|
2000
|
|
|
Txoriak lehengo xarma galdu duela
|
diotenak
ez dira falta. Itxura berria hain isilpean gorde ondoren, asko beldur ziren betiko txantxangorria desagertu egingo ote zen, baina ez.
|
|
|
Hori
|
diotenak
Ku Klux Klan ekoak dira," pure white trash", hau da, ikasketarik gabeko zuriak, lan bat eskuratzeko beltzekin lehian ari direnak. Gaur egun errazagoa da yankee bihurtzea euskalduna edo europarra izatea baino.
|
|
|
Getxon ere bada beste bat. Hor dira" Ostiela!"," Putz"... garai bateko bideari jarraitzen
|
diotenak
. Baina beste modu batzuetan ere hasi da jendea lanean.
|
|
|
orain Errusia irekitzen hasia denez (badakigu nola), hango jatorriko zenbait haraxe joan berri dira, mende bat geroago. Biztanleen artean, badirudi" the Petrofs" (edo horrelako deiturakoak) direla hizkuntza eslaviarrari egun ere atxiki
|
diotenak
, bestela ingelesak ia erabat ordezkatu arren. Aldiz, Europako ekialdeko kutsuko dantzak eta festa jantziak," Macarena" k eta Elvis-ek ez dituzte ahanzturara eraman; alta, Sitkan gordetako koreografiak ezezagunak zaizkie errusiar bisitari petoei.
|
|
|
Berari buruzko lehenengo berriak XI. mende hasierakoak dira, Akitaniako Bizkonderriaren menpe bizi zenean, baina izena erromatarren garaitik datorrela
|
diotenak
ere badira. Gaurko izenarekin ofizialki XII. mendean fundatu ostean, Akitaniako Dukearen, ingelesen eta Gaston IV.aren menpe bizi izan zen, hiriak 1469an askatasuna lortu arte.
|
|
|
Gaiak, gai jartzaileak, bertsolariak eta bertsoak gaztetu badira, beste horrenbeste egin behar litzatekeela esan izan dute bai bertsolariek, bai epaileek eurek ere. Ez da lan erraza bertsoa epaitzea eta ez dira asko izan horri heldu gura
|
diotenak
.
|
|
|
batetik, Udarben hasten dena (Jaxinto gazteak On Ernestoren jauntxokeriari aurre egitea erabakitzen duenean), eta, bestetik, Urtuellan hasiera ematen zaiona (Jaxinto, Juxto anaiaren eraginagatik eta On Ernestorengandik ihes egitearren Urtuellara lan bila joaten denean). Jaxinto eta Juxto anaia udarbetarrak izango dira irakurleari bi herrien elkar topatzea ahalbideratuko
|
diotenak
. (Egan 48)
|
|
|
Hammeten lanak izango liratekeenak, adibidez, pertsonaiaren barne gogoetak eta kezkak gehiago azaltzen dituztenak. Eta, bestetik, akzioari garrantzi handiago ematen
|
diotenak
egonen lirateke. Azken hauek lehengoaren antz handiago dute, baina ez dira betetzen generoaren ezaugarri guztiak" Pasaia Blues" ez da akzio hutsezkoa.
|
|
|
– Horiek betetzea egiaztatu eta bermatuko duten erakundeak, betetzen ez duenarijazarriko
|
diotenak
.
|
|
|
Iturri pribilegiatu horiei Mar Fontcuberta k (1993) fuentes exclusivas deritze. Izaera desberdina dute, ordea, iturri konpartituek, hau da, irrati estazioari albiste kopuru jakin bat igortzen
|
diotenak
, informazio zerbitzuen eguneroko lana erraztearren.
|
|
|
Haurretatik ez dut kasik oroitzapen garbirik atxikitzen, usaimenari edo ukimenari eragiten
|
diotenak
ez badira: katu gernuaren urrin mina, amatxi zenaren etxearen gomuta ezabatuen ordezko, edo" Talco" hautsen balaku oretsua, anai arreba berriren baten etorrerari lotzen dudana.
|
|
|
Pairagaitzak izan zaizkit beti beren haurtzaro edo nerabezaro ustez bozkariotsua landa eremua jendeztatzen duten zoko herrietarikoren bati lotzen
|
diotenak
. Horrako putzu horretan larru gorritan bainatzen omen ziren, edo lasterka egiten omen auzo etxeko zerrien ondotik, edo lehen mozkorra harrapatu omen herriko besta betiere alaietan.
|
|
|
Aspen inguru horretan, eski estazioetarako bide seinaleak bezala," Gold mine"
|
diotenak
nabarmendu dira, eta neure barrunbeetan, oso sakonean bada ere, oraindik ere urre doi bat topa daitekeela pentsatu sinetsi nahi dut. Bruselan erosi nuen aldizkariko artikuluan, hitz bat agertzen da norberaren baitan dagoen urregorria adierazteko:
|
|
|
Gabeziei begira, antzezlanak prestatuko dituzten idazleentzako eskolarik ez izatea kezkagarria da gaur egun. Batetik idazten trebatu eta bestetik hizkuntzaren alde dramatikoa landuko duen eskola hori abiatzea oso garrantzitsua da gaur egun, oraindik ere beste generoetan aritzen diren idazle apurrak baitira dramatikoari heltzeko tentazioa izaten dutenak. Eta sarietan irabazle gertatu arren, oso urrun egoten baitira aktoreek eta zuzendariek eskatzen dituzten baldintzetatik (edo erretorikoegiak, edo erritmorik gabeak, edo hitzaren garrantzian oinarrituta interpretazioari tarterik uzten ez
|
diotenak
...).
