|
2001
|
|
|
(nitrito eta nitratoak), botulismoa sortarazten duen Clostridium botulinum mikroorganismoak kutsa
|
ditzakeen
elikagaietan bakarrik erabil daitezke.
|
|
|
Osasun arazoak sor
|
ditzaketen
elikagaietako mikroorganismoek nola diharduten jakitea, kontsumitzaile garen heinean, lagungarri izango dugu horiek aurreikusteko unean, kasurik gehienetan horrelako arriskuak zeharo ezabatzeko aski izaten baita higiene eta maneiatze neurri soil soilak hartzea.
|
|
|
Substantzia hori minbizia dela jakin arren, ez dakigu zenbat den. Horregatik, Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) substantzia hori izan
|
dezaketen
elikagaiekin kontakturik ez izateko gomendatu du. Osasun Ministerioak berretsi du Espainiako legeriak ez diola mugarik jartzen substantzia horretatik kontsumi daitekeen kantitateari.
|
|
|
Bularra ematen duten amek 2 litro likido hartzen dituzte egunean. Likidoen beharrak betetzeko modurik onena edateko ura da, baina, era berean, behar horiei erantzun
|
diezaiekegu
elikagaiek duten uraren bidez, beste edari batzuen bidez (saldak, infusio leunak, zukuak…) eta barazki eta fruta gehienen bidez, non ura pisu osoaren %90 izan baitaiteke. Egunean zehar, elikagaiek eman dezaketen ura 700 eta 1.000 mL/ egun bitartekoa da; beraz, ez da nahikoa behar fisiologikoak asetzeko.
|
|
|
Ikuskera berri hori Codex Alimentariusen lan berrienetan oinarritzen da. Gainera, sektoreko establezimenduen arduradunek bermatu behar dute elikagaien manipulatzaileek prestakuntza egokia izan
|
dezatela
elikagaien higienearen arloan. Establezimenduen kontrola Elikagaien higieneari buruzko araudian eskatzen diren baldintzez gain, establezimendua eskoletarako prestatutako janariak prestatu, manipulatu, ontziratu, biltegiratu, hornitu edo zerbitzatzen diren tokietan, betebehar batzuk bete dira.
|
|
|
Eta natura urte haietan lehor agertzen hasia zen. Egun bateko oihan eta zuhaitzak desagertzen zihoazen eta gero eta zabalagoak ziren estepa guneak, eta are urriagoa zuhaitz haietatik animalia ezberdinek jan
|
zezaketen
elikagaia. Zenbait animalia mota gosez hil zen, egoerak txarrera egiten zuen neurrian eta betidanik bertan bizi izandako tximu (pithecus) talde batek ere, elikagai gabezia zela medio, desagertzeko arriskua zuen.
|
|
2002
|
|
|
Honela, nahiz eta 1536an Conversa onartua izan, 1544an Gipuzkoako Kapitain Jeneralakbaimen edo pasaporteen ordez, zamaren %7 eskatzen hasi zitzaien itsasontzi lapurtarrei. Diputazioak gestio ugari egin zituen, esanez, Conversaren arabera, librekiekar
|
zitzaketela
elikagaiak. Azkenik, erregeak elikagaiak eta ontzien eraikuntzarako gaiak ekartzea baimendu zuen, baina murrizketa ugarirekin20 15 36ko Conversaren hutsuneak bete nahian, atzerriko produktuak ekartzeko bederatziartikuluko araudi bat egin zuten:
|
|
|
Haren iritziz, mendekotasun hori elikagaien segurtasunerako mehatxua izan daiteke, bereziki fruta eta barazkiena, Europako Batasuna baita kanpo merkatu nagusia. FAOk Ekialdeko herrialdeei, hala nola Aljeria, Libano, Maroko eta Irango Errepublika Islamiarrari, eskatzen die beren gaitasun instituzionala garatu eta indartu
|
dezatela
elikagaien kaltegabetasun eta kalitateari buruzko nazioarteko arauak betetzeko. Halaber, nekazaritzaren eta elikagaien eskualdeko merkataritzari prozedurako eta erakundeetako oztopoak kentzeko eta eraginkortasuna, eraginkortasuna eta gardentasuna hobetzeko iradokitzen die, merkataritzari laguntzeko neurriak handituz eta arau eta kalitate kontrola hobetuz.
|
|
|
Hala ere, aparteko balio hori desitxuratu egiten da gosaritarako hautatzen diren zerealak azukre gehiegi badute, gantzak badituzte edo gatza badute. Haurrentzako dieta askotarikoa bada elikagaietan, eta ondo proportzionatua, haurrek elikagai naturalen bidez bete
|
ditzakete
elikagai horien behar areagotuak. Hurrengo proposamenek gosariak aldatzeko eta zerealak beste elikagai batzuekin nahasteko gonbita egiten dute:
|
|
|
Dieta konpentsatzeko eta elikagai energetikoak berreskuratzeko modua da, arroz edo pasta platerekin nahasita, entsaladekin eta barazkiekin, eta haragi, arrain edo arrautza kantitate justuarekin. Eguzki eta hondartza egunak Hondartza umealdia pasatzeko aukeratzen den lekua baldin bada, eramaten diren elikagaiak kontu handiz hautatu behar dira, gela honda
|
dezaketen
elikagaien ondoriozko toxiinfekziorik gerta ez dadin. Janari mota eta kopurua eguzkitan egoteko aurreikusitako denboraren araberakoa da.
|
|
|
Amaren esnea da haur batek har
|
dezakeen
elikagairik onena. Sendotasun horrekin, medikuek eta adituek mota horretako elikaduraren balioa nabarmentzen dute, eta, beraz, Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) eta Espainiako Pediatria Elkarteak amagandiko edoskitzearekin jarraitzea gomendatzen diete amei, gutxienez bi urte bete arte.
|
|
|
Elikagai transgenikoek izan ditzaketen arriskuen artean, Erakundeak hiru aipatzen ditu: alergiak sor ditzaketenak; horregatik, saihestu egiten da alergia izan
|
dezaketen
elikagaien geneen transferentzia; transferentzia genetikoak, hau da, sartutako genea pertsonaren zeluletara edo digestio traktuan dauden bakterioetara jauzi egiteak; horregatik, OMEk eta FAOk antibiotikoei aurre egiten dieten geneak ez transferitzea sustatu dute. Eta hirugarrena, eta arrisku handiena, geneak laborantza konbentzionaletara edo labore tradizionalak eta genetikoki eraldatuak nahastera bideratzea da.
