|
2000
|
|
|
Donibane Lohizune edo Getariako antxoa, Hondarribia edo Bermeoko legatza, Bermeo edo Lekeitioko hegaluzea, hemengo erreboiloa eta hango urraburua, halako edo bestelako ibaiko amuarraina eta abar. Horiek eta antzekoak dira azoketako arrain postuetan entzun
|
ditzakegun
erakargarriak, Kantauri itsasoko arraina Mediterraniokoa edo beste edonongoa baino hobea delako ustea duen euskal kontsumitzailea bereganatzearren. Nolanahi ere, errealitatea bestelakoa da; arrainak ez du, askotan, halako jatorririk.
|
|
|
Sormen prozesuan dago koska, eta nire ustez, halako sena izan dugu beti ipuinekin asmatzeko. Baina lehenik eta behin, ulergarri eta atsegina izan behar du, hori gabe alferrik dira erabil
|
ditzakegun
trikimailuak. Era berean, ipuina eta txotxongiloak ez ezik, apaingarri eta argiak ere kutunki zaindu behar dira girotzeko.
|
|
|
Dublindik abiatu baino lehen, egun bat edo bi hartuko ditugu hiri hau bisitatzeko. Irlandako historian gakotzat har
|
ditzakegun
hamaika txoko aurkituko ditugu: General Post Office, Trinity College unibertsitatea, Kilmainham kartzela...
|
|
|
Buruz buruko jokoa da, hau da, taldeak elkarri begira jarrita, eta horrelako joko gehienekin gertatzen den bezala, mundu osoan zehar aurki
|
ditzakegun
buruz buruko modalitateen antzekoak dira arauak. Kantxa angeluzuzena eta hormarik gabekoa da, eta pilotaren bote egokia ahalbidetzen duten lekuetan baino ez da jokatzen.
|
|
|
Irratilari telebistalariek exotoponimoak ebakitzeko orduan hartu behar dute kontseilu hori gogoan. Euskal Herritik kanpoko izenak ahoskatu baino lehen, aldez aurretik aurki
|
ditzakegun
problemen jakitun egotea eta traba horiek uxatzeko ariketak burutzea, ez da batere desegokia.
|
|
|
–seinale zakar batzuk, txikiak zein handiak, edonola, edozein ordenatan, inolako erritmo barik eta lehentasunik gabe aurkezten direnak. Seinaleak kanalean dituen anplitude edo zabaltasun ahalgarri guztiak aldi berean edo simultaneoki daude present, imajina
|
ditzakegun
erritmo guztietan; hots, zaratak ez dauka erritmorik? (Moles, 1975, 617).
|
|
|
Zerbaitetan sinesteko, errealitatean gauzak daudela defendatzeko, kualitateak ezagutu behar dira. Hauekin nahikoa da, ezagutu
|
ditzakegun
gauza bakarrak baitira. Garrantzizkoa hautematea da; ez dira esentziak, substantziak ezta niak ere geratzen.
|
|
|
Partaide guztiak batzen zituen lokarria, ‘munduaren ikusmolde zientifikoa’ adierazpena lantzeko balio zuten ikuspegi teoriko, interes zehatz eta ideal batzuek osatzen zuten. Adierazpen hark, bere hitzek erakutsi bezala, zientziaren ingurukoa ez ezik, ezagutza orokorraren arazoen aurrean izan behar dugun jarrerari eta munduko edozein egoeratan har
|
ditzakegun
sinesmenei buruzko hausnarketa ere islatzen zuen.
|
|
2001
|
|
|
Honez gain, egileak toki edo herri bakoitzean aurki
|
ditzakegun
monumenturik interesgarrienen zerrenda zein zerbitzurik garrantzitsuenen berri ematen digu, hala nola, turismo bulego, osasun zentru, ostatu edo jatetxeen berri. Eta, nola ez, gidaliburua batez ere ibilbidea bizikletaz egin nahi dutenei begira idatzi denez, txirrindularitzaren inguruko informazioa.
|
|
|
Eta hitzen bidez norberaren zein gertuko dituenen minen eta itxaropenen ispilu izan nahia kontu larria bada, horixe baino ez du Jon Benitok egiten errekan behera joango ez diren eta errekak jango dituen aingura hauekin, bost ataletan banatutako poema liburuan: konpromisorako eskaintza eta bidaiarako proposamenarekin hasiz, osatze ariketa egin eta non gauden eta nolakoak garen aztertu, munduaren zabala eta zu neurtu, distantzia eta denboraren balizko esanahiaz aritu, non amaitzen diren ametsak eta norekin konpartitzen ditugun erabakiz izan
|
ditzakegun
lo aurreko zalantzak planteatu, jakinik mila zati egin garela mina pieza bakar bat egiteraino; eta hori guztia gogoratuz azken gudarostea, gerrako partea, larrialdi mezua eta iheserako arrazoiak, hala nola poetaren ideal zaharrak edota etengabeko guduan murgildurik dagoenaren nekea eta berriz ekin diezaiola pentsatzearen ilusioa, bere burari galdetuz aurrekoekin dugun zorra nola kitatu...
|
|
|
Baliabide teknikoei begiratuz gero, bi planoetan kausi
|
ditzakegun
kontamoldeei egin nahiko genieke erreferentzia jarraian. Istorio nagusia, hau da, Gisèlerena ikuspuntu guztiz objektiboz dago kontatuta.
|
|
|
Hain zuzen ere, espazioan definitzen baikara, eta denborari buruzko filosofiari aurre eginez, espazioari buruzko filosofiak munduan dugun tokiaz galdetzen du. Bizitzari buruzko galdera da, eta, zuzenean, munduan gurekin batera bizi direnekin zer nolako loturak eta harremanak eduki
|
ditzakegun
adierazi nahi luke, elkarkidetzaren filosofia sortuz.
