|
2000
|
|
|
Sasieta Mankomunitatea izan zen lehena ontziak biltzen. 1994an Goierriko lau
|
herritan
jarri zituzten kontenedore horiak proba moduan eta iazko maiatzean Urola Garaia eta Goierri eskualdetako beste herrietara zabaldu zituzten. Honela, 1998ko uztailerako 230 kontenedore zeuden.
|
|
|
Herri batzuk talde baten eskuetatik bertzearen eskuetarat erraz pasatzen ziren. Haran batzuetan jendea banaturik bizi zen, hainbat
|
herritan
ere bai. Laborari batzuek alde egiten zuten, benetako erbesteratu politikoez mintzatzen ahal gara, iruindar anitz kasu.
|
|
|
Gainera gu bertsotan hasi ginen garaian, orain baino gutxiago ibiltzen zen bertsotan. Gogoratzen dut Uztapidek 91
|
herritan
kantatu homen zuela urte batean, eta hura ikaragarria zen ordurako. Eta guk, gure arlotean, izan genituen 120 saiora inguratzen ziren urteak ere!
|
|
|
Gaur egun, ikuspegia zeharo aldatu da, munduan dauden estatu gehienek (119) boto eskubide unibertsala dute eta gutxienek (16) dute boto eskubide hertsia. Hala ere, oraindik munduko populazioaren% 32 boto eskubide gabeko
|
herritan
bizi da.
|
|
|
NAFARROAKO Udaberriko Bira apirilaren 28an hasi zen eta ekainaren 25era arte 64 herri zeharkatuko ditu, iaz baino 20 gehiago. Nafarroako Gobernuak antolatuta, antzerkia egingo da 25
|
herritan
, musika hamairutan, folklore ikuskizunak hamaiketan, dantza seietan, fanfareak bostetan eta zinea beste hamabostetan. 10 milioi pezetako aurrekontua (400 mila libera inguru) baliatu du Nafarroako Gobernuak antolatzeko.
|
|
|
Bigarren ekinaldian kanpaina Hegoaldera zabalduko da Herriko etxeei, Eusko Jaurlaritzari eta Hegoaldeko beste hainbat erakunderi haien sustengua eskateko. Horri lotua, 15.000 triptiko banatu dituzte Hego Euskal Herriko zenbait
|
herritan
, irratiaren egoera azalduz eta egitekoak diren ekitaldien berri emanez. Maiatzaren 27an esaterako, Baionako Sagardo Eguna dela eta, irratiak sagardotegi bat apailatuko du.
|
|
|
Egiazko historiagileentzat esan beharrik ez nuke Nafarroari buruzkoan Arturo Campión-en Navarra en su vida histórica (1929) eta José Yanguas y Miranda-ren Historia de la conquista del reino de Navarra por el Duque de Alba, general del ejército del rey Fernando el Católico (1843) ezagutu beharrekoak direla gai hauetaz zerbait jakin nahi duenarentzat. Horietan lekukotasun zehatzez irakur dezakegu zein sartu zen indarrez, su eta gar, hainbat
|
herritan
heriotzak eginaz.
|
|
|
On deritzat Araba elebidunari, alde batetik bertako jatorrizkoa oraindik zenbait
|
herritan
egiten den euskara delako eta, bestetik, legez Euskal Autonomia Erkidegokoa delako. Horren arabera, 1979ko abenduan onarturiko Estatutuaren barnean ibili beharra dugu, gaztelera eta euskara, bi hizkuntzok ofizialtzat hartuz, eta 10/ 1982 azaroaren 24ko euskararen normalizazio legeak onartzen duenaz baliatuz.
|
|
|
a) Iparraldetik datorren haizea izendatzeko ondokoak dira hiru izen hedatuenak4: ipar aide/ haize (104
|
herritan
), norte (ko) haize (65etan) eta beheko haize (29aldiz). Haize mota hau izendatzeko jaso diren guztiak 238 dira; 25 berba desberdinlortu dira.
|
|
|
b) Hegoaldetik datorren haizea izendatzeko, berriz, izen hedatuena eta eremuosoan ezagutzen dena hego haize da (130
|
herritan
erabiltzen da haize izen hau). Halaere, badira beste izendapen batzuk; hauen artean kokatzen dira herriko haize (18herritan), goiko haize (11 herritan) eta haize epel (10 herritan).
|
|
|
b) Hegoaldetik datorren haizea izendatzeko, berriz, izen hedatuena eta eremuosoan ezagutzen dena hego haize da (130 herritan erabiltzen da haize izen hau). Halaere, badira beste izendapen batzuk; hauen artean kokatzen dira herriko haize (18herritan), goiko haize (11
|
herritan
) eta haize epel (10 herritan). Erantzun guztiakkontuan hartuta, 202 erantzun jaso dira; 14 berba desberdin.
|
|
|
b) Hegoaldetik datorren haizea izendatzeko, berriz, izen hedatuena eta eremuosoan ezagutzen dena hego haize da (130 herritan erabiltzen da haize izen hau). Halaere, badira beste izendapen batzuk; hauen artean kokatzen dira herriko haize (18herritan), goiko haize (11 herritan) eta haize epel (10
|
herritan
). Erantzun guztiakkontuan hartuta, 202 erantzun jaso dira; 14 berba desberdin.
|
|
|
c) Ekialdetik datorren haizea izendatzeko hiru izen dira nagusiki agertzendirenak: eguzki haize (52
|
herritan
), napar haize (22 herritan jaso da) eta ipar haize (17herritan guztira). Izendapen harrigarria azkena, benetan!