|
|
|
Etiketa zuzena jarriz gero, arriskua ohartaraziz gero, ondorioak ez lirateke baztertuko. Espainiako araudiak debekatu egiten du itxura engainagarriagatik pertsonen segurtasuna edo osasuna arriskuan jartzen duten produktu guztiak fabrikatzea, merkaturatzea, inportatzea eta esportatzea, eta, zehazkiago, kontsumitzaileek elikagaiekin nahas
|
ditzaketen
elikagaiak ez direnak. Itxurazko produktua debekatzeko arauak kontuan hartzen dituen elementuek zerikusia dute produktuaren formarekin, usainarekin, kolorearekin, itxurarekin, aurkezpenarekin, etiketatzearekin, bolumenarekin edo tamainarekin.
|
|
2003
|
|
|
Erakundea 30 bat elkarterekin sortu da. Immunitas Vera elkarteko lehendakari Fernando Jaimek azaldu zuenez, elkarte horrek Síndic de Greuges era (Kataluniako Herriaren Defendatzailea) joko du, gobernu zentralek eta katalanek elikagai industriak behartu
|
ditzaten
elikagai ontziratuek dituzten gehigarri guztiak etiketatzera eta identifikatzera, ospitaleek eta ikastetxeek alergiak kontuan har ditzaten dietak eta menuak prestatzerakoan, eta baztertzen botiketan erreakzioak eragin ditzaten. Jaimek “diskriminazio positiboa” eskatzen du gaixo horiekin, alergikoak dituzten familiei diruz lagunduz, produktu egokiak, “normalean garestiagoak”, eros ditzaten.
|
|
|
Elikagaien teknologiako erabilera Ildo horretatik, olio esentzialak erabiltzeak zenbait elikadura teknologiatan (besteak beste, izoztean) egindako produktu askoren bizitza erabilgarria luzatu eta hobetu dezakeela ere aipatu da. Teknologia horrek elikagaien osagai koipetsuak oxidatzen laguntzen du, eta, beraz, elikagai izoztu koipetsuen konposizioan Mediterraneoko espezietako olio esentzialak sartzeak lagundu egin
|
lezake
elikagaien kontserbagarritasuna, ohiko zaporea mantentzea eta nutrizio galerak saihestea. Hori dela eta, gaur egun, antioxidatzaile naturalekin ohiko osagarriak egitea aztertzen ari dira, bereziki produktu sentikorretan, hala nola arrain koipetsua, haragia eta beste edozein, batez ere izoztuta merkaturatzen bada.
|
|
|
CNBn garatutako sentsoreak gluten mailak kontsumo muga onargarri bateraino murrizten lagun
|
diezaieke
elikagai enpresei Aurrerapena CSICeko Bioteknologia Zentro Nazionaleko Glutena Aztertzeko Unitatearen eskutik dator. Enrique Méndezek zuzentzen du talde hau, eta ELISA R5 sentsorea garatu du (oinarri duen antigorputz monoklonalaren R5 izena hartzen du).
|
|
|
Gaur arte, landareetan mikroorganismo patogenoak haz ez daitezen, lixiba tanta batzuk gehitu dira. Metodo segurutzat jotzen den arren, hipokloritoak noizbehinka erreakziona
|
dezake
elikagaien konposatu nitrogenatuekin, eta substantzia toxikoren bat sor dezake, kloraminak bereziki. Hori saihesteko, azken produktua ondo garbitzea gomendatzen da, produktu desinfektatzailearen hondakinak ezabatzeko.
|
|
|
Higieneko praktika eta ohiturei buruzko araudia, bai eta horri buruzko prestakuntza egokia ere, elikagaien sektorean parte hartzen duten guztiek erakusten dute elikagaiak kontsumitzeko arriskuaren aurkako prebentzio onena dela, bereziki elikagaiak prestatu, ekoitzi, eraldatu, landu, ontziratu, biltegiratu, garraiatu, banatu, saldu, hornitu eta zerbitzatzean elikagaien manipulatzaile gisa lan egiten dutelako elikagaiekin harreman zuzena dutenak. Elikagaien segurtasunari eta osasungarritasunari dagokienez, manipulazio praktikak erabakigarriak izan
|
ditzaketen
elikagaien manipulatzaileak «arrisku handiagoko manipulatzailetzat» hartzen dira. Horien artean daude, besteak beste, saltzeko, hornitzeko eta kontsumitzaileari zerbitzu zuzena emateko prestatutako janariak prestatu eta manipulatzeko jarduerak, hala nola tapatzearen jarduera.
|
|
|
AKPKA sistema aplikatzeak beste onura batzuk dakartza, hala nola baliabideen erabilera eraginkorra eta sortzen diren elikagaien kaltegabetasun arazoei garaiz erantzutea. Horrez gain, AKPKA sistema aplikatzeak arriskuak hobeto kudeatzea ekar
|
dezake
elikagaien kontrola arautzen duten agintariek, eta nazioarteko merkataritza sustatu dezake, erosleek elikagaiak kaltegabeak direla uste baitute. AKPKA sistemak elikagaien kaltegabetasuna bermatzeko behar diren arrisku espezifikoak eta kontrol neurriak identifikatzen ditu.
|
|
|
Hala ere, animalia hauek ere laguntzen dute, nahi gabe bada ere, lurra mugitzean eta zizareak eta lorategia honda dezakeen zizareren bat edo beste akabatzean. Topoek orduko 10 metroko galeria egin
|
dezakete
elikagai bila Topoek, egun batean, beren pisuaren erdia hartzen dute elikagaian, eta ez dira gai 24 orduz baino gehiagoz baraurik bizitzeko; beraz, egun osoan galeriak zulatzen dituzte janaria lortzeko. Gainera, ehiza eremuan elikagairik ez badago, distantzia handiak egin ditzakete hori lortzeko.
|
|
|
Alde horretatik, gomendatzen da esportatzen diren elikagaiek kontuan hartzea herrialde inportatzailearen arazo etikoak. Horregatik, etiketarik gabe edo informazio egokirik gabe ez da esportatuko arazo etikoak sor
|
ditzakeen
elikagairik. Kodearen artikuluek zenbait kasu planteatzen dituzte kontuan hartzeko:
|
|
|
Egia esan, ez dago erantzun bakar bat, baina bai formula orokor bat: asko ugaltzen direnez, higiene eta osasun ohitura eraginkorrak edukitzeak eta elikagaiak manipulatu eta kontserbatzeko arreta nahikoa izateak asko lagun
|
dezakete
elikagaien presentzia mugatzen, eta, errebotean, elikagai jatorriko gaixotasunak agertzen. Lehenik eta behin, kontuan hartu behar da animaliek eta pertsonek patogeno ugari izan ditzakegula, baina baita landareek ere.