|
|
|
Bi horiexek dira pertsona baten maitemintze egoeraren aurrean izan
|
ditzakegun
muturreko jarrerak.
|
|
|
Bi horiexek dira pertsona baten maitemintze egoeraren aurrean izan
|
ditzakegun
muturreko jarrerak.
|
|
|
gaurko errealitate gordineaneskolak planifikatzeko dugun denbora murritza eta baliabide eskasekin zer egindezakegun ikustea. Beste era batera esanda, ahalik eta lan gutxien eta erosoeneginez eskola arrakastatsuak zelan presta
|
ditzakegun
aztertu behar dugu.
|
|
|
– Lanerako irizpide batzuk argi izanda, inguruan aurki
|
ditzakegun
testugehienak erabili ahal izango ditugu arrakasta nahikoz geure eskoletan.
|
|
|
Bollandistek kritika hagiografikoa sartu bazuten ere16, Euskal Herrian XX. mendearen hasiera arte Flos Sanctorum en estilo sineskorra erabiltzen jarraitu zen, Joakin de Lizarragaren() lana adibiderik esanguratsuena izanik17 IparEuskal Herrian, gutxi gorabehera akademikotzat har
|
ditzakegun
ikerketek ez zutenegiaztatze kritika eskaintzen18.
|
|
|
Baliabide teknikoei begiratuz gero, bi planotan kausi
|
ditzakegun
kontamoldeei egin nahi nieke erreferentzia jarraian. Istorio nagusia, hau da, Giselerena, ikuspuntu guztiz objektiboz dago kontatuta.
|
|
|
Nolanahi ere, prebentzio eta tratamendu neurriek gai ordenan egon behar dute, eta ondo ezagutu behar dira. Nabigazio egunkaria Bidaia bat prestatzean, itsas bidaietan bezala, komenigarria litzateke gure osasuna arriskuan jartzeko saihestu
|
ditzakegun
oinarrizko arriskuak idatzita izatea. Ura edatean, adibidez, hobe da botilaratzea, prezintoa manipulatu ez dela egiaztatu ondoren.
|
|
|
Babarrun luze hautatuak kalitate handia du, eta ia Leonen bakarrik ekoizten da. Elikadura zerbitzuetan aurki
|
ditzakegun
beste barietate batzuk hauek dira: ibar babarrun luzea, tamaina ertainekoa eta ale zuzenekoa; babarrun beltza, tamaina txikikoa eta kolore beltzekoa; Leongo babarrun nabarra, ardo kolorekoa, hondo arrosaren gainean eta esfera formakoa edo pixka bat luzanagoa; babarrun berdea, argia, txikia, luzea eta laua.
|
|
|
oraingoak orain, eta gerokoak gero. Nik behintzat ez nituzke, arrazoi larririk gabe, orain eskura
|
ditzakegun
hala holakoak bertan behera utziko, geroko on eta hobeen truk. Esperimentu bideak liluragarri dira gehienetan, baina ez gaude beharbada hor barrena abiatzeko garairik egokienean.
|
|
|
Ez ote zaigu ordea arima pixkaren bat estutu, izaeraz ez, hazieraz baizik? Hazieran izan
|
ditzakegun
hutsak garbiroago ikusiko genituzke apika geure buruaren edertasunari hain ederretsirik bizi ez bagina.
|
|
|
11 Hizkuntzak eraman ohi gaitu, bide batetik edo bestetik, hizkuntzalaritzara, izan
|
ditzakegun
jakin nahiak eta zalantzak baretzeko. Eta hori, egia delarik, ez da inorentzat guretzat baino egiazkoago.
|
|
|
Ez du etsipenik adierazten, gizamina baizik. Gizatasunaren ezaugarriei begiratzen dio literaturak, pertsonak komunean ditugun balioei behatu, hemen eta beste edonon konparti
|
ditzakegun
itemak agerian jarri, gizateria bat eta bakarra baita, eta patu bera konpartitzen dugu guztiok, partiketan zorte ezberdinak suertatu bazaizkigu ere.
|
|
|
Alabaina, esperientziak sinpletasunetik konplexutasuneranzko bidea luze eta aurresanezina dela erakutsi digu, propietate berri eta emergenteen bilaketan, horretarako teknikaren garapenak berak funtsezko zeregina bete duelarik. XX. mendeko materia kondentsatuaren fisikaren bilakaeran aurki
|
ditzakegun
bi adibide adierazkor aipatuko ditugu: transistorea eta supereroankortasuna.
|
|
|
Euskara eta euskal kulturak bere lekua izatea" mehatxu" gisa izendatzea da modurik egokiena, kontraeraso bat antolatzeko. Justu euskaldunok erabil
|
ditzakegun
argumentuak erabiliz murriztu da euskararen estatusa Nafarroan.
|
|
|
Baina munduan guk aurkitu
|
ditzakegun
errealitate motak edozein direla ere, errealitate oro bi osagairen ondorio da. Batetik, pentsalari edo gizakiek asmatu ez duten muin jakin bat, itxuragabea, mugagabea, sortzailea, etengabe irakiten egonik bere baitatik errealitate berriak sortuz gainezka egiteko joera duena; mugagabea da, bai handirantz (infiniturantz) bai txikirantz (infinitesimorantz).
|
|
|
• Hirugarren analogiak dio: " Substantzia guztiak, espazioan aldi berean hauteman
|
ditzakegun
heinean, elkarrekintza osoan aurkitzen dira" (B256 (E226)). Komunitatea, aldi berean diren gauzen aniztasunaren sintesia da.
