|
2006
|
|
|
Ondorengo irudian barne egitura horren islada ekarri nahi izan dugu. Gazteenen adin taldeak duen pisua bosten bat baino
|
handiagoa
izaki baztertu dugu adinarekiko banaketa hobeto antzeman dadin. Ordenatuetan adin tarte bakoitzari dagokion ehunekoa jarri dugu, orotara% 4 eta% 12 artekoak, eta abzisetan adin tarteak.
|
|
|
" Gazteen artean alfabetatuak direnek besteek baino joera
|
handiagoa
erakusten dute euskaraz aritzeko hiztun garatuagoak direlako"
|
|
|
Hiztun mota ezberdinak izateak azalduko luke, neurri batean behintzat, behatutako ezberdintasuna. Horrela, gazteen artean alfabetatuak direnek besteek baino joera
|
handiagoa
erakusten dute euskaraz aritzeko, hiztun garatuagoak direlako. orain artekoak orokorrean hartuta oso baikorrak baitira; okerrena, sistema horretan ezarri den aldakortasuna da. Hau da orain arte A B D hurrenkerako bilakaera eman bada ere nork ziurta dezake etorkizunean horrela izango denik?"
|
|
|
Patois izendapenak eta horrek daukan karga ezbalorizatzaileak, frantsesaren nagusitasuna areagotu du hizkuntza nazional bakar bat derrigortuz. Bere eraginkortasuna are eta
|
handiagoa
zen zilegitasuna lortzen baitzuen legea erabili gabe.
|
|
|
Patois izendapenak eta horrek daukan karga ezbalorizatzaileak, frantsesaren nagusitasuna areagotu du hizkuntza nazional bakar bat derrigortuz. Bere eraginkortasuna are eta
|
handiagoa
zen zilegitasuna lortzen baitzuen legea erabili gabe. Abbé Grégoire en helburua, patois deiturikoak suntsitzeaz gain, frantses hizkuntza unibertsalizatzea zen.
|
|
2007
|
|
|
Ikasle kopuruak aldaketak izan baditu, are
|
handiagoa
izan da hauen tipologian gertatu dena, eta goian aipatu den kolektibo bereziei zuzendutako irakaskuntzarekin lotuta izan den aldaketa bereziki.
|
|
|
Azterketa bizkor honen ondotik, eta gaiak aztertzeko sakontasun
|
handiagoa
eskatzen badu ere, honako ondorioak atera ditzakegu:
|
|
|
Euskara helduei irakasteko metodologiak, oro har, bi zutabe nagusi izan ditu azken 25 urteotan: bata aurrerabide gramatikala gramatikako egiturak errazenetik zailenera sailkatuta, ariketak..., eta bestea, euskaraz komunikatzeko ahalmena, batez ere aho belarrizko trebetasunak, lantzeko joera gero eta
|
handiagoa
. Horrekin batera, argi ispilatzen dira euskararen irakaskuntzan, hizkuntza hedatuenen irakaskuntzan izan ohi diren boladan boladako joerak ere.
|
|
|
Eraketa gaiak jorratu zituzten eta, irakasleei dagokieEuskara helduei irakasteko metodologiak, oro har, bi zutabe nagusi izan ditu azken 25 urteotan: bata aurrerabide gramatikala gramatikako egiturak errazenetik zailenera sailkatuta, ariketak..., eta bestea, euskaraz komunikatzeko ahalmena, batez ere ahobelarrizko trebetasunak, lantzeko joera gero eta
|
handiagoa
.
|
|
|
EEMBk kalifikazio partzialen deskribapena bultzatuko du, trebetasun batzuek besteek baino garrantzi
|
handiagoa
izango dutenerako. Bai Euskarariren" Zerbitzua euskaraz" ziurtagirian, adibidez, langile batzuek ahozko elkarreragina, irakurmena eta idazmena baino askoz gehiago landu dute.
|
|
|
Norberarena den tresna honek autoebaluazioaren bidez, ikasleari bere ikas prozesuaren lema hartzea errazten dio. Ikastea modu positiboan ikustea eragingo dio eta esfortzu
|
handiagoa
egitera bultzatuko du. Ikasitakoak ematen dizkion aukerei erreparatuko die, izan ere, gaitasun komunikatiboa eskuratu ahala gauza berriak egiteko ahalmena duela ikusiko du.
|
|
|
Joera orokorretan ez dut uste alde handiegirik egongo denik 2006ko eta aurreko neurketaren artean. Are gehiago, zonalde erdaldunenetan, haurrekiko harremanetan hobekuntza
|
handiagoa
espero daiteke.
|
|
|
Orain arte, hiztuna euskaraz edo gaztelaniaz/ frantsesez ari zen aztertu izan da. V. Kale Neurketan" beste hizkuntzak" ere aztertu dira, izan ere, euskara, gaztelania edo frantsesa ez diren hizkuntzak geroz eta presentzia
|
handiagoa
dute gure kaleetan. Gainera, etorkizunean presentzia hori areagotu egingo dela pentsa daiteke.
|
|
|
datu bilketa erraztea eta azkartzea, eta aldagai guztiak fitxa bakar batean biltzea. Kale neurketako hiru saiotan edo neurralditan (asteazken goiza, larunbat goiza eta arratsaldea) fitxa bakarra erabiltzeak, aldagaien arabera jasotako lagina beste urtetan baino
|
handiagoa
izatea ekarri du.