|
|
|
c) Ekialdetik datorren haizea izendatzeko hiru izen dira nagusiki agertzendirenak: eguzki haize (52 herritan), napar haize (22
|
herritan
jaso da) eta ipar haize (17herritan guztira). Izendapen harrigarria azkena, benetan!
|
|
|
d) Mendebaldetik datorren haizea izendatzeko, azkenik, hedadura handienaduten sei izendapen hautatu ditugu: mendebal (aize) (55
|
herritan
), gallegu (aize) (39herritan), itsas aize/ aire (26 guztira), ze (i) har aize (22 herritan), gaztela aize (14herritan, denak Nafarroan) eta haize beltz (11 herritan). Jaso diren guztiak bilduz, 223erantzun egiten dute; 31 berba desberdin.
|
|
|
d) Mendebaldetik datorren haizea izendatzeko, azkenik, hedadura handienaduten sei izendapen hautatu ditugu: mendebal (aize) (55 herritan), gallegu (aize) (39herritan), itsas aize/ aire (26 guztira), ze (i) har aize (22
|
herritan
), gaztela aize (14herritan, denak Nafarroan) eta haize beltz (11 herritan). Jaso diren guztiak bilduz, 223erantzun egiten dute; 31 berba desberdin.
|
|
|
d) Mendebaldetik datorren haizea izendatzeko, azkenik, hedadura handienaduten sei izendapen hautatu ditugu: mendebal (aize) (55 herritan), gallegu (aize) (39herritan), itsas aize/ aire (26 guztira), ze (i) har aize (22 herritan), gaztela aize (14herritan, denak Nafarroan) eta haize beltz (11
|
herritan
). Jaso diren guztiak bilduz, 223erantzun egiten dute; 31 berba desberdin.
|
|
|
Haizeen izen batzuk haize mota desberdinak izendatzeko jaso dira: hala naparaize iparraldetiko haizea izendatzeko jaso da herri batean5, beste batean hegoaldekoadeitzeko eta 22
|
herritan
ekialdeko haizea izendatzeko, baina behin ere ezmendebaldekoa izendatzeko. Berebat, ahuñ haize edo ahuña haize, hegoaldekoa (4herritan) zein ekialdekoa (beste 4tan) izendatzeko jaso da, denak Zuberoan.
|
|
|
Azken hauen artean kokatzen dira gallegu aize (39 aldiz, denak Hegoaldean), napar aize (22
|
herritan
), gaztela aize (14 aldiz, denak Nafarroan), frantzi aize (8aldiz), manex aize (8 aldiz) eta ahuñ haize (8 aldiz). Lehen hirurak Hegoaldeanerabiltzen dira:
|
|
|
beheko haize Euskal Herrian nagusikiiparraldetik datorren haizea izendatzeko erabiltzen da. 29
|
herritan
bildu da EHHAn.Gainera datuok Euskal Herri osoan daude barreiatuta (8 aldiz Bizkaian, 5 biderGipuzkoan, bina aldiz Nafarroa Garaian eta Lapurdin, 8tan Nafarroa Beherean eta 4aldiz Zuberoan). Bestalde, gainontzeko haize motak izendatzeko gutxiagotanerabiltzen da.
|
|
|
Goiko haizea, ostera, gutxiago erabiltzen den arren, nagusiki hegoaldetik datorrenhaizea izendatzeko erabiltzen da. Hamaika
|
herritan
bildu da haize mota horrentzat, nahiz beste bostetan gainerako haizeak izendatzeko jaso den.
|
|
|
Euskal Herriko Hizkuntz Atlasa (EHHA) Euskaltzaindia ahozko hizkera biltzeko burutzen ari denproiektua da. Inkestak euskararen eremu osoko 145
|
herritan
egin dira.
|
|
|
Goitik zetozen iradokizunei jarraiki, ziur, Komandante Militarrak (uste dudanez, Gipuzkoakoak) jada 1937ko ekainean kontrolatu nahi izan zuen elizetako Liturgia, hizkuntza ez ofizialen jendaurreko erabilpena debekaturik zegoela gogoratuz. Lehenerabakitzat, edozein
|
herritan
zela ere, mezatan gaztelania erabiltzeko agindu zuen, nahiz eta lehen orduetakoetan euskarak, salbuespenez, lekuren bat izan zezakeen.Agindu prozedura honek hautsi egiten zuen, garbiki, Elizaren aginte autonomia, etaagintari zibil edo militarren irizpideetara jartzen elizetan zaindu zen hizkuntzpolitika. Egon zen, orduan, herrietan agindua betearazi nahi izan zuen agintaririk: Tolosako Alkateak elizgizonei azaroan pasatako oharrean ikus daiteke horren adibidebat (Torrealdai 1989:
|
|
|
Ildo horretatik, artikulu honetan planteatzen da nola bihur daitekeen faktore zeharoakulturatzaile, normalizazio baldintzetan komunikaziorako, kultur transmisiorako etagizakion aberastasunerako sortua den baliabide bat. Ondoko lerrootan, beraz, EuskalHerriko makina bat
|
herritan
gertatutakoaren adibide bat baino ez da eskainiko, historialarriak eskuarki erakusten ez duena.
|
|
|
Digitalizazioaren aroan, erronka nagusia edukietan egongo da. Alarma piztu da munduko zenbait
|
herritan
, Japonian adibidez, non telekomunikazioetarako ministerioan irrati eta telebistarako programak sortzeko grina sustatu nahi duten, kanalen aniztasunari aurre egin ahal izateko.