|
|
|
Bestalde, Martitzeko biztanleen existentzia ahalgarria da. Ahalgarritasun errealaz ari gara, beraz, esperientziaren aurrerapenean aurki
|
ditzakegun
objektuak interesatzen zaizkigu eta. Honenbestez, planeta baten higidura bitxia ezagutzen ez den beste baten eraginaren bidez argitu ahal izango dugu, hori esperientziaren barne gerta daitekeen kasua baita, baina inolaz ere ez deabruren baten eragina erabiliz.
|
|
|
Objektuak, beraz, guk aldez aurretik edo a priori ezartzen ditugun baldintzei jarraiki zaizkie. Aurrerantzean arazoa ez da izango gauzak nolakoak diren, baizik eta guk nola ezagut
|
ditzakegun
. Horrela, Filosofia gauzen zientzia edo Ontologia izateari utzi eta adimenaren analitika bihurtzen da.
|
|
|
Hala ere, Kanten ideien argibide izan nahi omen zuen honek arazoa ilundu besterik ez du egiten. Labur esateko, espazioa eta denbora ezin dira alderatu errealitatea zuzenean ikustearren edozein unetan ken
|
ditzakegun
betaurrekoekin, zeren esperientzia ororen eta, honenbestez, errealitate oro ikusteko ezinbesteko baldintzak baitira.
|
|
2002
|
|
|
Eleberri sozialaren berezitasun tematikoei dagokienez, gizarte injustizien salaketaren ingurukoak nabarmendu ohi dira gehienetan. Aberats eta pobreen arteko desberdintasunak, langile eta nekazarien bizitza baldintza eskasen salaketa... dira eleberriotan kausi
|
ditzakegun
gaiak. Horiekin batera, egoera politikoaren salaketa ere burutu ohi du askotan mota honetako eleberriak (ad:
|
|
|
elikabidez bakarrik lor
|
ditzakegun
beharrezko gantz azidoak
|
|
|
Txosten honen bidez, EIREk antolatu duen Euskal Unibertsitatearen Kongresua dela eta, teknika eta teknologia zientzien alorrean euskararekin loturik dagoen egoeraren azterketa egin eta datuen arabera ikus
|
ditzakegun
perspektibak etaeginbeharrekoak adierazi nahi ditugu.
|
|
|
Hausnarketarekin jarraituz, aplikatu
|
ditzakegun
politiken mugarrian hiru aukeraestrategiko aurkitzen ditugu.
|
|
|
Argi dagoenez, Santamariak aldarrikatutako bidehorretatik abiatu nahi dugu, are indar handiagoz, gainera, euskarak berak bideluzea egin baitu ordutik hona, praktikan eta benetan unibertsitate premietaraegokituz. ...gaitasunarena ez da zalantzan jartzen dengaia; eztabaidatzekotan, euskararen erabilera normala beste hizkuntzen erabilerarekin nola konbina daitekeen zehaztea da eztabaidagai, beti ere pentsatuz egunerokojardunean euskaraz buruturiko ekintzei beste hizkuntzen bidez kanporako proiekzioa nola eman diezaiekegun, edota inguruko unibertsitateetako irakasleekin etaikertzaileekin esperientziak nola truka
|
ditzakegun
eta zer nolako harremanak izanditzakegun.
|
|
|
Has gintezke geure tradizio literarioan topa
|
ditzakegun
saio garatzaile bezainaskatzaile guztiak onartzen, laudatzen eta horien erabilera bultzatzen.
|
|
|
Imajina dezagun testu prozesatzaile bat, non soilik esaldi osagarri laburrez sortutako esaldi laburrak erabil
|
ditzakegun
. Esan nahi baita, testu programa hori erabiltzekotan idatzi ditugun esaldi osagarriak eta esaldiak eurak derrigor motzakizan direla, zeren bestela, programak porrot egingo baitu eta ez baituemaitzarik emango, ez bada ERRORE dioen pantaila bat, non azalduko baitzaigugure okerraren zergatia:
|
|
|
Egunero edukiontzira eramaten dugun zaborraren pisu globalean, hondakinen ia erdia (%47, 7) plastikoak dira (%14), ondoren latak (%11, 7) eta papera edo kartoia (%20), eta gehienak beste era batera zerbitza daitezkeen edo berriro erabil
|
ditzakegun
produktuen ontzi eta bilgarriei dagozkie.
|
|
|
Zer botatzen dugu zaborretara? Egunero edukiontzira eramaten dugun zaborraren pisu globalean, hondakinen ia erdia (%47, 7) plastikoak dira (%14), ondoren latak (%11, 7) eta papera edo kartoia (%20), eta gehienak beste era batera zerbitza daitezkeen edo berriro erabil
|
ditzakegun
produktuen ontzi eta bilgarriei dagozkie. Bai ontzi eta produktu horien ekoizpen prozesua, bai berrerabiltzeko baztertutako materiala eraldatzeko prozesua bera (birziklatze prozesua) energia gastu handia da, eta kontsumitzaile bakoitzak murriztu egin dezake, erosketaren, etxearen, bulegoaren edo produktuen erabileraren eguneroko jarreratik.
|
|
|
– Fruta berdea lehenago helduko da, zenbait egunez itxitako paper marroiko poltsa batean sartzen badugu edo ondoan sagar heldu bat jartzen badugu. Merkatuan aurki
|
ditzakegun
fruta motek berezko ezaugarriak dituzte. Komeni da arruntenetako batzuk nola aukeratu jakitea:
|
|
|
Laugarren gamako elikagaiak, normalean, dendetan aurki
|
ditzakegun
produktuak dira, eta erabiltzeko prest dauden barazkiak, garbiak, ebakiak eta ontziratuak dira. Ondoren, etxeko eremuan, kontsumitzaileek egokitzat jotzen dituzten saltsekin edo ongarriekin nahastu behar dira.
