|
2001
|
|
|
espantu gabe, lasaitasunez, onartu behar dugu euskaldun izateko eta sentitzeko modu ugari direla, eta euskara ideologia abertzalearekin identifikatzeko joera makurra" tresnakeria" arriskutsu bezain onartezina dela. Berdin  zait" euskara= abertzaletasuna" berdintze hori
|
euskararen gainean
jabetza esklusiboa izan nahi luketen sasieuskaltzaleek egina izan, edo euskaraz ageri den orori abertzaletasunaren agente ezkutuaren usaina har  tzen dioten fundamentalistek egina izan.
|
|
|
Paregabea zen, nolabait esan, Piarres Adame Lafonentzat, euskal literaturan berdintzekorik ez zuena. Hizkuntzagatik zioela uste nuen, nabari baita beti Elizanburuk
|
euskararen gainean
zuen nagusitasuna. Eta iritzi horrek iraun zuen hartu eta irakurri, ez da lan luzea ez nekeza, nuen arte.
|
|
2002
|
|
|
Kontua da, ordea, Euskaltzaindia ezin dela bizi funtsezkoa den datu berri hau kontuan izan gabe, oraingo egoera eta orain dela berrogei urtekoa berdintsuak direla pentsatuz. Gainera, kontura gaitezen, orain dela hogeita bost edo hogeita hamar urte,
|
euskararen gainean
ardura erakusten zuten gazte guztiak Euskaltzaindiaren alde zeuden.
|
|
2003
|
|
|
Liburu hau da
|
euskararen gainean
zehazki, eta hizkuntzen gainean eta euren irakaskuntzaren gainean orokorrago, idatzi zuen obrarik gailenena. Aurreko saio laburrak baino askoz beranduagokoa da, eta gai aldetik ere zabalagoa, askotariko alderdiak baitarabiltza euskararen gainean.
|
|
|
Liburu hau da euskararen gainean zehazki, eta hizkuntzen gainean eta euren irakaskuntzaren gainean orokorrago, idatzi zuen obrarik gailenena. Aurreko saio laburrak baino askoz beranduagokoa da, eta gai aldetik ere zabalagoa, askotariko alderdiak baitarabiltza
|
euskararen gainean
.
|
|
|
Hasteko esan behar da Oskillasok ahozko eta idatzizko
|
euskararen gainean
hausnarketa sakona eta zehatza egin zuela bere" euskara osotu" rako proposamena eta horretarako urratsak ematen hasi aurretik.
|
|
2004
|
|
|
Honakoa ez da ikertzaileak Bilboko
|
euskararen gainean
argitaratutako lehen lana: orain urte batzuk bertako euskararen ezaugarriei buruzko liburua idatzi zuen.
|
|
|
Bukatzeko,
|
euskararen gainean
filosofo entzutetsu batek esandako hitzak landatu nahi nituzke hemen. Hurrengo atalean gurekin izango dugu Martin Heidegger; oraingo hitz hauek, beraz, gerokoaren aurrekari gisa har ditzakegu.
|
|
|
Zeren eta ez dago gehiegi pentsatu beharrik, Euskal Herriko bi erdal komunitate nagusiek euskarari eta euskaldungoari buruz egiazki izan dezaketen irudia, itxurak itxura, guretzat bihotz-urragarria izan litekeela uste izateko. Ez naiz, bistan denez, aldian-aldian han-hemenka egiten dituzten inkesta soziolinguistikoen emaitzez ari; izan ere, hauetan
|
euskararen gainean
agertzen diren iritzi-usteek egiatik duten gauza bakarra itxurazko nahikundearen aitorpena izaten baita.
|
|
|
Egia esan, bere buruaren kontrolik ez duen euskal komunitateak ez dirudi kontrol handirik izan dezakeenik hizkuntzaren gainean, kontrol hori azken burura eramatea izaten baita bermerik handiena hizkuntzaren izaera eta erabilera desideologizatzeko. Oso oker ez banago behintzat,
|
euskararen gainean
erabateko kontrolik ez edukitzetik sortzen zaizkio ideologia-arazo hauek euskaldungoari. Hain zuzen, euskararen normalkuntzak galdegiten duen desideologizazioa Estatuak ezarria daukan kontrolak eragiten du, euskal komunitateak presio horri gain hartu ezin dionez.
|
|
|
Aitzitik, doi-doi atzekoz aurrera jarri beharko genuke Saizarbitoriaren iritzia, zinez gertatzen zaiguna ezagutu nahi baldin badugu: alegia,
|
euskararen gainean
euskal nazionalismoak daukan kontrol ideologikorik ezak edo kontrol eskasiak sorrarazten baitu hain justu ere euskararen auziari darion izaera ideologikoa. Imajina dezagun euskararen estatusa beste edozein Estatu-hizkuntzaren pare, erabateko kontrol politiko eta juridikoaren jabe, hizkuntza nazionalari dagokion lekunean.
