|
2000
|
|
|
1938ko maiatzaren 24an egin zen ate irekitzea. Lau urte beranduago, buruz
|
buruko
profesionalen arteko txapelketaren lehendabiziko finala pilotaleku honetan jokatu zen. Atano III.a Iraetako Txikitoaren aurka.
|
|
|
Gauza frogatua da eguzkiari aurre egiteko betaurrekoak ez eramateak edo antiojo desegokiak eramateak, gehiegizko argia dagoenean begietako nekea eta
|
buruko
mina ere sor dezakela, etengabeko begi keinuak egitera behartzen gaitu-eta. Eguzkia hartzerakoan begiak istea ere ez da nahikoa, jarrera horrek ez gaituelako erabat babesten erredura edo keratitisetatik.
|
|
|
Tartean urte batzuk hutsik egin nituen; saiatu egiten nintzen, baina ez agian behar zen bezala. Bigarren mailan urte batetik bestera txapeldun ateratzea niretzako oso inportantea izan zen eta beharbada inportantzia eman beharrean, itxaropentsuegi azaldu nintzen eta tartean lau bost bat urte galdu nituen, buruz
|
buruko
txapelketa irabazteko behintzat. Gainera, gero, 22 urte neuzkala, lesio oso larria izan nuen belaunean.
|
|
|
Gaiz aldatuz, Goñi pilotaria hitzetik hortzera dabil, bere maila baina baita bere izaera dela eta. Irabaziko al du inoiz buruz
|
buruko
txapela?
|
|
|
Pastoralaren lehen emanaldia hilaren 23an izanen da bazkal
|
buruko
15: 30etatik goiti; eta bigarrena, agorrilaren 5ean arrastiriko 21:00etan.
|
|
|
Buruz
|
buruko
jokoa da, hau da, taldeak elkarri begira jarrita, eta horrelako joko gehienekin gertatzen den bezala, mundu osoan zehar aurki ditzakegun buruz buruko modalitateen antzekoak dira arauak. Kantxa angeluzuzena eta hormarik gabekoa da, eta pilotaren bote egokia ahalbidetzen duten lekuetan baino ez da jokatzen.
|
|
|
Buruz buruko jokoa da, hau da, taldeak elkarri begira jarrita, eta horrelako joko gehienekin gertatzen den bezala, mundu osoan zehar aurki ditzakegun buruz
|
buruko
modalitateen antzekoak dira arauak. Kantxa angeluzuzena eta hormarik gabekoa da, eta pilotaren bote egokia ahalbidetzen duten lekuetan baino ez da jokatzen.
|
|
|
Pirinio Atlantikoetan, 1984an bi
|
buruko
(euskalduna biarnesa) estazio bat sortuzen Radio France Pays Basque Pau Bearnekin, bi kokaleku izan dituena (Baiona etaPaue), eta lehen urteaz geroztik, bertan Ipar Euskal Herriak eta Biarnok zeinek bereegitarau bereiziak izanez.
|
|
|
Radio France Pays Basque Pau Bearn departamentuko bi
|
buruko
estaziotikdikotomia bat sortzera heldu da (erabat desberdinak diren bi estazio), tokian tokikoerrealitate kulturala ematen duena, Euskal Herria eta Biarno elkartzen dituen hitzordubakarra gelditzen baita: 18:00etako departamenduko albistegia.
|
|
|
Ildo honetan, CSA (Conseil Superieur de l. Audiovisuel/ Ikus entzunezkoen Kontseilu Gorena), gaian itsutu gabe, hiru irratiek euskal preso politikoen egoerari
|
buruko
informazioa ematen dute. Presoenoihartzuna, deritzan emankizunean, zenbait sostengu elkarterekin txandakatuz, Ahaideak barne, egitendena.
|
|
|
Osterantzean, erantzun gisa, hor datoz
|
buruko
minak, zorabioak, erortzekoangustia, eta hainbeste kitzikadurari ezin eutsi izatearen angustia: maitasun esperientziaren aurkako borroka hasi berri da.
|
|
|
Gainera, nire gidaren azaleko argazkiak gogorarazi zidan lurralde esmeralda deskubritu behar nuela, eta berarekin batera irlandar musika zoragarria sortzen den epizentroa. Ametsa gauzatuko zaidan tokia bilatu behar dut, nire
|
buruko
txoko guztiak betetzen dituen Irlanda pusketa hori.
|
|
|
Eta behakoa dago. Zeren beti beltzari beha dagoen zuria, hisikatzen eta obsesionatzen da, itsutzen da, hartzen du buruz
|
buruko
etsaitzat, eta jotzen du azkenean haren ezabatzerat, deusezterat eta porrokatzerat. Baina jakinen balu ezen argiaren munduan ere gorputza itzalez osatzen dela, eta zuria beltzaren itzala dela nola beltza zuriarena, aldatuko litzaioke behakoa eta, itzalaren ezabatzerat baino areago, haren besarkatzerat joko luke.
|
|
|
Edo, jaun André maite ote duk Jainkoa bera baino gehiago...?", erraiten zidan boz batek. Eta, adituaren kontra, ene
|
buruko
bertze zoko batetik osaba Joanikot itzartzen zitzaidan: " Lehen anaia salatu eta saldu huen, eta orain konfiantza emaiten dian eta lagun agertzen zaian gizona...?" Eta, boz haien isiltzeko, lizifrinaren zale eta gura egin nintzen berriro.