|
|
|
Hiru minutu geroago kanpoan izanen nintzen eta haiek, berriz, agorrileko ortziral eguzkitsua deabruari oparitzen segituko zuten, auskalo zenbatak arte, zertan eta udan ohi diren albiste zirraragarrietan: udal igerilekuetako eguneko bisitari kopurua, munduko atxur jaurtitze txapelketa ez dakit nongo
|
herritan
, edo gehien kontsumitzen diren izozki moten gaineko kale inkesta super interesgarria.
|
|
|
Egiaz, elkarren ondoan metaturiko datu biografiko andanak zuen, gehienbat, elkarrizketa osatzen. Delako pertsonaia non sortu, non ikasi, Hego Ameriketako zein
|
herritan
ibili, noiz itzuli gutartera, noiz hasi deabru kasatzaile, etab. Bazen zatidura bat, aski irrigarria, exortzista lanbiderako Eliza Amak eskatzen duen prestakuntza bereziaren berri ematen zuena. Sektore publikorako deialdietan" Lanpostuaren eskakizunak" izenburupean agertzen direnekin parekatzen ahal zen aise.
|
|
|
Eskema hau, lehen begiratuan sinplea badirudi ere, dexente korapilatu da azken hamar urteotan. Laurogeiko hamarkadaren amaieran eta laurogeita hamarrekoaren hasieran, Nafarroako Gobernuak plantilak bere horretan utzi zituenez, zenbait
|
herritan
liburutegia zabaltzeko beste bide bat jorratu zen: langileak kontratatzeko prest zeuden udalek Liburutegi Publikoa irekitzeko aukera zuten, Sareko Liburutegien onura guztiekin.
|
|
|
Iruñeko lehenbiziko Liburutegi Publikoa XIX. mendearen hasieran zabaldu zen, Napoleonen inbasioak ekarrita, beste gauza batzuk bezala. Alabaina, Gerra Zibila atzean utzi eta mende honetako 50eko hamarkadara ailegatu arte, ez da izan ahalegin sistematikorik Liburutegi Publikoak ezartzeko Nafarroako zenbait
|
herritan
. Nafarroako Liburutegi Publikoen Sareak 50 urteurrena ospatzen du aurten; izan ere, 1950ekoak dira Diputazioaren eta udalen arteko lehenbiziko lankidetza hitzarmenak Liburutegi Publikoaren zerbitzua mantentzeko, Altsasun eta Miranda de Argan.
|
|
|
Urte ilunak baitziren, nahiz eta gerra aspaldi amaitua zen. Gaur egun edozein
|
herritan
badaukazu lekuren bat, biltoki edo tabernaren bat, bertara joan eta edozertaz mintzatzeko, politikaz, herriko kontuez edo nahi duzunaz. Baina garai hartan ez zen halakorik.
|
|
|
1937an hila zen, gogoan zituen Gasteizko hilerriko fusilamenduko xehetasunak. Orain, ezerezetik bat batean jalgia, ezkutuko indar batek heriotzaren ilunpeetatik biziaren argira itsumustuan erauzia, plaza bateko bankuan eserita berpiztu berria zen, gerra aurreko traje dotorez jantzita, gorbatadun eta betaurrekodun, baina fusilatu zutenean aurpegia estaltzen zion bizarraren aztarrenik gabe; eta ez zekien non eta noiz berpiztua zen, zein
|
herritan
eta zein urtetan, ez zekien noiz arte, eta, batez ere, ez zekien zertarako.
|
|
2001
|
|
|
Eta nola daukagu Eskoriatzan euskera? Beste zenbait
|
herritan
bezala jende helduek bakarrik hitz egiten dutela, baina ia ume denak erderaz. Non nahiko kanta zahar beldurgarri bihurtzen ari den kakoa".
|
|
|
Iparraldean aurreko biak baditugu jaun eta jabe, Hegoaldeko inongo
|
herritan
falta ez den pilotaleku mota frontoi irekia ala ezkerreko paretako frontoia izenak hartzen dituena dugu, frontis karratu eta altuera berdintsuko ezker horma erakusten dituena. Leku batzuetan hirugarren horma bat ere izan daiteke, errebotekoa, eta denetan zorua jadanik porlanezkoa (gaur egun asfaltozkoa) izan ohi da.
|
|
|
1957an Orixeren aulkia hartu zuen Euskaltzaindian eta gerora akademiako idazkari ere izango zen. 60ko hamarkadan, besteak beste, euskarazko irakaskuntza bultzatu zuen Nafarroako hainbat
|
herritan
eta «Zeruko Argia»n artikuluak idatzi zituen.
|
|
|
Zenbakien magikotasuna aspaldi ezaguna da, edozein
|
herritan
zein kulturatan agertzen dena. Hona hemen zenbakien esan nahiari buruzko testu adierazkorra:
|
|
|
· Elikadura askotarikoa eta orekatua egitea, hezurren eta hortzen osaeran parte hartzen duten elikagai guztien (kaltzioa, fosforoa, magnesioa eta C eta bitaminak) defizitik ez sortzeko. · Gutxieneko fluor ekarpena ziurtatzea (zenbait
|
herritan
, edateko uraren fluorazioa edo beste baliabide batzuk prestakin farmazeutikoak, irakuzketak edo fluorra duten dentrifikoak erabiltzea). Azukre eta produktu azukretsuen kontsumoa eta maiztasuna murriztea: Azukre arrunta edo sakarosa, fruktosa, eztia, marmeladak, gozokiak eta gozokiak, edari azukretsuak, gaileteria/ gozogintza betea, txokolatedunak edo azukredun disoluzioetan bustiak, etab. · Saihestu janarien artean edari gozo eta azidoak, baita fruta kontzentratuak, mokaduak eta hortzen artean finkatzen diren elikagai itsaskorrak ere (galletak, gozokiak, etab.).).
