|
2015
|
|
|
Aditzean, azkenik, izan en eta*
|
edun
en indikatiboko adizkiak baizik ez ziren aurkeztu: naiz gisakoak (eta ez naz/ niz) eta dut sortakoak (eta ez det/ dot) onartu ziren, baina izan en pluralean, Gipuzkoa aldeko gera, zera, zerate aukeratu ziren.
|
|
|
eun?
|
edun
–. Landuccik eta Betolatzak baliatu zuten.
|
|
|
–Aditz iragangaitza+ behar? elkartzean, laguntzailea
|
edun
da Lazarragaren izkribuetan:
|
|
|
Gamizen hizkeran, ostera, badirudi izan nahiz
|
edun
balia zitezkeela: joan bear gara eta joan bear dugu, bietara idatzi zuen.
|
|
|
12)
|
edun
en adizkietan u erroa zegoen Landucciren hiztegian: dut, duc, duçu (bizk.
|
|
|
5)
|
edun
baztertu eta eduki nagusitzeko joera: errazoarik ez daukazu (orok.
|
|
|
3) Landucciren hiztegian u da
|
edun
en erroa: dut.
|
|
|
Badira modu berezian jokatzen duten hiru: egon, ibili eta, batez ere,
|
edun
. Beste era batera esateko, datoz, doaz, jakoz, zaizkio?
|
|
|
jaustac, zidak?, jaucaat, zaukaat?. Baina
|
edun
en orainaldiko hitanoan d orokorra baliatu zen: diat/ dinat, dic; ez joat/ jonat, jok.
|
|
|
Jakina, z dago adizki batzuetan: izan enetan (çan, zen?, cirean, ziren?),
|
edun
en pluralekoetan (cituan, zituen?, cituen, zituzten?),* edin enetan (cidin, zedin?, citecen, zitezen?), NOR NORI NORK saileko* i errokoetan (cidan, zidan?) eta iruditu renetan (cirudien, ziruditen?).
|
|
|
c)
|
edun
enak, baina hauetan komunztadura eza ez da erabatekoa. Alde batetik, quendu eben bere jaztecoac, kendu zuen bere janztekoak?
|
|
|
deuscuz, dizkigu?, jacaz, zaizkio?, çagoçana, zaudena?, gagoz, gaude?, dagoz, daude?, egoçan, zeuden?, daquiguçan, dakizkigun?, (biortu) eguizuz? (bihur) itzazu?, (libradu) gaguizuz? (libra) gaitzazu?? Salbuespena
|
edun
en adizkiak dira; it orokorra dago horietan: cituala, zituela?, cituelaco, zituztelako?.
|
|
|
Badirudi, azken batean, egon, ibili eta
|
edun
aditzetan nekezago nagusitu zela z pluralgilea, baina XVIII. mendeko Albenizen eta Gamizen izkribuetan z dago egon en adizkietan. Albenizek ez zuen besterik erabili:
|
|
|
Oraingo honetan ere badirudi Lazarragaren hizkera gordetzailea zela. Izan ere, Betolatzaren ikasbidean izan edo
|
edun
baliatu ziren: jayo çan (ez jaio zedin), igo eban (ez igo egian edo igo zezan).
|
|
|
Mendebaleko izkriburik zaharrenetatik hasita ikusten da eduki ren indarra. Berak bereganatu du
|
edun
en lekua eta bigarren hau laguntzaile zereginetara (ikusi dot) edo balio atributiboko perpausetara (hori laguna dogu) mugatuta agertzen da. Gaztelaniaren eragina dago, ziurrenera, aldakuntzaren atzean, gaztelaniaz ere, haber?
|
|
|
lossa euqui, lotsa eduki?, lastima euqui, lastima eduki?, bildur euqui, beldur eduki?, jateco gurea euqui, jateko nahia eduki?, ura daucan gaucea, ura daukan gauza?, pisç asco daucan gaucea, apar asko daukan gauza?? Dena dela,
|
edun
(> eun) ez zegoen guztiz galduta: bear eun, beharra edun?, miracuru eun, mirakulu edun [harritu]?
|
|
|
Dena dela, edun (> eun) ez zegoen guztiz galduta: bear eun, beharra
|
edun
–, miracuru eun, mirakulu edun [harritu], eta piedade eun, errukia edun?
|
|
|
Dena dela, edun (> eun) ez zegoen guztiz galduta: bear eun, beharra edun?, miracuru eun, mirakulu
|
edun
[harritu], eta piedade eun, errukia edun?
|
|
|
bear eun, beharra edun?, miracuru eun, mirakulu edun [harritu]? eta piedade eun, errukia
|
edun
–agertzen dira.