|
|
|
Mendebaldea bera, hortaz, mugalde luzea. Halakoak dira horiek, euskauj raren mugarriari gogor eta sendo eusten
|
diotenak
.
|
|
|
Estatu espainiarrean egunkari ugari dira bere webgunean zerbitzu hau dagoeneko eskaintzen dutenak. Kataluniako La Va nguardiaizan zen aitzindaria ekimen honetan eta azken urte honetan asko eta asko izan dira bide berari ekin
|
diotenak
.
|
|
|
Era berean, gure burua gorde eta zaindu dugu, den arazorik ñimiñoena ere arautu eta aurreikusteko asmo handinahi eta arriskutsu horretatik babesteko. Nork igarriko, berriz, edozein koderi zabalera larregiko deritzoten horiek direla, betiere, legegileari egundoko zama ezartzen
|
diotenak
, deus ere utz ez dezan epailearen erabakipean?
|
|
|
bere gorputzaren suntsidura baino luzeago bizi den gizon bati buruz mintzatzea autokontraesankorra da. " Heriotzatik haratagoko bizitzari" begiratzen
|
diotenak
, bizirik irauten duela suposatzen dutena ez da subjektu enpirikoa, entitate metafisiko bat baizik: arima.
|
|
2001
|
|
|
Gainera, animaliak dira gizaki petralari hain petrala ez izaten irakasten
|
diotenak
.
|
|
|
Dagoeneko gazteak pozik dira, beraiekin ez zihoala kontua pentsatuz. Ez dute arrazoirik izango, ordea, zeren" izango dira gazteak ere, garrantzirik emango ez
|
diotenak
geroako fenomeno ikaragarri oni". Oso gaizki egina, hain zuzen ere, tutik ulertzen ez zutela baino erakusteko gai ez zirelako.
|
|
|
edo irakurria izango zen, gai hori hizpide zuen editorialean, esan baitaiteke bere buruaren defentsa egiten zuela. " Gure Erriko arazoetaz behar dan neurriz eta ugaritasunez mintzatu ez giñala
|
diotenak
ere ba dira" aitortzen zuen batean, behintzat, zirt eta zart hauxe erantzuten zien lotsagabeei: " Gu ez gaude iritzi orrekin ados. Emen argitaratu diran lanik gehienek, zuzen zuzenean Euskal Erriko arazoak aztertzen dituzte.
|
|
|
Erakundeen eta, batez ere, herriko jendearen laguntzaz altxatutako museoan bisitariari herriko historiaren berri emateaz gain, gatza egiteko prozesua azaltzen zaio. Lanbide horretan erabiltzen ziren hainbat tresna eta lanabes ikusgai da, hala nola," dorla" ospetsuak (Dorletako Andre Mariari izena ematen
|
diotenak
) eta errekatik ura jasotzeko txanbilezko gurpila.
|
|
|
Eta hala ere, 15 urteko euskal gazteen% 13,43k dio sekula ez dela joan dentistarengana, eta PADI programaren bidez horretarako aukera eduki arren ere, umeen% 37,28a bakarrik dira urtero urtero dentistari bisita egiten
|
diotenak
. Esaterako, iaz (2000 urtean alegia) 90.137 ume edo gazte (7 urtetik 15era bitartekoak) izan ziren asistentzia hori erabat doan jaso zutenak, eta horrek doako zerbitzu hau jasotzeko eskubidea duten haur guztien% 60 besterik ez du suposatzen.
|
|
|
Euskal Herrian, iraultza planteatuko balitz, mugimenduarekin gehiago galduko litzateke irabazi baino. Oraindik iraultza kontzeptuari eusten
|
diotenak
oso baikorrak direla pentsatzen dut, eta oraindik pertsonaz duten eredua Rousseaurena da: jendea oso ona da, langilea beti prest dago... hori dena ez dute horrelaxe esaten, baina euren diskurtsoaren azpian dagoen paradigma da.
|
|
|
Ahal dudarik besteak imita". Eta sei zazpi urtekoentzat" ibiltzen, korri egiten, igotzen, pedalei eragiten lagunduko
|
diotenak
" gomendatzen zituen. Zazpi urtetik aurrerakoentzat ere bazituen aukeratuak, baina guri ez zaizkigu kabitzen.
|
|
|
Azkenik, soldata baten truke izan arren lan horri profesionaltasun ukitua ematen
|
diotenak
daude, hori ere ez baita txarra izaten.
|
|
|
Eguzki izpiak dira gure larruazalari bortizkien erasotzen
|
diotenak
eta bere zahartzearen faktore behinena.
|
|
|
Elikagaietan gutxien sinesten dutenak, produktu freskoen gaineko informazio iturritzat etiketari garrantzi gehien ematen
|
diotenak
eta etiketetako nutrizio alorreko informazioa gehien kontsultatzen dutenak dira.
|
|
|
Herri Administrazioak eta fabrikatzaileak dira konfiantza gutxien sortarazten
|
diotenak
, hauenganako sinesgarritasuna suspenditzeko modukoa ez bada ere.
|
|
|
Arrain koipetsua da, bestetik, mamiaren %10 gantza duelako: gantz horren %20 %25 bakarrik dira, ordea, gantz azido saturatuak (osasunari mesede gutxien egiten
|
diotenak
).