|
|
|
Etimologías Euskéricas (1887) da Aranak
|
euskararen gainean
idatzitako lehen lana. Egileak berak esaten duen bezala, bi artikulu dira saio hau osa tzen dutenak, Gramática Elemental del Euskera Bizkaino deituaren sarrera gi sa eginak, hogei urte zituela (74).
|
|
2005
|
|
|
Joxe Ramon Zubimendiren eskutik (1993: 157) definituko ditugu ezaugarriok. Kontuan izan prentsarako edo irrati zein telebistarako
|
euskararen gainean
aritzen direla Zubimendi eta Esnal; kazetaritza osorik hartuta, alegia. Dena dela, aipatzen diren lege eta arauak ondo baino hobeto datozkigu ikus-entzunezko idazkerarako.
|
|
2007
|
|
|
Behin eta berriz gogoan erabili ohi dituen gaiez dihardu obra berri honetan: hainbeste maite duen
|
euskararen gainean
-Eta zeinen guti dakigun gure hizkuntzaren barne historiaz?-; klasikoetatik hasita gaur egunekoetaraino arrastoa utzi dioten pentsalari eta poeten inguruan-Epikteto, Baltasar Gracian, Nietzsche, Mirande, Xalbador, Gil Bera, Sarrionandia, baita Goizuetan zein Leitzan ezagututako herritarrak ere-; naturak eskaintzen dizkion aberastasun ugariei buruz-Lurra: nire maite bakarra, nire maisu bakarra, nire liburu bakarra...
|
|
|
De la antigiiedad y universalidad del bascuence en España (1728) izena emango dio bere lehen saioari. Mendearen erdiruntz berriro astinduko ditu
|
euskararen gainean
bestelako iritzia zutenak, bere Diccionario trilingue obraren hitzaurre luzean. Kritika garratzok, orduantxe aurretxoan atera zen Diccionario de Autoridades obran jalkitako iritzi eta usteei erantzutera zetozen.
|
|
|
Hortaz, hona, artikulu honetara, ekarriko ditut baiezkako perpaus hasierak soilik. Inork izan ez dezan dudarik Urruzunok darabilela euskara ona, bikaina, gain-gainekoa, hona hemen iritzi batzuk haren
|
euskararen gainean
:
|
|
|
– Hau baiki, egiazko jakintsua dela! Ez din nehoiz perpaus bakar bat euskaraz papereratu, baina beti erdaraz ari izan dun
|
euskararen gainean
, enfin, azpian edo saihetsean, nahi dunanean. Euskaldunak ez ditun alfabetatuak, euskaldun zaharrak dionat, eta tetele-herrestontzat euskaraz idaztea bargoei gaxura ematea dela deklaratu zinan noizbait gure astekari abertzaleren batean.
|
|
2008
|
|
|
Iberiera eta euskararen arteko erkaketak aspalditik datoz. Nahiz eta azken urte-otan berriro ere euskoiberismoaren segitzaileren batek sutsu eta gartsu bien arteko lotura estua inon ere onartuko ez litzatekeen eran defenditu, berezilari guztiek ikus-ten dute euskarak, edo hobeto esanda,
|
euskararen gainean
daukagun ezaguerak ez duela batere laguntzen iberierazko testuak ulertzeko. Eta nire ustez iberieraren alo-rrean aurrerapenak oso urriak izango dira testu elebidunen bat agertzen ez den bitar-tean, nahiz iberiera-latina zein iberiera-greziera izan.
|
|
|
Ezaguna da Hiztegi> Batua> egiteko erabili diren oinarriak, nagusiki, bi izan direla: Orotariko> Euskal> Hiztegia> eta Egungo> Eus-> raren> keta-lan> koa>) 3.> Nafarreraz idatzitako literaturaren eska-siak eta nafar euskalki edo herri-hizkera batzuen aztertze4 ezak berekin ekarri dute orain arteko hiztegietan Nafarroako
|
euskararen gainean
dugun informazioa urri sama-rra izatea. Hori ikusita, ezinbestekoa da bildu gabeko hizkeren (edo erdi-bilduta dau-denen) lexikoa jaso eta aztertzea. Horretarako, jakina, gizalanaz gain, euskararen aldeko jarrera behar genuke agintariengan, gobernukoetan zein herri-administraziokoetan, egin nahi dugun lana egiteko baliabide eta laguntza ekonomikoak behar bai-tira.