|
|
|
Orain arte, hiztuna euskaraz edo gaztelaniaz/ frantsesez ari zen aztertu izan da. V. Kale Neurketan" beste hizkuntzak" ere aztertu dira, izan ere, euskara, gaztelania edo frantsesa ez diren hizkuntzak geroz eta presentzia
|
handiagoa
dute gure kaleetan.
|
|
|
Kike Amonarriz –2006ko hizkuntzen kale erabileraren neurketa: aurreikuspenaketa emaitzak honek azaldu dezake, bestalde, Iparraldeko beherakada espero zitekeena baino
|
handiagoa
izatea. Hurrengo urteetarako egokitzapen metodologikoa luke honek.
|
|
|
Joera orokorretan ez da alde handiegirik egongo 2006ko eta aurreko neurketaren artean. Are gehiago, zonalde erdaldunenetan, haurrekiko harremanetan hobekuntza
|
handiagoa
espero daiteke".
|
|
|
2006ko datuek berretsi egiten dute hipotesi hori, baina neurri batean bakarrik. Izan ere: Elkarrizketetan haurrak tarteko direnean, euskararen erabilera nabarmen
|
handiagoa
da, haurrik ez dagoenean baino, Iruñean izan ezik. Nagusiak haurrekin ari direnean ere, askoz ere euskara gehiago darabilte, nagusien artean ari direnean baino. Baina oso datu kezkagarria da, Donostia ez beste hiriburuetako haurren arteko elkarrizketetako euskararen erabilera baxua. Gasteizkoa iazkoaren oso antzekoa da, Bilbon hobetu egin da (%2, 6tik %4, 3ra) baina Iruñean aitzitik, sekulako jaitsiera gertatu da:
|
|
|
• 10.000 eta 25.000 biztanle arteko herrietan egiten da euskara gehien (%26, 9) eta ondoren herri txikietan (biztanle). Herriak zenbat eta handiagoak izan, ordea, euskararen erabileraren hazkunde erritmoa orduan eta
|
handiagoa
.
|
|
|
Nafarroako kasua konplexuagoa da: euskararen aurkako faktore sozio-politikoak, bertako euskararen hezkuntzaren hedapen murritza, etorkinen kopuru
|
handiagoa
... Horiek aintzat harturik ere, hobekuntza aurreikusten nuen.
|
|
|
Eta solasaldiak, azken buruan, hiztun bakanduengan ez, baizik eta harreman sareetan gauzatzen dira. Euskaldunen proportzioa
|
handiagoa
den lekuetan, aldiz, euskarazko harreman sareak badaude dagoeneko eta horiek dira belaunaldi euskaldun berrien babes eta euskarri. Hortaz...
|
|
|
(...) hau da, bi aldagaien arteko korrelazioa geometrikoa da. (...) Zenbat eta gaitasun maila
|
handiagoa
, orduan eta gertuago dago erabilera gaitasun mailatik (indizea 1 izatetik). Jakin badakigu gaitasun mailak, besteak beste, mintzakide potentzial gehiago ekartzen dizkigula, eta elkarrizketak euskaraz gertatzeko ezinbestekoa dugu mintzakideak elebidunak izatea.
|
|
|
Eta solasaldiak, azken buruan, hiztun bakanduengan ez, baizik eta harreman sareetan gauzatzen dira. Euskaldunen proportzioa
|
handiagoa
den lekuetan, aldiz, euskarazko harreman sareak badaude dagoeneko eta horiek dira belaunaldi euskaldun berrien babes eta euskarri.
|
|
|
Izan ere, Donostiakoan beste hiriburuetakoekin alderatuta, oso ongi ikusten da lehen aipatzen zen gertakizuna: zenbat eta hizkuntza gaitasuna altuagoa, erabileraren hazkundea ere
|
handiagoa
.
|
|
|
Donostiakoan beste hiriburuetakoekin alderatuta, oso ongi ikusten da lehen aipatzen zen gertakizuna: zenbat eta hizkuntza gaitasuna altuagoa, erabileraren hazkundea ere
|
handiagoa
.
|
|
|
Izan ere, euskararen kale erabilera sexuaren arabera eta adin tarteka aldi berean aztertuz gero, Gasteizen ere Hego Euskal Herriko beste hiru hiriburuetan nagusitzen den joera bera aurkitzen dugu: emakumezkoen erabilera zertxobait
|
handiagoa
izatea gizonezkoena baino, eta hori haur, gazte, heldu eta adinekoengan. Hala ere, emakumezkoen erabilera altuxeago hori are nabarmenagoa da gazteengan, beste adin taldeetan baino.
|
|
|
... oraintsu arte euskara ondorengotaratzeko zein jarrera eta portaera ezberdinak nagusitu diren ikusita, ez dirudi astakeri bat ondoko hipotesia luzatzea tentu handiz bada ere: kulturalki emakumezkoek garai eta hizkuntz exijentzia berriei egokitzeko gaitasun
|
handiagoa
erakusten dute eta gizonezkoek, aldiz, ohitura eta usadioei eusteko joera sendoagoa. (Martinez de Luna, 2002:
|
|
|
%3, 6 eta %3, 7, hurrenez hurren. Egia da beste adin tarteetan beste hizkuntza horien presentzia askoz apalagoa dela; egia da, halaber, haur eta gazteen artean euskararen erabilera
|
handiagoa
dela beste hizkuntza horiena baino. Hala ere, kontuan izanda beste hizkuntzaren bat duten etorkin berrien gertakaria nahiko berria dela, deigarria da hizkuntza horiek gure kaleetan erdietsi duten lekua; kasu batzuetan, euskarak duenaren ia parekoa.