|
|
|
lan merkatuko bitartekari gisa dihardutenak eta biztanleria aktibo guztiari bere zerbitzuez baliatzeko aukera ematen
|
diotenak
(enplegurako orientazioa, doako prestakuntza, lan munduan sartzeko zailtasunak dituzten sektoreak laneratzea bultzatu, enplegurako laguntza zerbitzuak...).
|
|
|
– Datuek argi erakusten dute, gutxiago izan direla euskaltegietan lortutakomailari eutsi
|
diotenak
edo berau hobetu dutenak, galdu dutenak baino.Euskara maila apaldu edo galtzeko arrazoi nagusi modura, ikasleen inguruerdalduna aipatzen da, alde handiarekin gainera (%55); euskara mailarieusteko edo berau hobetzeko erabili dituzten bideen artean, lagunena etafamilia barruko komunikazioa izan dira bide nagusiak.
|
|
|
3 Batez ere ikuspegi psikopedagogikoari jarraitzen
|
diotenak
. Horiek dira gutxienak oraingoz, tradizio txikiena dutenak edo berriagoak direnak, etabaita helduen euskalduntze gaiarekin zuzenean lotzen diren instituzioeklandu dituztenak ere:
|
|
|
1) Hezkuntzaren eremua aztertu dutenak, gehienakikuspegi soziologikoari eta pedagogikoari jarraituz (Erriondo eta Isasi, 1997); horien emaitzen laburpena Bilinguismo y educacion en el Pais Vasco liburuan argitaratu da (Etxeberria, 1999). 2) Batez ere ikuspegi psikosozialari jarraitu
|
diotenak
: Sanchez Carrion Txepetx (1987) (autore honek izan duen eragin berezia azpimarratu beharra dago), Larrañaga (1995), Arratibel (1999); lan hau testuinguru horretankokatzen da.
|
|
|
loreak eta fruituak balira bezalaxe antzeman ahal izateko. Azkenik, gehien irauten duten oinarrizko usainak sumatuko ditugu, doinu baxuak, finkatzaileak?, perfumeari osotasuna ematen
|
diotenak
.
|
|
|
Oinarrizko notetan erabiltzen diren produktuen usainak, egoera puruan ez dira batzuetan oso atseginak suertatzen, eta horregatik diluitu egin behar dira, usaina nabarmenki aldatuz. Dena dela, alkoholetan diluzio egokian daudenean, haiek dira perfumeari nortasuna ematen
|
diotenak
.
|
|
|
Era berean, ezin da giza gaixotasun baten prebentzio, tratamendu edo sendatze propietaterik adierazten duen erreferentziarik agertu. Era berean, ontziratutako uren izenak ezin dira nahasi kontsumitzailea horrelako praktiken bidez, ez eta ekintza fisiologiko berariazkoak iradoki ere, edo kontsumitzaileari jatorriari dagokionez akatsa eragiten
|
diotenak
. Hala, etiketan datu analitikoak sartzea besterik ez zaio geratzen «ur mineral naturala» izenari.
|
|
|
Harraska teilatupekoa bada, instalazioa desberdina da: azpiko altzarian euste barra pare bat jarri behar da, altzariaren paretetan sartu eta egitura metalikoaren pisuari eusten
|
diotenak
. Azkenik, pila eta iturria dagozkien hodietara berriro konektatzea besterik ez da falta.
|
|
|
Aurpegian, seguruena berez dena baino zaharrago egiten duten zimurrak. sakonak baita ere, gaixotasun bat edo igaro izanaren itxura ematen
|
diotenak
.
|
|
|
Ibrahimdarrek garbitu egin zutela diote batzuek. Badira, ordea, Pardeshi espetxetik irten eta Ibrahimen esanetara jarri zela
|
diotenak
, eta haren zenbait lan zikin burutzen laguntzen diola.
|
|
|
Eta gainerakoak euskal  prentsa dira euskarari sarrera uzten dioten heinean eta ez gehiagotan. Obras son amores, y no buenas razones, esan ohi da aski ezaguna dugun beste hiz  kuntza batean, eta ez dabiltza oker, nik uste, hori
|
diotenak
.
|
|
|
Neroni ere erraza ez delakoan nago, baina ez da erraza, batik bat, herri kutsua duen aldetik. Herri bertsoak ez ditu behar bezala ulertuko, Xenpelar lekuko, euskaldun garbia ez denak,
|
diotenak
adina ardura baitu isilik uzten dutenak.
|
|
|
Condorcet, Comte, Spencer eta horrelakoen progresismoa malda behera omen dabil mundu guztian; zeharo lur jota dagoela
|
diotenak
ere badira. Ez, horratik, mundu guztian.
|
|
|
Eta ezinezkoa izango zen, era berean, hedabideetako zuzendaritzak kazetari bakoitzaren jarduera profesionalari zentsura neurri zehatzak ezar  tzea. Informazio jardueraren iraupenerako bermeak mekanismo egonkorrak eskatzen ditu erredakzioaren jardunbidean eta eskatzen ditu, era berean, arau profesional sozializatuak, kazetariaren autonomiari, lotu gabe, esparrua zehaztuko
|
diotenak
. " Ideologia profesionala" 12 deitzen zaio horri.