|
|
|
Antiazidoen kontsumoak alergiak eragin
|
ditzake
elikagai jakin batzuen kontsumoarekin
|
|
|
Kopuru horrek ez ditu kontuan hartzen arazo horrekin lotutako krisiei aurre egiteko beste kostu batzuk. Era berean, kalterik ezari buruzko nazioarteko arauak ez betetzeak galera handiak ekar
|
diezazkieke
elikagaiak esportatzen dituzten herrialdeei. Adibidez, kakahuetea esportatzen duten herrialdeetan, aflatoxina egiaztatzeko kontrolik ez izateak negozio aukera galtzea ez ezik, inportatzaileen eta, ondorioz, kontsumitzaileen konfiantza ere ahuldu egin zen.
|
|
|
Osasunerako Mundu Erakundea (OME) eta Nekazaritzarako eta Elikadurarako Nazio Batuen Erakundea (FAO) dira kutsatzaileen gehieneko muga baimenduak ezartzeaz arduratzen diren erakundeak, hau da, Eguneko Kopuru Onargarria (ADI). Hala ere, herrialde bakoitzak ezar
|
ditzake
elikagaiek gehienez izan ditzaketen kutsadura mailak. Hala gertatzen da merkurioarekin ere:
|
|
|
Esportaziotik datozen eta substantzia kaltegarriak izan
|
ditzaketen
elikagaiak «atxilotuta» geratuko dira Estatu Batuetako legeria berriaren arabera
|
|
|
Ideia hori laurogeiko hamarkadan garatu zen, gero eta zaharragoa zen biztanlerian osasun aseguruen kostu handia murrizteko beharrari erantzuteko. Japoniako Gobernuak, orduan, osasunean eragin positiboa izan
|
zezaketen
elikagaiak garatzeko programak sustatu zituen. Horrela sortu ziren “osasunerako elikagaiak” deiturikoak.
|
|
2004
|
|
|
Zehazki, 50 metro koadro inguruko aretoa da, eta Estatu osoan dauden baliabideekin harremanetan jartzeko adinako teknologia du. Hala, telefonia sistemen, Interneten, satelite bidezko konexioaren eta beste baliabide teknologiko batzuen bidez, zentroko arduradunek sareko konexioa ezar
|
dezakete
Elikagaien Segurtasunerako Espainiako Agentziarekin (AESA), Espainiako Medikamentu Agentziarekin (AEM), Kontsumoaren Institutu Nazionalarekin (INC), Epidemiologiako Zentro Nazionalarekin (CNE), Osasun Zentro Nazionalarekin. Beste sail batzuen mendeko erakundeekin ere harremanak ditu, hala nola Babes Zibileko Zuzendaritza Nagusiarekin (Herrizaingo Saila), Meteorologia Institutu Nazionalarekin (Ingurumena), Toxikologiako Institutu Nazionalarekin (Justizia), Defentsa Ministerioarekin eta Larrialdietarako Plan Zibilen Zentroarekin (Lehendakaritza).
|
|
|
Kondizioen arabera, badirudi mikroorganismo sentikorrenak Gram negatiboak direla, nahiz eta zenbait patogeno, hala nola Listeria monocytogenes, oso sentikorra izan daitekeen tratamenduarekiko. Izoztuen segurtasuna Datu epidemiologikoak aztertuz gero, izoztuak dira merkatuan aurki
|
ditzakegun
elikagairik seguruenetako bat. Gaur egun, izozkiak izan ezik, oso gutxitan lotzen dira elikagaien toxiinfekzio agerraldiak produktu izoztuekin.
|
|
|
Errege Dekretua abuztuaren 11ko Batzordearen 2003/ 78/ EEE Zuzentarauaren transposizioa da. Bertan, substantzia kutsatzaile hori izan
|
dezaketen
elikagai multzoetan dagoen detektatzeko aplikatuko diren laginketa prozedurak eta analisi metodoak arautzen dira. Elikagai horiek fruta zukuak dira, bereziki sagar zukua eta beste edari batzuetako fruta zukuen osagaiak; fruta zuku zehatzak, fabrikatzailearen jarraibideen arabera berregin ondoren; edari espiritutsuak, sagardoa eta sagarrez edo sagar zukuz egindako beste edari hartzitu batzuk; sagarrez egindako produktu solidoak eta sagarrez eta haurrentzako beste elikagai batzuez egindako produktu solidoak.
|
|
|
Zorionez, eskura dagoen barietatea elikagai arriskutsuak dietatik kentzeko adinakoa da. Hala ere, segurtasun neurri hori eraginkorra izan dadin, ezinbestekoa da etiketa egokiak jartzea, kaltetuek segurtasunez har
|
ditzaketen
elikagaiak ezagutu ahal izan ditzaten. Bibliografía Anonimoa.
|
|
|
Kroketak egin daitezke arrain mota desberdinekin, eta gainera ohiko legatzarena edo bakailaoarena, adibidez, txibiak edo nahasketa arrautza gogorra ganbekin. Barazkiak, oro har, ez dira osagai gisa erabiltzen kroketentzat, espinakentzat izan ezik, baina barietatea era askotako errezetak egin daitezke, hala nola kroketak ilarrak, piperrak, patata eta txanpinoiak, azenarioa… Hala ere, kontuan hartu behar da elikagai horien kantitateak kroketetan txikia da; beraz, nahiz eta erabilgarriak izan ohitzeko haurrei bota
|
ditzaketen
elikagai batzuen zaporea, ez dira gehiegi kontsumitu behar, frijitu egin behar baitira. haien eduki kalorikoa platerak izan dezakeena baino handiagoa dela barazkiena, entsalada bat edo arrain bat.
|
|
|
Kasu horretan, hainbat aukera daude, eta, horien bidez, hau lor daiteke: txikienek har
|
dezatela
elikagai osasungarri hori. Gehien erabiltzen den irtenbideetako bat esneari gehitzea da.
|
|
|
Baldintza orokorrak eta bereziak Erregelamenduzko xedapenak baldintza orokorrak ezartzen ditu elikagaiekin kontaktuan jartzeko edozein motatako material eta objektuak fabrikatu eta merkaturatzeko, bai eta baldintza bereziak ere aktibo eta adimendun gisa definitzen direnentzat. Oro har, material eta objektu horiek fabrikazioko jardunbide egokiekin bat etorriz fabrikatu behar dira, beren osagaiak ez
|
ditzaten
elikagaietara transferitu giza osasunerako arriskutsuak izan daitezkeen kantitateetan, edo elikagaien osaeran edo horien ezaugarri organoleptikoetan aldaketa onartezinak eragin ez ditzaten. Era berean, aipatutako materialen edo objektuen etiketatzeak, publizitateak eta aurkezpenak ez diete kontsumitzaileei akatsik eragin behar.