|
|
|
Zer dela eta, kanpoko hizkuntza horien presentzia horren handia izatea? Etorkinen kopurua euskaldunena baino
|
handiagoa
ote. Ez, argi eta garbi.
|
|
|
%3, 6 eta %3, 7, hurrenez hurren. Egia da beste adin tarteetan beste hizkuntza horien presentzia askoz apalagoa dela; egia da, halaber, haur eta gazteen artean euskararen erabilera
|
handiagoa
dela beste hizkuntza horiena baino. Hala ere, kontuan izanda beste hizkuntzaren bat duten etorkin berrien gertakaria nahiko berria dela, deigarria da hizkuntza horiek gure kaleetan erdietsi duten lekua; kasu batzuetan, euskarak duenaren ia parekoa.
|
|
|
... oraintsu arte euskara ondorengotaratzeko zein jarrera eta portaera ezberdinak nagusitu diren ikusita, ez dirudi astakeri bat ondoko hipotesia luzatzea tentu handiz bada ere: kulturalki emakumezkoek garai eta hizkuntz exijentzia berriei egokitzeko gaitasun
|
handiagoa
erakusten dute eta gizonezkoek, aldiz, ohitura eta usadioei eusteko joera sendoagoa.
|
|
|
Alabaina, azken gune horretan 2001 eta 2006ko indizeetan ia parekatuta daude euskara eta gaztelaniaren erabilera. Bestalde, beheko taulako datuen arabera, neurketa guztietan zenbat eta euskaldunagoa izan gune soziolinguistikoa, orduan eta
|
handiagoa
da euskararen kale erabilera. Salbuespen bakarra dago, 1993ko neurketan, euskaldunak %25 diren guneko indizea txikiagoa da euskaldunak %0 diren gunekoa baino.
|
|
|
Horrek neurketetako emaitzen fidagarritasuna jartzen du agerian. Bestalde, kurba horietan agerikoa da gune soziolinguistikoa zenbat eta euskaldunagoa izan erabilera ere
|
handiagoa
dela, eta kurban gora egin ahala txikiagoa dela gune soziolinguistikoko euskaldunen dentsitatearen eta erabileraren arteko aldea. Kurbek bi zati dituzte, erabileraren hazkunde erritmoari dagokionez:
|
|
|
Euskararen erabileran eragiten duen hirugarren faktorea hizkuntza gaitasun erlatiboa da. Goian esandako ikerketaren arabera, euskaldunen artean gehiago dira erdal elebidunak (erdaraz euskaraz baino erraztasun
|
handiagoa
dutenak) eta elebidun orekatuak (batean eta bestean berdin moldatzen direnak) euskal elebidunak baino (euskaraz erdaraz baino hobeto moldatzen direnak).
|
|
|
Euskararen erabileran eragiten duen hirugarren faktorea hizkuntza gaitasun erlatiboa da. Goian esandako ikerketaren arabera, euskaldunen artean gehiago dira erdal elebidunak (erdaraz euskaraz baino erraztasun
|
handiagoa
dutenak) eta elebidun orekatuak (batean eta bestean berdin moldatzen direnak) euskal elebidunak baino (euskaraz erdaraz baino hobeto moldatzen direnak). Horrek, jakina, zuzenean eragiten du hizkuntzaren erabileran:
|
|
|
Beheko taulako datuen arabera, 1989tik 2001era bitartean gora egin zuen Gipuzkoako haur eta gazteen hizkuntza gaitasunak: 2001ean askoz ere
|
handiagoa
zen Gipuzkoako haur eta gazte euskaldunen ehunekoa 1986an baino. Gipuzkoako heldu euskaldunen ehunekoa ere hazi egin zen, gutxi bada ere.
|
|
|
Gainera, gero eta gehiago dira euskara seme alabei familian transmititzen dieten euskaldun berriak. Zenbat eta gehiago izan euskara bigarren hizkuntza izan eta bere seme alabei euskara familia bidez transmititzen dietenak, orduan eta euskal elebidun eta elebidun orekatu gehiago izango dira eta, horren ondorioz,
|
handiagoa
izango da euskaldunen dentsitatea, bai gune soziolinguistikoetan bai harreman sareetan ere. Euskaldun berriek euskara familia bidez transmititzeko joera areagotuko balitz, datozen urteetan euskararen erabilerak gora egiten jarraitzeko luke kalean, familian, lagunartean eta, oro har, gertuko harreman sareetan.❚
|
|
|
Azkenik, komeni da datuei neurria hartzea eta ez ematea berez dutena baino garrantzi
|
handiagoa
. Euskararen Erabileraren Kale Neurketako datuek une jakin bateko hizkuntza egoera islatzen dute eta, elkarren arteko konparaketak eginez, haren bilakaera aztertzeko aukera ematen dute.
|
|
|
Euskal Herrian euskararen kale erabilera %14 izan zen, batez beste. helduen eta adinekoena halako bi izan zen. Gazteen erabilera, berriz, %34 izan zen, helduena eta adinekoena baino
|
handiagoa
.
|
|
|
Bestalde, neurketa egin zen herrietako euskaldunen dentsitateari edo ehunekoari erreparatuz gero, udalerria zenbat eta euskaldunagoa izan, orduan eta
|
handiagoa
izan zen euskararen kale erabilera. Aldagai horren arabera, alde handia zegoen udalerritik udalerrira.