|
|
|
Hizkuntzalaritzaren munduan iraultza ekarri zuen beste liburu bat, Saussure-ren Cours de linguistique générele 1920an eskuratu zuen Azkuek, Broussaini eskatu eta hark Paristik lortuta94 Irakurketa horietan formatuta eta Azkuek
|
euskararen gainean
zuen ezagutza enpiriko sakonaren laguntzaz, Morfología vascak atzean utzi zuen Izkindeko eredua. Ostera ere Tovarrek azaltzen du hau ondo:
|
|
|
Iazkoan bezala, murde Goienetxek prediku guztiz interesgarria irakurri zuen, astekariak osorik argitaratu zuena eta guk artikulu honetan eranskin gisa emango duguna (ikus 2 eranskina). Alabaina, hitzaldi oso horretatik esaldi bakan batzuk aldatuko ditut hona, nire ustez nahikoa ondo islatzen baitute Donibaneko alkate euskaltzalearen pentsaera
|
euskararen gainean
:
|
|
|
Horretan zerikusia izan dezake Patxi Lopezek
|
euskararen gainean
egin zuen aldarrikapen ofizialak. Adierazpen horrek nik uste bi helburu zituela:
|
|
2009
|
|
|
Egungo berriak komentatuz hasi genuen bazkari batean egotea gertatu zait oraintsu. Eta batek, nik noizbait aipatu izan dudan
|
euskararen gainean
aplikatu beharko litzatekeen CRM delakoaren gainean galdetu zidan. Bere buruhaustea ez zen hainbeste nola funtzionatzen duen jakitea, sistemaren funtsa ulertzea bezainbeste.
|
|
|
Ill da Euskera! Betiko itxi dauz begiak!" larriminezko hitzak idatzi zituen santugile bizkaitarrak galtzear ikusten zuen
|
euskararen gainean
. Egia da Arrese Beitiak berak irabazi zituela hurrengo urteko Lore-Jokoak ere, Maulen ospaturikoak, eta haietara aurkezturiko bertsoetan, urte bakar baten aldearekin, berpiztu egin zuen euskara, honela baitio on Felipek bere pozaldian:
|
|
2010
|
|
|
Primingak, aldiz, erakutsiko liguke albiste horietan euskara zeri lotuta agertzen den; adibidez: ...enei, berreskuratze ahaleginei... tziarengana ideologia hutsa helarazteko erabiltzen bada. hortaz, komunikabide batzuek eta besteek euskarari buruz zabaltzen dituzten bertsioak eta esanahi ezberdin guztiak aintzat hartu beharko dira. lan nekeza, baina ezinbestekoa igorritako informazioaren atzean zer-nolako framingak dauden eta horiek bultzatzen dituzten interesak ezagutu ahal izateko. horregatik,
|
euskararen gainean
dauden framingak zorroztasunez eta sendotasunez aztertu ahal izateko, teoriarantz jo beharko dugu, beste behin, urrats berri honetan Vicente Mariño eta lópez rabadán-ek bereizten duten framingaen inguruko ikerlerro motak erabiliz. gure ustez, egile horien sailkapena (Vicente Mariño eta lópez rabadán, 2009: 23 -24) lagungarri gerta dakiguke euskararen inguruko hautemateen eta irudikapenen —framingaren— xehetasunak hobeto ezagutzeko eta ulertzeko. horregatik, framinga inguruko ikerlerro nagusiak aurkeztuko ditugu hurrengo lerroetan.
|
|
|
Aurrerapausoa, eta naturalagoa-esango nuke, nik-: euskaraz hitz egin eta bizi gaitezen gehiago,
|
euskararen gainean
gutxiago hitz eginez.
|
|
|
Astelehenetan normalean zeri buruz hitz egiten dugu? Futbolari buruz, edo asteburuari buruz, eta horri buruz jende askok asko dakigu, hitz egiten dugulako horri buruz; baina
|
euskararen gainean
ez. Esperientziak, erakutsi die, gogoeta saioetan parte hartu duten langileek portaera aktiboagoa dutela.
|
|
2011
|
|
|
Oso gomendagarria den Autopsiarako frogak, Koldo Izagirreren liburutik hartutako pasartea da, eta aste honetan bertan
|
euskararen gainean
izandako adierazpen eta ika-mikaren harira ekarri dut hona.