|
|
|
Munduko Osasun Erakundeak pisua duen kilogramo eta egun bakoitzeko 0,8 g hartzea gomendatzen du. Gure osasunari eragin gabe har
|
ditzakegun
proteina gehienak are zailagoak dira. Organismoak hazteko edo proteinak aldatzeko behar ez dituen gehiegizko proteinak zeluletan erretzen dira energia sortzeko.
|
|
|
Eta nolatan orduan ez zen dena ilunpe eta hotzikara, orain ere, hizkuntza artatu eta zaindu nahi dugula eta, Buletin ofizialak euskaraz irakur
|
ditzakegun
honetan, eta Windows bera ere euskaraz erabil dezakegun garai honetan (egin ote du euskarak horiek baino aurrerapen nabarmenagorik?, azkarki aitzinatu gara, bistan denez, programa informatikoak itzuliaz) beldur naiz euskal gaietan gauzak ez diren denak xalo eta laño, bizitzaren tolesgabetasunaren eskutre. Beldur naiz euskara ez den Bartoloren iturri garbi hartako ardotxo txuria, baizik, batzuetan bederen, gure bidexketan zangopean zapaltzen dugun istil beltzaren antzera aspalditik geldirik dagoen ur uherra, Maritxuri bigarren ahapaldira iritsi aitzinetik halako higuin zerbait ez bada, bai kezka bederen, sorraraziko liokeen kalte eta gaitz iturriaren isuria.
|
|
|
Ingeles jatorrizkoan hemen argitara ez
|
ditzakegun
zehaztasun asko eta asko azaltzen ditu autoreak eragozpen hauei guztiei nola aurre egin erakusteko. Labur izan beharraren beharrez, aipa dezagun hemen konponbide horien artetik nabarmenena:
|
|
2003
|
|
|
Nahiko poluitutako itsaso baten ondoan bizi garela ohartu gara. Halaber, itsas bazterrean geratzen diren azken heze guneak eta itsas labarrak zein erraz gal
|
ditzakegun
ere ohartu gara. Horiek dira gure benetako aberastasuna, horietan bizitza sortzen baita.
|
|
|
Nafarroako ipar ekialdeko euskara. Irunberritik Aezkoaraino lanean, hain zuzen ere bi leku hauen artean aurki
|
ditzakegun
ibarretako bakoitzean euskarak historian zehar izan dituen mugak ezagutzera ematen ditu Aitor Aranak, mapa eta guzti, leku bakoitzeko euskara nolakoa zen agertuz.
|
|
|
Errealitatearen azterketa arrazionala egitea bezain garrantzitsua da geure une emozionalaz eta geure buruari adierazi diogun helburua erdiesteko balia
|
ditzakegun
bitartekoez jabeturik egotea.
|
|
|
Gida, adibidez, Indian amerikar estiloko hanburgesak Indiako zein tokitan jan
|
ditzakegun
esango digu.
|
|
|
Babes berezia, ingurumenarenhobekuntza, basoa, nekazaritzarako eta abeltzaintzarako zona eta landazabala, mendiko larreak, lurrazaleko uren babesa eta, amaitzeko, erabilera bokazioadefinitu gabea. Bestalde, ingurune fisikoan aurki
|
ditzakegun
–Baldintzatzaile gainjarriak, ere definitu zituen:
|
|
|
Pragan izan ginen, eta, harrez gero, Miarritze eta Nizan antolatutako protestaldietan ere parte hartu dugu, baina gure helburu nagusiena, globalizazio neoliberalaren aurkako kontzientziari hauspoa ematea da.? Horiek dira Hemen eta Munduan globalizazioaren aurkako euskal ekimenaren web orrian sartzean aurki
|
ditzakegun
lehenengo hitzak. Ikus daitekeenez, ekimen horrek ez du bere burua jotzenelkartetzat, erakundetzat edota gizarte mugimendutzat, ezta talde politikotzat ere.
|
|
|
Nazioarteko Diru Funtsa (NMF) eta Munduko Bankua (MB) Txekiar Errepublikako hiriburuan egiteko ziren urteko goi bileraren aurkakoekitaldietan parte hartzeko; Pragaraino hurreratu ziren gizon eta emaku meei zorzaie mungimendu horren sorrera. 2000ko iraila zen, eta Hemen eta Munduanekinbatera Europako goi bileren aurkako mobilizazioetan parte hartzen aurki
|
ditzakegun
Europako beste hainbat talde sortu ziren garai horretan ere bai. (Romano, 2002).
|
|
|
Elkar hobeki ezagutu behar genuke eta noraezekoa da horretarako bata bestearekin mintzatzea. Badakit ez dagoela biderik aski elkar hizketarako, baina balia gaitezen bederen eskuan ditugun eta eskura
|
ditzakegun
bidexkez. Azkenean mutur joka ibili behar badugu, jakinaren gainean ibil gaitezen behintzat7.
|
|
|
Errepoloak dira, seguru asko, aza talde ezagunena.Europa erdialdeko eta hegoaldeko kostaldeetan sortzen dira, nahiz eta gaur egun herrialde guztietan gertatzen diren. Errepoloak sasoirik onenean egoten dira neguan, nahiz eta urte osoan eduki
|
ditzakegun
. Kalitate handieneko aleak dira gogorrenak, karraskatuenak, trinkoenak eta astunenak, tamainari dagokionez.
|
|
|
Bestalde, uretan zer material mota dauden jakitea uraren kalitatearen aldagaien sarearen funtzioa izango da, eta, besteak beste, urmael edo badia batean nola banatu jakitea ahalbidetuko du. Ingurumen adierazle soiltzat har
|
ditzakegun
adierazleez gain, badira beste bi adierazle oso garrantzitsu, batez ere kontuan hartzen bada plan deltaikoan 15.000 pertsona bizi direla. Gaur egun, Delta ez da naturgune bat, gizakiak asko esku hartzen duen ingurune bat baizik, non laboreek —batez ere, arrozek— eta hiriguneek azaleraren %80 hartzen baitute.