|
|
|
Euskaldunen dentsitatea %25etik beherakoa den gune soziolinguistikoetako erabilera %11 izan zen; euskaldunen dentsitatea %25 den gune soziolinguistikoetan, %23; euskaldunen dentsitatea %50 den gune soziolinguistikoetan, %44; eta, euskaldunen ehunekoa %75etik gorakoa den gune soziolinguistikoetan, %73 Datu horien arabera, euskaldunen dentsitateak gora egin ahala kale erabilerak ere gora egiten du. Baina zenbat eta
|
handiagoa
izan euskaldunen dentsitatea, orduan eta txikiagoa da erabilerarekiko dagoen aldea. Nolabait esateko, gune soziolinguistikoko euskaldunen dentsitateak modu biderkatzailean eragiten du euskararen kale erabileran.
|
|
|
Euskaldunen dentsitateak gora egin ahala kale erabilerak ere gora egiten du. Baina zenbat eta
|
handiagoa
izan euskaldunen dentsitatea, orduan eta txikiagoa da erabilerarekiko dagoen aldea. Nolabait esateko, gune soziolinguistikoko euskaldunen dentsitateak modu biderkatzailean eragiten du euskararen kale erabileran.
|
|
|
Bestetik, hizkuntza gaitasun erlatiboa, hau da, euskaraz ala erdaraz aritzeko erraztasun
|
handiagoa
ala txikiagoa izatea. lera mailarik handiena. Iaz %50 izan zen haurren erabilera.
|
|
|
Faktore sozioestrukturalak, hau da, norbera bizi den herriko euskaldunen dentsitatea edo gune soziolinguistikoaeta norberaren harreman sareko euskaldunen dentsitatea dira gehien eragiten dutenak. Bestetik, hizkuntza gaitasun erlatiboa, hau da, euskaraz ala erdaraz aritzeko erraztasun
|
handiagoa
ala txikiagoa izatea.
|
|
|
Oso handia da faktore sozioestrukturalek euskararen kale erabileran duten eragina. Oro har, zenbat eta euskaldunagoa izan norbera bizi den gune soziolinguistikoa, orduan eta
|
handiagoa
da norberaren euskararen erabilera. Eta, era berean, zenbat eta handiagoa izan euskaldunen proportzioa edo dentsitatea norberaren harreman sarean –esate baterako, familian edo lagunartean–, orduan eta handiagoa da norberaren euskararen erabilera.
|
|
|
Oro har, zenbat eta euskaldunagoa izan norbera bizi den gune soziolinguistikoa, orduan eta handiagoa da norberaren euskararen erabilera. Eta, era berean, zenbat eta
|
handiagoa
izan euskaldunen proportzioa edo dentsitatea norberaren harreman sarean –esate baterako, familian edo lagunartean–, orduan eta handiagoa da norberaren euskararen erabilera.
|
|
|
Oro har, zenbat eta euskaldunagoa izan norbera bizi den gune soziolinguistikoa, orduan eta handiagoa da norberaren euskararen erabilera. Eta, era berean, zenbat eta handiagoa izan euskaldunen proportzioa edo dentsitatea norberaren harreman sarean –esate baterako, familian edo lagunartean–, orduan eta
|
handiagoa
da norberaren euskararen erabilera.
|
|
|
Agerikoa da gune soziolinguistikoa zenbat eta euskaldunagoa izan erabilera ere
|
handiagoa
dela, eta kurban gora egin ahala txikiagoa dela gune soziolinguistikoko euskaldunen dentsitatearen eta erabileraren arteko aldea.
|
|
|
Kale neurketak leku publiko zehatz batean (karrikan, plazan beti ere) egiten den hizkuntza erabilera neurtzen du, baina hain neurketaldi laburrean (6 orduko beha entzuketa udalerri bakoitzeko) zorizko faktoreek eragiten dute. Udalerri batean neurtzen den lagina zenbat eta urriagoa izan orduan eta eragin
|
handiagoa
izan dezake zorizko faktore horrek. Euskaldun ehuneko eskasa duten udalerrietan 6 ordu horietan gazte euskaldunen bat solasean harrapatzea ala ez zori hutsa izaten da, eta anitz aldiz horrek makurrarazten edo goratzen du adin talde horri dagokion emaitza.
|
|
|
Barañainen eta Berriozarren. Bi horietan haurrik egoteak ez du erabilera
|
handiagoa
ekarri. Baina azken honetan atentzioa ematen du haur nagusiaren artekoetan euskararen erabilera altua:
|
|
|
• Euskarari presentzia publiko
|
handiagoa
ematea, idatzizkoa nola ahozkoa, erabilera aztura eta jarreren aldatzea ekarriko lukeen dinamika berri baten aldera.
|
|
|
Bakarrizketak bigarren aldikoz aztertuak direla ohart dezagun. Kontuan hartua den multzoa zinez
|
handiagoa
da 2006an 210 bakarrizketarekin, eta euskararen erabileraren ehunekoa% 1,1ez goratu da. Euskara elkarrizketetan baino gehiago erabilia dela azpimarra dezagun,% 9,52 alde batetik eta% 4,6 bestetik.
|
|
|
Oro har, euskararen ageriko erabilera (berbazkoa) soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain euskaldunen proportzioa eta hizkuntza komunitatearen trinkotasunaren funtzio zuzena da. Hau da, zenbat eta euskaldun gehiago eta eurak zenbat eta bilduago bizi euskararen erabilera tasa orduan eta
|
handiagoa
da. Faktore bi horiek, jakina, ez dira bakarrak, bai, ostera, esanguratsuenak eta erabakigarrienak.