|
|
|
606 Plangintzak zehazki honen gainean honakoa zioen: «Euskal Herriko Unibertsitatea,
|
euskararen gainean
egin daitezkeen ikerketa linguistiko, filologiko, literario zein soziolinguistikoen locus-a, alde horretatik, gure Unibertsitatearen ikerke [t] a -gai espezifiko bezala, beharrezko ikusten da, komunitate unibertsitariotik euskararen gainean ikerketa bat proiektatzen denean, laguntza ahalik eta zabalena eskaintzea eta bideratzea. Alde horretatik, euskararen gainean egiten den ikerketa, eta batipat, euskararen gaurkotze edo modernizaziorako bilakaeraren gainean egiten den lana, Euskal Herriko Unibertsitatearen iharduera arlo priotariotzat jotzea proposatzen da» (UPV/EHU, 1990:
|
|
|
606 Plangintzak zehazki honen gainean honakoa zioen: «Euskal Herriko Unibertsitatea, euskararen gainean egin daitezkeen ikerketa linguistiko, filologiko, literario zein soziolinguistikoen locus-a, alde horretatik, gure Unibertsitatearen ikerke [t] a -gai espezifiko bezala, beharrezko ikusten da, komunitate unibertsitariotik
|
euskararen gainean
ikerketa bat proiektatzen denean, laguntza ahalik eta zabalena eskaintzea eta bideratzea. Alde horretatik, euskararen gainean egiten den ikerketa, eta batipat, euskararen gaurkotze edo modernizaziorako bilakaeraren gainean egiten den lana, Euskal Herriko Unibertsitatearen iharduera arlo priotariotzat jotzea proposatzen da» (UPV/EHU, 1990:
|
|
|
«Euskal Herriko Unibertsitatea, euskararen gainean egin daitezkeen ikerketa linguistiko, filologiko, literario zein soziolinguistikoen locus-a, alde horretatik, gure Unibertsitatearen ikerke [t] a -gai espezifiko bezala, beharrezko ikusten da, komunitate unibertsitariotik euskararen gainean ikerketa bat proiektatzen denean, laguntza ahalik eta zabalena eskaintzea eta bideratzea. Alde horretatik,
|
euskararen gainean
egiten den ikerketa, eta batipat, euskararen gaurkotze edo modernizaziorako bilakaeraren gainean egiten den lana, Euskal Herriko Unibertsitatearen iharduera arlo priotariotzat jotzea proposatzen da» (UPV/EHU, 1990: 27).
|
|
|
Ermuko bileran idazleek zin bat egin zuten («Ermuko zina»): literatur
|
euskararen gainean
hartutako erabakiak, eta Euskaltzaindiak Oñatiko bileran erabakiko zituenak errespetatu eta jarraituko zituztela. Txillardegik bilerara joaterik izan ez zuen arren, bere txostenean esplizituki adierazita utzi zuen bere zina85 Txillardegik Ermuan, aurretik Euskaltzaindiaren maiatzeko bileran egindako zina berretsi zuen.
|
|
|
Hala ere, hizkuntzaren batasun-prozesu akademikoa (eta ofiziala) ez zen 1968 urtera arte hasi, orduan sortu baitzen Euskara Batua, nahiz eta orduan oinarrizko arau ortografiko gramatikalak baino ez ziren hartu. Alde horretatik, Euskara Batua 1968tik aurrera Akademiak eraikitako estandarrari jarritako izena da108, eta beraz, ez da zuzena 1968 urtea baino lehen Euskara Batuari buruz hitz egitea (ikertzaile askoren lanetan ikusi dugunez), hots, Euskara Batua,
|
euskararen gainean
eraikitako estandar baten izen propioa delako. Urte horren aurretik euskaltzaleak euskararen batasunaz mintzatzen ziren, baina ez Euskara Batuaz.
|
|
2012
|
|
|
Izan ere, egoera gutxiagotu batean dagoen neurrian, hizkuntza aniztasun errealitate honek, euskarak duen eta izan behar duen lekuaz hausnartzera behartzen gaitu. Beraz,
|
euskararen gainean
birpentsatu beharko da halabeharrez. hizkuntza aniztasuna aliatu gisa hartzen du Auzokok, elebitasunaren ordezko gisa. euskara kohesio eta komunikazio hizkuntza izatea du helburu. horretarako, beste kulturak eta hizkuntzak onartzea oinarrizkotzat hartzen du, beste kulturetako herritarrengana hurbiltzeko eta euskara bultzatzeko estrategia gisa. kultura gutxiagoturiko herritarrak aliatu ezin hobeak... Nahikoa al da?
|
|
|
Dena berria izan da. Hamabost egun hauetan alde handia sumatu dut
|
euskararen gainean
dudan ezagutzan. Alejo:
|
|
|
6 Enpresan
|
euskararen gainean
iritziak eman, iradokizunak edota proposamenakegiteko prest nago.