|
|
|
Guztiok dakigu euskararen ezagutza eta erabilera ez direla handitu nahiko genukeen neurrian, berreuskalduntze prozesua motelegi doala, baina, era berean, kontziente gara gehiengoa ren jarrera ez dela euskararen kontrakoa izan: gurasoek beren seme alabak eredu euskaldunetan matrikulatzen dituzte; gizarte eragile ugari dira beren burua euskalduntzen hasteko oinarriak jartzeari ekin
|
diotenak
... (Ez, ez da nahiko genukeen egoera, baina inportantea da!).
|
|
|
Ez ditut gogoko tabernari mutur luzeak. Edaria zerbitzatzeaz bat zure barrena, edo arima, edo iragana asmatzeari ekiten
|
diotenak
. Hura haietako bat zen, noski.
|
|
2002
|
|
|
b. Kritika. Hainbat komunikabide izan dira Txapelketa Nagusiari jarraipen luze eta zabala egin
|
diotenak
. Kritikari kritikaren bat egitekotan, batzutan etxekoiegia izatea da leporatu diezaiokedan bakarra.
|
|
|
Erbesteratuak dira bertako protagonistak, eta bizi duten errealitatearen zailtasuna islatzen da horietako batean. Beraietako bat gaixorik dago, sendabidea bilatu behar da, eta sendatzen lagunduko
|
diotenak
36ko gerra galdu ondoren atzerriko bidea hartu behar izan zuen baten seme alabak izango dira. Horrez gain, jakina, erbesteratuek ere iragan bat dute, eta iragan horren inguruko zertzeladak ageri dira beste zati nagusi batean.
|
|
|
Ezin da esan ero guztiak azkarrak direnik. Baina eroen artean, asko dira buruari ematen
|
diotenak
, eta hain justu buruari ematen diotelako erotu direnak. Mundua dagoen bezala egonda, elkartasun pixka bat badaukazu Libian gertatzen ari denarekin, Afganistanen gertatzen denarekin, hemen bertan presoekin... besteekiko kezka bat baldin baduzu, ar hori sabelean, beti duzu zalantza hori barruan:
|
|
|
Eta kontuan izan behar da Aznar jaunak agintzen duela Espainian. Beste adibide bat, Hezkuntzaren Kalitate Legea dela-eta indar politiko guztiak bi taldetan banatu dira, alde daudenak eta aurka egiten
|
diotenak
. Baina harrigarriena zera da:
|
|
|
1983ko Irun Hiria Saria erdietsi zuen Mario Onaindiaren Gillen Garateako batxilerra [itz.: La tau y el caldero, Grijalbo, 1985] eleberriaz gain, gehienetan, garai historiko baten lekukotza dokumentatua egin nahi ez duten testu modernoak aurkituko ditugu gurean, idazleek beraiek eleberri historiko kontsideratzeari uko egin
|
diotenak
. Talde honetan sartuko genituzke, besteren artean, Joxemari Iturralderen Nafarroako artizarra, Edorta Jimenezen Azken fusila (1993) eta Baleen berbaroa (1997), Andolin Eguzkitzaren Herioaren itzalpeetan (Elkar, 1999), Andoni Egañaren Pausoa noiz luzatu (Alberdania, 1999), Xabier Montoiaren Hezur gabeko hilak (Susa, 1999) edo Inazio Mujika Iraolaren Gerezi denbora (Alberdania, 1999).
|
|
|
Baina Eskandinaviako herri honi benetako aberatasuna eta bultzada ekonomikoa eman
|
diotenak
orain hamarkada batzuk Ipar Itsasoan aurkitu zituzten petrolio eta gas natural ustiategiak izan dira.
|
|
|
Joera hori hain da handia, pertsonalitate motak ere frustrazioaren aurrean erreakzionatzeko eraren arabera sailkatzen baitira: gertatzen denaren errudun sistematikoki beren burua egiten dutenak, beti errua inorena dela pentsatzen dutenak eta, azkenik, errurik inori botatzen ez
|
diotenak
, gertaera epaitzen ez dutelako edo bizitzako eragozpenei garrantzi handiegirik ematen ez dietelako.
|
|
|
erreakzionatzen jakitea bi profil motatan ikusten da: Azaleko jokaera izan eta ezeri garrantzirik ematen ez
|
diotenak
eta, beste aldetik, erantzukizunez eta kontzienteki jokatuz, pertsona arteko harremanetan errudun sentimendurik ez nahastea aukeratzen dutenak, horrek dakarren negatibotasuna saihesteko.
|
|
|
Internautaren egiazko nortasunarekin nekez lotu daitezkeen datuak, hitz batez, inondik ere konpromisorik ondorioztatzen ez
|
diotenak
.
|
|
|
Gizarterako jokaera trebea da pertsona bati bere interesik garrantzitsuenetan oinarrituta jokatzeko aukera ematen
|
diotenak
, antsietate desegokirik gabe bere burua defendatu, sentimendu zintzoak erosotasunez azaldu edo norbere eskubideak inorenak ukatu gabe betearaztea (Alberti eta Emmons, 1.978), eta hitzezko komunikazio bidez edo bestelako komunikazioz adieraz daiteke.
|
|
|
Ona da sail arruntetan euskaldunak ere izatea. Eskatzen dudana dagune erabakiorrak sortzea, lobbyak, hain zuzen ere; aurreari nola dantzatuerakutsiko
|
diotenak
.
|
|
|
Horren aurrean, 3 belaunaldiko didaktika sortu da. Hizkuntza didaktikarenkasuan pedagogoak dira gai honi soluzioa aurkitu
|
diotenak
.