|
|
|
Baina ama ez ezik, ni ere hunkiturik atera nintzen, partikularzki biharamuneko sermoian, ortziralekoan, kontatu zuenean ezen bazela etxe batean zortzi urteko mutil bat, bekatu mortalean hil eta infernurat joan zena. Eta nola kontatu zituen ume bekatariaren sufrimendu lazgarriak xehetasun oroz, zatiz zati eta puskaz puska, oinetako azazkaletarik hasi eta
|
buruko
azken ileraino...! Eta ez azazkalik tipiena ez buruko azken ilea ahitzen zitzaizkion edo deusezten mutiko hari, haiek bere hartan eta bere osoan zirautenez gero, sufrezko sutan zeuden arren, bertzalde...!
|
|
|
Eta nola kontatu zituen ume bekatariaren sufrimendu lazgarriak xehetasun oroz, zatiz zati eta puskaz puska, oinetako azazkaletarik hasi eta buruko azken ileraino...! Eta ez azazkalik tipiena ez
|
buruko
azken ilea ahitzen zitzaizkion edo deusezten mutiko hari, haiek bere hartan eta bere osoan zirautenez gero, sufrezko sutan zeuden arren, bertzalde...! Gainera, apezaren boz garbi eta ozenak, zeinak elizaren argi ilunean bertze mundukoa baitzirudien, paretetan durundi egiten zuen, eta hala iristen ziren haren hitzak eta haren erranak gure arimetarat, uhin kementsuak balira bezala, azpian behin eta berriro hartzen gintuztenak.
|
|
|
Medikuaren joan jinak eta Uraitzeko barberarenak bi egun haietan...! Eta medikuak bere enplastoak eta bere erremedioak eskaintzen zizkion, eta barberak burua ebaki zion —zeren eta Mattinek buruan izan baitzuen kolpea—, harik eta
|
buruko
hezurra agerian jarri eta inguru hura garbitu zion arte, odol ustelik gera ez zekion... Aita, bere aldetik, herstura ezin hertsiagoan egon zen, nehoiz ez bezala, medikuari eta barberari galde eta galde, durduzadurak harturik.
|
|
|
Bai, badakit ezen solasaldi hura ulermolde zabalago batean hartu beharra nuela, eta enea zela hobena, ez zurea, baina jakin badakizu ezen gizon bakoitzak buruan duela bere gartzela, eta nik neure buruari Iruñako kolejioan ipini nizkion burdinak ez ziren nolanahikoak. Eta buruan preso nuen usoa —libertatearen usoa— ezin zitekeen
|
buruko
kaiola hartarik jalgi, ez hegalda.
|
|
|
Eta bertzeen buruetarat eta bertzeen baitarat argia eraman nahi duenak edo eraman nahiko lukeenak argi ibili beharra du edo ibili luke, eta argiago erabili bere burua. Urkabean, ordea, erortzen da burua, eta itzaltzen da
|
buruko
barren argia. Bai, onartzen dut nik ere ezen argi iraungi horretarik bertze mila piztu, eta argi berretua mundurat heda daitekeela eta barreia, heroi eta martirien etsenpluaren bidetik, nahiz eta batzuetan, osaba Joanikotek erraiten zuen bezala, ahantziak ere izan daitezkeen; eta onartzen dut, halaber, ezen haien odola emankorra eta ezin naroagoa izan daitekeela... baina nik nahiago ditut bere buruaz eta buruko gogoetez eta pentsuez baliatzen eta aitzinatzen diren pertsonak ezen ez bertzeen odoletik xurgaka eta hurrupaka dabiltzanak, nola izainak eta parasitoak.
|
|
|
Urkabean, ordea, erortzen da burua, eta itzaltzen da buruko barren argia. Bai, onartzen dut nik ere ezen argi iraungi horretarik bertze mila piztu, eta argi berretua mundurat heda daitekeela eta barreia, heroi eta martirien etsenpluaren bidetik, nahiz eta batzuetan, osaba Joanikotek erraiten zuen bezala, ahantziak ere izan daitezkeen; eta onartzen dut, halaber, ezen haien odola emankorra eta ezin naroagoa izan daitekeela... baina nik nahiago ditut bere buruaz eta
|
buruko
gogoetez eta pentsuez baliatzen eta aitzinatzen diren pertsonak ezen ez bertzeen odoletik xurgaka eta hurrupaka dabiltzanak, nola izainak eta parasitoak. Eta ez ote dugu guztiok ere izainetarik eta parasitoetarik zerbait, noiz eta martiriak miresten baititugu, jaun André...?
|
|
|
Eta zaldi eta astoen kontu horretan, seme, alde batetik arrazoin emaiten badiat ere, zalduna, deus ere bada, zaldi duna delako, eta bistan delako ezen zaldia astoa baino abere ederragoa eta airosagoa dela, eta, halatan, jende printzipalarendako egokiagoa, jakin ezak, bertzalde, zaldiak irrintzi egiten duela, eta astoak arrantza, eta ez dagoela alde handirik irrintzitik arrantzarat. Dena den, baldin gure
|
buruko
minik handiena hori bada, zaldi bat eskain geniezaiokek apezari, eta kito... —ihardetsi zion aitona Nikolasek, jakin gabe artean don Frantziskok uko eginen ziola eskaintza hari.
