|
2000
|
|
|
Euskarak lehen aldiz izan zuen ofizialtasuna, epaitegiak barne, Nafarroako erresuman izan zen, bertako historiak hala erakusten
|
duenez
. Uste hori nuen nire irakurketen arabera, eta horren lekukotasuna agertzen digu Jimeno Juríok ere bere Navarra.
|
|
|
Iritzi horren arabera eta aurrera begira, zientzia eta tekniken etorkizunekoa den ingelesa zergatik ez? Baina hemen, gaur egun, gezurra badirudi ere, elebakardunen itsutasunak agertzen
|
duenez
,, pluralistak, omen.
|
|
|
Berak azaldu didan naturaltasun guztiarekin saiatu naiz, Bitakora, zure orrietan idazten, nahiz eta hasieran harritu egin naizen, munduko gauzarik normalenak balira bezala kontatu baitizkit kabina barruan gertatutakoak. Gidariaren tirantedun kamixeta goitik behera bustitzen zuen izerdiak izan zuen errua, Rocíok onartu
|
duenez
.
|
|
|
Eta ez nuen kulparik. Izan ere, ez al da egia, jaun André, ezen hain dugula bizi-nahia eta iraun nahia senari eta lotua —gizonak lehenik eta behin bizi eta iraun egin nahi
|
duenez
gero—, non lehenagokoa baita, beti eta ezinbertzez, geure burua salbu ikusteagatik senti dezakegun bozkarioa, bertzeak hiltzen ikusteagatik har dezakegun pena baino. Ote da hori zeren, bertzeen heriotzak gure bizitzaren inportantzia azpimarratu ez ezik, bat bateko betikotasuna ere sentiaraz baitiezaguke, azken finean...?
|
|
|
Ohi
|
duenez
, kafeak erregura ernatu zidan, eta gutiziari amore eman ez eman egon nintzen pixka batean, afera trenkatu gabe. Gogoa tabakotik barreiatu nahirik, egun berriarekin etorkizun ziren nekeen neurria hartzeari ekin nion, sukaldeko kadiran jarria.
|
|
|
—Ramirez sasikume bat duk noski, eta ez hagitz azkarra, ordenagailuaren unitatea gaur arte agentzian egoteak salatzen
|
duenez
. Alabaina, nire menpeko gizona duk, eta hari sinetsi beharrean nagok.
|
|
|
Jakina denez, Urtxipia, informazio konfidentzialean aditua, bere bulegoan hilik agertu zen lehengo larunbatean, hilak 14, buruan bi tiro zeuzkala. Lehenbiziko momentuetan polizia krimen pasionalaren arrastotik ibili bada ere, egunkari honek jakin ahal izan
|
duenez
..."
|
|
2001
|
|
|
‘Fernand Braudel frantziar historialariak esan
|
duenez
, historiak oraina jaten du... ’ esanen du John Masefield izeneko batek.
|
|
2002
|
|
|
–Esan
|
duenez
, gaixotasunari esker ulertu zuen hobeto bizitzaren balioa –ondorioztatu zuen Haritzek. Haren mantak doi doi estaltzen zion gorputz erraldoia.
|
|
|
–Ematen
|
duenez
–gaineratu zion Imanolek–, irakaspenekin jarraitu nahi zuen.
|
|
|
–Alex ezagutzen omen zuen –azaldu zien besteei– Duela pare bat hilabete agertu omen zen Astigarribian, eta ermitaren gaineko lan bat egin behar zuela esan omen zuen. Ermita itxita egon ohi zen, ematen
|
duenez
, baina berak gordetzen omen zuen giltzetako bat.
|
|
|
Buf. Ematen
|
duenez
suak hartutako mundua behar din bizirik dagoela sentitzeko. Beltzaran hari bota zion begia.
|
|
|
–Ama eraman ditek. Medikuak esan
|
duenez
zera dik... apendizea edo –erantzun zidan izebak.
|
|
2003
|
|
|
Monikak kontatzen
|
duenez
, gordeleku horietako batetik atera berria balitz bezala agertu omen zitzaion azken hitzordura, zurbil, gogo txartua, egun biko bizarrarekin, eta arazoak zituela, aitortu omen zion, bere plana aurrera eramateko. Ez omen zen izatez bere bizitzako zertzeladak kontatu zalea.
|
|
|
Eliz mutiko batek kontatzen
|
duenez
, don Estebe eskailera batzuk igotzen ari zela, sotanapetik begiratu, eta galtzek ezin disimulatu zituztèn bi zango luze igarri zizkion, apaizari leporaino iristen omen zitzaizkionak, esparrago batzuk iduri. " Belabeltz beltz bat ematen zian, baina zikoinaren hankak zituena", zioen.
|
|
|
Hitzak berak adierazten
|
duenez
, eskuz idatzitakoak dira niretzat eskutitzak. Gutunak, berriz, idazmakinaz edo ordenagailuz idatzitakoak.