|
|
|
Galdera horiei erantzuteak irakasleak erreferentzi gisa erabiltzeko protokolo batizatea mesedetuko du, inguru ezpresentzialean bere praktika didaktikoa gidatzekomodukoa. Baina, ez hori bakarrik, ikasleak ere ditu hainbat eta hainbatxehetasun jakin, ikas prozesua bideratzen lagunduko
|
diotenak
. Izan ere, ez duguahaztu behar on line ikasbidea ikasle zein irakasle askorentzat oso berri gertatzendela, eta, zenbaiten kasuan, zeharo ezezaguna.
|
|
|
Beraren ikuspegia zabala zen. Izan ere, Vovelle rentzat ezzen nahikoa heriotzaren aurreko jarrerak deskribatzea; aitzitik, historialariak garaibateko egitura sozial eta demografikoekin erlazionatu behar zituen portaera horiek.Euskal Herrian, Aro Berri eta Aro Garaikidearen alorrean30, asko dira gai horiaukeratu eta heriotzaren inguruko erritualitatea, hiletak, ehorzketak eta erlijiozkoanaidiak ikertzeari ekin
|
diotenak
. Aldi berean, ez dira mesprezagarriak folklore etaetnografiaren ikuspuntutik egin diren ekarpenak.
|
|
|
Hemen inork hala idatzi arren. Gutxi dira modernoak izateari utzi nahi
|
diotenak
. Ez da bitxia hori planteatzen dutenak nor eta modernoak izaten utzi ez zaien gutxi batzuk izatea.
|
|
|
– Langile klaseetako zuri taldeak, uholde beltzari beldurrez begiratzen
|
diotenak
.
|
|
|
Bideojokoei dagokienez, elkarteak edukiari buruzko informazioa biltzea gomendatzen du, haurraren garapenean eragin negatiboa izan dezaketen indarkeriazko, sexistako edo bereizkeriazko jokoak saihesteko. Halaber, adierazi du komenigarria dela haurraren adinerako egokia den bideojoko bat aukeratzea eta, ahal bada, hainbat pertsonari jokoan parte hartzeko aukera ematen
|
diotenak
erostea, haurrak bakarrik jolas ez dezan.
|
|
|
Orain, Eusko Jaurlaritza merkatariek urtean gehienez ere lau jaiegun irekitzearen alde dago, azalera handien alde ere. Kontrako alderdian daude merkatari txikiak, jaiegunetan irekitzeari uko egiten
|
diotenak
, eta sindikatuak, dendei pertsianak igandeetan eta jaiegunetan ez altxatzeko eskatzen dutenak. Kontsumitzaileen artean, berriz, %10 bakarrik dira jaiegun batzuk irekitzearen aldekoak.
|
|
|
Hala, ezarritakoaren arabera, ez dira gehigarritzat hartzen pektinak dituzten produktuak eta sagar mami lehortuaren edo zitriko larruen eratorriak, txiklearentzako oinarrizko goma, almidoi txigortua, aminoazidoak edo kaseina dituztenak, besteak beste. Arauaren arabera, azidulatzailetzat hartzen dira elikagai baten azidotasuna areagotzen duten substantziak; karga eragiletzat hartzen dira elikagai baten bolumena handitzen duten substantziak; estaldura eragiletzat hartzen dira elikagai baten kanpoko gainazalean aplikatzen direnak eta itxura distiratsua ematen
|
diotenak
, eta almidoi eraldatuengatik, almidoi jangarrien tratamendu kimiko baten edo gehiagoren bidez lortzen diren substantziak, tratamendu fisikoa edo entzimatikoa izan dezaketenak. Dekretuak zerrenda bat ere badu, bi funtzio izan ditzaketen substantziekin:
|
|
|
Hala, ezarritakoaren arabera, ez dira gehigarritzat hartzen edateko ura tratatzeko erabiltzen diren substantziak, sagar mami lehortu edo zitriko larruen pektinak eta deribatuak dituzten produktuak, txiklearentzako oinarrizko goma, almidoi txigortua, aminoazidoak edo kaseina, besteak beste. Arauaren arabera, azidulatzailetzat hartzen dira elikagai baten azidotasuna areagotzen duten substantziak; karga eragiletzat hartzen dira elikagai baten bolumena handitzen duten substantziak; estaldura eragiletzat hartzen dira elikagai baten kanpoko gainazalean aplikatzen direnak eta itxura distiratsua ematen
|
diotenak
, eta almidoi eraldatutzat, besteak beste, almidoi jangarrien tratamendu kimiko baten edo gehiagoren bidez lortzen diren eta tratamendu fisikoa edo entzimatikoa izan dezaketen substantziak. Errege Dekretu berriak funtzio bikoitza izan dezaketen zenbait substantzia biltzen ditu:
|
|
|
Telefonia mugikorreko Espainiako hiru operadoreek – Telefónica, Vodafone eta Amena 32.000 antena inguru dituzte, estatuko lurraldearen% 98ri estaldura ematen
|
diotenak
. Horietatik, 20.000 inguru hiriguneetan daude; gainerakoak, berriz, errepide eta landa eremuetan.
|
|
|
Ondoren, gaineratu ondo prentsatutako azenario zerrenden geruza bat. Gatzaren zati batekin hautseztatu eta ipuru baia batzuk gehitzen zaizkio, prestakuntzari lurrin delikatua ematen
|
diotenak
. Prozesua errepikatu egiten da jarraibide hauei jarraituz, azienda guztia erabili arte.