|
|
|
12 Interesatzen zaizkit enpresan
|
euskararen gainean
idatzi eta jartzen diren ohar etaartikuluak.
|
|
|
Eta
|
euskararen gainean
zer galdetzen dizu jendeak?
|
|
|
Gazteak, hitanoa eta euskara Azpeitian gai hartuta bildu ziren herenegun Sanagustinen, Kike Amonarriz gidari, Josu Goenaga, Maitane Izagirre eta Maddi Aranguren azpeitiarrak. Hirurek Azpeitiko
|
euskararen gainean
eginda dituzten ikerketak aurkeztu zituzten, 30 bat lagunen aurrean.
|
|
|
Hizlariak aurrera egin ahala, eta gaia politikaren esparrura hurbiltzen hasi orduko, entzuleen arteko zenbait aurpegi itxuraldatzen hasi ziren zertxobait, nahiz eta edukazioak eskatzen duen gisan ez zen aparteko imintzio eta zalapartarik nabaritu (gure herrian izan zen hitzaldi hori eta bertan denok elkar ezagutzen dugu). Izan ere, botere politikoa eta
|
euskararen gainean
dauden jarrerak nolabait bitan laburbiltzen baitira: a) botere nazionalak edo burujabetzak normalizatuko du euskararen egoera (beste modu batean esanda, burujabetzarik edo euskal estaturik gabe euskarak ez dauka zer eginik); b) Gaurko testuinguru soziolinguistikoan botere politikoa lortzeak ez du bermatzen inola ere Euskal Herriaren garapenik.
|
|
2013
|
|
|
Kontua aspaldikoa da. El libro negro del euskera liburuan biltzen dira
|
euskararen gainean
esan diren hitz eder asko; esate baterako, Juan de Marianak (XVI-XVII) esaniko hura: Solo los vizca�-nos conservan hasta hoy un lenguaje grosero y bárbaro, que no recibe elegancia.
|
|
2014
|
|
|
Gazteek hizkuntzen inguruan eta, zer esanik ez,
|
euskararen gainean
, duten motibazioa ikusita, ikerketan dabiltzanek proposatutako baliabide berriak abian jarri beharko lirateke. Penagarria bada ere, nahiz eta aurrera pausuak nabarmenak izan esparru batzuetan, oraindik ere, gutxi galdu eta irabazteko asko dugun mezua egokia delakoan nago.
|
|
|
Bestelako bizipenek bultzatuta
|
euskararen gainean
oparoago mintzatu ahal izan direnak, azken euskaldun haiekin bizi izandakoak dira eskuarki, baten bat ondo-ondoan izan zutenak. Etxe barrenean ia beti, edo, oso lantzean behin?
|
|
|
Getxo udalerriko ikastetxe eta institutuek ere jarduerak egingo dituzte
|
euskararen gainean
. Ekintza horietako askok abenduaren 3a izango dute ardatz.
|
|
2015
|
|
|
Ez dira oso ezagunak egin oraindik, baina existitu existitzen dira. Bertan lantzen dena oso egokia dela diote euskal herritarrok
|
euskararen gainean
dugun pertzepzio, jarrera eta portaeran eragiteko; norbere hizkuntza-ohiturei buruz hausnarketa eginez.
|
|
|
EMUN kooperatibak sortu eta antolaturiko ikastaro hauetan motibazioa eta jarrera-aldaketak lantzea da helburua. Bertan lantzen dena oso egokia dela diote euskal herritarrok
|
euskararen gainean
dugun pertzepzio, jarrera eta portaeran eragiteko; norbere hizkuntzaohiturei buruz hausnarketa eginez.
|
|
|
Larramendi, jakina, jarrera horiek baztertzen ahalegindu zen. Esate baterako, 1745ean argitaratutako hiztegian?
|
euskararen gainean
sekula argitaratu den lehena, erdal hitzen ordain euskaldun guztiak jarri zituen, bata bestearen ondoren, bakoitza zein euskalkitakoa zen esan gabe.
|
|
|
Larramendik euskalkien eta
|
euskararen gainean
idatzitako zenbait gauza oso kontu handiz hartu behar dira: espainiarrei begira esandakoak dira, ez euskaldunendakoak.
|
|
|
Kardaberazek ere eragin handia izan zuen bere garaiko gizartean. Sortzez hernaniarra, Araban eta Bizkaian ibili zen misio lanetan, eta
|
euskararen gainean
sekula egin den lehenbiziko saioa plazaratu zuen 1761ean; euskara hutsean idatzita, gainera: Euskeraren berri onak.