|
|
|
Zuhur jokatu behar dugu; izan ere, isilpean segitzen badugu, hats har dezakegu; agerian, berriz, hatsa ukatuko digute... eta, andere Grazianak berorren dorretxerat joaitea debekatu badit, goganbehar delako da..." Eta osabak erran zion: " Ai, Maddalen, zergatik ez ditugu kontu horiek ahanzten... eta zergatik ez didazu kopla eder bat kantatzen?" Eta Maddalenek osabari
|
buruko
adatsa ferekatzen ziola, nola ama batek bere semeari, kantatu zuen: " Neguaren erdian/ nago ni lilitan/ jaun Joanesek nauka/ bihotza eztitan".
|
|
|
Halaxe ihardetsi nion, bai, jaun André, erran biribil harekin...! Baina erran hark bazuen esplikazionerik, zeren, nola bainekien kasik segur ezen osabak galdegite hura eginen zidala, hala, osabak eta napolitarrak hitz egiten zuten bitartean, prestatzeko eta asmatzeko denbora izan nuen,
|
buruko
eltzean neure pentsuak eta neure injenioa egosten jartzen nituela, harik eta buruan egosia egotzi nion arte. Eta ez nuen, agi denez, gaizki asmatu, zeren Jainkoak asmatzeko dohain horretaz bederen hornitu baininduen, eta zeren esplikazione harekin kontent utzi bainuen, itxura batean, osaba.
|
|
|
EZ dizut oraindik erran, baina erran beharrik ere ez nizun ezen deabrua zela aita Bartolomeren
|
buruko
mina.
|
|
|
Deabru tipi batek bere sutegia eraiki ote zuen, bada, ene buruan? Zeren eta halakoa baitzen ene
|
buruko
berotasuna, baita beroak eragin zidan min itsusi hura ere! Eta, ai, nola eskertu nion amari egun haietan ene ondoan egon izana!
|
|
|
Handik ordu pare baterat heldu ginen, bertze
|
buruko
minik gabe, Santo Tomáserat, goiz erdian.
|
|
|
Eta, bidean aitzina gindoazela, mila burutazio nerabiltzan gogoan, eta orain gauza bat bururatzen zitzadan, orain bertze bat, baina ezin asmatu nuen nola laxa nezakeen nik
|
buruko
korapilo hura, zeinak baininderaman eskumuturretako bertze korapilo hartarat.
|
|
|
Izan ere, nola hain baitzen kortsario haien mundua berezia, hala mintza nenkizukeen haien arteko harreman partikularrez, edo haiek egin ohi zituzten festez eta emaztekiei eman ohi zieten tratuaz. Eta horni nezakeen deskribatze bakoitza behako bikoitz batez,
|
buruko
begiek ikusten dutena gauza bat denez gero, eta bertzea, bihotzeko begiek... eta eman niezazkizukeen, halatan, nik ikusiaren eta ikusiak enegan eraginaren aitzin gibelak, on gaitzak eta bertze gorabehera guztiak, xehero baino xeheroago. Edo, uste al duzu, konparazione, ezen borzpasei lerro laburretan eman daitekeela, nola arestian eman baitizut, hain munta handiko gertakia, nola izan baitziren ene begien aitzinean ikusi nituen exekuzioneak —bortz beltz, bi indiar, eta bertze kortsario harena—, exekutatuen buruak lur gainean arrodaka zebiltzala, itsas lapurren oihu eta irrien artean?
|
|
|
pintore hura, Italiara joan zena eta osaba Joanikoten lagun mina izan zena. Damatxoa edo dama gaztea, berriz, Gabriela Huizi zeritzana, emazteki eder eta ezin lirainagoa zen, umetan umezurtz geratu zena eta bertze osaba batek jaso zuena, harik eta Sagrariok bere etxerat eraman zuen arte, bakarrik geratu zenean, bere senarra, Abel Huizi, eta seme zaharrena, Timoteo, galdu ondoren, bihotzekoak jorik lehena, eta
|
buruko
min izugarri batzuen ondorez bigarrena; eta, iloba etxerat eramanik, berarekin hazi, hezi eta bere ofizioa irakatsi zion Sagrariok, taroteko kartetan edo eskuko marretan etorkizuna asmatzen trebatzen zuela... ongi trebatu ere, agi denez, berehala ikusiko duzun bezala.
|
|
|
Joaiten eta dolore handi batean sartzen. Zeren burua joaiten zaionari burua husten baitzaio; neuri, alabaina, hustu orduko, oinaze izugarri hura etorri zitzaidan,
|
buruko
hutsaren betetzerat. Eta arestian arin nuen burua, zeren hutsik bainuen, eta istant bat geroago astun, gero eta astunago, berun goriz bete balidate bezala.
|
|
|
Ohe gainean utzi eta pilula potoa atera zuen handik. Medikuntza naturistaz arnegatu ondoxetik, haren zakua botika mordoskaren altxatokia zen,
|
buruko
minak eta txaketenak estakuru. " Atxilotzen zaituzten egunean, inork ez dizu sinetsiko hau guztia zure kontsumorako denik", trufatzen nintzaion.
|
|
|
Sua Kristinak eman zidan. Lehen xurgada mentolatuarekin batean sumatu nuen nola indarberritzen zen apaltzera egindako
|
buruko
mina. Kaiola horretako sabaiko egitura metalikoari so egin nion.
|
|
|
Telefonoaz bertzaldera, zuzendariordea purrustaka ari zen beti. Berriz ere
|
buruko
minez nengoen.