|
|
2004
|
|
|
euskalgintza, egun nagusi omen den ereduetan mamiturik, giza balioen aurkako edukiz eta balioz hornitua dagoela? Utz ditzagun, bada, euskara berpizteko ahaleginak eta saioak, klonazioaren arriskuak euskalgintza askatasunaren aurkako giza jarduna bihurtzen
|
duenez
. Jakitekoa litzateke, bai horratik, errautsetatik piztutakoa, ez euskara, baizik eta lan honen hasieran ahotan hartuta erabili dugun bere anaia balitz (Rikardo), zer esango zukeen hark bere anaiaz?
|
|
|
Horrenbesteko xehetasunez ondutako kritikaren emaitza ez da isiltzekoa, ez horixe. Merezi du, merezi
|
duenez
gero, xehetasunen hari meharraz ehundutako gogoeta hemen azaltzea: –Hala da.
|
|
|
Konforme: euskalgintzaren eta euskal kulturaren esparruak berezko jarduera autonomoa behar
|
duenez
, berezkotasun hori ez da joko politiko alderdikoien mirabe bihurtu behar. Guztiarekin ere, korapilo hau askatzea ez da horren gauza erraza:
|
|
|
Hizkuntza menderatuen ukapena eragin duen nazionalismoa izan dugu hizpide. Bidezkoa iruditzen zait, bidenabar, bere hizkuntza desideologizatu duen nazionalismo hori hemen berriro harira ekartzea, euskararen erabilera hautakizun librearen esku ikusi nahi
|
duenez
gero euskal idazleak. Are gehiago:
|
|
|
Haratagoko erantzukizuna dauka amnesiak jota daukan bere oroimen historikoan. Euskaldungoaren estigmatizatze politikan bertatik bertako ardura izan
|
duenez
, leporaino sartua dago herri honen hondamen nazionalaren lokatzetan. Irainaren eta isekaren jokaera doilorrean ardura zuzena izan ez duenean, euskaldunaren duintasun apalduari irri maltzurraz erantzun dio gehien gehienetan.
|
|
|
Gizarte politikoan gertatzen diren gauzak bakarrik dira nonbait hizkuntza komunitate batek bestea lurperatzea, gizarte zibilak ez du horretan zerikusirik izan. Gizarte zibilaren eskuak garbi daudenez, bekatu arrastorik egin ez
|
duenez
, lepora diezaiegun politiko profesionalei Estaturik gabeko herri nortasunen suntsipena.
|
|
|
Guztiarekin ere, Islandia zeren eta noren gutxiengoa da? Arrazoi du Paulo Agirrebaltzategik, arrazoi
|
duenez
, izendapen arbuiagarri hori auzipean ipintzerakoan. –Hizkuntzak, Herriak bezala, ez dira inoiz minoritarioak edo gutxiengoarenak.
|
|
|
Arnasaren pare irudikatu digu Estatuaren eragin indarra. Sistema nazionalaren hizkuntza politika Estatuaren eginkizuna denez, eta honek lurraldekako askatasun eta aniztasunik onartzen ez
|
duenez
, euskararen arnasa ito eta berea ezartzen digu mihi ahoetan. Guztizkoa da, ez neurri batekoa, bi Estatuok antolatu duten egurats itogarria.107
|
|
|
Soziolinguistikak soziologiatik ezer baldin badu, jakintzagai honetan gabiltzanok oinarri oinarrizko gauza bat ez genuke sekula ahantzi. Jakintzagai honek psikologiatik gehiegi eta soziologiatik gutxiegi eduki
|
duenez
, zilegi bekit soziologiaren harrobitik jakingarriak izan dakizkigukeen zenbait ideia ateratzea. Demagun, esaterako, sozializazioaren joan etorrian gertatzen zaigun hainbat doitze kontu argitu nahi dugula, gizakion gizarteratze mekanismoak azaltzeko.
|
|
|
Juan Luis Goikoetxearen esanetan, hiztunari eska dakiokeena ezin da hizkuntzaren ingurune orokorretik kanpo planteatu, ondoren halako eta halako ezaugarriak dituen mintzamolde distiratsua eskatzeko: . Elebitasunak indar berdintasuna eskatzen
|
duenez
, euskarak ere erdararen pare bizitzeko, gizarte normalizatua behar du. Horrexegatik da zentzugabea, esate baterako, euskara espainoldu edo frantsestua satanizatzen ibiltzea, bizi dugun girotik deskontestualizaturik.