|
|
|
Orain euskeraz egiten diren gauzakbehintzat legezkoak izango dira. Udalek
|
euskararen gainean
daukaten eskumena ere bestegai gatazkatsu bat izan da jurisprudentzian, hori ere argitu da. Baina iruditzen zait ez delanahikoa udalek euskara sustatzeko eskumena dutela esatea; legeak esan behar duena udalek euskara sustatu behar dutela da, eta horretarako eskumena dutela.
|
|
|
Humboldt hizkuntzalaria izanik eta euskarak isiotu zion interesa kontuan hartuta, ez gara harrituko Bilboko
|
euskararen gainean
oharrik egin izanagatik. Zeren bai, XIX. mendearen hasieran Bilboko hizkuntza euskara zen, bilbotarrek haien egunerokoan erabiltzen zutena.
|
|
|
Eta, adibide bakun horiez gaindi, esango nuke sentimendu orokortua izan zela Korrikan parte hartu zuten milaka lagunen artean bagara hori bizitzea. Are, bagara hori, nola edo hala,
|
euskararen gainean
altxatzen dela sentitzea.
|
|
|
Esango nuke sentimendu orokortua izan zela Korrikan parte hartu zuten milaka lagunen artean ‘bagara’ hori bizitzea. Are, ‘bagara’ hori, nola edo hala,
|
euskararen gainean
altxatzen dela sentitzea orain hain esangaitz; zergatik hartzen diegun zaharminduaren antza, zergatik eransten zaigun lizun gustua eztarri eta mingainean esaten ditugunean. Zergatik eta zeren arabera sentitzen dugun bagarela, eta zergatik zaigun hain ezinezkoa garen horri izena jartzea.
|
|
|
Ez da, gainera, ezer berria. Aitzitik, abertzaletasunaren parte batek bederen identitatearen funtsa
|
euskararen gainean
zutointzeko hautua egin du historikoki: euskararen herri garela aldarrikatu du, hizkuntzaren jabe denari eman dio euskaldun izaera, identitatea.
|
|
2016
|
|
|
Tolosarat [Okzitania] izan nintzen [frantses] letra modernoen ikasterat. Orduan, Jacques Allieres irakaslea ezagutu nuen, zeinak euskara ikasi baitzuen eta anitz baitzekien
|
euskararen gainean
ere. Hamar lengoaia mintzo zituen!
|
|
|
Lizentzia ukan-eta, sartu nintzen, eta kolegioetan irakaskuntzan aritu nintzen, bertzeak bertze, Maule eta Hazparnen. Hartan, lan bat egin nahi nuen
|
euskararen gainean
, eta Allieresek proposatu zidan erlijioari buruzkoa egitea; baitzen 500 orriko liburu bat giristino perfektua izateko, ustez, Lopezena, 1782koa; Frantziako Iraultza aitzinekoa eta dena zuka idatzia! Adibidez, ez zen idatzia hemen daro, baizik eta hemen diagozu edo doozu.
|
|
|
Eta, are, gaur egun oraindik ere ez al zaizkio egozten? Eta, ze espektatiba eta aurreiritzi ditugu emakumearen gainean eta
|
euskararen gainean
–Eta zeintzuk gizonen gainean eta gaztelera eta frantsesaren gainean?
|
|
|
Hor badira" tipula errellenatuac" edo" patatazco cocretac" edo" almendrazco gazta" edo" arrautz errealac". Baditu
|
euskararen gainean
ere erakaspenak: erraspill pepitoria omen da, postrea mai-azquen, eta ezetz igarri zer den arrozezco mamia?
|
|
2017
|
|
|
Azken urteotako gogoeta gehienetan euskalgintzatik eta gizartetik
|
euskararen gainean
darabilzkigun diskurtsoak egokitu beharra azpimarratu da. Behar hau bi arrazoirengatik sortu da batez ere:
|
|
|
Ikertu duguna garai horietan euskararen egoera soziolinguistikoan zegoen diskurtsoa da. Esan gabe doa,
|
euskararen gainean
, lau urte hauetan (1982/ 83 – 1986/ 87) milaka iritzi aurki ditzakegula, beraz, galbahe lana egitea ezinbestekoa da. Batez ere, hizkuntzaren egoera ahalik eta modu orokorrenean deskribatzen zuten iritzietan jarri dugu arreta.
|
|
|
Erreferentzialtasuna litzateke bigarren xedea, eta, horri denaz bezainbatean, Gasteizen euskararen eta euskaldunon komunitatearen ikuspegi globala lantzea eta komunikazio plana egitea proposatu zen. Horrek, nahitaez, Geuren marka indartzea lekarke, Geu
|
euskararen gainean
ahots kualifikatu bihurtzea, eta hedabideentzat ere erreferente izatea lortzea.