|
|
|
Aurten (2001) San Balentin eguna dela eta, Indiako zenbait
|
herritan
hindu buruberoak santu horri lotuak dauden maitasun seinale guztien kontra asaldatu ziren. San Balentin eguna ospatzeko hiri handietan jasotako iragarkiak desegin zituzten.
|
|
|
Zenbait
|
herritan
ukiezinak haize kontrako bazter auzoetan bizi dira, haizeak lehendabizi goi kastakoak jo ditzan. Haizea ukiezinen aldetik baletor, goi kastakoak kutsatuak geldituko lirateke.
|
|
|
Hori aski ez dela, inor okiturik baldin badauka inongo
|
herritan
giza maitasuna maizegi ahotan erabiliak, ez dakioke horrelakorik gerta euskaldun irakurleari. Zenbait euskal autorek azaldu dute maitasuna, egia, eta ez guztiek orobat.
|
|
|
lehengo eta oraingo gizarteari dagozkion jakintzak ezin hautsizko lokarriz lotuak daude natur zientziei. Horixe gertatzen da, behintzat, edozein
|
herritan
, kapitalista nahiz sozialistatan; zenbat eta gorago batzuek, orduan eta gorago dabiltzala besteak ere. Nik bederen ez dut ezagutzen batean urri eta bestean aberats eta alderantziz agertzen den estaturik.
|
|
|
1. Erakundeek euskararekiko garatzen dituzten hizkuntz politiken aurkako jarrera eta iritzien existentzia ez da gaur egungoa. Horixe bera, edo antzekoa, gertatu izan da berezko hizkuntza duten beste hainbat
|
herritan
ere. Eta neurri batean ez da harritzekoa, jende askok hizkuntzen aniztasunari buruz diktadura garaian indarrean zegoen pentsamoldea ez baitu erabat gainditu.
|
|
2002
|
|
|
Herri minez bizi ziren Argentinaraino iritsitako euskaldunok, espero zuten aurrerabiderik ez zuten aurkituko askok, beste zenbait sos batzuk eginda itzuli zen sorterrira (Hernanin bezala beste zenbait
|
herritan
diren Buenos Aires auzoetako jendeek badakite horren berri), eta denentzako ere urte eta egoera latzak bizi zituen Euskal Herritik alde egiteko ihesbide ere bazen.
|
|
|
Otsailetik aurrera Tolosa, Villabona eta Andoainek ere bilketa zerbitzua dute eta apirilean besteak beste, Arrasate, Sakana, Zumarraga, Ormaiztegi eta Legazpin hasi dira. Zarautz eta kostaldeko hainbat
|
herritan
hasteko asmotan dira. Gipuzkoako herri guztiak zerbitzu sarearen barruan ez dauden arren, mankomunitateak kontuan hartuta, ia denak beteta daude.
|
|
|
Dantza talde berak antolatzen duen Gipuzkoako Dantza Solte Txapelketaren 50 urtemuga dela eta prestatu zuten lehenengo jaialdia. Orduko hartan, gainera, Euskal Herri osoko 35
|
herritan
dantza ikastaroak antolatu zituzten. Orduz geroztik, arrakasta apartaz ospatu izan da egun hau urtero, eta aurten ere uztailaren 13an izango du hitzordua:
|
|
|
" Erromeriak bultzatzeko balio dezakete", dio lehenak, eta bigarrenak gaineratzen dio" garrantzitsua kalean izan eta dantzan egiteko aukera eskaintzea" dela. Errenteriako antolatzaileak, berriz, pozik dira beraienaren ondotik antzeko beste jaialdia sortu izanagatik, eta beste hainbat
|
herritan
antzeko festa sortzea positiboa dela pentsatzen dute," jende ugari mugitu arazten delako"
|
|
|
Herri ezberdin gehien bisitatu zituen euskal ikuskizuna Vaiven taldearen «Lotsa Gabe Sin verguenzas» izan zen. Guztira, 33
|
herritan
eskaini zuen, eta emankizun gehien eskaini zituztenak ere eurak izan ziren, izan ere, 46 emankizun eskaini zituzten. Dena den, 2001ean gehien ikusi zen obra «La cena de los idiotas» izan zen.
|
|
|
Bertzalde, eskualdeka lan egiteko proposamena egin digute egileek. Ez da aukera txarra baldin eta horretan buru belarri aritzeko jenderik bada (Deba ibarreko hainbat
|
herritan
Nafarroako Baztanen edo Bortzerrietan adina jende bizi da) eta jende horrek esku artean dugun gai honen berri izateaz gain, zuzen eta egoki lantzeko bideak markatzen badira.
|
|
|
Sarea Fundazioaren bitartez Gipuzkoako Caritasek bultzatutako kooperatiba da Oldberri. 2001eko ekainean eratu zen Donostia eta inguruko hainbat
|
herritan
lan eginez. Jesus Mari Garate Sarea Fundazioaren zuzendari nagusiak dioenez oso eremu mugatua hartu dute lanerako, Tolosa, Zarautz eta Irun elkartuz osatzen den hirukia, hain zuzen.