|
|
|
Marteko euskara gisa definitu izan dute, ordea, euskara batuaren izenean itxuratutako mintzamoldea.581 Baina, aitortu bezala, euskara batuari ezin omen dakioke halako deiturarik ezar: . Bestalde, euskara batuari erantsi nahi zaion artifizial kutsu horrek, bidezkoa ez izateaz gainera, bai baitirudi euskalkiz mintzo diren analfabeto guztiak hiztun eredugarriak direla?, aspaldiko salatzaile nagusiaren hitzez Marteko euskara delako etiketak, mesede baino kalte handiagoa egiten du, Juan Ignacio Pérez Iglesiasek, EHUko euskara errektoreorde ohiak zuhurki salatu
|
duenez
, horrek, azken buruan, euskaldun berriak erdaraz egitera gonbidatzen dituelako, hainbeste nekez ikasi duten euskara baztertuz, eta, bide batez euskara ikasteko inolako ahaleginik egin ez dutenen zabarkeria eta alfertasuna xuritzen duelako. Hori al da ba nahi duguna? 582
|
|
|
Euskaldun berriak euskara erabiliko du honetarako edo hartarako mamua agertzen zaionean. Baina elebitasun horren pareko kultura bitasunik gabe dagoenez, hizkuntza horren gizarte munduaren erreferentzialtasunik ez
|
duenez
, onenean, laino artetik ateratzen zaizkion lagun eta leku batzuk lotuko ditu euskararekin. Elebitasuna, egoera diglosikoaren egituran bizi duenak, isil gordean ezkutuka dabilen mamuaren gisa bizi du.
|
|
|
Harrezkero, euskal kulturak euskal gizartea eratzeko eskurik eta ahalmenik ez
|
duenez
geroztik, euskaldungoak ostera ere bere nortasunaren araberako gizartea eratuko dion kultura du amets. Baina, euskararen aferan bezalatsu, kulturgintzaren jardunean politikaren eskurik nahi ez duten euskal kulturaren aldekoak dauzkagu batetik, eta politikaren eraginaz taxuturiko euskal kulturaren aukera onesten dutenak, bestetik.
|
|
|
Arrazoi du Garziak, arrazoi
|
duenez
: euskal nazio identitatearen sistemako mendi-lerroan oraindik ez du behintzat erpinik bereganatu euskaltasunak.
|
|
|
Hori eta horrenbestez, bada: hizkeraz euskalduna den idazleak ahozko komunikazio eta sozializazio ekintza euskaraz taxutuko du, esparru horretan bere nortasuna hizkuntza horretan garatzen ariko da, baina idazteko erdarara jotzen duelarik, literaturaren esparruan munduarekin dituen idatzizko harremanak eraikitzeko modua eta moldea aldatu egin
|
duenez
, literaturazko gizarte ekintza hori ez du euskaldun gisa barneratuko.734 Zeren, esanak esan, hizkuntza bizitza da, bizitza hizkuntza den zentzuan. Areago xehatuz, esan dezagun, hitz egitea edo idaztea gizarte ekintza mota bat denez, ekintza horiek egiten gaituztela munduan izatez eta egitez garena:
|
|
|
Erdalduna bere eskuko da nahi duen hizkuntzan eta kulturan bizitzeko, horretarako bere aldeko du estatus soziolinguistikoa eta juridikoa. Aldiz, euskaldunak, biziko bada, elebidun izan behar du ezinbestez, erdaldun elebakar horien nagusikeriara errenditu behar
|
duenez
.
|
|
|
Auzi honetan, bestetan bezalatsu, nork bere lekukotasunen indarra areagotzeko joera
|
duenez
, betaurreko ideologikoen mende gabiltza halabeharrez. Ondoren datorkigun euskaltzalea gure artetik joan berria dugu, urte luzetan San Migeleko kapilaua izan ondoren.
|
|
|
Europako Kondairak erakasten
|
duenez
, ordea, gure etorkizuna GERONEN BURUAN ERE BA DAGO. Orain, Txekoslobakian Metternich en garaian bezela, geure" buditelé" asko behar dugu, herriz herri gure jendea argitzen ari.
|
|
|
Hitz batez, hortaz, euskera gure herriaren zerbitzari izatea, euskal literaturaren izanean datza. Gure batasun gintzan, gramatika gintzan eta hiztegi gintzan ari garen artean, euskaldun jendeari traba zaio euskera (eta ez dezagun ahantz legearen aldetik ere traba zaiola eta, kondairak erakusten
|
duenez
, zenbait urtez bederen izango ere zaiola). Euskeraren prestaerak eta batasunak presa haundia dute.
|
|
|
Izan ditzateke, bai, jokabide antzekoak hizkuntzaren bizitasunetik at eta landa jartzen ba dira. Baiña zentzuak berak erakasten
|
duenez
, sasi Akademia bat baizik ez litzake izango hizkuntzaren biziaz okupatuko ez litzakean Akademia. Beharbada, Euskaltzaindia, Araudiak besterik oihukatu arren, hauetako bat dugu, eta euskeraren bizia bera etzaio sobera axolarik.
|
|
|
Martinet’ek esaten
|
duenez
(ikus Éléments, 15) frantsesek ez bestek berezten dituzte" rivière" (beste ibai batera ixuritzen den ibaia), eta" fleuve" (itsasora ixuritzen dana). Puntu hortan, beraz, frantseserak berezten dituenak, ez ditu euskerak berezten.