|
|
|
“bai, lan arazoak zirela eta, arazorik gabe baja ematea barne”. Halaber, UCEk aurrekari garrantzitsutzat jotzen du epaiak zordunen fitxategietan sartzeko aukera kentzea kontratatutako ikastaroko klaseak jasotzeari uzten zaionean ordainagiriak ordaintzeari uzten
|
diotenak
. Adostasun saiakera Hitzezko epaiketa baino lehen, UCE Opening ekin akordio batera iristen saiatu zen, Extremadurako Juntaren Bitartekotza Sistemaren bidez, bi ikasleen arazoa konpontzeko.
|
|
|
Askotan, triste egoten dira, eta, batzuetan, asko harritzen ditugu, ez baitakite han gaudela”. Hala ere, inprobisazioa eta enpatia menderatu behar dituzten ahalmenak dira, ospitaleko pediatria instalazioak adin oso desberdineko haurrak baititu (hasi haurtxoak, hilak dituztenak, eta 14 urteko haurrak, ipuinak entzuteari uko egiten
|
diotenak
). Haur batzuen mesfidantza gainditzeko, bost boluntarioek beren koloretako panpinak egiten dituzte atentzioa emateko.
|
|
|
Euskalgintzan, un ibertsitateari dagokionez, salbuespenak salbuespen, ez dago ikuspegi argirik. Unibertsitateko ikasleak izan dira zuzen zuzenean gaiari heldu
|
diotenak
, Ikasle Abertzaleak, Euskal Adarra, Euskal Herriko Unibertsitate Barrutiaren aldekoak eta abar; UEUren urteetako jarduerak, batetik, eta EIREren sorrerak, bestetik, bultzada berria ekarri diote;
|
|
2003
|
|
|
ARGIAko orriotarako Atlas horretan dauden mapa eta irudien artean bi oso berezi hautatu ditugu, irakurleari zirrara eragiteaz gain kolpe batez gaur Lurra nolakoa den (edo nolakoa ere baden) ulertarazten
|
diotenak
. Izenburutzat «Aberastasunak nola neurtu?» daraman ataleko grafikoetako bi dira.
|
|
|
Mentalitatea aldatzen doa, gizarte osoarena aldatzen doan heinean. Baina herriak aldatzen joanagatik, herri asko daude errespetu handia
|
diotenak
euren kulturari. Ohitura asko daude konpartitu eta jarraitzen direnak, familiak hala nahi duelako.
|
|
|
Administrazioa, orokorrean, ez da horren kargu egiten. Hala ere, Udalak dira arlo horri gehien erantzuten
|
diotenak
. Gipuzkoako Foru Aldundiak ere diru laguntza batzuk banatzen ditu, guztiontzako kirola bultzatuz.
|
|
|
Haurrek gero eta txerto gehiago hartzen dituzte, eta jaio eta ordu gutxira gainera. Txertoek sustantzia toxikoak daramatzate, esaterako merkurioa eta aluminioa, haurren nerbio sistemaren garapenari min egiten
|
diotenak
. Industria farmazeutikoak, milaka langile dituenak, gure bizitza inbaditzen du, bere irabaziak handitu asmotan.
|
|
|
Ondoren, jada modu kontziente batean, jokamolde jakin batzuk garatu ditu, kontsultara joatera bultzatu zuten sintomak (fobiak, antsietatea, depresioa...) ezabatzeko bidea emango
|
diotenak
.
|
|
|
Ordaintzeari uko egiten
|
diotenak
noiz ez daude pagatzera behartuta?
|
|
|
Badira hamaikatxo bide eta mekanismo horretarako: klabea duten giltzak, hautaturiko pisura zuzen eramaten zaituzten giltzak (beraz, erabilera ordaintzen ez duenari bertara joatea galarazten
|
diotenak
), etc.
|
|
|
Horrekin batera ere, badira beste inguruabar batzuk, lan honi oraindik garrantzi handiagoa ematen
|
diotenak
. Alde batetik, terminologia bateratzeko ahaleginak egin dira, adostasuna, sendotasuna eta iraunkortasuna lortu nahian; horrek nabariro gehitzen du lan honek izan dezakeen eragina, eta aktibo baliotsu bihurtzen du.
|
|
|
McDonalsek ez dio munduari jaten ematen, negoziazioetan garrantzi handiadaukate bai, baina munduari jaten ematen
|
diotenak
baserritar txikiak dira eta eredujasangarri bati lehentasuna eman behar zaio, jasangarritasun sozial eta ekologikoari. Bigarren kontua prezioa da.
|
|
|
konpontzen ahalegintzen denmugimenduaren barruan elkar ulertzeari lehentasuna ematea. Mugimenduarenbarruan, badira tokiko eremuari erabateko lehentasuna ematen
|
diotenak
; badiraere, eremu globalari lehentasuna ematen diotenak eta bada era batera edo bestera, gehiago edo gutxiago, joera nazionalisten espektro zabal bat. Horixe da Hemen etaMunduan taldearen ezaugarri nagusietariko bat, Europako gainerako taldeetatikbereizten duena.