|
|
|
Ezinezkoa da, lerro gutxi batzuetan eta ahalik modu ulergarrienean hilabetetako lan trinkoa laburbiltzea. Hala ere, gehiegi sakondu gabe, Gipuzkoako bost
|
herritan
euskal komunitateen bizindarraz egin dugun ikerketaren inguruko zertzelada nagusiak plazaratzen saiatuko gara, interesa duenari gurekin harremanetan jartzeko aukera emanaz.
|
|
|
Ikerketa denboran zehar, 2000 urteko azaroa eta 2002 urteko apirila artean burutu da. Espazioari dagokionez, Gipuzkoako bost
|
herritan
gauzatu da: Andoain, Arrasate, Bergara, Hernani eta Lasarte Orian.
|
|
|
Beste hainbat
|
herritan
, berriz, autopistan ibiltzeko eskubidea mugako postuan eskuratu behar den eranskin batez aitortzen zaio erabiltzaileari.
|
|
|
Gure gizartean hain azkar gertatzen ari diren aldaketek era zuzenean eragiten dutebere bameko egitura eta ezaugarrietan. Aldaketa horiek edozein
|
herritan
suertatzendiren harremanetan nabarmentzen dira, eta baita giza sistemetan ere. Euskalgizarteari eta hezkuntzari dagokionez, Euskal Herrian eta Europa osoan gertatzenari diren aldaketa horiek, beste lurralde batzuetan gertatu arren ere, bertakoikuspegia erabiliz aztertu behar dira, eta aurre egin behar zaie.
|
|
|
Esan dugun bezala, Gipuzkoako, hainbat
|
herritan
sortu ziren udal irratiak, emi sora horien eragina oso handia izan ez zen arren. Lehenengo emisora Idiazabalgo Zirika Irratia izan zen, eta 1989ko abenduan hasi zen emititzen udaletxetik.
|
|
|
Forma linguistikoa erabili barik mezua transmititzen duen marrazki figuratibo edo sinbolikoa dugu piktograma, zenbait
|
herritan
idazkera modu primitiboa izan dena. Informazioa gordetzeko lehen ahaleginak, ehiza eszenak erreproduzitzen zituzten zeinu ikonikoak izan ziren.
|
|
|
Osasun Ministerioak ikerketa bat ireki du Kataluniako bi
|
herritan
gaixotasun horren zenbait kasu argitzeko
|
|
|
Operación dortoka». Abuztuaren 2tik 31ra egingo da, Espainiako kostaldeko kostaldeko hainbat
|
herritan
. Ekimen hori talde ekologista duela bost urtetik garatzen ari den «Sakon» kanpainaren barruan kokatzen da.
|
|
|
Hala, Galeon I ontzian, kanpainako itsasontzia, ekologistek Mediterraneoko kostaldeko komunitateak zeharkatzen ari dira, eta egiazko dortokari buruzko informazioa ematen dute, gure itsas faunaren espezie enblematikoa. Gainera, kanpainako elementu nagusi gisa, kostaldeko sei
|
herritan
dortokak botako dira. Zazpi itsas dortokak dauden arren, Mediterraneoan dortoka berdea, úd eta boba bakarrik aurki daitezke.
|
|
|
Barrutirik gabeko Europako Unibertsitate esparruko partaideak izatea izan litzateke gure helburua. Ikasleak unibertsitate batetik bestera oztoporik gabe mugitzea, gure unibertsitateen ikasketak eta tituluak Europako beste edozein
|
herritan
balio izatea, munduan diren ikertzaile eta irakasle onenetariko batzuk erakartzea, egiten dugun ikerkuntza mailarik onenekoa izatea; horiexek izan lirateke gure helburuak eta, horretarako, barrutiak soberan daude.
|
|
|
Hortaz, ikasleak gai izan lirateke testuliburu gehienak argitaratzen diren hizkuntzaz, ingelesez, ikasteko. Gutariko batzuk horrelaxe egin genuen, eta hainbat
|
herritan
horixe da araua. Arazoa, beraz, ez da hori.
|
|
|
Edozein
|
herritan
unibertsitateko irakasleek bertakohizkuntza jakin behar dute, eta Euskal Herrian ere horige rtatzea izango litzateke normala, eta, ondorioz, hizkuntzno rmalizaziorako ezinbesteko urratsa den hori egitea.
|
|
2003
|
|
|
XIX. mendean, sei euskalki zeuden Nafarroan, eta XX. mendean hiru desagertu ziren: Hegoaldeko goi nafarrera, bospasei
|
herritan
mantentzen dena; erronkariera, hiztunik gabe geratu dena; eta zaraitzuera. Hiria argitaletxearen helburua hiztunik gabe geratzen ari diren lekuetan material idatzia biltzea, eta hori hiztegietan jasotzea da.
|
|
|
Adibide bat jarriko dut. Duela aste batzuk Irak erasotzearen aurkako jarrera erakutsi zuen gure herriak, munduko beste herri askok legez, eta argi ikusi da zenbait
|
herritan
agintari eta herriaren artean dagoen zanga. Bada, gure ustez, hemen berdintsu gertatzen da autodeterminazioarekin
|
|
|
PPk herrialdeko 88 udalerrietan aurkeztu du zerrenda, nahiz eta hautagai askok jakin ere ez duten egingo herri horiek non diren. Horietako 20 bat
|
herritan
bi zerrenda besterik ez dira izango, bata PPrena eta bestea ohikoa den zerrenda independentea, sarritan ezker abertzaleari lotua. Beraz, zerrenda hauetako batzuk legez kanpo geratuz gero, PP litzakete zerrenda bakarra eta, teorian, boto gutxirekin ere alkatetza atera dezake zenbait udalerritan.