|
|
|
Kolorea frekuentzi kontua da, fisikak erakasten
|
duenez
. Frekuentziak millaka izan ditezkean ezkero, koloreak ere millaka daude, teorian bederen.
|
|
|
Viena-k ez zuen besterik behar; eta bere inperialismoari eusteko, klase burruka hori azkartu zuen, abertzaleei indarra kentzekoan; eta Prokes istorilariak garbi azaldu
|
duenez
, Viena-ko gobernuak" ezkerkeria" ren jokoa egin zuen; eta, hau dio: " garai batez, klase interesak nazio arazoari nagusituko zitzaizkiola sinistu zuen".
|
|
|
Alsazia’ko gertaerak gutxiago ezagutzen dira. Strasburg’eko elizetan gaur frantseseraz predikatzen da; eta Le Monde’k berriki adierazi
|
duenez
, alemanera galtzear dago. 1914 ean, halere, Alsazia alemaneraz mintzo zan arras.
|
|
|
Zer pentsa, beraz, literaturaren eragiñ ulertu eziñezko hortaz? 1960 eko estadistika batek jakiñarazi
|
duenez
, Fraintzia’ko ehunetatik berrogei ta hemezortzik (58%, bai) ez du sekulan libururik bat ere irakurtzen!!!
|
|
|
Ba ditugu huntaz dato ezagugarri batzuk. Cohen hizkuntzalariak jakiñarazten digunez (ikus Le Langage, 54)," frogaketak erakusten
|
duenez
, aski dira 500 edo 600 hitz premiazko eginkizunei buruz alkar aditzeko"... " 5.000 hitzez, ardurako alkarrizketak aisa eraman ditezke".
|
|
|
Pio Baroja’k bi milla aletako argitaraldi bat, haunditzat zeukan. Eta berriki" Les Temps Modernes" ek ezagutarazi
|
duenez
, millatako argitaraldi bat" haundia" da frantseseraz ere.
|
|
|
Gauzak ez ziran erraz moldatu. Wuorinen’ek esaten
|
duenez
, atzerritar soegille batek hau zion 1857an: " Suomi biziko bada, ahalegin, lan eta burruka guztiz bortitzak egin behar dira intelektual maillan" (A History of Finland, 174gn. horr.).
|
|
|
Halako arranokeriak pentsatzen dira momentu garrantzitsuetan, eta, halaxe, kikildu egiten dira, zaldika geratuz errepide erdian, bizikletaren koadroaren gainean, hankak lurrean. Eta tropelak astirik ez
|
duenez
pentsatzeko, ziztu bat pasatzen zaizu alboetatik, eta kateen olio usaina ere badoa, eta kanbioen soinu metalikoa gero eta urrunago entzuten da, entzuten bada.
|
|
|
Lucaren estrategiaren berri ondo ondoko lagunek bakarrik dute. Beste guztiek uste dute Lucak zinema italiarra miresten duela, eta gauza bera uste dute, antza, Ministeriokoek ere, bidali dioten diploma barregarriak agerian uzten
|
duenez
.
|
|
|
Signora Mariaren txoferra tipo xelebrea da. Azken aldian Signora Mariak ez
|
duenez
ezertarako erabiltzen kotxea, ba mutilak ere ez du kolpe zorririk jotzen egun osoan, eta hortxe dago, aldatseko azken farolaren ondoan, bakarrik berbetan. Tira, berak dio ari dela berbetan, eta burutik ere ez pasatzeko lapurtzearen ideia gero, ze harrikada bat botako dizu bestela bekoki erdira, eta harritzar bat hartzen du bide ertzetik, bromatan ez dabilela erakusteko.
|
|
|
Jendarmerian egindako galdeketan, Goldstein andreak adierazi du ez dakiela zer dela eta sartu diren gizatxar haiek bere etxean. Egunkari honek jakin ahal izan
|
duenez
, Jendarmeriako detektibeek lapurretaren hipotesia hobesten dute, irakasleak balio handiko artelan ugari baitauka etxean. Dena den, gertakari lazgarri honen alderdi ugarik ilunpetan darraite, oraindik ez baita argitu ez gizatxarrak nor diren, ezta haien kontra nork egin zuen tiro, Goldstein andreak adierazi baitu berak ez daukala armarik..."
|
|
|
Ikerketak poliki egingo du aurrera. Eta beste alde batetik ere, ematen
|
duenez
, egitura serioak egon daitezke zuzeneko egileen atzetik. Auskalo.
|
|
|
–Entzungailuak zugandik gertu egotera behartzen nau, ematen
|
duenez
–azaldu zion mutilak– Ez dakit zu besarkatu gabe eutsiko diodan.