|
|
|
Grandmontagne delakoa eta arestian aipaturiko Jose R. Uriarte izan ziren La Vasconia aldizkariaren fundatzaile eta zuzendariak, baina, ezarian-ezarian pentsaeraz urrunduz joan ziren elkarrengandik; azkenean, bien arteko haustura osoa gauzatu zuen Unamunok Bilboko hitzaldi ospetsuan
|
euskararen gainean
esandakoak, auzi horri buruz kontrako iritziak zeuzkaten-eta, Grandmontagnek alde, Uriartek aurka. Eztabaida horren ondorio bat izan zen Daniel Lizarralderen inkorporazioa, eta baita ere La Vasconia hortik aurrera La Baskonia bilakatzea.
|
|
2018
|
|
|
Beste era bateko elkarguneak ere behar ditugu euskaldunok,
|
euskararen gainean
aritzeko eta sarea osatzeko. Izan ere, aukera gutxi izaten ditugu euskarari buruz hitz egiteko.
|
|
|
Lekuez gain, ordea, beste era bateko elkarguneak ere behar ditugu euskaldunok,
|
euskararen gainean
aritzeko eta sarea osatzeko. Izan ere, aukera gutxi izaten ditugu euskarari buruz hitz egiteko.
|
|
|
Azken helburu honetan funtsezko eginkizuna du Euskaltzaindiak, hizkuntzaren normalizaziorako beharrezkoa den estandarizazioa zaintzeko eta euskarak arlo guztietan bizirik iraun dezan.EUSKALTZAINDIAK EHUN URTE BETEKO DITU AURTENAurten Euskaltzaindiaren mendeurrena izango da. Sortu zenetik (1918-1919) Bilbon izan du beti egoitza nagusia, Euskal Herriko lau Foru Diputazioen babesarekin eratu bazen ere.Euskal Autonomia Erkidegoko Estatutuak,
|
euskararen gainean
, aholku-erakunde ofizialaren maila eman zion Euskaltzaindiari. Ildo horretan, bere eginkizunak euskararen gramatikaren arauak ikertzea eta ematea, euskararen erabilera bultzatzea eta euskararen eskubideak zaintzea dira.Aurreneko lau euskaltzainak, 1919an, Resurrección María de Azkue, Luis Elizalde, Julio Urkixo eta Arturo Campión izan ziren; lehenengo Euskaltzainburua, berriz, Resurrección María de Azkue.Hasieran Euskaltzaindiak bi sail zituen:
|
|
|
Arraioz ekarri dugu autura Bruno Etxenikeren eskutik goazela, baina ni beste adibide batek inpaktatu nau, Uriarte frantziskotarrak kontatutako batek. Uriartek eskutitz bat idatzi zion printzeari Zeberiotik 1859ko irailean, zuzentzeko herri horretako
|
euskararen gainean
zuen ideia oker bat. Diotsonez, konbentzituta zegoen Zeberioko euskara Ugaokoaren antzekoa zela, eta ez Arratia aldekoarena, baina, zer-eta Zeberiotik inoiz irten gabeko zazpi-zortzi urteko umeak bildu eta galdetu die, eta aho batez guzti-guztiek ihardetsi diote atea, bidea, etsea, gurea Arratian legez, eta, ostera, batek ere ez atie, bidie...
|
|
|
Iruñea: Iruñeko Udala, 21 -44- (2000) Iruñerriko eta inguruetako ibarren
|
euskararen gainean
. Euskera, 45: 2, 881 -920- (2010) Iruñerriko euskararen ezaugarriak.
|
|
|
Salaberri Zaratiegi, Patxi, 2000," Iruñerriko eta inguruko ibarretako
|
euskararen gainean
". Euskera, XLV -3 (2000) 881 -921.
|
|
2019
|
|
|
Euskalgintzatik eta gizartetik
|
euskararen gainean
darabiltzagun diskurtsoak egokitu beharra maiz azpimarratu da. Behar hau bi arrazoirengatik sortu da batez ere:
|
|
|
Errealitate soziala zizelkatzen den gorputzak garela, errealitate eta arau soziala gorpuzten den lekua garela hartzen du abiapuntutzat Izaro Ieregi artistak bere kultur kronikan. Bilboko Okela sormen lantegiaren sortzaile eta kide izan da Ieregi oraintxe arte, eta azken bost urteetan artearen, generoaren eta
|
euskararen gainean
zurkaiztu den proiektuan ikasi eta bizi izandakotik begiratzen dio Marina Garces filosofoak" garai postumoak"-heriotza ondorengo garaiakdeitzen dion gure garai honi. 90eko hamarkadatik hona artea eta gorputza nola lerratu diren aztertzen du Ieregik.