|
|
|
Ama ez zegoen erabat oker. Igandeko prentsan, Kristina eta bion bahituraren berri ez zen inon ageri, eta Charlyren
|
buruko
zauriak" atxiloketa operazioaren barnean" gertatu zirela azaltzen zen, murritz. Nire izena Ttipiren hilketaren eta Josuk hartutako nabalkaden gaineko lerroaldeen barrenean agertzen zen, baina ene egunkarian bakarrik.
|
|
|
Ohe gainean iraulka, neure zoritxarra madarikatu nuen. Bart edandakoaren neurrikoa baino
|
buruko
min handiagoari sudurretako oinazea gehitzen zitzaion. Aurreko gauean korridorean harturiko muturrekoaren oroigarria.
|
|
|
Anarteraino, lerro zuzen batek bat eginik geunden Kristina eta biok, eta lerro zuzen hori triangelu bilakatu zuen Unairen etorrerak. Horrez gain, aitatzearekin, denboraren pertzepzioa neureganatu nuen,
|
buruko
soiluneen berri ematen digun ispilu salatariaren gisara. Beharbada, denborara ekartze hori ez nion barkatu Unairi, eta, beharbada, horrek trabatzen harekiko komunikazioa.
|
|
|
" Sar zaitez hor, eta eraman ezazu hurrengo asteburuan egunkariaren ardura". Horixe agindu zidatek, eta horixe egin nahi diat, ahalik eta txukunen, bihar goizean ene xoko goxora itzuli bitartean, ez hiregatik ez bertze inorengatik
|
buruko
minik hartu gabe.
|
|
|
Gogoeta goibelez ilunduriko goiz beilarik gabe esnatu ninduen iratzargailuak. Ez nuen
|
buruko
minik, eta tabakoak bularraldean ezartzen duen hersturatik laxoago zeuden ene birikak. Bihotzerre baten azken negarra eta halako zoraldi bat kaxko barnean, ohatzean egin denbora luzearen hondakin; horiexek baizik ez ninduten erabateko ongizatetik aparte.
|
|
|
Lau ordu abantzu, hortaz, deiak egiteko izan ezik, istant bat ere pausatu gabe. Tartean hamabi zigarro pipatuak nituen —zenbaketa egin berria nuen hautsontzi beteko aleak banan banan bereiziz— eta, egun osoan abandonatu ez ninduen
|
buruko
mina biziagoturik, garunak urratu beharrean nituen orain. Bederen, lanaren emaitzak tailerreko bidea hartua zuen, zirkuituz zirkuitu, egunkariko barne sarean barna:
|
|
|
Arratsaldeko argia oraino sasoian zegoen ni kanpora ateratzean. Ene
|
buruko
mina ere bai.
|
|
|
Bertze solasaldi telefoniko batean haurra bakarrik ez jausteko komenientzia aipatu bainion —bai, badakit, zazpi urte izanik, zozokeria nire aldetik—, hurrengoan Kristina bera agertu zitzaidan, semearekin batean, igogailua erabilita. Ez bide zitzaion horren izugarri gertatu buruz
|
buruko
topaldia, hurrengoan igotzeko eskatu baitzidan. Nolanahi ere, horrek ez zidan betikoz berreskurarazi etxeko atalondoa zapaltzeko eskubidea.
|
|
|
Azterketaren emaitzak
|
buruko
mina apaltzeko ahalmena izan zuen. Handik gutira, paretaz bertzaldetik, Josuren gelako malgukien karraskak oroitarazi zidan ez nintzela mundu honetako biztanle bakarra.
|
|
|
..., hizketarako edo, zernahitarako; ez geunden gu, ordea, (psikologikoki) hartarakoxe, eta arroxakoloreko ezpain haiei begiratze hutsarekin konformatu ginen gonbidatu (gizonezko) guztiok, halabeharrez; ezen sasoiko egotera, dios!, jango baikenizkien neskato putapertxent paregabe haiei begiak eta ezpainak eta gaztaina beroak ere hala esan baledi; horren ordez, azafatek atzera soineko urdin ilunak eta
|
buruko
txuri beltzak jantzi zituztelarik, bost milioi bana eman zizkiguten aurrez telefonoz agindu bezala, bost kilo garbi, aginduko zi  tzaiguna betetzeagatik.
|
|
|
Eta liburu itxi bateko bi orri bezala, musika geldoan kulunkatu gara, estu, gozo, heze. Betazalak jaitsirik izan ditudan arren, halako batean begiak zabaldu eta, guregandik gertu, Olga eta Xavier bistatu ditut, haiek ere suge eta enbor, eta berehala hotzikara batek
|
buruko
ileetatik behatzetako atzazaletaraino zeharkatu nau. Guztiarekin, Rubeni ezer esan ez eta are gehiago estutu dut nire kontra.
|
|
|
Hara joan aurretik, ordea, aurrena supermerkatu bat topatu behar izan dugu, eta kanpin bat hurrena. Bertan bazkari legea egin, eta, dendak muntatzeko astirik gabe, Danek ikustera eraman gaitu (gero kanpinera itzuli da, eta berarekin Adela,
|
buruko
min handia zuela argudiatuz...).