|
|
|
Notarioari eskritura publikoan gure azken borondatea adieraztea da kontua, eta notarioak lekuko gisa jokatzen du. Horri esker, notarioak aholku emango digu klausulak legearekin bat etor daitezen, zer baldintza eska
|
ditzakegun
, planteatzen ahal zaizkigun egoerak nola lotu eta abar. Notarioak, testamentuaren testua idazten duen aditu gisa, testamentuaren edukia Zuzenbidearekin bat datorrela eta legitimoak errespetatzen direla bermatzen du.
|
|
|
Gure esku dago etxeko ur kontsumoa mugatzen saiatzea eta, bide batez, energia eta dirua aurreztea. Ura alferrik ez gastatzeko egunero har
|
ditzakegun
neurriez gain (hortzak garbitzen ditugun bitartean iturria irekita ez uzteko edo eguneroko bainuaren ordez dutxa bat hartzeko), teknologia horrek ura aurrezteko tresna batzuk jartzen ditu gure eskura. Hona hemen horietako batzuk.
|
|
|
Goza dezagun itsaskiaz ahalik eta modurik naturalenean prestatuta. Hobeto ezagutuko ditugu erabil
|
ditzakegun
itsaski motak eta erraz prestatzen direnak.Probetxu ona. Krustazeoak Lanperna:
|
|
2004
|
|
|
Gaur egungo musikari gehienekin gertatu ohi den bezala, Ikus taldeko partaideek ez dute eragin zuzenik. Izan ere, egun aurki
|
ditzakegun
talde eta musika estilo anitzek denetarik entzuteko eta iturri ezberdinetatik edateko aukera ematen baitute. Baxenabartarrek folk estiloa nahiz black metala, rocka nahiz house a entzuten dute.
|
|
|
Helsinkiko tren geltokiak nagusitasun berezi bat du: operako dekoratu baten parte balitz bezala, bere fatxada borobilarekin, bere dorre bereziarekin, eta art nouveau ren barnean koka
|
ditzakegun
bere eskultura erraldoiekin. Dorrearena misterio bat zen niretzat, ez zuen hark inguruarekin lotura askorik, gero jakin nuen Finlandiako Turku herrian bat dagoela eta finlandiarrek izaeraren sinbolo gisa hartu dutela.
|
|
|
Makurrago edo hobe, baina horiekin moldatu beharra daukazu. Nobelan niri interesatu zitzaidan koadrila agertzea, munduak edo gizakiok izan
|
ditzakegun
gatazkak ere hor agertzen direlako. Familian agertzen dira, talde politikoetan ere bai, eta koadrilatan baita ere.
|
|
|
Egungo errealitatea endredatzen duen beste hiru gertaera garrantzitsu ere kontuan eduki genituzke etorkizunerako apustuak egiteko orduan; batetik, hasierako mailetan, eredurik euskaldunenak pisua hartu dutela egia den arren, goiko mailetan »batxilergoan, lanbide heziketan, unibertsitate mailako ikasketetan» tapoi efektua gertatzen ari da, hots, maila horietan gertatzen diren aurrerapausoak oso motel gertatzen ari dira, beraz, euskaraz ikasten ibilitakoek ikasten segitzeko aukera berdintasunik ez daukate, bada, gaur eguneko planteamenduekin zenbat urte, zenbat baliabide lirateke errealitate horri buelta eman ahal izateko, irakasleak liberatuz, materialak berariaz sortuz, eta abar? Prozesu luze horrek euskarari mesede egingo ote dio, ahalegin handi hori posible ez ezik aurresan
|
ditzakegun
emaitzak kontuan harturik merezi ote du. Bestetik, lan aukerak ugaltzeko, herrialdeen artean herritarren ezagutza zein lekualdatzeak ahalbidetzeko, eta abar, bestelako hizkuntzak »ez ingelesa soil soilik» eskuratzeko beharra zabalduz doa, gizartearen aldetik presioa areagotzen ari da, beraz, halako hizkuntzak ganoraz eskuratu ahal izateko euskarari »horren beharrezko ikusten ez denari» lekua kendu balitzaio, zein izango da gizarteak egiatan erakutsiko duen jarrera?
|
|
|
Gizakiok kontrola ezin
|
ditzakegun
indarrek kontrolatuta bizi gara. Erakunde ikusezinen eskuetan txotxongilo bihurtu gara.
|
|
|
Ale berezi honetan, gure haurrekin aise egin
|
ditzakegun
50 mendi ibilbide polit eskaintzen dizkigute Euskal Herria aldizkarikoek. Tximeletak sabelean izenburua jarri diote, neska mutikoek Euskal Herrian zehar, beren neurrien arabera »alegia, daukaten adin eta indarren arabera» mendian gora abia daitezen espreski hautatu dituzten ibilbide horien guztien bildumari.
|
|
|
Armazoien eskaintza ezagutzea baino garrantzitsuagoa da erabil
|
ditzakegun
beira motak ezagutzea, kontu hori estetika hutsa baino gehiago baita.
|
|
|
Solariumera estreinakoz goazela gure larruazalaren fototipoa zein den eta UVA izpiak luzaro hartzea onartuko duen jakin behar dugu: nolako arriskuak izan
|
ditzakegun
informazioa jasotzea komeni zaigu, hitz batez.
|
|
|
Bihurgune mota askotan ibili ondoren, etor gaitezen itzuli linguistikora. Beste ezeri ukorik egin gabe, joera filosofiko honetan ikus
|
ditzakegun
argi izpi batzuk ez dira bazterrera zokoratzekoak. Lehen ere izan dugu horren lekukotasunik.