|
|
|
Oro har, euskararen ageriko erabilera (berbazkoa) euskaldunen proportzioa eta hizkuntza komunitatearen trinkotasunaren funtzio zuzena da. Hau da, zenbat eta euskaldun gehiago eta eurak zenbat eta bilduago bizi euskararen erabileratasa orduan eta
|
handiagoa
da.
|
|
|
Izan ere, haurren %4, 8ak Axularren hizkuntza baliatzen badu bere eguneroko bizian, soilik gazteen %3, 6ak kalean erabiltzen du. Proportzioa zertxobait
|
handiagoa
da helduen tartean (%4) eta, batez ere adinduen mailan (%7, 6). Bestela esanda, are eta zaharragoa izan eta are eta euskara gutxiago baliatzen da, nahiz eta haurrengan berreskuratze prozesu bat ageri den, zeren haurrak euskararen erabiltzaile handienak dira adinduen ostean.
|
|
|
EAEn, Nafarroakoak eta Iparraldekoak baino aldekoagoak direnez, espero zitekeen lurralde horretako eragina
|
handiagoa
izatea dimentsio mikrosozialean gauzatzen den erabileran. Hipotesia berretsi da:
|
|
|
Euskaraz egin ohi ez duten euskaldun euskaltzaleek osatzen dute multzoa askoz
|
handiagoa
da gune euskaldunenetak o biztanleriarena baino eta, hortaz, kuantitatiboki garrantzitsua da.
|
|
|
Euskaraz egin ohi ez duten euskaldun euskaltzaleek osatzen dute multzoa askoz
|
handiagoa
da gune euskaldunenetako biztanleriarena baino eta, hortaz, kuantitatiboki garrantzitsua da. Euskaraz egin ohi ez duten euskaldun euskaltzaleek badute, definizioz, gaitasun eta motibazio maila txukuna eta, hortaz, erraz (erlatiboki, hitz eginez) bihur litezke euskaldun aktibo, baldintza eta bitarteko berri gutxirekin (erlatiboki, berriz ere).
|
|
2008
|
|
|
• Enpresek bezeroekin bana banako harremana izateko gero eta interes
|
handiagoa
.
|
|
|
Euskaltzaindiak iazko azaroan egin zituen XI. Jagon Jardunaldietan6 Euskararen Legea eta euskara Informazioeta Komunikazio Teknologietan gaiaz egin nuen azalpen txiki batean, maldan behera datorren elur bolarekin konparatzen nuen teknologiaren garapena, dakarren arriskua gero eta
|
handiagoa
delako eta gero eta lasterrago datorrelako.
|
|
|
Tamalez ez dago Interneten gune bakarra hizkuntzaren prozesamendurako produktu guztien berri biltzen duenik. gunean 50 baino gehiago bildu dituzte. Beste hizkuntza guztiekin berdin gertatzen bada, existitzen diren hiztegi sistemen kopurua askoz
|
handiagoa
izan daiteke.
|
|
|
Alde batetik hainbat ahalegin, gastu eta buruhauste ekartzen digu eleaniztasuna, baina, beste alde batetik, kokapen oso aurreratuan jartzen gaitu nazioartekoan ekarpen esanguratsuak egiteko. Gaitasun
|
handiagoa
dugu eleaniztasuna lantzeko. Gainera gure hizkuntza oso ezaugarri desberdinak dituenez probaleku ezin hobea izan daiteke hizkuntza produktuen moldagarritasuna frogatzeko.❚
|
|
|
Gehienak hizketaren teknologiak garatzeko eratuak dira, edo euskalkien ikerketarako pentsatuak. Beste hizkuntzetako testu corpus esanguratsuetan, idatziak pisu
|
handiagoa
izaten du (prozesatzen errazagoa baita), baina ahozko laginak sartu dira corpusetan, gehiago edo gutxiago (BNCn, ahozkoa% 10 da; ICEn,% 60). Euskaraz ahozko corpus izenez (spoken corpus) bataiatutako proiektu bateratu eta erreferentzial baten hutsunea sumatzen dugu; gainera, gure ustez argi dago erreferentzia corpus batek hizketa hein batean behintzat jaso behar lukeela.
|
|
|
Datu bilketaren emaitza artikulu honetan aurkez daitekeena baino
|
handiagoa
gertatu da. Datu bilduma osoan interesa duenak Elhuyar Fundazioaren Hizkuntza Zerbitzuen guneko I+G+ b azpisaileko ‘Argitalpenak’ ataletik eskura dezake" Corpus baliabideen dossierra" dokumentua:
|
|
|
Corpusaren kontsulta sistema Interneten jartzea lehen urrats bat da, ezinbestekoa, baina jakina da erabilera askotarako ez dela aski (hizkuntza ikerketa, baliabide lexikoak eratzea, hizkuntza teknologien garapena...). Beste hizkuntzetan ere denetik dago, baina corpusen eskuragarritasuna
|
handiagoa
da oro har, arrunki aipatzen diren copyright arazoak gorabehera.
|
|
|
Eragileen arteko lankidetza
|
handiagoa
eta proiektu bateratu gehiago sortzea litzateke, seguru aski, euskarazko corpusgintza indartzeko bideetako bat. bihurtzen gaitu" (Bilbao 2006). Eta hizkuntza eta bere baliabide eta produktuak ikusgai izatea, bestalde, osasun soziolinguistikoaren adierazletzat hartzen da, bizitasun/ bizindar linguistikoaren adierazletzat (Corvalán 2005).