|
|
|
Nekaturik ez ezik, deseroso ere sentitzen hasi gara gauza pertsonalegiak aterako ote ziren beldur, eta, gure misteriotxoari eutsiz, gure solasaldia sua bezalaxe itzali da. Horregatik elkar agurtu, eta komunera jo dut, baina han ere pentsakor geratu naiz bikote baten arnasestu bateratua entzun dudanean, eta hotzikara batek
|
buruko
ileetatik oinetako behatz ttikiraino zeharkatu nau komunetik irten, eta, zelai bateko ilunpetik agertzen, nor eta Esther, norekin eta Luisekin irteten ikusi dudanean.
|
|
|
Nonbait, nire kemena eta ausardia nabarmen geratu dira, batez ere inorekin oso kalakariak izaten ez diren Idoia eta Lolaren hitzetan (gaur jakin dut, bestalde, hain isilak izan arren, hizkuntza irakasleak direla Iruñean). Baina Tomek eskuan zeukan ubeldura handiari antzeman diodanean, hotzikara batek zeharkatu nau
|
buruko
ileetatik behatzetako atzazaletaraino (egun osoan zehar niregandik hain urrun ibili den gizon horrek badu susmagarria egiten zaidan zerbait; oraindik ez dakit zer gogorarazten didan haren keinu ezagun horrek, baina egingo nuke susmo horrekin lotuta dagoela).
|
|
|
Eta besterik esan gabe, musurik eman gabe alde egin du niregan beste lurrikara haragikara bat eraginez. Baina afaltzera joan garenean, nik beste gisa batez ulertu ditut Patxiren hitzak, izan ere kanpoan lainoak dena hartua baitzuen, eta udako freskurak hotzak azala pinportu didan eta
|
buruko
ileetatik behatzetako atzazaletaraino zeharkatu nauen hotzikara eragin baitit. Eta Danek furgonetan eramaten gintuen bitartean pentsatu dut gauean bi aukera nituela:
|
|
|
Badakizu irrikaz nagoela...". Une hartantxe hotzikara batek
|
buruko
ileetatik oinetako behatz ttikiraino zeharkatu ninduen eta, puska batean, aparailua eseki gabe eduki nuen esku artean. " Dabid!
|
|
|
Eta inortxok ere ezer ez zekienez, bizitza halakoxea izan eta, denboraren poderioz, Joseba eta Karmelo harremanetan hasi ziren. Eta harremanak aurrera egin zuen egun batez Josebaren eta Karmeloren aitak harreman horren berri izan ez balu (ziur nago sentituko zuen hotzikarak
|
buruko
ileetatik oinetako behatz ttikienaren atzazaleraino zeharkatuko zuela).
|
|
|
Ni hotzikara porrokatzaile batek zeharkatu nau
|
buruko
ile garaienetatik oinetako behatz ttikienaren atzazaleraino, eta aurren aurrena bururatu zait Karmelo kontakatilu hutsa dela eta dena kontatu diola, baina gero kontrakoa pentsatu dut (nik berea sekretupean dudan neurri berean du berak nirea ere isilpean).
|
|
|
Eta gero, berriro ere furgonetaren leihora itsatsirik nindoala, pentsatu dut badakidala Danek zergatik ez duen urjauzien kontu hori denen aurrean kontatu, eta segidan pentsatu dut ea zenbat denbora igaro ote duten Xavierrek eta Olgak Bridaveill Falls horiei begira. Baina, alde batera, dibortzioaren kontu hori nerabilela eta, bestera, amonak bananduei deitzeko erabiltzen zuen" bizirik alargun" adieraz  pidea, Rubenen belaunaren ukidura leuna sentitu dut, eta orduan desioak eta terneziak oinetako behatz ttikienaren atzazaletik
|
buruko
ilerik garaieneraino zeharkatu naute.
|
|
|
Orduan, Tomi eusten zion beste gizona niregana itzuli denean, hotzikara batek
|
buruko
ileetatik oinetako behatzetaraino zeharkatu nau eta bihotza eztarriraino igo zait.
|
|
|
Eta beharbada ikasten jarrai nezakeela bururatu zait: historia, psikologia edo, zergatik ez?,
|
buruko
neke handirik sortuko ez didan lorazaintza. Baina ez dakit bada:
|
|
|
zergatik etorri zen hegazkinean nire alboan, zergatik etortzen zen furgonetan nire alboan, zergatik sartu zen ni nengoen pub ean, zergatik kontatu zidan astronautarena bezalako istorio, azken batean, lizuna.....: maite ninduen, Karmelok maite ninduen!; ordu arte, nik uste, Ruben zitzaidan gustukoen egokien, izan ere adinez eta bizipenez hurbilago sumatzen bainuen, baina behingoz aspaldiko partez arriskatzea, txinpartak piztea erabaki nuen), tinko begiratu, eta, kasik
|
buruko
ileetatik behatzeko atzazaleraino zeharkatu ninduen hotzikara bat senti  tzearekin batera, suge baten antzera inguratu nintzaion eta, haren eskuak nireetan tinkaturik, indargabeturik, musu izatera heldu ez zen keinu batez, doi doian laztandu nizkion ezpainak......
|
|
|
Super batean bidailagunekin erosketak egin, egin ditut, baina guztiz gosegabetu naiz haren atariko telefonotik Tomen aparailuarekin etxera deitu, erantzungailuaren hitzak entzundakoan hirua sakatu, eta noren eta, gainera, Karmeloren mezua topatu dudanean...!!! Hotzikara batek
|
buruko
ileetatik behatzetako atzazaletaraino zeharkatu nau Karmeloren ahotsari antzeman, eta beraren jardunaren sujeta ni neu nintzela ohartu naizenean!!! Doi batean neure onera etorri ezinik egon banaiz ere, laster ulertu dut Karmelo Karmelo dela, hau da, Karmelo, eta haren frantses kutsua, haren manerak, hau da, Karmelo...