|
|
|
Lazarragaren izkribuetan, era berean, oso zabalduta dago eduki: asco dauco minic, asko dauka minik?, bere biocean eucan tristezea, bere bihotzean zeukan tristeza?, errazoaric ez daucazu, arrazoirik ez daukazu??, baina han ere bada
|
edun
en lekukotasuna: ene bioça çuc doçu, ene bihotza zuk duzu?, ez doçu errazoaric, ez duzu arrazoirik?, çu serviceco andi dot deseoa, zu zerbitzatzeko handi dut deseoa??
|
|
|
Geroagoko lekukoetan ere, jakina, eduki ren indarra nabarmentzen da, baina Gamizen bertsoetan bizirik dago oraindik
|
edun
: euzqueraz copla eguiten eztut nic lotza, eztut damuric, fortuna duzu, duzu beguicho bazuc ta aurpeguicho bat.
|
|
|
4)
|
edun
en orainaldiko adizkien erroan o eta au nagusitu dira erabat: dot, dut?, dok/ don, duk/ dun?, dau, du?, dogu, dugu?, dozu, duzu?, dozue, duzue?
|
|
|
dagoz, daude?. Dena dela,
|
edun
en adizkietan it bizirik dago izkribu zaharretan, eta baita gaur egun ere zenbait alderditako hizkeretan: ditu.
|
|
|
1.1
|
edun
en erroa
|
|
|
|
edun
en erroan ez dago batasunik Arabako lekukoetan. Izkribu batetik bestera ez ezik, izkribu bakoitzaren barruan ere aukera bat baino gehiago ikusten da.
|
|
2017
|
|
|
(eta saure, zeure??); sáurok, zeuek?; áurek, eurak, berak?. Baita
|
edun
en adizkietan ere: aun (< eun), zuen?; auden (< euden), zuten?.
|
|
|
NOR NORI saileko adizkietan, alde batetik, eta
|
edun
en, NOR NORI NORK saileko eta trinkoen hitanoko adizkietan, bestetik, aipatu berri diren hiru ahoskera horiexek (y, dx, j) daude zabalduen mendebalean, baina euren eremuak ez dira hitzen eta partizipioen hasierakoen berberak.
|
|
|
Uribe Kosta gehienean. Jataben eta Lemoizen ez bestean?, Txorierriko eremu zabalean. Leioa eta Zamudio artean?, Nerbioi ibarrean, Zeberion eta Orozkon iraganaldiko 1 pertsonako adizki bereziak erabiltzen dira
|
edun
en sailean: singularrean nendun (eta neun, neuen, nun), nuen?; pluralean nenduzen (eta neuzen, nuzen), nituen?.
|
|
|
Zazpi gertakari nabarmentzen dira: a) izan en adizki bereziak; b)
|
edun
en erroa; c) edun en hitanoko adizkiak; d) NOR NORI NORK saileko erroa; e) egin erroa; f) egon/ ibili/ jardun/ eragon aditzak; g) eduki aditzaren nagusitasuna.
|
|
|
Zazpi gertakari nabarmentzen dira: a) izan en adizki bereziak; b) edun en erroa; c)
|
edun
en hitanoko adizkiak; d) NOR NORI NORK saileko erroa; e) egin erroa; f) egon/ ibili/ jardun/ eragon aditzak; g) eduki aditzaren nagusitasuna.
|
|
|
Bereziak dira
|
edun
en hitanoko adizkiak: jo (> ju) dago mendebalean, Euskal Herri osoko di ren ordez.
|
|
|
Mendebaleko izkriburik zaharrenetarik hasita ikusten da eduki ren indarra;
|
edun
laguntzaile zereginetara (ikusi dot) edo balio atributiboko perpausetara (ori laguna dogu) mugatu da. Gaztelaniaren eragina dago, ziurrenera, aldakuntzaren atzean, gaztelaniaz ere, haber?
|
|
|
jabik/ jabin, zabilek/ zabilen?; jakik/ jakin, zakik/ zakin?. Gorago ikusi denez, emaitza bera dago
|
edun
en hitanoan: juat/ junat, diat/ dinat?.
|
|
|
Salbuespenak ere badira: izan en adizkiak (san, zen?; sien, ziren?);
|
edun
en pluralekoak (sittun, zituen?; sittuen, zituzten?);* edin enak (seiken, zitekeen/ zezakeen?); egin enak (seixen, zezan?; séixen, zezaten?) eta jardun enak (sierdun, ziharduen?; siérduen, ziharduten?).
|
|
|
Adizki bereziak erabiltzen dira Debagoienean eta Legution
|
edun
en iraganaldian: neuen/ neben/ nemen/ nen, nuen?; geuen/ geben/ gemen/ gen, genuen?; seuen/ seben/ semen/ semien/ sen, zenuen/ zenuten?; sebien/ seben, zuten?.
|