|
|
|
Bestetik, euskarazko corpusgintzak duen tamainarako, horretan ari direnen kopurua ez da txikia, eta gure ustez aniztasun hori ona da. Eragileen arteko lankidetza
|
handiagoa
eta proiektu bateratu gehiago sortzea litzateke, seguru aski, euskarazko corpusgintza indartzeko bideetako bat. Ikuspegieta tresna aniztasuna ez daitezela oztopo izan corpusgintzan ditugun premiei behar bezala ez erantzuteko.
|
|
|
Lehenik eta behin funtsezkoa da bereiztea konputagailuz lagundutako itzulpena eta itzulpen automatikoa. ...a da prozesuaren gidaria, itzultze prozesuan hainbat tresna lagungarri dituen arren; itzulpen automatikoan, berriz, makina da itzultzeprozesuaren ardatza nahiz eta giza laguntza egon daitekeen itzuli aurretik testua prestatzeko (aurreedizioa) edo itzuli ondoren txukuntzeko (postedizioa). honetan, hala ere, itzulpen automatikoa dugu hizpide, gure ustez arlo soziolinguistikoan duen eragina askoz ere
|
handiagoa
izan daitekeelakoan.
|
|
|
Gehienetan itzulpen zuzen bakar bat (itzulpen memorietatik hartuta adibidez) edukitzen dugu eskura emaitzarekin automatikoki konparatzeko, baina hurbilpen hau pobrea da, emaitzak ez baitira fidagarriak, batez ere hurrenkera libreko hizkuntzetan. Lan
|
handiagoa
hartuz gero, bigarren itzulpen zuzen bat sor daiteke eskuz, eta automatikoki lortu dena bi itzulpenekin konparatu. Hauxe da sistemak konparatzeko jarraitu ohi den metodoa baina ez da oso fidagarria.
|
|
|
batetik, testu idatziaren interpretazioa, eta, bestetik, ahots seinalearen garapena edo sintesia. Puntako teknika horien bidez, zenbat eta ahotscorpus
|
handiagoa
erabili, orduan eta emaitza hobeak lortzen dira.
|
|
|
Prozesatze linguistikoa (lehen modulua) testua idatzi den hizkuntzaren mende dago: kalitate oneko prozesatze linguistikoaren inplementazioa sistemak edukiko dituen" irakurketa" arauen ezagupen mailakoaren araberakoa da; hortaz, aipatu arauak zenbat eta zehaztuagoak eta garatuagoak izan, orduan eta fideltasun
|
handiagoa
lortzen da azken irudikapenean. Bigarren moduluak sarreran ager daitezkeen soinu guztiak
|
|
|
Oso garrantzitsua da, halaber, eginda dauden baliabide urriak partekatzea, zeren, maiz, zein bere aldetik ibiltzen baita, bai ikerketa lanetan, bai baliabideak sortzen. Interes bereko taldeen arteko lankidetzak sustatu behar dira, indarrak batuz emaitza hobeak eta lehiakortasun
|
handiagoa
lortuko baitira euskarazko teknologien garapenean.
|
|
|
Eduki horietako askok ba al du errealitatearekin eta bizitzarekin zerikusirik? Zer egin dezakegu bi horiek uztartzeko eta ikasitakoak zentzu
|
handiagoa
izateko. Bada, galdera horiek buruan bueltaka, elkarrizketak lantzeko webquest
|
|
|
• Jendaurreko azalpenen balorazioetan irakasle eta ikasleen arteko adostasuna. Denok baloratzen ditugu ikasle guztien 4 minutuko mintzaldiak, nahiz eta jakin badakiten nire balorazioak pisu
|
handiagoa
duela. Esan beharra dago, oro har, nik ondo baloratutako ikasleak haiek ere ondo baloratzen dituztela eta nik okerrago baloratutakoak, haiek ere bai.
|
|
|
Hastapenetan, ikasleek nik uste baino gutxiago menperatzen zuten ordenagailua eta proiektuaren nondik norakoaren azalpenari zein zerbitzu berrietan izena emateari (wetpaint, blogsome, google docs, gravatar...) aurreikusita nuena baino denbora dezente gehiago eman behar izan genion. Aipatu behar da, urteak aurrera joan ahala, euskaljakintzara iristen diren ikasleen prestakuntza eremu horretan gero eta
|
handiagoa
dela. Hori dela eta, egun, ez da beharrezkoa denbora gehiegi zeregin hauetan xahutzea.
|
|
|
Erabiltzen eta kudeatzen den informazio guztia edo ia guztia saretik dator eta, ikasleak analizatu, sintetizatu eta ebaluatzera bultzatzen ditu, besteak beste. Irakasleek diseinaturiko jarduera hauek ikasleak aktiboki parte hartzea du helburu, baita aprendizaia kolaboratiboa nahiz denborari etekin
|
handiagoa
ateratzea ahalbidetzea ere.
|
|
|
Denbora aurreztea, autonomian sendotzea, ikasteko motibazioa handitzea, ikasitakoa sendotzeko aukera izatea, bere neurrira egokitutako lanak egin ahal izatea eta kontratu didaktikoaren bidez ikasketan protagonismo
|
handiagoa
izatea.