|
|
|
–Ematen
|
duenez
, nahiko zoro festa zen lekua. Lanaren aldetik, esan nahi dut.
|
|
|
–Zuk ni bai, ematen
|
duenez
.
|
|
|
–Ez dakit. Baten batek bera hiltzeko adinakoa, ematen
|
duenez
.
|
|
2005
|
|
|
Trapua hartu eta marmola garbitzeari ekin dio. Ortozik mugitzen da ezkaratzeko baldosetatik, ohitura
|
duenez
, kuleroari ipurmasailak ozta ozta estaltzera iristen diren kirol praka laburrak gehituta, alkandora bera ia hauek baino beherago.
|
|
|
Amets horren aldatuta ere ez da itzuli, eta etxean ganoraz jateko behar den guztiaz hobe bera arduratzea. Dena dela, lehengusua sukaldean jartzen denean ondo baino hobeto daki egiten, esaten
|
duenez
, euskal gizonezkoen berezko dohaina. Jartzen denean, ze, alfertuta dabilenean, saltxitxa batzuk edo izoztutako pizza eta patata frijituak nahikoa.
|
|
|
Minutu bat itxaron behar izan dute baina azkenean atariko atea ireki eta Madokak pisuko atean itxaron die, ile bustia toalla batean bildurik eta txabusina horia jantzita, untxi zuriak diren zapatila epeletan. Ametsek ikusi
|
duenez
, neskari zapatilak aldatzea gustatzen zaio eta gutxienez bost pare ezberdin ditu, zein baino zein xelebreagoak. Haren aurpegian ez dute harridura berezirik nabaritu, betiko irribarre ezabaezina baizik.
|
|
|
Halako batean, azken egunotan guztiz ahaztuta zeukana etorri zaio gogora Naroari, Ametsen burutik, garunak gazta handia balira bezala, karraskatzen dabiltzan ideiak asmatu nahian zebilen bitartean. Japoniako bidaia hau uste baino laburragoa izan daiteke, susmatzen
|
duenez
, baina hiru egun nahikoa izan dira Ametsen mundua zegoena baino hankaz gorago jartzeko: etxera bere buruaren jabe itzultzeko bilatzen zuena topatu barik, gogoz kontra utzi behar izan duena topatu du, eta itzuleran seguruenik orain topatu nahi ez duena topatuko du.
|
|
|
Bidean Mutsumi denda handi batean gelditu da, musika erostera. Bigarren eskuko produktu mota guztiak topatu dituzte han, baina batez ere musika, DVDak, bideoak, aldizkariak –haietariko asko, Naroak ikusi ahal izan
|
duenez
, pornografikoak, ia liburuak bezalakoak, azal batzuetan japoniarrek bondage rako duten joera agerian–, eta, zelan ez, manga piloa. Sail horretan ibili da Naroa batez ere, horrela jatorrizko Dragoi Bola eta beste asko esku artean izateko aukera izan duelarik.
|
|
|
Madoka haren atzetik atera eta estu heldu dio besotik, burua ere han bermatuz, laztanka. Itzarri denetik ikusi
|
duenez
, neskari ere ez zaio gauekoa damutzen.
|
|
|
Eskuak poltsiko zabaletan sartu eta aterkia besotik eskegi du. Planoan ikusi
|
duenez
, Asakusako tenplu nagusia, Sensô ji, ez du oso urrun. Planoaren beharra ez duela sentitu du, dena dela.
|
|
|
Ohe ondoan, lurrean, musika entzutekoa, eta apaletako batean telebista txikia. Ohearen eta barraren artean ate bat, bestaldean, imajinatu
|
duenez
, etxe osoa izateko falta zaion gauza bakarra: komuna.
|
|
|
Eta jarri diogu bere eskulturen berri heldu dela Buckingham Palaceraino, eta Ingalaterrako arte kritikariek asko estimatzen dutela bera, Salvatore Moldano, eskultorerik handiena dela uste dutelako. Eta Jainkoak nahi izan
|
duenez
aspaldi handian Ingalaterran eskultore onik ez jaiotzea, Erreginak erabaki duela bera, Salvatore Moldano, adoptatu nahi duela eta bihurtu Ingalaterrako Seme. Eta Erreginaren guraria dela Salvatorek aurrerantzean egiten dituen eskultura guztiak Ingalaterrako Koroaren loriarako izatea.
|
|
|
Trenari atxikitako oroileku nagusi batzuk bazeuden, nire kondaira hau irakurtzen duenak dagoeneko egiaztatu
|
duenez
. Baina, oro har, nire nerabezaroan, eta areago nire haurtzaroan, Labartza bera izan zen nire bizigunea.
|
|
|
Baina nik segittuan ikusi ditut, gutxienez, Gara(" eta lelao Egin", zehaztu
|
duenez
), Egunkaria, El Correo, Le Journal du Pays Basque, Deia, Diario de Navarra, El País, Le Monde.