|
|
|
Egoera horietarako, araudiak betebehar bereziak aurreikusten ditu. Alde horretatik, esaten da material eta objektu aktiboek ez dutela aldaketarik eragingo ez osaeran, ez eta kontsumitzaileei nahastea eragin
|
diezaieketen
elikagaien ezaugarri organoleptikoetan ere (adibidez, haien hondamena ezkutatuz), eta ez dutela informaziorik emango kontsumitzaileei akatsak eragin diezazkiekeen elikagaien egoerari buruz. Kasu batean zein bestean, eta elikagaiekin kontaktuan daudenean, etiketa egokia eraman dute kontsumitzaileari jateko ez diren zatiak identifikatzeko.
|
|
|
Egoera horietarako, araudiak betebehar bereziak aurreikusten ditu. Alde horretatik, esaten da material eta objektu aktiboek ez dutela aldaketarik eragingo ez osaeran, ez eta kontsumitzaileei nahastea eragin diezaieketen elikagaien ezaugarri organoleptikoetan ere (adibidez, haien hondamena ezkutatuz), eta ez dutela informaziorik emango kontsumitzaileei akatsak eragin
|
diezazkiekeen
elikagaien egoerari buruz. Kasu batean zein bestean, eta elikagaiekin kontaktuan daudenean, etiketa egokia eraman dute kontsumitzaileari jateko ez diren zatiak identifikatzeko.
|
|
2005
|
|
|
Haurrak haurtzaindegian bazkaltzen badu, jakinaraz
|
ezazu
elikagairen baten aurrean alergiarik agertzen duen edo dieta berezirik eman behar zaion.
|
|
|
Presta
|
itzazu
elikagai guztiak eltze eta kazolak estalita.
|
|
|
Epaiaren arabera, bai Neerlandar Gobernuaren azalpenetatik, bai irekitako salbuespenak eskatzeko prozeduretan eskumena duten agintari nazionalek hartutako erabakietatik ondorioztatzen zen lehen baldintza betetzen zela elikagaiak kaltegarriak ez baziren, hau da, elikagai kopurua berez arriskutsua ez bazen, Neerlanderako populazioaren elikaduran mantenugai horren gainerako iturriak edozein izanda ere. Bestalde, zehazten du bitaminak eta gatz mineralak ez direla berez kaltegarriak, baina ondorio kaltegarri zehatzak eragin
|
ditzakete
elikagai osoarekin gehiegi kontsumituz gero, horien osaera ezin baita ez prebenitu ez kontrolatu. Ebazpen judizialak dioenez, elikadura substantzia jakin batekin aberastutako elikagai bat ez delako osasun publikorako kaltegarria eta, beraz, lehen baldintza betetzen duelako, ezin da ondorio kaltegabea denik esan.
|
|
|
Epaiak berak aitortzen duen bezala, osasun publikoaren babesari buruzko balioespen ahalmen hori bereziki garrantzitsua da frogatzen denean zenbait substantziari buruzko ikerketa zientifikoaren egungo egoeran zalantzak daudela, hala nola bitaminei buruzkoan. Izan ere, substantzia horiek, oro har, ez dira berez kaltegarriak, baina ondorio kaltegarriak eragin
|
ditzakete
elikagai osoarekin gehiegi kontsumituz gero, horien osaera ezin baita saihestu edo kontrolatu. Bibliografía Europako Erkidegoetako Justizia Auzitegiaren epaia (hirugarren aretoa), 2004ko abenduaren 2koa, Herbehereetako Erresumaren aurkako Batzordeak eskatutako C/ 02 auzian emandakoa.
|
|
|
Eztainua, bai barruan bai kanpoan, eta oso kantitate txikitan pasa daiteke elikagaira. Otsailaren 12ko 242/ 2004 Erregelamenduak, 466/ 2001 Araudia aldatzen duenak, elikagaietako eztainu ez organikoari dagokionez, eztainua izan
|
dezaketen
elikagai multzoak jasotzen ditu, bai eta elikagai talde bakoitzak izan behar dituen eztainuaren gehieneko mugak ere. Araudi hau aplikatzen zaien elikagai taldeak hauek dira:
|
|
|
NUGO proiektu europarrak, nutigenomikan diharduten erakundeen sare birtuala ezartzeko diseinatuak, berretsi du zientziak benetako aurrerapenak ekar
|
ditzakeela
elikagaien industriarentzat bi urtetik hiru urtera bitarteko epean. Ben van Ommen adituaren arabera, “nutrizioaren ikerketa tipikoak oso gutxi sakontzen du xehetasunetan, eta deskribapen oso azalekoa sortzen du”.
|
|
|
Etiketak Espainian Kontsumitzaileek, CIren iritziz, etiketa eskatu behar dute, elikagai transgenikoak “desberdinak” direlako ingeniaritza genetikoaren erabileraren ondorioz, eta horrek arrisku berriak dakartza: adibidez, aldez aurretik ezagutzen ez den substantzia alergeniko bat sar
|
dezake
elikagai batean. Munduko kontsumitzaileen herena inguru gutxienez elikagai batzuk etiketatzea derrigorrezkoa den herrialdeetan bizi da.
|
|
|
“Eskatu zure gobernuari arau honetan kutsadura maila baimenduak sartzearen aurka egiteko”, azpimarratu du CI. Herrialde bakoitzeko administrazioak ez datoz bat atalaseei buruzko politikekin, eta, kasu batzuetan,% 5eko transgeniko maila onartzen dute etiketa eskatu aurretik. Gaur egun egiten diren probek modu fidagarrian hauteman
|
dezakete
elikagaietako transgenikoen presentzia, %0, 1 ingururaino. Consumers International ek dio etiketak erabili behar direla “GEOrik badago”.
|
|
|
Estaldura jangarriak produktua inguratzen duten produktu jangarriak dira, gasekiko (O2 eta CO2) eta ur lurrunarekiko hesi erdiiragazkorra sortuz. Estaldura horiek, halaber, propietate mekanikoak hobetzen dituzte, estaltzen duten produktuaren egitura osotasuna mantentzen laguntzen dute, konposatu lurrunkorrak atxikitzen laguntzen dute, eta gehigarri seguruak izan
|
ditzakete
elikagaien ikuspegitik (mikrobioen kontrako eragileak edo antioxidatzaileak, besteak beste). Fruituak film jangarrien bidez estaltzen direnean, atmosfera aldatua sortzen da fruituaren barruan, eta horrek arnasketa abiadura eta, beraz, produktuaren zahartze prozesua murrizten ditu.