|
|
|
Argibide guztiak ere urri izango ditugu, horratik. Eta ez gaude, ez horixe, besterengandik eskura
|
ditzakegun
datu lekukotasunak geure egoskortasunez zapuzteko. Zabal ditzagun ateak eta leihoak, beraz, Gotzon Egiak behiala egin zuen moduan, gure mundu txikia mundu handiaren taupadetan aditzeko:
|
|
|
Globalizazioaren ingurumariak, zabalkiago edo meharrago, ikusiak ditugun honetan, goazen azkenik hirukote baikorraren ikuspuntuak plazaratzera. Ez dute hauek noski langintzaren gaitza eta bidean idoro
|
ditzakegun
eragozpen mordoa gutxiesten, baina, nolanahi ere, ez omen gara Estaturik gabeko herriak bakarrik bide malkartsuetan gabiltzanak. Ziria sartu nahi ez badigute behintzat, honako iritzia dute hurrenez hurren.
|
|
|
Horra hor euskararen egoeraren aurrean har
|
ditzakegun
lau jarrera modu. Besterik ere izango da beharbada, baina Agoteren iritzirako nagusiak horiek dira.
|
|
|
uste hau, gainera, alderdi guztietatik elikatutako egia bihurtu zaigu, elebitasunaren aldeko ideologiek halaxe erabaki dutelako. Ez gara hemen, oraindik behinik behin, elebitasunaren ur nahasi horietan murgilduko, baina, tira, bego horretan, gerora ikus
|
ditzakegun
joeren aurrekari gisa.
|
|
|
Lan gaitza jarri digu Garziak, zeren eta testu idatzietan jasota dagoen euskararen eredu horrek ez baitu bizitzaren taupadarik, nahiz eta inoiz ahozko esapide eta mintzamolde bizi biziak izan. Hizkuntzaren fenomenoa soziala dela diogunean, bizitzaren gizarte magma bera dugu gogoan, bizi dinamikaren elkarrekintza bera, ez testuetan jasoak eta bilduak izan
|
ditzakegun
egitura jatorrak. Hizkuntza, horretara, zeharo konformagaitza da, ez dago gure nahierara.
|
|
|
Euskararen barne historiaren lekukotza ematea izan dugu atal honetako eginbeharra. Bere garapenean suma
|
ditzakegun
egokitze arazoak. Komunikazioaren betekizunak dituen erregistro eta hizkera berezien premiak.
|
|
|
Indukziozko arrazoinamendua justifikatuta dagoela baieztatzeko, hura apriorikoargudio baten bitartez frogatu genuke. Nola, hortaz, erlazionatu ezagutza etaapriorikoa den justifikazioa? 3 JVSTIFIKA OTE DEZAKET EZER A PRIORI. Descartesek esan bczala, a priori ezagut
|
ditzakegun
proposizioak egon badaude,
|
|
|
Bi helburuok ezin ditu ase. Kontzeptu materialak (fisikoak) termino fenomenikoen arabera definitzeak porrot egiten du, sentimen ebidentziaren arabera enuntziatu fisikoak justifikatzeko ezin lor
|
ditzakegun
–indukzioaren arazoa dela eta, generalizazioak genituzkeelako.
|
|
|
Quinek dioenez, ezin da ukatu zientziaren edozein ebidentzia sentimenebidentzia denik. Epistemologia naturalizatuaren helburua sentimen ebidentzia eta teoria (zicntifikoa) nola eriaziona
|
ditzakegun
aztertzea da, zeren naturari buruzko edozein teoriaizan dezakegun edozein ebidentziaz harago baitoa. Baina, zer esan nahi du, ebidentzia, kQuinek erabilitako moduan?
|
|
|
Kuhnengai zerrenda berriko oinarriari aurre egiten diote, testuinguruen arteko ukazioari, alegia.Lakatosek zientziaren historian bereizketa bat ezartzen duen bitartean, banie historiareneta kanpo historiaren artean, hots, lehena, zientziaren historia, razionala?, ZientziarenFilosofiari dagokiona; bigarrena, historia soziala?, Laudanek razionaiitate printzipio batadierazten du: razionalismo historiko batean kokatuta, Zientziaren Filosofiak metodologiajakin baten arabera razionaltzat har
|
ditzakegun
usteak aztertzen ditu, eta Zientziaren Soziologiarentzat uzten ditu meritu razionalak edukitzera iristen ez diren gainerako uste zientifikoak.
|
|
|
Helburua, hortaz, arazo honi irtenbidea ematea izangoda. Planteamendu honi jarraituz, egin
|
ditzakegun
galderak honako hauek dira: nik zer eginbehar dudan niri agintzeko boterea nork du?
|
|
|
Horregatik, askotan definizioa eman beharrean, eskolahburuck ezaugarri zerrendak eskaintzen dizkigute bizia eta biziduna zein diren nolabaitmugatu ahal izateko. Adibidez, horrelako zerrenda batean aurki
|
ditzakegun
ezaugarribatzuk honako hauck dira: 1) antolaketa konplexua duten egiturak dira; 2) konposiziokimiko egonkorra dute inguruari dagokioncz; 3) inguruko energia hartu, aldatu ctaerabiltzeko gaitasuna dute; 4) inguruarekin harremanak dituzte; 5) ugaldu egiten dira; 6) eboluzioa jasaten dute; 7) hazi eta garatu egiten dira; 8) haien egitura inguruaren araberamoldatzen da.
|
|
|
Baina mikroorganismoen aurkako ekintza nabaria bada ere, ez da inondik ere erabatekoa. Produktu ondu batean, hala nola txorizo batean edo saltxitxoi batean, nitratoak eta nitritoak gehituta, mikroorganismoen maila erraz irits daiteke gramo bakoitzeko 10 milioi bakteriora, eta kopuru hori mikrobiota laktikoaren parekoa da, jogurtean edo gaztan aurki
|
ditzakegun
hartzitzaileen talde berekoa. Mikroorganismo talde hau desiragarria da, gure hestearen funtzionamendu onari lagundu eta patogeno askoren ekintza eragozten baitute.