|
|
2006
|
|
|
Hemen, alabaina, filosofia bat izatera iristen ez den filosofia hori, ideologia bete betea da, adierarik txarrenean, errealitatearen egia sinplea bozatzen duena; eta, euskaldunen gorespenezko loreen pean, arma bat Unamuno-ren diskurtsoan. Unamuno-k jaulkitzen
|
duenez
, historia gizadiaren eraikuntza da, baina ez –Hegel engan bezala– Estatuetan eratua gelditzeko, baizik azkenean gizadi osoak –herri guztiek– bat egiteko. Beraz, predikatzen digu Unamuno-k, behar da txokotik irten, geurea gainditu, mundura zabaldu, gizadigintzan kolaboratu.
|
|
|
Berdin dio Arana Goiri gazteak, Unamuno-rekin polemikan, baina puntu honetan osoki ados: ez arkeologiak, ez kraneologiak (beraz, biologia edo" zoologiak") esan ahal digute ezer ganorazkorik euskal arrazaz;" el único medio de investigaciones prehistóricas que nos quedan respecto a esta raza es, pues, su propio singular idioma" 338 Arana-rentzat, baieztatzen jarraitu
|
duenez
, euskal arrazaren ezaugarri eta arrazaren izpirituaren adierazpen nagusi nagusia euskara da; Unamuno-rentzat, hasieran hala izan dena, gero utzi egin du hala izatea. Bientzat arrazak funtsean linguistikoa izaten jarraitu du nolabait.
|
|
|
2) ez guztiz positiboki behin juzgatzen du –salbuespenezkoa uste dudan kasu batean, eta oker ez banago bakarrean Ortega-ren obra guztian–, unibertsaltasunaren izpiritutik egungo aldebakarkeriara (bereziki alderdikeria marxistara) zubia egiten ei duelako: filosofia erromantikoak irakatsi bide
|
duenez
," cada" espíritu popular" –Volksgeist– posee una ideología propia inexorable e inalienable", horrela pentsamenduaren eta egiaren unibertsaltasuna galdu izango omen bailitzateke441; eta
|
|
|
Bat erabaki sendoarena da. Euskal Herrian badaude espainolista konfesionalak, are euren kredo politikoan artikulu behinena espainolismoa dutenak ere, azken urteotako PP PSOE fronteak aski argi erakutsi
|
duenez
. Espainolak dira eta izan nahi dute.
|
|
|
Kontuak horrela, irakurle errealistari utziko diogu ipuin honen azken logikoa berak asmatzeko aukera: maitatuz ala higuinduz amaituko du gure gizonak, ignoratu ezin
|
duenez
gero, halako bere hirikidea. Zalantzarik ez dagoena da, kohesio soziala eta, bakea eta, bizikidetza, horrelaxe sustatzen direla ongiena.
|
|
|
Ni siquiera a Milá y Fontanals –como señala el profesor Juretschke– sirvió de punto de partida la obra de Herder, pues nadie había leído en España sus principales obras, escritas entre 1770 y 1780" 78 Hasteko, historia sinplifikatzen da, hots, kultura herritarraren birbalioespen oro Volksgeistarekin zerikusian dago, Volksgeista Herder da eta Herder Volksgeista; Volksgeistarekin zerikusirik daukan idazki edo bilketa orok, Herder-ekin du zerikusia eta harengandik dator (berak nahi edo jakin gabe ere). Europan ez da egon nonbait MacPherson eta, mugimendu ingeles nahiko zabal bat, baina Frantzia eta beste toki batzuetan ere bai, (a)" erroen" bilatzaile eta (b) populista, Alemaniatik menpegabe eta lehenagokoa, horren barruan ikusi behar baita Herder-en fenomenoa, eta ez horren kreatzaile bezala ezerezetik (Herder-ek berak aski adierazia
|
duenez
). Bestalde, logika horrekin, Txomin Agirre, Orixe eta Arantzazuko Egutegia bera Herder-engandik eratorri ahal izango ditugu.
|
|
|
Berak bidali duela. Joateko esan diola, joateko lasai, berak geratu behar
|
duenez
, ea zertarako egon behar duten han biek. Eta horregatik ez dagoela orain neba gelan.
|
|
|
Behin batean, bila etorri zitzaizkidan gau ilunaren erdian. " Heike gerlari desagertuen gerla kantak eta istorio zaharrak oso ongi kontatzen dituzula jakin dugu –esan zidaten–, eta jaun ahaltsu batek esan digu, kanturako eta kontaketarako zure trebezia zinez estimatzen
|
duenez
, hark antolatutako festan zu egotea biziki eskertuko lukeela".
|
|
|
Marie Émilie, eskuizkribuko sarrera gisako lerro batzuetan esaten
|
duenez
, Etxauzeko" Anderiaren" ganberako neskame izan zen –neskatoa zenean: 1908 urtea aipatzen du berak– Neskame lanetan ari zela, etxekoandre zuen –eta bere izen bera zeraman– andere eder eta kementsu hark zerbait ikastera eta hartan gogo eta asmoak jartzera gonbidatu zuela dio, beti ere emakumeek ohikoak dituzten lanak baztertu gabe.