|
|
|
Estatu kideek debeku partikularrak ezar
|
ditzakete
elikagaiak saltzeko, Europar Batasunean harmonizaziorik ez badago.
|
|
2006
|
|
|
Gorde
|
itzazu
elikagaiaren tamainako plastiko edo beirazko ontzi egokietan eta eduki beren saldarekin estalita.
|
|
|
Sudur elektroniko horiek dituzten sentsoreek elikagaietan errefusatu daitezkeen osagaiak detektatzen dituzte, analisi sistema eraginkor bati esker. Sentsore horiek erabil
|
ditzaketen
elikagaietako bat haragia da, hoztua zein izoztua. Haragia denborarekin aldatzen den produktua da, haragi ehunen eta aireko oxigenoaren arteko elkarrekintzaren eta oxidazioaren ondorioz.
|
|
|
Gaur egun, elikagai funtzional ugari dago kontsumitzaileen eskura. Adituek onartzen dute identifikatu egin behar direla pertsonen osasuna eta ongizatea hobetu
|
dezaketen
elikagai funtzionalak, hau da, kontsumitzaileak propietate faltsuen edo nahasien eskurantzetatik babestuko dituen arau esparru batean sakondu behar dela. Europako Batasunean Bromatologia Funtzionalari buruzko Europako Ekintza Itunduaren Batzordea (FUFOSE, ingelesezko sigletan) sortu da.
|
|
|
B3 bitamina edo niazina eta B12 nabarmentzen dira. B3 bitamina beharrezkoa da organismoak mantenugaietatik datorren energia lor
|
dezan
elikagaiena. B12 bitamina, animalia jatorriko elikagaietan soilik, haragi, arrain, arrautzak eta esnekiak.
|
|
|
Methanobrevibacter smithii arkea da, gure hestean sortzen den hidrogenoaz elikatzen den mikroorganismoa, beste bakterio batzuek elikagaia hartzitzeko prozesuaren hondakin gisa, eta metano bihurtzen du. Hondakin kantitatea (kasu honetan hidrogenoa) murriztean, mikrobiotako bakterioek, batez ere kolonean kontzentratzen denak, askoz modu eraginkorragoan digeri
|
ditzakete
elikagaien zuntz osagaiak, eta gure organismoarentzat onuragarriak diren substantzia bihur ditzakete. Alderantziz, M. smithii gabe, hondakinak pilatu egiten dira eta beste bakterioen jarduera blokeatu.
|
|
|
Zenbait ikerketaren arabera, substantzia horren gehiegizko kontsumoak hipertentsioa izateko arriskuarekin du zerikusia kasu batzuetan. Nahiz eta zientziak lagundu
|
lezakeen
elikagai horien kontsumoa murriztea, galdera batzuk agertzen dira zeregin horretan, nola ordezka daiteke gatza. Eta, hala bada, zer substantzia erantsi litzateke zaporea galdu gabe?
|
|
|
Espezialistek esan dutenez, amagandiko edoskitzea da dermatitis atopikoari aurrea hartzeko modurik onena, sei hilabetera arte gutxienez. Hala ere, haurdun zeudenei eta bularreko umeei alergiak sor
|
zitzaketen
elikagaiak saihesteko aholkatu zieten, hala nola arrautza, behi esnea edo kakahueteak.
|
|
|
BIOHAZAR panelak egindako azterketa batean, Europako Batasuneko adituek arriskuen ebaluazioan parte hartzen dute, eta elikagaiek kutsa ditzaketen gaixotasunen egoera aurkezten dute. Ebaluatu beharreko arazoak aztertzen ditu, bai kasu kopuruaren (erikortasuna) bai heriotza mailaren arabera, eta kontsumitzaileei arrisku handiagoa ekar
|
diezaieketen
elikagaiak zehazten saiatzen da. Informazioak gobernuen, autonomia erkidegoen eta elikagai enpresen esku egon behar du; izan ere, lan bateratu eta koordinatu batekin bakarrik murriztu ahal izango dira kasuen kopurua eta arriskua.
|
|
2007
|
|
|
Horrelakoetan jateak eskaintzen duen atseginezko bizipenak, jakina denez, dieta desorekatu eta, azkenean, osasunean eragin kaltegarria izan
|
dezaketen
elikagaien neurrigabeko kontsumitzea ondoriozta ditzake.
|
|
|
Mina arin
|
dezaketen
elikagaiak
|
|
|
Elkargoko Medikuntzako Erakundeak (MME) gehiegizko pisua eta loditasuna eragin
|
dezaketen
elikagai guztien etiketetan eta publizitatean osasun oharrak sartzeko eskatu dio Gobernuari. Gainera, Oinarrizko Osasun Laguntzako kontsultetan dieta osasungarria sustatzea nahi du.
|
|
|
Hala ere, kanpoko merkataritzara doan produktore nazionalak bete beharreko betebehar gehiago eskatzen dira. Kasu horietan, helmugako herrialdeak ezartzen dituen eskakizun eta eskakizunak bete behar ditu, eta horien antolamendu juridikoek funtsezko aldaketak izan
|
ditzakete
elikagaien segurtasun eta higienearen arloan. Esportaziorako lege egokitzapena Esportatzaileak egiaztatu behar du jatorrizko ustiategiek hirugarren herrialdeak eskatutako osasun baldintzak betetzen dituztela.
|
|
|
alde batetik, zerealen almidoitik bioetanola lortzea lortzen da; bestetik, abeltzainek balio proteiko handiko produktuak lortzen dituzte animalien elikadurarako. Aditu batzuen ustez, joera horrek eragina izan
|
dezake
elikagaien etorkizuneko prezioetan ere, bereziki zerealetan.
|
|
|
Adituek eta ICAk bildutako ebidentziak adierazten du banakako kontua dela zer elikagaik eragin dezaketen eragile gisa. Ideia maskuria narrita
|
dezaketen
elikagaiak eta edariak saihestea da. Elikagaiek sintomak larriagotzen ez dizkieten ZBen eraginpean egon arren, egia da elikagai batzuk kaltegarriak direla gehiegi kontsumitzen badira, gainerako herritarrei gertatzen zaien bezala, hala nola kafea edo alkohola.