|
|
|
Naturak ez duela jauzirik egiten pentsatzen zuen Leibnizek, eta jarraitasun ukaezina dagoela, beraz, abereen eta gizakion artean. Pasa den ekainaren 14ean Euskal Herriko hainbat eta hainbat
|
herritan
entzun behar izan genituenak entzun ondoren, niri behintzat ez zait jakintsu leipzigtarrari arrazoia ematea beste erremediorik gelditzen. Kezkagarria ez da, ordea, horrelakoak gertatzea.
|
|
|
Kezkagarria ez da, ordea, horrelakoak gertatzea. Normaltzat ere jo daiteke zenbait
|
herritan
nahi duten santisima guztia egiten ohituta daudenak bat batean botere esparruetatik euren burua kanpo ikusi eta erabat amorratzea. Madrildik etorri den erabaki oker horren ondorioek jendea sutan jartzea normala da beraz (halere, beldurra eta inposaketa erein dutenak ezin kexatuko dira behintzat tratamendu bera jaso dutelako).
|
|
|
Siadeco Ikerketa Elkartearen Euskara Merkataritzara egitasmoa da, adibidez, eremu zabalago baterako (hainbat
|
herritan
jarri da martxan) egin denetariko bat. Duela zortzi hamar bat urte sortu zen.
|
|
|
Zestoako Udaleko Hizkuntza Normalkuntzarako teknikaria dugu Nora Palmitano. EAEko hainbat
|
herritan
bezalaxe, euskararen normalizazio plan bat dute Zestoan. Eta horixe izan dugu hizpide nagusi, baita herritarrak berak ere.
|
|
|
Geurean uzta laster da Arabako 8
|
herritan
banatutako 36.672 olibondoetan eta Nafarroako 125 herritan lantzen diren 950.552etan. Hauen olioa ia etxerako bakarrik egin eta merkatu zabalera urri iristen den urrea da.
|
|
|
Geurean uzta laster da Arabako 8 herritan banatutako 36.672 olibondoetan eta Nafarroako 125
|
herritan
lantzen diren 950.552etan. Hauen olioa ia etxerako bakarrik egin eta merkatu zabalera urri iristen den urrea da.
|
|
|
Goierri aldea, berriz, gogorragoa da, besteak beste, aurreiritzi gehiago daudelako". Bestalde, aurrireitziak apurka desagertzen doaz eta egun duela hamar urte baino xamurragoa egiten zaie beraien proiektua edozein
|
herritan
aurkeztea.
|
|
|
Zorionez, Aezkoako euskara ahuldua osasuntsuago dago ordea, eta ibar horretako hainbat
|
herritan
naturaltasunez entzuterik badago. Horri beste datu itxaropentsu bat gehitzen dio Aitor Aranak:
|
|
|
Ez zegoen inolako gatazka edo arazorik eta ez da suntsipen baten arrastorik ageri inon; ez dakigu zer arrazoiengatik joan ziren herri horietatik, baliteke bertako biztanleria altuera baxuagoko eremuetara jaitsi izana. Baina ez da erraza ezer jakitea, Erromatar garaiari buruzko oso datu gutxi baitaude Gipuzkoan, nahiz eta azken urteetan, kostaldeko zenbait
|
herritan
ikerketa sakonak egiten ari diren.
|
|
|
Derioko Seminarioan, Comillasen eta Bilboko Begoñan. Baina sarri bilatu izan ditu euskeraz berba egiteko bideak eta egokierak, baita eleizetan be, Bizkaiko hainbat
|
herritan
eta Bilboko eleiza batzuetan, Karmengo eleizan eta, eta gure irratietan," Bilbo Herri Irratian" eta" Bizkaia Irratian". Euskerazko eleiz berbaldirik gehienak ez ei ditu idatzi.
|
|
|
Euskal Herrira egin nuen bidaian neure buruari jarri nion xede nagusietako bat oraindik bizirik iraun zezaketen hondar historiko zaharrenak bilatzea izan zen, baita biztanleriaren antzinako egoeraren aztarnak aurkitzea ere, dela tradizio zaharren bitartez dela kantu nazionalen bidez. Alta, laster galdu nuen ezer garrantzitsurik aurkitzeko itxaropena. Baliteke, beste ezein
|
herritan
, aurreneko kristau biztanleen gaizki ulerturiko zelu erlijiosoak ez suntsitzea herrialde honetan adina behinolako paganismoaren hondarrak. Ezin lor daiteke antzinako euskaldunen konstituzioaren, erlijioaren edo usadioen ideiarik eskasena ere, eta iragan garaietako hondar kaxkarren batzuk apenas gorde diren hizkuntzan, hilabeteen eta astegunen izen indigenetan, izen propio gutxi batzuetan (zeren santu izenek ordezkatu dituzte gehienak), dantzetan eta ipuin tradizionaletan.60
|
|
|
Ez zuten garrantzi bera, UEUren historiaren ikuspuntutik, baina aipagarriak dira, partaideak maiz UEUn arituko ziren berberak zirelako. Euskaltzaindiaren D eta B tituluak lortzeko, zenbait
|
herritan
prestatutako ikastaroak ditugu horietako batzuk. Euskaltzaindiaren titulua lortzeko hizkuntza menderatzeaz gain, beharrezkoa zen euskal literatura, geografia, historia eta artea ezagutzea.