|
|
|
Gorago aipatu dudan bertigoarekin batera, goiz erdian Zion Canyonera heltzen ari ginela, hotzikara batek
|
buruko
ileetatik behatzetako atzazaletaraino zeharkatu nau. Bidailagun gehientsuenok lo eta burua bilin boloka gindoazela, halako batean berealdiko tutu hotsa entzun, eta, zalapartaren zalapartaz, esnatu gara.
|
|
|
Baina furgonetatik jaitsi, eta, berehala, jende artean galdu naiz, nahitara galdu ere. Laster eskaini zaigun ikusmirak azala pinportu, eta
|
buruko
ileetatik behatzetako atzazaletaraino zeharkatu nauen hotzikara gozo bat eragin dit. Noizbait edertasuna zer den galdegiten badidate, Grand Canyoneko ikuskizun hunkigarri hori aipatuko dut; baina hori bai, ahal dela jende gutxiagorekin.
|
|
|
Pantailak eskaintzen duen informazioaren arabera, oraingo gure abiada orduko 960 kilometrora igo da, 10.100 metrotan gaude eta tenperatura zeropetik 44 gradukoa da. Eta datu horiek,
|
buruko
ileetatik behatzetako atzazaletaraino zeharkatu nauen hotzikara bat sortzearekin batera, gehiago areagotu dute nire barne hustasuna: ez, ez nuen uste etxetik bakar bakarrik alde egiteko gai izango nintzenik.
|
|
|
Kanpo aldera begiratu nuen batean, zer eta tigre bat ikustea iruditu zitzaidan..... Hotzikara batek
|
buruko
ileetatik oinetako behatz ttikiraino zeharkatu ninduen, baina, alde batera, neure burua taldean nabarmendu nahi ez nuelako (zer edo zer argi baldin badut, horixe da: bidaia honetan oharkabean igarotzea) eta, bestera, sinesgaitza gerta zitekeelako (piztia agudo desagertu zen kantoi ilun batean), isilik jarraitzea erabaki nuen, isilik bezain arranguratua:
|
|
|
Liturgiaren kantu lasaiak bukatzean
|
buruko
zapia egokitzen du atsoak, eta nik, antzera, behar den hitza atontzen etxera aurretik ogia eta gurina erosteko indar doia emango diguna, etxera aurretik barnea eta keinua maskaratzeko kemena emango diguna.
|
|
|
Surrealista zen, kontuan hartuta haur haien gurasoak buruz
|
buruko
tirabiran ari zirela gurekin.
|
|
|
Leihotik zehar sartutako eguzki printzek esnatu ninduten eguartean. Bakarrik nengoen gelan,
|
buruko
minez eta non nengoen aztarrenik gabe. Bezperako gorabeherak ekarri nituen gogora.
|
|
2001
|
|
|
Finka hau erosi nueneko istorio polit bat badut. Garai hartan 150
|
buruko
artaldea eta Nemesio izeneko artzain bat bizi ziren bertako etxean. Euliak palaka jasotzen genituen.
|
|
|
Ikasturte berria hasi da dagoeneko, eta El Corte Ingleseko «Cortikole»ez harantzago,
|
buruko
min ugari ekarriko zion bati baino gehiagori. Ikasle gehienek egin dute unibertsitateko automatrikula, erosi dituzte ikasturte guztirako koaderno eta folioak (nahiz eta Gabonak orduko lagunei idatzitako eskutitzez beteko dituzten), koloretako boligrafoak amaitu ere egingo ziren denda bat baino gehiagotan, eta ikasleen bizitzaren gogortasuna azpimarratuz," gaurkoa azkenengo parranda" esango dute larunbatero lizentziatugai gehienek otsaila bertan dela gogoratzen duten bakoitzean.
|
|
|
Oroitzen naiz. Kopeta zabal, haundi,
|
buruko
adatsa atzera. Aurpegia trianguluan.
|
|
|
Egunekoak, berriz, larregiko logura, suminkortasuna, antsietatea, depresioa, galera intelektuala, libidoa gutxitzea, goizetako
|
buruko
mina...
|
|
|
Oso gogoan izan zuten agente kutsatzaileak karbono eta nitrogeno oxidoa, hidrokarburoak eta partikulak minbizi, arnasa hartzeko zailtasun, begietako arazo, gaixotasun kardiobaskular eta
|
buruko
minekin lotzen direla.
|
|
|
Pertsona batzuek aditibo horrekiko intolerantzia agertu eta jatetxe txinatarraren sindromea garatzen dute, hau da, digestio txarrak eta, areago,
|
buruko
mina ondorioztatzen dituena.
|
|
|
Gainera, gehienetan hobeto egokiturik egoten dira ingurunera, erakargarriago izaten dira besteentzat, hasierako inpresio hobea sortzen dute eta eraginkorrago, osasuntsuago eta
|
buruko
gaixotasunak izateko joera gutxiago dutela uste izaten da.
|
|
|
(Leireri) Leiretxu,
|
buruko
mina al duzu?
|
|
|
(Seria) Ama, eta zure
|
buruko
mina? (Haserre oso) Leire, amonak ez al luke ohean behar?