|
|
|
konpontzen ahalegintzen denmugimenduaren barruan elkar ulertzeari lehentasuna ematea. Mugimenduarenbarruan, badira tokiko eremuari erabateko lehentasuna ematen diotenak; badiraere, eremu globalari lehentasuna ematen
|
diotenak
eta bada era batera edo bestera, gehiago edo gutxiago, joera nazionalisten espektro zabal bat. Horixe da Hemen etaMunduan taldearen ezaugarri nagusietariko bat, Europako gainerako taldeetatikbereizten duena.
|
|
|
Hamar urte geroago, MMEren Seattleko bilerari egindako boikota zela eta, munduan ahots ugari elkartu ziren historiaren berpizkundea aldarrikatu eta BrettonWoods eko erakundeek II. mundu gerratik bultzatzen ziharduten politikei betoaezarriz. Badira, hala ere, hori sozialismo errealaren suntsiketaren ondoren frustratutako ezkerraren ernalketa erromantiko eta gazte labur eta pasakor bat baino ezzela
|
diotenak
. Agian hori baino ez zen izango, baina iruditzen zaigu atzean zerbaitgehiago zegoela.
|
|
|
Gatazka etaikuspegi desberdin horiek aldatzen ari dira, etengabe, eta ez bakarrik euskal gizartean dagoen banaketagatik (gizartearen zati batek bere burua nazionalistatzat jotzen du eta beste zati batek ez du bere burua horrelakotzat jotzen) baizik eta joerahoriek, itxuraz egonkorrak izanik, politika neoliberalen arazo berriek eraginda, krisian sartuta daudelako, eta egitez Euskadiri atzerritik begiratzen diotenentzatnahiz euskal herritzarrentzat oso panorama politiko, kultural eta sozial konplexuasortzen dute. Horrela, nazionalisten joeren artean badira globalizazio neoliberalaosagai positiboa dela uste dutenak, hazkundearen eta garapenaren aginduaren izenean eta munduan nagusia den ereduaren izenean; badira, berriz, globalizazioekonomikoa Espainiar Estatuak eta Frantziak Euskal Herrian daramaten esplotazioaren beste alde bat dela
|
diotenak
.
|
|
|
Hiru akademia handi horien itxierak hizkuntzen irakaskuntzaren sektorea kolokan dagoela berresten du. Beste enpresa ospetsu batzuk ere badaude, enbestidari aurre egiten
|
diotenak
. Hori da, adibidez, Wall Streeten kasua.
|
|
|
Hala, terapia fotodinamikoa aipatu zuen; duela lau urte inguru sortu zen, eta ikusmen galera larria saihestea lortzen du askotan. Gainera, azpimarratu zuen aurretiazko emaitza positiboak lortzen ari direla, sendagai antiangiogenikoak emanez ikerketa ildo berriak eginez, makulan hodi berriak agertzeari aurre egiten
|
diotenak
eta gaixorik daudenak hazten ez direnak. Beste berritasun bat da likido oxigenatuekin egindako ebakuntza kirurgikoak, erretinopatia larriak dituzten pazienteei egiten zaizkienak; hau da, farmakoak erabiltzen dira beirak desegiteko eta eragiketak hobeto egiteko.
|
|
|
Baimendutako barietateak Monsanto, Syngenta eta Pioneer konpainienak eta Limagrain partzuergo frantziarrarenak dira. Denek dituzte aldaketa genetikoak, zulagailuaren izurriari erresistentzia handiagoa ematen
|
diotenak
. Bata 176 ekitaldian oinarrituta dago, Syngentaren jabetzakoa, eta beste laurak Monsantoren Mo 810 genean.
|
|
|
Hona hemen adibide batzuk: errenta aitorpenaren zitazioa, erreklamazioak aurkeztea, “on line” enkanteetan parte hartzea, trafiko isun bat edo lan bizitzaren txostena kontsultatzea, eta BAME barruko mediku egoiliarraren azterketa bat ere bai erantzunak eta puntuazioa; beste izapide eta transakzio askorekin batera, denbora eta, jakina, joan etorriak aurrezten laguntzen
|
diotenak
herritarrari. Guztira zortzi autonomia erkidego, hogeita bost probintzia diputazio, zazpi ministerio, ia bost mila udalerri eta Estatuko Administrazio Orokorreko erakunde autonomo askok eskaintzen dituzte “on line” zerbitzuak.
|
|
|
Landare horiek itsasertza babesteko moduak askotarikoak dira: sakonera txikiko uretan, posidonia belardiek arrezife hesi bat osatzen dute, oreka sedimentarioari eusten
|
diotenak
; beren hosto luzeekin olatuak geldiarazten dituzte, kosta higaduratik babestuz, eta lehorreratzeekin (hondartzan agertzen diren zurtoin eta hosto kumuluak) olatuen eragina arintzen dute hondartzetan. Gainera, belardi horiek 400 landare espezie eta 1.000 animalia espezie baino gehiagoren habitata dira, eta, aldi berean, interes komertzialeko espezie askoren aterpea, janaria eta ugalketa lekua dira.
|
|
|
Martxoaren 31n amaitu zen urterako taldearen irabazi garbiak 67.270 milioi yenera jaitsi ziren (490 milioi dolar inguru), eta salmentak, berriz, %9 jaitsi ziren, 504.000 milioi yenera, nahiz eta Pokemon joko berriek salmenta handiak izan. Game Cube sistemaren salmentak, Sonyren PlayStation 2 lehiakideen eta Microsoften Xbox en lehia gogorrari aurre egiten
|
diotenak
, enpresaren helburuaren erdia besterik ez ziren izan. Yoshihiro Mori zuzendari administratibo seniorrak esan zuenez, “gure frankizia giltzarrietako titulu berriek ez dute lortu Game Cube kontsolarako eskaria sustatzea, eta, gainera, Gabonetako denboraldi desengainagarria izan genuen, fabrikatzaile lehiakideen sustapen kanpaina oldarkorren ondorioz”.