|
|
|
Kondizioen arabera, badirudi mikroorganismo sentikorrenak Gram negatiboak direla, nahiz eta zenbait patogeno, hala nola Listeria monocytogenes, oso sentikorra izan daitekeen tratamenduarekiko. Izoztuen segurtasuna Datu epidemiologikoak aztertuz gero, izoztuak dira merkatuan aurki
|
ditzakegun
elikagairik seguruenetako bat. Gaur egun, izozkiak izan ezik, oso gutxitan lotzen dira elikagaien toxiinfekzio agerraldiak produktu izoztuekin.
|
|
|
Produktu horien kaloria ekarpena murrizteko, karbohidrato gutxiago behar dira, edo horien ordez edulkoratzaileak erabiltzen dira (sorbitola, manitola, xilitola edo ez kalorikoak: sakarina, ziklamatoa…), edo koipe ekarpena murrizten da edo horien ordezkoak erabiltzen dira.Jakina da guztiek ez dituztela betetzen aipatutako zehaztapenak, eta, horregatik, oso garrantzitsua da produktu horien nutrizio etiketak berrikustea eta Dietetika eta Nutrizioko espezialista bati kontsultatzea dietan sartu aurretik.Gaur egun merkatuan aurki
|
ditzakegun
light produktuen artean, honako hauek nabarmentzen dira: esnea eta esnekiak, fianbreak eta urdaiazpiko egosia, pateak, maionesa, margarina, kakao hautsa, freskagarriak, marmeladak, gozokiak, patata frijituak, etab. Beharrezkoak dira haurdunaldian?
|
|
|
Eta otordu azkar mota horrek lotzen ditu, oker ez bada ere, Ingalaterrako janari tipikoa. Kalitateko garagardoa Ingalaterra da garagardo gozoenak dasta
|
ditzakegun
herrialdeetako bat. Ospetsuak dira haren “Guiness” garagardoak, zapore mikatz eta oso freskagarria duen garagardo beltz mota bat, nahiz eta garagardo ilehoriak, nahiz eta ez hain originalak, zapore berekoak diren.
|
|
|
Esnekietan ager daitezke, baldin eta horiek egiteko muztio mikotoxigenikoekin kutsatutako pentsuekin elikatutako animaliengandik datorren esnea erabiltzen bada, edo lizun horiek gaztagintzan hazten direlako. Esnekietan aurki
|
ditzakegun
beste toxina biotiko batzuk, batez ere gazta, amina biogenoak dira. Histamina kontzentrazio handiko gaztak kontsumitzeagatik deskribatu dira zenbait intoxikazio histaminiko.
|
|
|
Toxikotasuna inguruneko beste parametro batzuen araberakoa da, adibidez, fosforoaren eta uraren nitrogenoaren artean egon daitekeen erlazioa. Toxinak alde batera utzita, molusku bibalbioak kontsumitzeari berez dagokion beste arrisku faktore bat itsaskietan aurki
|
ditzakegun
bakterioak dira, eta bereizten ditugu itsas inguruneko bakterioak edo bakterio autoktonoak eta itsas ingurunekoak ez diren bakterio aloktonoak. Bi taldeetan bakterio patogenoak aurkitzen ditugu.
|
|
|
Faktore horiek guztiek produktu horien egoera sanitarioaren ikuspegi zabalagoa eta osatuagoa emango digute beren produkzioaren lehen fasean. Kontrol mekanismo ohikoenen eta arriskua ebaluatzeko erreferentziak lor
|
ditzakegun
mekanismoen artean, agintari eskudunek itsaski bilketako urak gainbegiratzea nabarmentzen da, «laginketa jarraituko plan» direlakoen bidez. Plan horien helburua da itsaskiak biltzen diren uren kalitatea zehaztea. Uren mikrobio kargaren arabera, zona itsaskilari horiek A, B edo C gisa sailkatzen dira.
|
|
|
koloreen ikusera fenomenu bakarra eta berbera da arraza guzietan. Prismaren bidez agerraraz
|
ditzakegun
koloreak (hortzadarrean agertzen diran berberak) mundu guzian dira gauza bera eta mordo bera. Eta, kasu huni ere, pertsona guziek berdin dakuskite.
|
|
|
Egia da guk genukeela esan pertsona horri buruz dugun ezagutza osoa zientzian oinarritzen denik, ezta beharrik ere; askok, gainera, higuina erakutsiko liokete eguneroko bizitzan lagunekin eta ezagunekin izan
|
ditzakegun
harremanak zientziaren galbahetik pasatzeari: " zera murriztuko dut nire betiko lagunarekin edo maite dudan neska edo mutilarekin dudan harremana zientziaren bide estura!", esango genuke, baina Descartesek une honetan ez dihardu ezagutza zientifikoaz, baizik eta ezagutzaren edozein formaren ahalbideaz; eta horregatik, hain zuzen, eraman dezakegu argudioa halako muturreraino, horregatik astintzen ditu gure konfiantza osoaren sustraiak.
|
|
|
Gilsonek erakutsi duen modura, Descartesengan aurki
|
ditzakegun
ideia askok badituzte beren aurrekariak pentsamendu eskolastikoan, eta askotan bere sordunak dira ia bete betean. Eta horrela gertatzen da eredu deduktibista horri begiratzen diogunean, badituelako bere gertutasun handiak Tomas Akinokoarengan aurkitzen dugun ereduarekiko.