|
|
|
Hitzaldien amaieran sortutako solasaldian erabateko adostasuna azaldu zen Udako Euskal Unibertsitatea antolatu beharraren inguruan, eta bertan zeuden zenbait irakaslek prestatzeko ardura hartu zuten, Ikas elkartearen babesean. Hortxe bukatu ziren Baionako Euskal Asteak, nahiz eta hurrengo urteetan deiak egin horiek berri ro indarrean jartzeko eta zenbait
|
herritan
, Uztaritzen adibidez, tenore horretako ekitaldiak antolatu44 Zabal elkarteak, bere aldetik, 1975eko martxoan hitzaldi ziklo bat prestatu zuen Baionan, baina arrakasta txikia izan zuen, jende aldetik behinik behin, hogeita hamar lagun, «Beti pertsona berak» bildu baitziren45 Hurrengo urteetan antolatutako hitzaldietan euskara, gaztelania eta frantsesa erabili zuten46.
|
|
|
Prestakin horietako gehienak ebaluazioaren hasierako fasean daude, eta oraindik zalantza asko daude pandemia eteteko duten benetako potentzialaz. Epe laburrean, begirada guztiak Thailandiara doaz, 19
|
herritan
VaxGen txertoa milaka toxikomanotan miatzen den lekura. Asiako hego ekialdeko herrialde horretan, emaitza desberdinak lor litezke, han ebaluatzen baita txertoak GIBaz bestelako transmisio bide baten aurrean duen babes maila, sexu drogen ordez droga injektagarriak erabiltzea.
|
|
|
“Faltsifikatutako euro kopuru hori 2002ko urtarrilaren 1ean txanpona agertu zenetik Espainian egindako billeteen esku hartzeen %40 da”, adierazi zuen Poliziak ohar batean. Polizia operazioa Auzitegi Nazionaleko Instrukzioko 3 Epaitegi Zentralean judizializatu zen, eta Valentziako, Madrilgo, Toledoko, Huelvako eta Nafarroako hainbat
|
herritan
etxez etxeko erregistroak egiteko aukera eman zuen. Txartel faltsu asko berreskuratu ziren, baita faltsutze prozesuan zeuden beste asko ere.
|
|
|
Gaixotasun hori mundu osoan agertu eta banatzeko modua ez da justifikatzen eredu epidemiologiko konbentzionalik. Adibidez, 1918ko neguan sortu zen Alaskako hainbat
|
herritan
, izotzak hilabete bakanak zeramatzala. Birus hori estralurtarra ere bazen —ez zen oso kutsakorra pertsonatik pertsonara—, eta, beraz, haizeak estratosferatik erein zuen; beraz, hobeto ulertzen da “Espainiako gripearen” mundu izurritearen garapena, zeina, zorionez, inoiz itzuli gabe desagertu baitzen.
|
|
|
–lurralde karlistetako? 25 edo 30 bat
|
herritan
egin zituzten misioak. Baina amaiera gertu zegoen.
|
|
|
1817 eta 1821 urte bitartean izan zen eta, euskalkiagatik, batez ere Bizkaiko herrietan aritu zen, baita Arabako batzuetan ere. Urtean bederatzi bat
|
herritan
egiten zuen misioa, eta bakoitza 15 egunetakoa. Añibarrok bezala, libre zituen uneak Bizkaiko euskararen aditz jokoak eta fonetika aztertzen ematen zituen, eta gogoz garatu zuen horrela bere bokazio filologikoa.
|
|
|
Ikerketa soziolinguistiko desberdinetan, Erribera euskararen alde azaldu da, baina hainbat
|
herritan
ez dago euskara ikasteko aukerarik; bakar batzuetan AEK k betetzen du behar hori.
|
|
2004
|
|
|
Gu alderdi politikoen legearen aurka egon ginen, Batasunaren eta plataformen AuB edota gainerakoen kasuan, Habea izenekoa Azpeitian ilegalizazioen aurka. Plataforma horiek legezko ordezkaritza izatea gustatuko litzaiguke, gure bailarako hainbat
|
herritan
bezala. Azpeitiari 17 zinegotzi dagozkio.
|
|
|
Nazioarteko gaiak (Mundua izeneko atalean) jorratzeko azaldu duen ahalegin eta gaitasunagatik, Berriako nazioarteko sailak Prentsa Idatziaren Argia Saria jaso du. Bost lankidez osaturiko lan taldeak azken hilabeteetan hainbat
|
herritan
izandako albisteak hurbiletik landu ditu. Besteak beste, Txetxenian, New Yorken, Kolonbian... izan dira.
|
|
|
Munduan organo erromantiko gehien kontzentratzen den lekua da Gipuzkoa. Egun hauetan, hain zuzen, horrelako organoak dituzten hiru
|
herritan
»Azkoitian, Bergaran eta Azpeitian» Nazioarteko V. organo Erromantikoen Zikloa burutzen ari dira. Dagoeneko bi asteburutan hainbat emanaldi eskaini dituzte euskal organo jole nahiz Europako herrialde ezberdinetatik etorritakoek.
|
|
|
Azpeitia adibidez oso herri berezia da euskarari dagokionez, hemen egonik ez dirudi euskara galduko denik. Errenterian eta beste hainbat
|
herritan
egoera bestelakoa da. Hemen, Azpeitian, euskaraz dakitenek euskaraz hitz egiten dute, besteetan ez, eta nire ustez hori da arazorik, larriena.