|
|
|
Inplizitua: ikaslea estrategia batzuk erabiltzera bultzatzen duena, bainaoharkabean eta horiei
|
buruko
gogoetarik egin gabe.
|
|
|
4) Hizkuntza eta kategoria sozialak: elebiduntasuna eta eleaniztasuna; identitate etnikoa, hizkuntza eta komunikazioa; gizarte klasea, estatus soziala eta portaera komunikatiboa; generoaren itxuraren aldaketa hizkuntzaren ikerkuntzan; hizkuntza eta komunikazioa
|
buruko
minusbalietan. Azpimarratzekoa da sekzio honetan erabilitako, kategoria sozialak?
|
|
|
Hizkuntza berri baten ikasketa bezalako prozesua da lehengaien heziketa, baina usaintzen hazten dena. Honekin batera usaina errekonozitu behar da, eta berari izen bat eman behar diogu; ikasketa hori?
|
buruko
prozesua, den neurrian, pertsonala da, beraz.
|
|
|
10 pazienteetatik bederatzik glutenik gabeko dieta jarraitu zuten, eta, ondoren, 9 pazienteetatik zazpik
|
buruko
mina izateari utzi zioten.
|
|
|
Frogen arabera, paziente horiek glutenarekiko sentikortasuna zuten, eta erresonantzia magnetiko baten emaitzek erakutsi zuten hantura zutela nerbio sistema zentralean. 10 pazienteetatik bederatzik glutenik gabeko dieta jarraitu zuten, eta, ondoren, 9 pazienteetatik zazpik
|
buruko
mina izateari utzi zioten. Beste bi pazienteek partzialki baino ez zioten etekina atera aldaketari.
|
|
|
Jaisten bada, organismoak zenbait arazo izaten ditu: ahultasuna, dardarak,
|
buruko
baldartasuna eta zorabioak edo hipogluzemiak. Aldiz, elikagai hori gehiegi kontsumitzeak kaloria asko ematen ditu (energia), gehiegizko pisua eta obesitatea, txantxarra (sakarosa da gozagarri kariogenikoena) agertzea eta garatzea errazten du, baita genetikoki aurrez ezarritako pertsonengan ere II. motako diabetea (intsulinaren mendekoa ez den diabetesa), eta, gainera, lagundu egin dezake obesitatea areagotzen, eskuarki diabetea izaten baita.
|
|
|
Eskola adinean dauden haurren %60 edo 70ek
|
buruko
mina edo buruko mina izan dute bizitzako uneren batean. Adituek adierazi dutenez, kasuen %20k giro sozialean eta estresean izan dezake jatorria.
|
|
|
Eskola adinean dauden haurren %60 edo 70ek buruko mina edo
|
buruko
mina izan dute bizitzako uneren batean. Adituek adierazi dutenez, kasuen %20k giro sozialean eta estresean izan dezake jatorria.
|
|
|
Adituek adierazi dutenez, kasuen %20k giro sozialean eta estresean izan dezake jatorria. Valentziako La Fe ospitaleko Neuropediatriako buru Fernando Mandok dioenez, haurren
|
buruko
mina oso patologia ohikoa da, neurologiako kontsulten ia% 30 hartzen du, eta azken bi hamarkadetan “bikoiztu” egin da. “Eskola adinean dauden haurren %60 zefalea izan dute bizitzako uneren batean, eta %10 migraina motakoa da, helduetan bezala”, Fernando Mulasek dioenez, eta gaineratu du buruko minak “epilepsiak baino hamar aldiz ohikoagoak” direla.
|
|
|
Valentziako La Fe ospitaleko Neuropediatriako buru Fernando Mandok dioenez, haurren buruko mina oso patologia ohikoa da, neurologiako kontsulten ia% 30 hartzen du, eta azken bi hamarkadetan “bikoiztu” egin da. “Eskola adinean dauden haurren %60 zefalea izan dute bizitzako uneren batean, eta %10 migraina motakoa da, helduetan bezala”, Fernando Mulasek dioenez, eta gaineratu du
|
buruko
minak “epilepsiak baino hamar aldiz ohikoagoak” direla. Era berean, uste du arazo horrek “eragin negatiboa duela gizarte, ingurumen eta gizarte alderdietan, eta eragina duela adingabearen gurasoengan ere, antsietatea eta larritasuna jasaten baitute, semeak edo alabak tumore bat izan dezakeela uste baitu”.
|
|
|
Irudia: Ernesto Andrade Intoxikazio histaminikoaren sintomatologiarik ohikoena hipotentsio arteriala, azkura, gorritasuna eta aurpegiko edema,
|
buruko
mina eta beherakoa dira. Sintoma horien agerpena aldatu egiten da irentsi eta minutu batzuetatik ordu batzuetara, gehienez hiru ordura.
|
|
|
Zentzuak agindutako neurri horiek, klimatizazio onaren ondorio terapeutiko onuragarriez arriskurik gabe gozatzeko aukera emango dutenak. “Beroak erasotzen duenean Ramóneko medikuak aitortzen duenez girotze onak murriztu egiten ditu
|
buruko
minen, zirkulazio arazoen, zorabioen eta giro itogarriari laguntzen dion gainbeheraren eragina”. “Gainera, gaueko atsedena errazten du, baita autoan ere, eta ia segurtasun gailutzat har dezakegu, kontzentrazioa hobetzen baitu eta nekearen eta loaren aurkako antidoto ona baita”.