|
|
|
Aspaldi honetan hezkuntzan nabari diren hutsuneak betetzera dator Ikastolen Elkarteak abian jarri duen proiektu hau, hau da, ariketak egiten trebe izaten lagunduko dio ikasleari eta, bidenabar, baita buruz ikasten ere, eta hori guztia autonomoki barneratzeko aukera eskaintzen dio proiektuak, betiere ikasle bakoitzaren gaitasuna eta beharrak kontuan izanez eta horiei ahal den egokiena erantzunez. Bestalde, proiektua aplikatuz, uste dugu, hainbat arazori aurre egiteko baliabide gehiago izango dela eskura, ikasketan eta ikasleen artean ematen den aniztasunean arreta gehiago ipiniko dela, irakaslearen eta ikaslearen denbora dedikazioa optimizatu egingo dela, eta, bestalde, bat bateko zuzenketa egingo duela, eta horrenbestez, etekinak hobetu eta ikaslearen autoerregulazioa eta autonomi maila
|
handiagoa
lortuko dela.
|
|
|
Gainera, bi hizkuntza komunitateren arteko asimetriaren neurriaren arabera, menderatzailearen IELaren intentsitatea aldatu egiten da era honetan: asimetria
|
handiagoa
denean, IELa txikiagoa da, baina, alderantziz, asimetria txikiagoa denean, IELa handiagoa eta indartsuagoa da, halako erresistentzia joera erakutsiz; menderatukoetan, aldiz, beti behar du indartsua izan.
|
|
|
Gainera, bi hizkuntza komunitateren arteko asimetriaren neurriaren arabera, menderatzailearen IELaren intentsitatea aldatu egiten da era honetan: asimetria handiagoa denean, IELa txikiagoa da, baina, alderantziz, asimetria txikiagoa denean, IELa
|
handiagoa
eta indartsuagoa da, halako erresistentzia joera erakutsiz; menderatukoetan, aldiz, beti behar du indartsua izan.
|
|
|
Emaitzetara joanez, honakoa azpimarra daiteke: (1) teoriaren garrantzia frogatzen da gure arteko egoera soziolinguistikoa eta psikosoziolinguistikoa ulertzeko; (2) gure ukipen egoera nahiko egoera kaskarra da euskararen inguruan, gatazkatsua, EAEko ikasle unibertsitarioen artean behintzat, (3) gatazka
|
handiagoa
da komunitate menderatzailean, komunitate menderatuan baino.
|
|
|
Hala ere, artikulu eta argazki guztiak baino arrasto
|
handiagoa
utzi zuen Erramunek gurean.
|
|
|
Horri dagokionez, oso zabalduta dago hizkuntzaren transmisio prozesuan amaren pisua aitarena baino
|
handiagoa
delako ideia, baina agerikoa badirudi ere, gutxitan aztertzen dira baieztapen hori berrestea ahalbidetuko duten datuak. Informazio gabezia hori arintzen saiatzeko, taula bat egin dugu hizkuntza gaitasun desberdina duten bikotekideen seme alaben lehen hizkuntza aztertzeko behar diren estatistika datuekin (6 taula).
|
|
|
31.654 lagunek osatzen dute, aztertzen ari garen seme alaben %27, 7 Euskarak lehen hizkuntza gisa duen transmisioa asko gutxitzen da, eta gainera talde honetan dago alderik handiena transmisioaren ehunekoetan, euskara hitz egiten duena aita ala ama den kontuan hartuta. Alde hori 10 puntukoa baino
|
handiagoa
da (11,6 puntu).
|
|
|
Laburbilduz, beraz, esan dezakegu maila desberdineko hizkuntzagaitasuna duten bikoteen artean, bikotekidearen hizkuntza gaitasunak eragin zuzena izateaz gain, gaitasun maila
|
handiagoa
aita ala ama izateak garrantzi handia duela. Transmisioaren ehunekoak handiagoak dira, hizkuntza hobeto hitz egiten duena ama denean, eta alde hori bereziki deigarria da hizkuntzaren aldetik bikotekideen arteko aldea handiagoa denean, hau da, batak ondo hitz egin eta besteak batere hitz egiten ez duenean.
|
|
|
Laburbilduz, beraz, esan dezakegu maila desberdineko hizkuntzagaitasuna duten bikoteen artean, bikotekidearen hizkuntza gaitasunak eragin zuzena izateaz gain, gaitasun maila handiagoa aita ala ama izateak garrantzi handia duela. Transmisioaren ehunekoak handiagoak dira, hizkuntza hobeto hitz egiten duena ama denean, eta alde hori bereziki deigarria da hizkuntzaren aldetik bikotekideen arteko aldea
|
handiagoa
denean, hau da, batak ondo hitz egin eta besteak batere hitz egiten ez duenean.
|
|
|
Seme alaben lehen hizkuntza gurasoen tipologiaren arabera aztertzean ikusi dugu gurasoen hizkuntza gaitasuna zenbat eta
|
handiagoa
izan, orduan eta handiagoa dela lehen hizkuntza euskara duten seme alaben portzentajea. Gainera, seme alaben lehen hizkuntza adinaren arabera aztertzean egiaztatu dugunez, adin taldea zenbat eta gazteagoa izan, orduan eta handiagoa da lehen hizkuntza gutxienez euskara duten semealaben portzentajea.