|
|
|
Hala ere, gaiak eragina izan dezake kontsumitzailearen osasunean eta segurtasunean, baldin eta produktua arrazoi osasungarri edo elikagarriengatik aukeratzen bada, eta ez dituen ustezko propietateetan oinarritutako kontsumo jarraitua egiten badu. Elikagaien aizunketak kontrolatzea Teknika zientifiko gero eta merkeagoak eskuratzeak eta DNA probei buruzko prozesuak garatzeak betebehar berriak ekar
|
diezazkieke
elikagaien sektoreko enpresei, baita azken kontsumitzailearekin harreman zuzena duten txikizkako merkatariei ere. Erresuma Batuko agintariek elikagai jakin batzuen jatorriari buruzko iruzur erreklamazioetan egindako ikerketari buruz ateratako ondorioetatik sortu da arazoa.
|
|
|
Gaur egungo kontserbazio metodoei beste teknologia batzuk ere aplikatzen zaizkie, hala nola presio handia eta mikrouhin bidezko esterilizazioa. 2005 urtearen erdialdean, Espazioko Europako Agentziak astronautek espazioan misioan behar izan
|
ditzaketen
elikagaien %40 Lurretik kanpo produzitzea erabaki zuen. Horietako batzuk arroza, tipulak, tomateak, soja, patatak edo letxuga izan daitezke.
|
|
|
Gomendio bera erabiltzen da denbora luzez kontserbatutako edo itxura edo usaina zalantzazkoa duten elikagai soberakin guztietarako. Toxiinfekzioa eragin
|
dezaketen
elikagaiek eta prestakinek ez dute zertan alterazio organoleptikoak (usaina, zaporea edo kolorea) erregistratu, baina produktu alteratu batek mikroorganismo patogenoak izateko aukera gehiago ditu. Kontsumitu aurretik, modu uniformean berotu behar dira, produktuaren erdigunean ahalik eta azkarren 70 °C ra iritsi arte.
|
|
2008
|
|
|
Areago, elikagai horiek ez dute espero daitekeen mesedea egiten hartzen duen pertsonak (emakumeak, eskuarki) osteoporosia edo deskaltzifikazioa nozitzen duenean, deus ere ezin egin
|
baitezakete
elikagai onuragarri horiek gaitzaren aurrerakada galarazteko.
|
|
|
Zaporea indartzen duten gehigarriak neurriz gain eta modu unibertsalean erabiltzeak eragina izan
|
dezake
elikagaien zapore naturala ez hautematean edo gozatzean.
|
|
|
Kontzeptu zabala Klonazioa eta nanoteknologia ‘elikagai berriak’ kontzeptuan sartzen diren tekniketako bi dira. Hazkuntzan, hazkuntzan eta elikagaien ekoizpen prozesuetan teknologia berriak erabiltzeak, bai eta ekoizpen prozesu berriek (nanoteknologiak, esaterako) eraldatutako elikagaiak erabiltzeak ere, ondorioak izan
|
ditzake
elikagaian, eta, beraz, haien segurtasunean eragina izan dezake. Hala ere, eta proposamen horretan adierazten den moduan, hazteko edo hazteko teknika tradizionalen bidez ekoizten diren landare barietate berrietatik edo animalia arraza berrietatik eratorritako elikagaiak ez lirateke elikagai berritzat hartu behar.
|
|
|
Izan ere, Munduko Osasun Erakundearen ‘Listeria monocytogenes en arriskuen ebaluazioa kontsumorako prest dauden elikagaietan’ txostenaren arabera, patogenoa elikagaiak prestatzeko ingurune askotan dago. Elaborazio instalazioetan, etxeetan eta jatetxe arloko establezimenduetan, bakterioak denbora luzez iraun
|
dezake
elikagaietan, bereziki hozte edo izozte tenperaturetan. Listeriosia gehienetan parte hartzen duten elikagaiek, hala nola esne pasteurizatua, haragi produktu prestatuak edo gazta batzuk, 10 unitate kolonia sortzaile/ gramo (CFU/ g) baino kontzentrazio handiagoak izan dituzte, baina horrek ez du esan nahi kasu batzuetan kopuru hori baino txikiagoa izan denik.
|
|
|
«Gorde lehentasunez data hau baino lehen» edo «iraungitze data», eta, ondoren, eguna eta hilabetea. Hiru hilabete baino gehiago iraun
|
dezaketen
elikagaiek honako hau adierazi behar dute: «Gorde, ahal dela, data hau baino lehen» edo «iraungitze data», eta, ondoren, hilabetea eta urtea.
|
|
|
Etorkizunean, eta arduradunen arabera, toxikotasun mota desberdinei lotutako biomarkatzaile kopuru bat detektatzeak ondorio toxikoak goiz detektatzeko sentsore bat diseinatzeko aukera ematen du. Gainera, zebra arrainaren eredua ezartzeak aukera eman
|
lezake
elikagai funtzionalen ondorio metabolikoak aztertzeko erabiltzeko, gene aktibatuak eta haien ondorio onuragarriak identifikatuz.
|
|
|
Jarraibide horien arabera, gaur egun merkaturatzen diren elikagai asko konposatu horiekin aberastuta daude, hala nola esneak, jogurtak edo ogiak. Hala ere, horrek nabarmen murriztu
|
dezake
elikagaiaren bizitza erabilgarria, baita kalitate sentsoriala ere, gehitutako lipidoen oxidazio azkarra dela eta. Ikasketak Koipeen oxidazioa eta, beraz, elikagaien zaharberritzea saihesteko metodo berriak aurkitu dira.
|
|
|
Arrautzaren alergenoak eta haien ekintza mekanismoa hobeto ezagutzeak bizkortu egin
|
lezake
elikagai seguruagoak fabrikatzea
|
|
|
Nahiz eta egun batetik bestera janariak aldatzen diren eta badirudi haiek ez dutela denbora luzez jaten, haien hazkundea eta garapena normala izaten da. Adin horretan, haurrek kaloria gutxiago behar dituzte, beren gorputz hazkundea motelagoa baita, baina familiaren kezkak elikadura jarrera desegokiak edo diziplina neurriak eragin ditzake, eta horrek areagotu egin
|
dezake
elikagaiarekiko arbuioa. Haurren jateko gogoa Sarritan, gurasoek seme alabak jatera behartzeko arrazoia izaten da ez dakitela bi eta bost urte arteko jateko gogoaren murrizte fisiologikoa.
|
|
|
Beste ikastaro batzuk jaten ari diren bitartean ere ezin da jolastu euri egunak. Jateak denbora eta lekua behar ditu haurrek elkarrekin hitz egin
|
dezaten
elikagaiez gozatzen duten bitartean. Mahaiaren papera desitxuratu egin da, oinarrizko xehetasunik gabe, hala nola, mahai zapia, ezpain-zapia eta gustura jarritako baxera.