|
|
|
Albo ondorioak Nahiz eta ez oso ohikoak izan erabileraren zabalera handiarekin alderatuta, bat datoz ginseng aren erabilera jarraituaren albo ondorioekin (gehiegizko erabileraren sindromea ginseng ean): arteria tentsioaren zifra handiak, urduritasuna, insomnioa,
|
buruko
mina, urtikaria eta goizeko beherakoa. Emakumezkoetan, hiperestrogenismo kasuak deskribatu dira, mastalgia (bular guruineko mina) eta metrorragia (matrizeko odoljarioa, hilekoa ez den periodoa) gisakoak.
|
|
|
%25 baino gehiagotan kaka daiteke eta/ edo astean hiru aldiz baino gehiagotan kaka daiteke, batzuetan kalanbre abdominalekin, flatulentziarekin, eta egunean 250 g baino gehiago har ditzake gorozki akastunen kanporatzetik. Era berean, sintoma elkartuak ager daitezke, hala nola
|
buruko
mina, suminkortasuna eta apetitu falta. Idorreria jasaten duen pertsonak ezaugarri horietako batzuk izan ditzake, edo besterik ez.
|
|
|
– Adina. 65 urtetik gorako pertsonen idorreria oso ohikoa da hesteetako igarotzearen alterazioen ondorioz, eta batzuetan areagotu egiten da mugiezintasuna, polifarmazia eta
|
buruko
narriadura direla eta. – Uzki ondesteetako gaixotasunak:
|
|
|
Australiako tribu hartako aztiak zioen legez: " Ez ezazue kezkarik izan; jateko orduan ez zaizue deus faltako, ezen jainkoek zuen
|
buruko
ileak zenbatuta dituzten moduan, ondo baitakite zer behar duzuen."
|
|
|
Portuko uretan galdutako zeozeren bila ari zen urpekaria. Eskafandra, zapatoiak eta
|
buruko
bola harrigarri hura jantzi zituen eta nasako eskaileretan behera astiro jaitsita itsasoan murgildu zen.
|
|
|
Sala zurian, izara zuri eta
|
buruko
zuriaren artean, bere ile gorria ikusten da. ‘Oso ondo? ’
|
|
|
Lau guardia zibil agertu ziren ia berehala bunker sarreratik kapote berdea, txarolezko
|
buruko
beltza eta besapean fusil bana zekartela. Ura zeriela, begirada barruan zehar luzatuz esan zuten:
|
|
|
Gristasun ukiezin batean gertatzen da, oinpean ezer gabe, inguruan ezer gabe, ikuslerik gabe, auparik gabe, aintzarik gabe, garaipenerako irrika handirik gabe, galtzapenerako beldur handirik gabe, eszeptizismo epeleko giro kutsatu batean, zeure eskubidearekiko fede handirik gabe eta gutxiago oraindik zure etsaiarenarekiko. Azken
|
buruko
ezagumena era horretakoa baldin bada, orduan bizitza gutariko askok uste baino enigma handiagoa da.’
|
|
|
Baina bestela ere oroituko duzu erizaina zarela, gaixoak ugaltzen hasiko direlako. Axel
|
buruko
min gogorrak dituela esanez hurbilduko zaizu. Johni oinetan ospelak aterako zaizkio.
|
|
|
Gure amamak Maria izena, eta
|
buruko
painelua beti tente. Beltza egunez, zuria gauez, burua zaintzeko erabiltzen omen zuen edo iragana gordetzeko antzinakoek diotenez.
|
|
|
Goizean, lehenen esnea berotzera, neska bioi ileak ondo orraztu, fris fras!, kolonia ura,
|
buruko
arraia zuzen eta, txirikorda puntetan, lazo koloretsu bana.
|
|
|
Gure amamak Maria izena, eta
|
buruko
painelua beti tente.
|
|
|
Horrelako zerbait aitortu dute, dakidanez, diren eta izan diren  guztiek, herrian eta atzerrian. Sabinek, adibidez, Jaungoikoa lehen
|
buruko
ipini zuenean: argi ageri da katolikoen arteko batasuna gailen eta nagusi zegoela harentzat, gainerakoak ondotik zetozelarik.
|
|
|
Maiz aski esaten zuenez, zatarzar biltzaile bihurtzea izan zuen betiko ametsa. Horrelakorik gerta zekigukeela pentsatze soilak
|
buruko
ile guztiak lazten zizkidan. Gero ikusi dut, gerrate ondoan batik bat, ez zela hain asmo burugabea.
|
|
|
Egunean zortzi orduko lanak aspertzen zuen behin eta egunean hogeita lau orduko askatasunak gogait eragiten dio gero. Gehitzen dihoazkio kezkak eta kezkekin batera
|
buruko
minak, irudipenak eta ametsak. Ero etxera daramate bukaeran, burutik egin duelakoan.
|
|
|
Hitzaurrea irakurri dionak, eta Larramendik hor, egia eta enbusteria  nahaste, adierazten dituen arrazoiak, purrustadaz eta parrastadaz gatzozpinduak, erraz antzemango dio hiztegia argitara baino lehenagoko giro gordinari, baita ere argitara ondoan sor zitekeen garratzagoari. Zenbait urteren
|
buruko
Discurso histórico sobre la antigua famosa Cantabria delakoak, berriz, ez die deus gehitzen gure funtsik gabeko eskakizunei.
|