|
|
|
Esferaren inguruan itsatsitako magdalena paperek edertasun berezia ematen diote gorputzari. Oso polita da, halaber, plastikozko koilaratxoen buruen eragina (janariei eusteko prestatutako zatia bakarrik, kirtenik gabe), gainjarriak, multzoari pinaburuen itxura ematen
|
diotenak
. Arroz papera erabiliz gero, argia nahiko estalita geratzen da eta lanparak gutxiago argiztatuko du; beraz, kasu horretan, plastikozko botila garden bat erabiltzea komeni da.
|
|
|
Duela bi astetik Txileko hegoaldeko hondartza batean lehorreratutako itsas izaki erraldoia enigma bihurtu da zientzialarientzat, eta ez dira ados jartzen haien izaeraz. Gutxienez bost herrialdetako laborategietara bidali ziren laginei buruzko txostenen zain dauden bitartean, ikertzaileek hainbat teoria jarri dituzte mahai gainean, hala nola zetazeo baten hondarrak direla
|
diotenak
eta zefalopodo erraldoia dela diotenak. Ez da falta izan orain arte ezezaguna zen espezieren bat dela dioena.
|
|
|
Duela bi astetik Txileko hegoaldeko hondartza batean lehorreratutako itsas izaki erraldoia enigma bihurtu da zientzialarientzat, eta ez dira ados jartzen haien izaeraz. Gutxienez bost herrialdetako laborategietara bidali ziren laginei buruzko txostenen zain dauden bitartean, ikertzaileek hainbat teoria jarri dituzte mahai gainean, hala nola zetazeo baten hondarrak direla diotenak eta zefalopodo erraldoia dela
|
diotenak
. Ez da falta izan orain arte ezezaguna zen espezieren bat dela dioena.
|
|
|
Álvarez de Toledo doktorearen iritziz, “segurtasun sistema gehigarri bat” da, ezusteko baten aurrean erantzun egokia bermatuko lukeena. Era berean, argi bereizi zituen gailu berria eta gaur egungo pilotu “automatikoak”, tripulazioari informazioa ematen
|
diotenak
“baina garaiz erreakzionatzea eskatzen dute”. Adituek egindako talken aurkako simulazioetan ikusi ahal izan zen ontzia, 35.000 bat saioren ondoren, gai zela hainbat oztopo gainditu eta pista egokian lurreratzeko.
|
|
|
Oloak toxikotasuna eragin diezaieke zeliako gaixoei (glutenari alergia
|
diotenak
), Bioteknologiako Zentro Nazionaleko (CNB) ikertzaile espainiarrek egindako azterketa zientifiko baten arabera. Ikerketa horren arabera, paziente horiek zuhurtziaz kontsumitu behar dute produktu hori.
|
|
|
Nutrizio adituek honela definitzen dituzte produktu horiek: “dieta normal baten parte gisa kontsumitzen direnak eta biologikoki aktiboak diren osagaiak dituztenak, osasunari mesede egiten
|
diotenak
eta gaixotasunak izateko arriskua murrizten dutenak”. Eta azpimarratzen dute elikagai horiek pertsonaren ohiko dietaren parte izan behar dutela, kantitate normaletan; osagai aktiboak ezin du eragin toxikorik izan, ez eta elikagaiaren nutrizio balioa aldatu ere; eta janari moduan etorri behar dute, ez kapsulatan.
|
|
|
Hori esatean, estalki batean bildurik, ipuin sorta luzatu omen zion eta egun batzuk barru bere autobiografia ekarriko ziola agindu. Esan zuenagatik baino gehiago, lotu gabe utzi zituen xehetasunak lotuz jakin omen zuen Monikak edo irudikatu omen zuen bere gordelekua zapuzteko zorian zuela eta babestokirik gabe, egun argitan, ez zela bizitzeko gai izango eta gutxiago idazteko; landare batzuek argiari aiher eta gorroto dioten bezalaxe, badaudela pertsonak ere izenari, famari eta jendaurreari beldur
|
diotenak
, eta Romain Gary ere ez zela gauza izango urtetan jantzita zeraman mozorrorik gabe ibiltzeko.
|
|
|
Haren leihoak, baina, ez zaizkit, besteetan bezala, begiak iruditzen, ahoak baizik: aho zabal ankerrak, Nekaneri burla egiten
|
diotenak
, ijiji ajaja...
|
|
|
–Maitasuna hitzari alergia
|
diotenak
...
|
|
|
Ez dute halako asmo sendorik agertzen, adibidez, beren adiskide tentatzaile edo biraogileak gehiago ez tratatzeko agindutakoan, aitzakiak jartzen dituztenek, edo, tabernara joaten jarraitu arren, ez dutela edango esaten aritzen direnek. Maiz ikusten dira, gainera, Pazkoa aurretik pare bat astean bekatu egin gabe egoten saiatu, eta dagoeneko zuzendu direla
|
diotenak
, eta behin absoluzioa eta txartela eskuetan dutela, berriz ere lehengo bekatu bidera itzultzen direnak. Zer nolako sinesgarritasuna dute horiek?:
|