|
|
|
Testura eta zaporeen nahasketak asko aberasten du prestaketa. Dietan arrautza sartzen dutenek sandwich zaporetsuen osagai gisa ere erabil
|
dezakete
elikagai hori, hala nola zainzurien eta ernamuinduen nahaskia. Gazta gehitu daiteke, barazki sueztituekin aperitiboa prestatzeko.
|
|
|
Izan ere, birusak, parasitoak eta bakterioak ez dira usaintzen, ez dute zapore berezirik ere, baina kontsumitzailearengandik hurbilen dagoen ingurunearen parte dira. Sukaldeko tresnetan eta laneko gainazaletan egoteak arazoak ekar
|
ditzake
elikagaiek eragindako toxiinfekzioen ondorioz, eta horregatik da garrantzitsua garbitzeko eta desinfektatzeko sistema egokia aplikatzea. Platerek osagai bat dute, eta bertan zerbitzatzen diren elikagaien segurtasuna nolakoa den, halakoa izango da higiene arau egokiak betetzea.
|
|
|
Ezinbesteko osagaia gure organismoan Pertsona heldu baten organismoaren %60 ura da; beraz, edateko ura, gasduna izan ala ez, ezinbesteko osagaia da bizitzarako. Organismoak zenbait egun iraun
|
dezake
elikagairik hartu gabe, baina egun gutxiren buruan ezin da bizirik iraun urik gabe. Ura ezinbestekoa da hainbat prozesu fisiologiko egiteko eta gorputzaren tenperaturari eusteko, eta, gainera, elikagaiak eta hondakinak garraiatzen ditu, izerdiaren, gernuaren edo gorozkien bidez. Osagai hori organismoaren ehun guztietan dago, eta funtsezko elementua da zirkulazio aparatuak ongi funtzionatzeko.
|
|
|
Eremu horiez guztiez gain, txikitasunaren teknikaz baliatzen hasi dira dagoeneko, eta, gainera, zientzia hori elikagai funtzionaletarako eta nutrazeutikoetarako erabiltzen hasi dira, nanomaterialak aplikatuz konposatu bioaktiboak eta mikroelikagaiak sortzeko. Aditu batzuen arabera, nanoteknologiak balio
|
lezake
elikagai prozesatu osasungarriagoak eta ezaugarri organoleptiko hobeak dituztenak sortzeko. Dagoeneko erabiltzen diren tresnetako batzuk hauek dira:
|
|
|
«Iruzurra egitea baino gehiago, pozoitzea izan da. Umeen giltzurrunetan kalte larria egin eta umea hil
|
dezakeen
elikagai arriskutsua egin badute, zer ez ote den egingo!». Zenbateko kopuruan erabilita den toxikoa ondorioztatzeko nahikoa ikerketa ez dagoela uste du Bittor Rodriguezek, baina argi dagoela giltzurruna gaixotu eta minbizia eragin dezakeela.
|
|
2009
|
|
|
Afaritik baraualdi luzearekin hausten den eguneko otordua da, adin hauetan goiztiarra izaten dena. Garunak, gorputzeko organorik aktiboenak, mantenugaia behar du, glukosa, gosarian parte har
|
dezaketen
elikagai ugaritan dagoena. Nutrizio egoera, errendimendu fisikoa, adorea eta umorea gosariaren mende daude neurri handi batean.
|
|
|
Badirudi, zenbait egoeratan, sariek handitu egin dezaketela elikadura portaera modelatzeko prestasuna. Adibidez, aditz sariak emateak, ukigarrien ordez, “harro nago zurekin” edo “asko ikasten ari zara” esatea, edo pegatinak edo koloretako arkatza bezalako objektu txikiak emateak ondorio positiboak izan
|
ditzake
elikagai osasungarrien gustua garatzeko oztopo handian.
|
|
|
Litekeena da sintoma gastrointestinal gogaikarriak desagertu izana, eta, beraz, dieta zabalagoa egin ahal izatea. Garrantzitsua da haurdunaldia amaitu arte nutrizionistaren eta medikuaren jarraibideei jarraitzea, amaren eta fetuaren osasuna arriskuan jar
|
dezaketen
elikagaiak saihesteko. Dietan egiten diren aldaketen helburua da ernalketaren aurrerapenari lotutako elikadura urritasunak eta sintomak prebenitzea, hala nola idorreria.
|
|
|
Horrela, Salmonella bezalako patogenoak sartzeko arriskua murrizten da. Salmonellaren eramaileak Arrautza da salmonellak kutsa
|
dezakeen
elikagairik garrantzitsuena. Bi modutan gerta daiteke:
|
|
|
Animalia jatorriko edozein produktu gordin (haragia, hegaztiak edo esnea), arrautzak eta arrainak, baita frutak eta barazkiak ere, salmonellaz kutsatuta egon daitezke. Salmonellak bizirik iraun
|
dezake
elikagai horiek egoste tenperatura egokian jartzen ez badira eta frutak eta barazkiak behar bezala garbitzen ez badira. Arrisku horiei guztiei gainazaleko urak gehitzen zaizkie orain; izan ere, Georgiako Unibertsitateko (Atenas) adituek egindako azterketa baten arabera, bakterioaren “aniztasun eta kontzentrazio” handia izan dezakete.
|
|
|
Egunean 18 gerezi edo ginga hartzeak gure organismoaren jarduera antioxidatzailea areagotu dezake. Onena da fruta horiek hantura eta arrisku kardiobaskularreko zenbait faktore, hala nola gorputzeko gehiegizko gantza, kolesterola eta odoleko triglizeridoak, murriztu
|
ditzakeen
elikagaitzat hartzeko aukera zabaldu dela. Badira zenbait aurrekari, ginda kontsumoaren eta sugar murrizketaren arteko erlazioa erakusten dutenak.
|
|
|
Elikagaiak galdarraztatzeko teknikak entzimak ezabatzen ditu, eta entzima horiek, denborarekin, aldaketak eragin
|
ditzakete
elikagaietan.