|
|
2005
|
|
|
Askotan erdi ustekabean pasatzen zaizkigun erreakzio kimikoen ondorioz, pertsona oso sentikor edo alergiko bihurtzen da, eta lehen inolako kalterik eragiten ez zioten arropak ezin ditu jasan ere egin. Alergiatzat har
|
ditzakegun
ukipenagatiko dermatitis horietan era askotako substantziak identifikatu dira detergenteak, gelak, disolbatzaileak, kolak, botikak, kosmetikoak eta baita perfumeak ere.
|
|
|
Euskal Herria surflari lurraldea da, eta horiek olatua dute ezinbesteko lanabes. Surflari batek berba egin digu gure itsasertzean topa
|
ditzakegun
olatu mota desberdinez.
|
|
|
Hiztunokahoskuntz organoen anatomia fisiologiaketamintzo garen hizkuntzakberakmugatzen bagaituere, ezinkontaahaladiragureaho, eztarri, mihi, ezpainek... eginditzaketenmugitze itxuratzeaketa, ondorioz, ekoitz
|
ditzakegun
hizketa hotsak. Aldakortasunaetakoartikulazioaunibertsalak izanik postula ote litezke organoen itxuratze aldatzeen kopuru mugatua, ereduakustiko egonkorraketapatroialdagaitzak. Alaazterketak berak, lortu nahidugunak, bultzatzen gaituhorretara?
|
|
|
Azkenik, hiztegiaren esparruan hiru motatako hitzak aurkituko ditugu testu tekniko zientifikoetan: 1) hizkuntza komunaren edozein erabileratan aurki
|
ditzakegun
hitzak; 2) hiztun gehienek ezagutzen dituzten baina testu tekniko zientifikoetan maizago agertzen diren hitzak, hiztegi orokor, entziklopedikoetan edo Hiztegi Batua bezalako hiztegi normatiboetan ere aurki daitezkeenak; 3) jakintza esparru bakoitzari dagozkion termino berezituak, esparru berezitu bakoitzaren adituek bakarrik ulertzen dituztenak eta hiztegi terminologiko berezituetan soilik aurki ... Hiru hitz mota horietatik lehendabiziko biak soilik gainezarriko dira erabilera komunaren hiztegirekin.
|
|
|
Bi hitz familion zertzelada nagusiak eman ditugulakoan gaude eta haien jatorriaz zerbait aurreratzen saiatu nahi genuke, horretarako izan
|
ditzakegun
arrazoiak eta irizpideen sendotasuna pisatuaz.tsb
|
|
|
Animaliak eskuratu eta gero has daitezke deskribatzen euren kanpo itxura, barne egitura, organoen egitura, aparatu eta sistemen jarduera, sexualtasuna, ugalketa mota, garapena, hazkundea eta ziklo biologikoa. Gainera, animalia jakin horiek sailkapenaren barruan kokatuko ditugu, eta, era berean, zehaztu genuke zein biotopotan aurki
|
ditzakegun
, edo zein jokabide duten.
|
|
|
Gaur egun ere, Sistematika Zoologikoa animaliak taxonez taxon ordenatzen saiatzen da, baina, ordenamendu horrek animali taldeen historia ebolutiboa ahalik eta doituen adierazita. Beraz, taxon biren arteko hurbiltasuna, duten ahaidetasun filogenetikoaren ondorioa izango litzateke, eta izatez, autorerik autore aurki
|
ditzakegun
sailkapen desberdinak, oinarrian, historia ebolutibo desberdin samarrak onartzetik eratorriko dira.
|
|
|
Eta T1 aurkitu zuten berriro, eta horrek erakutsi zuen une hartan (duela 3.800 urte) ganadua Afrikaren eta Europaren artean lekualdatu zela. “Oso haplotipo zehatza da —jarraitzen du Arsuagak—, eta ez dator bat Europan aurki
|
ditzakegun
beste batzuekin. Itsasertzeko bi bideen artean trukeak egin zitezkeela adierazi zen, baina hemen animalien garraio antolatuari buruz ari gara”.
|
|
|
Varsavskyren ideia WiFi sareen guardia zaharraren antzekoa da, baina ez dator bat erabateko askatasunaren politikarekin. “Niri gertatzen zaidana”, idatzi du Varsavskyk bere blogean, “ez dut uste sareak erabat irekita egon behar dutenik; askatasunean sinesten dut, baina ez guri kalte egin eta komunika daitezen sare guztiz ireki gisa erabil
|
ditzakegun
pertsonei laguntzen”. Horregatik, Fonen, Varsavskyren arrazoien arabera, bazkide txartela behar da Sarera sartzeko.
|
|
|
eta alderdi garrantzitsu zenbait" ahaztu izana", hamar urte lehenago Rio? 92ko Adierazpenean finkatutako zuhurtzia printzipioa esate baterako, goi bilera dezepzio hutsa izan zela esan behar. Edonola ere, Rioko Konferentzian izan ez zen balantze negatibo horren eta etsipen horren ordainetan edo, oso positibotzat jo
|
ditzakegun
beste lorpen batzuk izan ziren, esate baterako gobernuz kanpoko zenbait erakundek izandako protagonismo handia eta Garapen Iraunkorrerako Gobernu Erregionalen Sarearen sorrera, erregio edo eskualde eta herri txikiei atea zabaldu baitie, bere buruaren ordezkari izan daitezen.
|
|
|
Bereziki, teknopop musikaren eragin soziala 70eko hamarkadan ikusten da lehendabizi, Alemanian eta Estatu Batuetan orduko pop rock eta rockaren joera nagusiei alternatibak aurkezteko ahaleginak egiten hasi zirenean. Berrikuntza gaur egun erraz identifika
|
ditzakegun
hiru ezaugarritan eman zen batez ere: iru di a, musika tresnaketamezuakedo diskurtsoa. Zalantzarik gabe, ezaugarriok Futurismo italiarraren eta zientzia fikziozko filmen eragina jaso zuten.
|