|
|
2020
|
|
|
Joxe Azurmendiren azken liburu argitaratuan, errebelazio bat izan da niretzat Agustin Pascual Iturriaga hernaniarraren figura (1778-1851) eta hari egindako merezitako goresmenak. Bere garaiko semea eta egungo talaiatik begiraturik, hutsune batzuk ere bazituen
|
euskararen gainean
, baina goresgarria inondik ere haren lana.
|
|
|
Modu ia tragikoan. Tragedia bat ari baitziren iragartzen
|
euskararen gainean
. Horrela bizi du Mirandek, adibidez:
|
|
|
Mas alla del libro negro (2018). Bietan
|
euskararen gainean
mendeetan izaniko aurrejuzgu negatiboak bildu zituen, hizkuntzari eragindako kaltea eta kultur ezintasuna erabaki politikoz (omisioz, ekintzaz edota debekuz) eragindakoak zirela frogatzeko. Liburu beltzean frankismoaren garaikoak deskribatu zituen, eta, Asedio al euskera izenekoan, aldiz, demokrazian suertaturikoez mintzatu zen, euskararen aurkako aurrejuzgu interesatuek inoiz baino biziago zirautela erakutsiz.
|
|
2021
|
|
|
Harrezkero
|
euskararen gainean
ere egin dira lan zehatzagoak. Ezinbestean Alberdi (2014b) eta bere ikerketa taldeak egindakoa aipatu behar da hemen.
|
|
|
Norgehiagokan eta norberaren arrakastan edo aberastasunean oinarrituriko lidergoak sortzera bideraturiko proiektuak baino gehiago, iritzi kritikoan, lankidetzan eta gizarte-egitasmoetan oinarrituriko eta sarbide unibertsala bermatzen duen goi-mailako ikasketa-sistema behar dugu, lehenengo eta bigarren mailako graduatuak ezartzen ez dituena. Haatik, unibertsitate eredu elitistek publikoetan eragiten dute, eta kanpoko finantzaketa bilatzera, ingelesa
|
euskararen gainean
jartzera, edo ikasketa-eredu neoliberalak saritzera behartzen dituzte, pribatizazioa bultzatzen duten bitartean. COVID-19aren pandemiak ikerketa publikoaren barrenak agerian utzi ditu, aspaldian inbertsioa arlo pribatura desbideratzen ari baita.
|
|
|
" Euskara, katalana bezala, hizkuntza ofiziala da, baina ezagutu beharreko bakarra gaztelania[.]. " Euskal Hezkuntza-sistema Nazionala" eraikuntza aldarrikatzen dugunean, edozein estatuk arautu eta ezarririk daukan hezkuntza-sistema bera eraikitzea aldarrikatzen da, zeinetan irakaskuntza eleaniztuna bertako hizkuntza nazionalaren, hots,
|
euskararen gainean
eraikiko baita. Eleaniztunak zentzurik ez du bertako hizkuntza azpiratu eta ahuldu baten bizkar egiten bada.
|
|
|
Hitzarmenaren sinatzaileek Euskaltzaindiak epe ertaineko finantzaketa egonkortzeko eta behar diren ebaluazio eta segimendu mekanismoak ezarri ahal izateko lankidetzan jarraitzearen beharra azpimarratu dute. Horrela “Euskaltzaindiari finantzaketa bermatuko zaio,
|
euskararen gainean
dituen arau, kontsulta, ikerketa eta zabalkunde eginkizunak bete ditzan”. Eusko Jaurlaritzak 5.040.000 euroko urte anitzeko dirulaguntza emango dio Euskaltzaindiari, Arabako Foru Aldundiak 400.000 eurokoa, Bizkaikoak 1.420.000 eurokoa eta Gipuzkoakoak 900.800 eurokoa.
|
|
2022
|
|
|
Eta aurrera jarraitzeko bideari buruz eztabaidatzeko beharra ere nabarmendu du, bestetik. «Euskarari buruz,
|
euskararen gainean
, egoera hobetzeko, ajeak sendatzeko, hizkuntza politikak kritikatzeko, hobetzeko, konponbideak bilatzeko hitz egin beharra daukagu, tabuak, lotsak, jarrera esentzialistak, politikakeriak eta itxura bete beharrak alde batera utzita, zentzuz eta borondate onez. Euskararentzat hobe da euskarari buruz hitz egitea, bere alde korri egitea baino».
|
|
|
Zer esana eman dute Ramon Saizarbitoriak
|
euskararen gainean
esandakoek. Inoizko euskaldun kopururik handiena dago gaur egun —zioen—, baina inoizko erabilerarik txikiena.
|