|
|
|
oheratu aurretik (%5): Anoa bat Hobeto ulertzeko, karbohidratoak trukatzeko sistema eguneko otorduetan haurrak kontsumi
|
ditzakeen
elikagai kopuru zehatzetara itzuli behar da, nahiz eta gazte gehienek ederki ezagutzen dituzten errazioen eta kantitateen baliokidetasunak: Gosaria (5 E):
|
|
|
ibilgailuak, zamalanetarako baldintzak, garraio bakoitzeko garbiketa eta desinfekzioa, tenperatura, denbora eta garraiolariak nahitaez eraman behar duen dokumentazioa, abeletxetik helmugako hiltegiraino, nazionala nahiz nazioartekoa izan. Arlo horretako adituek onartzen dute garrantzitsua dela “animaliak erabiltzea”, batez ere zamalanak egiten direnean; izan ere, animaliengan estresa eragiten duten bi une dira, eta horrek ondorioak izan
|
ditzake
elikagaien azken kalitatean. Izan ere, animaliak garraiatzea espezialisten lana da.
|
|
|
Taxilariek ziurtatzen dute ez dela jazarpenik edo jazarpenik zor dien pertsonarengan Beste egoera batzuek" zerrenda" horretan sartzea errazten dute. Horrelakoak dira, esaterako, taxia eskatu zutenean ebriarrak zeuden pertsonak, inkontinentzia arazoak dituztenak, gorputz higiene eskasa duten bidaiariak edo maletategia zikin
|
dezaketen
elikagaiekin merkatura itzultzeko taxi bat behar dutenak, arrainarekin gertatzen den bezala. Taxilari batek egoera desatsegin bati aurre egiten dionean, bezeroari eskatu behar dio izena, telefonoa eta helbidea erregistratzeko.
|
|
|
Inkubazio tenperatura jaistean, karvacrolaren antimikrobio jarduera zinamaldehidoarena baino handiagoa da. Elikagaien industriak eta kontsumitzaileek bilgarri horiek erabil
|
ditzakete
elikagaien azaleko kutsadura kontrolatzeko. Mikroorganismoen aurkako agenteak, jan daitezkeen filmetan, oztopo izan daitezke mikroorganismo kutsatzaileentzat, haragi produktu eta bestelako produktu askotan, hala nola arrainean.
|
|
|
Gantz azido asegabeen proportzioa %90 ingurukoa da. Egindako azterketaren arabera, produktu horiek elikagai osasungarriak dira, giza osasunean ondorio positiboak izan
|
ditzaketen
elikagaiak dituztelako. Turroia «neurriz hartuz gero, dieta orekatu eta osasungarri baten parte izan daiteke, onartutako gomendio dietetikoekin bat datorrena».
|
|
|
Janari digerigaitzak murriztu. Badira digestioa zaildu eta molestiak eragin
|
ditzaketen
elikagaiak: koipeak, janari edari minak, alkohola, kafea, zitrikoak, frijituak, txokolatea, tomatea, tipula eta abar.
|
|
2010
|
|
|
Errezeta horien helburua da haurrek presta ditzatela brotxetak eta pizzak familia guztiarentzat, eta eurek hauta
|
ditzatela
elikagai konbinazioak.
|
|
|
Teknika honen aldaera bat errautspean erretzea zen (asado subcinericio, gaztelaniaz), eta bi mota zeuden. Lehenengoan, jakia errautsen artean sartzen zen eta bakarrik bero zuzena jasan
|
zezaketen
elikagaiak kozinatzeko erabiltzen zen, hau da, oskol gogorra zutenak: ezkurrak, gaztainak, intxaurrak, hurrak, arrautzak, etab. Gaur egun gure gizartean teknika hau oraindik erabiltzen da odolostea eta txorizoa aluminiozko paperarekin estaltzen direnean txingarretan erretzeko.
|
|
|
Betidanik, gizakiak bere gaitasun sentsorialetan konfiantza izan du kontsumi
|
ditzakeen
elikagaiak hautatzeko. Itxura, usaina edo zaporea, produktu bat irents zitekeen unea adierazten zuten.
|
|
|
Panelean nabarmendu zen elikagaietarako koloratzaile gisa erabiltzen den likopenoaren esposizioaren zenbatespen guztiak oso kontserbadoreetan oinarritzen direla: kontsumitzaile batek beti aukera
|
ditzake
elikagai eta edari koloreztatuak, elikagai mota guztien artean eta baimendutako maila maximoetan, esparru hipotetiko eta kasu desberdinek askoz eragin handiagoa baitute.
|
|
|
Kopuru berri hori bat dator Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) 2008an ezarritako GNArekin. Jakina da melamina kantitate txikiek ontzietan, katiluetan eta plastikozko plateretan migratu
|
dezaketela
elikagaietara. Hala ere, EFSAren Harremanetarako Materialen Panelak aztertutako esposizio datuek adierazten dute, oro har, GNAren azpitik dagoela melaminarekiko esposizioa elikagaien bidez. Diktamenak gomendatzen du melamina elikagaietara migratzeko EBren mugak berraztertzea, horiek ez baitira substantzia horren eraginpean egoteko iturri bakarra.
|
|
|
batez beste 25 mikrogramo gorputz pisuaren kilo bakoitzeko. Etxean erabiltzen diren sukaldaritzako teknikek (frijitzeak, adibidez) substantzia horren azken kontzentrazioa alda
|
dezakete
elikagaietan.
|
|
|
Haurdunaldian dagoen haurtxoa, batzuetan, oso ahula izango da zenbait substantzia edo organismorekiko, eta horrek haurraren garapen egokia alda dezake. Ondorio larriak izan
|
ditzake
elikagaien bidez transmititzen diren zenbait gaixotasun uzkurtzeak, hala nola toxoplasmosia, substantzia kimikoengatik intoxikatzea edo haurdunaldian mota horretako kutsatzaileak hartzea gainditzea. Higieneari buruzko aholku orokorrez gain, komeni da elikagai arriskugarri batzuk saihestea, hala nola hestebeteak eta urdaiazpiko ondua, gazta freskoak, kontsumitzeko prest dauden elikagaiak eta haragia edo bestelako produktu gordinak edo gutxi prestatuak, infekzioak transmiti daitezkeelako.
|
|
|
Horren ondorioz, nutrizio profil batzuk ezarri dira, eta, horien bidez, muga hauek ezarri dira: haurrek ikastetxeetan erabil
|
ditzaketen
elikagaietako anoa, koipeak (aseak eta trans), gatza/ sodioa eta azukreak. Ez da debekatzen opilak egitea, baldin eta produktu horiek nutrizio osaeran ezarritako baldintzak betetzen badituzte.
|
|
|
Hori guztia gutxi balitz, edoskitze naturalak haurraren organismoa programatzen du, pertsona heldu bihurtzen denean obesitatea eta ondorio kaltegarriak saihesteko. Hala ere, abantaila ugari izan arren, salbuespenezko egoera batzuek haurraren garapenari kalte egiten dion kutsadura kimiko eta biologikoko iturri bihur
|
dezakete
elikagai hori.
|