|
|
|
Kondairak kontatzen
|
duenez
–nahiz eta sinesten zaila izan, heriotza zigorra zutenek eskuak loturik joaten baitziren urkabera–, Beatricek ileak eskuarekin hartu, jaso eta buruaren goiko aldean bildu zituen, lepalde zuria erakutsiz borreroari burua moztu aurretik. Marrazkilari ugari izan omen ziren Beatriceren heriotzaren erretratua egiteko.
|
|
|
Goizetik gautzen
|
duenez
, hola edo hala arindu behar dira ordu astunak. Pasadizoak elkarri kontatuz ematen dugu denbora.
|
|
2007
|
|
|
Rosalía existentzialista da errotik. Armiñok ongi ulertu
|
duenez
: –Antes de Unamuno no encontramos ningún caso en la lírica española que haya formulado, en verso o en prosa, las grandes preguntas con mayor angustia, ni quien haya rozado más de cerca la negación religiosa?.
|
|
|
Elkarte jainkogabeen sorta luze bat eskaintzen du 375 orrialdeetan. Ingelesez ari diren ikerguak dira, oro har, Dawkinsek berak ahulezia gisa aipatzen
|
duenez
: 19 elkarte, USAn, Britainia Handian, Kanadan, Australian, Zeelanda Berrian eta Indian sakabanaturik.
|
|
|
Blanchardek zehazten
|
duenez
,, le c, ur des quasars a une taille du système solaire, pas plus. Mais il rayonne l? énergie de plusieurs centaines de galaxies, de millions de milliards de fois la luminosité du Soleil?
|
|
|
Kontuan har, gainera, astronomiak erakusten
|
duenez
, halako batez bai giza bizia, eta baita bizidunak oro, arrastorik utzi gabe suntsituko direla (538).
|
|
|
Aste hauetan aipatu da behin eta berriz, Spirit zundak erakutsi
|
duenez
Gusev kraterra, gaur Ilargikoen parekoa itxuraz, laku bat izan zela aintzina, eta Ma, adim ibaiak ureztatzen zuela.
|
|
|
Las Casasek azaltzen
|
duenez
, aztekar apaiz guztiak, apaiz nagusia barne, prozesioan eta umil hurbildu zitzaizkion Cortési, abegi ona egitera, eta beren etxeetan ostatatzeko bidea eskaini.
|
|
|
Ama, berriz, Kontxa Murgia Egaña, arrunt maite zuen. Oiartzuarra (Xosé Estévez historialariak berriki frogatu
|
duenez
, eta ez tolosarra), semearen jaso zuen behin eta berriz: –Mi madre, que era de aquella tierra en que ni se teme ni se miente, me dió con su sangre eterno amor al país natal?
|
|
|
Baina ikertzaile batzuen ustez garrantzitsuagoa da garunaren barne egitura, tamaina baino. Kate Wongek bere artikuluan gogorarazten
|
duenez
, Anatole France idazle ospetsuaren garezurrak (Nobel Saria 1921ean irabazia) 1.000 bat zentimetro kubiko baino ez zeukan.
|
|
|
Eta Menéndez Pidalek esate baterako (eta orobat Menéndez Pelayok), Bartolomé de Las Casas dominikar famatuak bere begiez ikusitako izugarrikeriak salatuz,, enormizaciones? batzuk baizik ez zituela egin idatzi
|
duenez
, eta, paranoico, baten aurrean gaudela defenditu, garai bertsuan Espainiak Europan ere egindako sarraskiak gogoratzea oso beharrezko jo dut.
|
|
|
Hegel ez denez bezainbatean, hori ere Alemanian gaurkotasun handirik gabeko pentsamendua zela ordurako jakin behar da: Das Kapital en bigarren argitaraldiko hitzaurrean (1873) Marx-ek baieztatzen
|
duenez
, 1860 urteetan jada intelektualeria aleman nagusian?, gogaikarri, haizejo eta erdipurdikoa. Marx-en juzguan?, Hegel hori, zakur akabatua?
|
|
|
eta ez dakit horrela herri txikiago guztientzako adina kualitate geldituko ote zaion maisu antroposofoari. Itxura
|
duenez
, herri arima germaniarra Steiner-en antroposofian ere beste herri arimen aldean abantailatua da: hori izan ei da, inbasioen bitartez, beste herri gogoak piztarazi eta euren gogora bidean abiarazi dituena; bera da bere jatorrizko izpirituari zuzenena lotua dagoena.