|
|
|
Seme alaben lehen hizkuntza gurasoen tipologiaren arabera aztertzean ikusi dugu gurasoen hizkuntza gaitasuna zenbat eta handiagoa izan, orduan eta
|
handiagoa
dela lehen hizkuntza euskara duten seme alaben portzentajea. Gainera, seme alaben lehen hizkuntza adinaren arabera aztertzean egiaztatu dugunez, adin taldea zenbat eta gazteagoa izan, orduan eta handiagoa da lehen hizkuntza gutxienez euskara duten semealaben portzentajea.
|
|
|
Seme alaben lehen hizkuntza gurasoen tipologiaren arabera aztertzean ikusi dugu gurasoen hizkuntza gaitasuna zenbat eta handiagoa izan, orduan eta handiagoa dela lehen hizkuntza euskara duten seme alaben portzentajea. Gainera, seme alaben lehen hizkuntza adinaren arabera aztertzean egiaztatu dugunez, adin taldea zenbat eta gazteagoa izan, orduan eta
|
handiagoa
da lehen hizkuntza gutxienez euskara duten semealaben portzentajea.
|
|
|
A motako bikoteen seme alaben artean ere joera antzekoa da eta, adinean behera egin ahala,
|
handiagoa
da haien pisua. Gainera, hazkundeerritmo biziena duen taldea da.
|
|
|
Gurasoetako bat euskaldun zaharra edo jatorrizko elebiduna bada eta besteak euskaraz ondo hitz egiten ez badu (A+), lehen hizkuntza gaztelania duten seme alaben ehunekoa zertxobait
|
handiagoa
da, %2 inguru, baina adinean behera egin ahala ehunekoa txikiagoa da. Euskaraz hitz egiten duen bikotekide bakarra euskaldun berria bada (A), portzentajea handiagoa da, eta gero eta handiagoa, gainera, adinak behera egin ahala.
|
|
|
Gurasoetako bat euskaldun zaharra edo jatorrizko elebiduna bada eta besteak euskaraz ondo hitz egiten ez badu (A+), lehen hizkuntza gaztelania duten seme alaben ehunekoa zertxobait handiagoa da, %2 inguru, baina adinean behera egin ahala ehunekoa txikiagoa da. Euskaraz hitz egiten duen bikotekide bakarra euskaldun berria bada (A), portzentajea
|
handiagoa
da, eta gero eta handiagoa, gainera, adinak behera egin ahala.
|
|
|
Gurasoetako bat euskaldun zaharra edo jatorrizko elebiduna bada eta besteak euskaraz ondo hitz egiten ez badu (A+), lehen hizkuntza gaztelania duten seme alaben ehunekoa zertxobait handiagoa da, %2 inguru, baina adinean behera egin ahala ehunekoa txikiagoa da. Euskaraz hitz egiten duen bikotekide bakarra euskaldun berria bada (A), portzentajea handiagoa da, eta gero eta
|
handiagoa
, gainera, adinak behera egin ahala.
|
|
|
Antzeko zerbait gertatzen da A+ motako gurasoen seme alaben artean ere, baina kasu honetan lehen hizkuntza euskara duten seme alaben arteko aldea
|
handiagoa
da adin talde bakoitzean: 25 eta 29 urte bitarteko semealaben taldeko %69tik hasi eta gazteenen taldeko ia %90eraino (%88, 9).
|
|
|
Amaren hizkuntzaidentitateak aitarenak baino pisu
|
handiagoa
du, hizkuntza transmititzeko prozesuan.
|
|
|
Azkenik, gurasoetako batek ere ez duenean euskaraz ondo hitz egiten (X mota), balio handienek adin talde gazteenean bakarrik gainditzen dute %10a (%13); baina azpimarratu behar da portzentaje hori 25 eta 29 urte bitartekoen taldekoarena (%2, 3) baino ia 7 aldiz
|
handiagoa
dela, eta horrek hazkunde erritmo handia islatzen du.
|
|
|
• Amaren hizkuntza identitateak aitarenak baino pisu
|
handiagoa
du, hizkuntza transmititzeko prozesuan.
|
|
|
5 EAEko biztanleria osoan gizonezkoen portzentajea emakumeena baino pixka bat
|
handiagoa
da 3034 adin tartera arte, eta 35 eta 39 urteen artean portzentajeak parekatu egiten dira. 60 urtetik gora emakumeen portzentajeak hazkunde handia du.
|
|
|
Hala, lehen hizkuntza euskara bakarrik duten seme alaben portzentajea zaharrenen taldeko %17, 6tik gazteenen taldeko %23, 9ra igotzen da. Bestalde, lehen hizkuntza euskara eta gaztelania dituztenen taldea ez da %5era iristen 25 eta 29 urte bitarteko seme alaben artean eta, aldiz, balio hori hiru aldiz
|
handiagoa
(%14, 5) da 2 eta 4 urtekoen artean. Gehikuntza horien ondorioz, nabarmen murrizten da lehen hizkuntza gaztelania duten seme alaben kopurua; izan ere, %75etik gorakoa (%77, 7) izatetik ia %60ra (%61, 6) jaisten baita.
|
|
|
Piramidea 2 eta 29 urte bitarteko seme alaben adinaren eta sexuaren arabera lantzean (2 irudia), zenbait diferentzia ikus ditzakegu zenbaki absolututan, gizonezkoen kopurua emakumeena baino
|
handiagoa
delako. Baina portzentajeen balioei begiratzen badiegu lehen hizkuntzaren banaketari dagokionez adin talde desberdinetan ere sexuak ez du aldaketa adierazgarririk eragiten, adin talde bakoitzaren barruan, bi sexuentzat lehen hizkuntzaren portzentajea antzekoa delako.
|