|
|
|
Datorren ekainaren 13ra arte, Escena 2004 dantza programa izango da Nafarroako 12
|
herritan
, Nafarroako Gobernuko Kultura eta Turismo Sailaren ekimenez. Aurtengoa zortzigarren edizioa da eta Nafarroako zein Aragoiko, Madrilgo, Kataluniako eta Andaluziako bederatzi konpainiek dantza garaikidearen azken proposamenak aurkeztuko dituzte.
|
|
|
Erromeriek alderdi ludikoa galdu dute. Lehen, zenbait
|
herritan
igandero egiten ziren erromeriak baina egun hirietan, herriko jaietan, ospakizun berezietan egiten dira erromeriak. Aian, Ariesterrazun, pilariketan hasi eta sanjuanak bitarte izaten dira, orain dela 76 urtez gero.
|
|
|
Beste zenbait
|
herritan
, lehendik zeuden erromeriak indartzen saiatu dira. Plazara Dantzara erromeria saioak egiten dira Debabarrenean 90eko hamarkadatik.
|
|
|
Baten batek gaizki begiratuko du, baina ikasleei ez zaie inporta". Bestalde, bai Araban bai Nafarroan dabiltzanek udalen laguntza hutsaren hurrengoa izan ohi dela gogorarazi dute, zenbait
|
herritan
eskolak emateko lekua utzi badute ere.
|
|
|
Euskal Herriko Bertsozale Elkarteak hori saihetsiko du, Euskadiko Kutxarekin elkarlanean, abiatu duen Luberri programarekin. Urritik martxora bitarte, azken urteotan hainbat
|
herritan
galdu diren ohiko bertso saio ugari berreskuratuko ditu. Hogeita hamar bertso saio antolatuko dituzte eta horretarako, tokian tokiko bertsozaleak izango dituzte lagun.
|
|
|
Beraz, euskal taldea lanean da dagoeneko Laura Mintegiren lehendakaritzapean. PEN erakundea 1921ean osatu zen Londresen eta gaur egun 150 zentro daude munduan zehar 100 bat
|
herritan
barreiatuta, 15.000 bat kide dauzkalarik. Jakina denez," pen" hitzak" luma" esan nahi du ingelesez baina, horrezaz gain, PEN izena akronimo bat da poetak, editoreak eta narraziogileak hartzen dituena »zehazkiago esanda:
|
|
|
bertan dute bere txokoa beiragileek, perfume egileek, jostunek, zurginek… Jasokundeko Amaren elizak, jatorriz harriz egindako eraikin bakarrak, judutar hilerria du alboan, XVII. eta XVIII. mendean kolonia judutarrak izan zuen garrantziaren isla. Penintsula Iberiarreko erlijio jazarpenetik ihesi etorritako judutar sefardiek eskualde honetako zenbait
|
herritan
topatu zuten babesa, Bastidan eta Bidaxunen, esaterako.
|
|
|
Nafarroako Abesbatzen Federazioak Udazkeneko birako egitaraua jaso du Nafarroako Gobernuaren eskutik. Sekula gertatu ez bazaie ere, aurten hainbat
|
herritan
abesbatzek gaztelaniaz kanta dezaten eskatu die Gobernuak. Herri hauetan gaztelaniaz kantatzeko eskatu du Gobernuak:
|
|
|
Guztiok dakigu azar jokoak esaten bazaie jokoaren emaitzak sistematikoki kontrolatzeko modurik ez dagoelako esaten zaiela, eta, ondorioz, pertsonaren trebetasunak ez duela zerikusirik bingo noiz kantatuko den jakiteko, erruleta halako zenbakitan geldituko dela esateko edo loteriako saria halako
|
herritan
egokituko dela asmatzeko.
|
|
|
Fitoterapia medikuntzaren adartzat hartu zuen Osasunaren Mundu Erakundeak 1978an eta Alemania, Frantzia, Suitza eta beste hainbat
|
herritan
gainerako medikuntza eta farmakologi praktikak arautzen dituen legerian txertatua dago.
|
|
|
Asiako zenbait
|
herritan
egindako ikerketa epidemiologikoek erakutsi dutenez, soja eta haren deribatuak kontsumitzeak (soja edaria, tofua edo soja gatzatua, etab.) murriztu egiten ditu menopausiari lotutako sintomak: arnasestuak, aldarte aldaketak, etab.
|
|
|
Adiskidetzea zein
|
herritan
eskatu eta herri horretako absenteak deituko dira, absenteok zein lekutan bizi eta bertako lehen auzialdiko epaileari edo bake epaileari zuzendutako ofizioaren bidez.
|
|
|
Lekukoren bat epai barrutitik absente badago, bera exhortoaren bidez aztertzea eskatu ahal izango du; eskaera zuzenduko zaio oraingo bizilekua zein
|
herritan
izan eta bertako epaileari.
|
|
|
2048 artikuluan aipatutako gorabeherak egiaztatu ondoren, epaileak enkantea iragarriko du, hori eskatu duenak proposatutako moduan eta baldintzen mende; enkantea egiteko eguna eta ordua zehaztuko ditu; gisa berean aginduko du ediktuak ohiko tokietan, eta finkak zein
|
herritan
izan edo kontratua zein herritan egin behar eta horietan finkatzea, bai eta eskatzaileak izendatutako egunkarietan argitaratzea ere.
|