gunean. Idazki horrek hausnarketa asko eragin zizkion Unai Brea kazetariari, zeintzuen fruitua aldizkari honetan bertan argitaratutako Euskara bitan zatitu nahi zuten haiek (Argia, 2183 zenbakia) artikulua izan baitzen.
|
|
|
Testuinguru honetan garrantzitsua da niretzat ongi azaltzea. Baina beste testuinguru
|
batzuetan
euskara ala gaztelania erabili egin behar ditut ikasiko baditut. Hemengoa oso fenomeno interesgarria iruditzen zait, arrazoi konplexuek eragindakoa.
|
|
|
Hasteko, langileen euskara maila aztertu zuten eta ondoren bi talde sortu zituzten.
|
Batzuek
euskara hutsean jasoko zuten informazioa eta besteek ele bitan. Baina nola jarriko zuten abian egitasmoa, langileei ohartarazi gabe?, ohartarazita?
|
|
|
Nolanahi dela, oso aintzat hartu beharreko fenomenoa da euskarazko kazetena ere. Badira euren artean
|
batzuk
euskararen lurralde guztian zabaltzen direnak (Berria eta Argia batik bat, eta, askoz neurri txikiagoan, Herria eta Aldaketa 16), eta euretako zenbaitek aintzat hartzeko moduko zabalkundea dauka: CIESen 2009ko lehen ikerketako datuen arabera, konparazio baterako, 64.000 irakurle ditu Berria ren paperezko argitalpenak.
|
|
|
" D" ereduari dagokionez, euskara da ikasteko eta irakasteko hizkuntza nagusia; alabaina, eredu horretan ikasi duten ikasleen hizkuntzaaniztasuna oso handia da.
|
Batzuek
euskara dute ama hizkuntza; beste batzuek, berriz, gaztelania; eta beste batzuk elebidunak dira txiki txikitatik. Gauza bera gertatzen da ikasle horien gizarte inguruan hitz egiten diren hizkuntzekin.
|
|
|
Ez ezagutze horrek, gainera, ondorio desberdinetara bideratu ditu ikertzaile eta pentsalariak. Hala,
|
batzuentzat
euskara ez da kultura hizkuntza, ez du kultura edukiak adierazteko balio, hizkuntza basa bat da, eta ondorioz, ez dago literatura baliokorik hizkuntza horretan.
|
|
|
Eztabaida taldeen bidez, lagun taldekideek dituzten euskararekiko uste, jarrera, sentipen eta esperientziak jaso dira. Horrela, ideia askotarikoak, konplexuak eta aberatsak batu dira;
|
batzuk
euskararen aldekoagoak, beste batzuk kritikoagoak.
|
|
|
Ez dakit. Hitz
|
batzu
euskaraz esan ohi zizkigun behintzat eta harexen akordu apurra dut eskolako gozo guztia?. Eta ironiaz, Arantzazu orain eskola frankistarekin lotuz:
|
|
|
txostena irakurri zuen Azkuek. Txosten hartan, Bilbon, Donostian, Lekarozen eta Hazparnen egindako bilera
|
batzuetan
euskararen batasunari buruz jasotako iritzien berri eman zuen Azkuek, ondoren gipuzkera osotuaren aldeko iritzia emateko: –Sendoen bizi dan euskalkia ar bezate etorkizuneko euskaldun orok berentzat?.
|
|
|
Hitzaldi asko eman zituen han hemenka, eta askotan, jendaurrean hitz egin baino lehen, paperean idazten zituen bere mintzaldiak. Lan horiek dira,
|
batzuk
euskaraz eta besteak erdaraz, liburu hau osatzen dutenak.
|