|
|
|
sexu bat ala bestekoa da, arraza bat ala bestekoa, etab., eta, arima natural? honen estudioa antropologiari dagokio (natur zientzia bati, alegia, Hegel-ek garaiko antropologia hala ulertzen
|
duenez
) 505 Bestela esan, ni hori ez dagokio historiari eta ez filosofiari, giza jardun espezifikoen estudioari. Baina, bestalde, historia ez da hori gabe egiten (instintoak, grinak, herri baten karaktere naturala, etab.) 506 Arima behere hori, natur izpiritua?
|
|
|
Arrazoiak estrinsekoak ere izan litezke, garaian hain maitea zen Erromaren erorikoaren arloan Herder-en esplikazioak aditzera ematen
|
duenez
, seguruenik ez XVIII. mendeko despota ilustratu europarren kritika inplizitu baten intentzioa gabe zeharka: inperioaren, ordenak?
|
|
|
Arrazaren teoria, gehienetan, dekadentziaren teoriaren batekin eskuz esku joan ohi da. Nietzsche-ren irakurleak gogoratuko
|
duenez
,, funtsean arraza menperatua azkenerako nagusitu egin da berriz ere [Europan] larruaren kolorean, burezurraren laburrean eta agian instintu intelektual eta sozialetan: nork bermatzen digu demokrazia modernoak, oraindik modernoagoa den anarkismoak eta, batez ere, commune rako [komuna], gizartearen era primitiboenerako joerak, gaur egun Europako sozialista guztiek amankomunean dutenak, ez ote duten adierazten funtsean kontrakolpe eskerga bat?
|
|
|
Etxejabea Sebastian zen, Sebastian Barkaiztegioruetagoikoa, izenak adierazten
|
duenez
hiritar petoa, sukaldari, kantari, dantzari, adar-jotzaile, aizkolari, seduktore eta eder ohia, alfer ohikoaz batera. Lanbide bakarra zuen, ezerezgintza.
|
|
|
Une horretan begira geratu zitzaidan nire altxorraren uhartea eta musu eman zidan ahoan. Musu batek konpainia behar
|
duenez
, beste bat ekarri zuen berarekin eta, horrela, musu hemen eta musu han, pausoa hemen eta pausoa han, pasilloan barrena gurea izango zen gelaraino iritsi ginen eta lurrean etzan.
|
|
|
bazkalostea da bere momentu doia. Beraz, goiza erlaxatzeko erabiltzen du, bere burua kokatzeko, berak esaten
|
duenez
. Goizero goizero New Hopera gidatzen du bere auto zaharra, 1948ko Ford beltz traketsa, eta esnatu berria den herrian The New York Times erosten du.
|
|
|
Ekintzak, ja. Bigarren mailako jokalariarekin izandako gorabeherak agerian uzten
|
duenez
, motela eta dudatsua naiz ekintzetarako. Memeloa, dena esateko.
|
|
|
Orduan gogoratu duzu gelako leihotik ikusi duzun haur hura, orube handian zegoena, belauniko, lur barruan zerbaiten bila bezala. Egin duzu ahalegina orubea ikusteko baina, iluntzen ari
|
duenez
, ez duzu ezer ikusten piztu berri diren kaleko argietatik haratago. Saiatu zara, ahalegina egin duzu berriz, eta halako batean, ikusi duzu zerbait.
|
|
2008
|
|
|
Berandu iritsi da neska ilehoria tabernara, neska ilehoriak iritsi ohi diren moduan. Ingurura begiratu du, neska ilehoriek gutxitan begiratzen duten bezala; eta bilatzen duena aurkitu ez
|
duenez
, mahai batean eseri da. Mugikorra atera du; hor ere ez du bilatzen duenik aurkituko.
|
|
|
Atzealdean, bahiketaren hipotesia da indartsuena. Terroristek lehen klasean behar dute, bertatik datorren zaratak salatzen
|
duenez
. Zerbait egin beharra dago.
|
|
|
Kasi Iturriagak hor zehar entzun izan
|
duenez
, fusilaturik bukatu zuen agente hendaiarrak. Lapurretan harrapatu omen zuten nazien aldeko jauntxo baten etxean.
|
|
|
Nonbait, nafar guztiok kulturalki euskaldunak? bagara ere (Tomás Urzainquik ahal duenero errepikatzen
|
duenez
), Nabarraldeko idazle guziek, euskaldunek (Floren Aoiz, Erlantz Urtasun) zein erdaldunek (Tomás Urzainqui, Mikel Sorauren, Pedro Esarte), nahiago izan dute haien teoriak espainol hutsean zabaldu. Hori bai, tradizio luze bati ohore eginez, bigarren mailako tokia gorde diote lingua navarrorum ari.
|
|
|
Gorospek beste isilune bat sortu
|
duenez
, Garik hartu du hitza berriz ere:
|
|
|
Arrazoi du hor Ansolak, arrazoi
|
duenez
. Nazio kulturalak baliabide anitz eta botere politikoa behar ditu, besteak beste, estatuaren aterpea eraikitzeko.
|