|
2001
|
|
|
Gainera, gehienetan hobeto egokiturik egoten dira ingurunera, erakargarriago izaten dira besteentzat, hasierako inpresio hobea sortzen dute eta eraginkorrago, osasuntsuago eta
|
buruko
gaixotasunak izateko joera gutxiago dutela uste izaten da.
|
|
2003
|
|
|
|
Buruko
gaixotasunak dira OMEren Europako biltzarraren ardatz
|
|
2004
|
|
|
Emakumea, bai, baina artista ere bazen. Azkenean, emandako bizitza erabateko itzalean amaitu zen,
|
buruko
gaixotasunak jota omen zegoela eta, azken 30 urteak eroetxe batean sarturik igaro behar izan baitzituen, inoren bisitarik jaso gabe eta eskulturarik egiteko aukerarik gabe.
|
|
|
Hirurogei urte bete zituenetik izenak buruan gordetzeko zailtasun handiagoak ditu eta kezkatuta dago. Ez du ba berak
|
buruko
gaixotasunik izango.
|
|
2005
|
|
|
Osasun Sailak
|
buruko
gaixotasunak dituzten pertsonekiko gizartea sentsibilizatzeko kanpaina jarri du abian
|
|
|
Batutako dirua Atxorrotx GKEri laguntzeko batu zuten,
|
buruko
gaixotasunak dituzten pertsonei laguntzeko.
|
|
2006
|
|
|
Gertakari horren sintomak askotarikoak izango dira:
|
buruko
gaixotasunak, motibazio arazoak, portaera anomikoak, eta abar:
|
|
|
" Gure herrialdean 1.700.000 pertsonak jasaten dute pobrezia larria" Tipologia askotarikoa da, eta batez ere hiri handietan biltzen da. Immigrazioa, langabezia edo
|
buruko
gaixotasunak dira egoera horiek eragiten dituzten arrazoiak. Pobreen eta aberatsen arteko desberdintasunak areagotu egiten dira egunetik egunera, eta herrialdearen ongizate estatuaren kontzeptua higatu egiten da.
|
|
2007
|
|
|
Testuen, bideoen eta infografien bidez, gida interaktiboak gaixotasun psikiatriko hori zertan datzan azaltzen du, sintomak zein diren, nola diagnostikatzen den, gaixoen bilakaera nolakoa den, nola tratatu daitekeen eta zer arrisku edo konplikazio izaten diren. Hala, argitaratutako gida eskizofrenia duten pertsonei eta haien senideei zuzenduta dago, munduko biztanleriaren %1i eragiten dion eta Espainian diagnostikatutako 400.000 kasu inguru dituen
|
buruko
gaixotasun baten berri emateko. «Eskizofrenia minimizatu ezin den gaixotasuna da», nabarmendu du Bernardok, «baina ez da dramatizatu behar».
|
|
2008
|
|
|
Depresioa eta
|
buruko
gaixotasunak kezka iturri dira zientzialarientzat, eta buruhauste handiak sortzen dizkiete.
|
|
|
Psikofarmakologiaren historiak agian zerikusia izan du. Arbesuk esan nahi du fluoxetina (‘Prozac’ ospetsua) agertu zela 1984an, bai eta
|
buruko
gaixotasun jakin batzuetan emaitza onak izan dituzten beste psikofarmako batzuk ere, ondo onartzen direnak, erabiltzeko errazak direnak eta albo ondorio gutxi dutenak. Lan, familia eta ekonomia arazoen ondoriozko egokitze nahasteetarako ez dago tratamendu farmazeutikorik Psikofarmakoen aurrerapen horiei esker, zenbait herritar Lehen Hezkuntzako medikuarengana joan dira mirarizko pilula batetik, beren kabuz arintzen ez dakiten buruko ondoeza sendatzeko.
|
|
|
Patologia Dualeko Espainiako Elkarteko zenbait adituk Espainian egingo den espezialitate horretako nazioarteko lehen biltzarraren aurkezpenean azaldu dutenez, buru eritasuna eta mendekotasun jarrerak elkartzeko ideia ez da guztiz berria, baina ia hamar urte behar ditu zabaltzeko. Diagnostikorik eta tratamendurik gabe Ezin da jakin oraindik mendekotasunak eragiten dituen
|
buruko
gaixotasunak, edo alderantziz Laurogeita hamarreko hamarkadan, ‘Epidemiological Catchment Area’ izeneko azterlan batek, ECA Proiektuak, gaixotasun mentalak Estatu Batuetako biztanleen artean duen eragina aztertu zuen, eta jakinarazi zuen nahaste psikiatrikoak zituzten pertsonen erdiek, gainera, mendekotasun jarrera ere bazutela, legez kanpoko drogen kontsumoa kasu. Baina oraindik ez dago arazo horri buruzko daturik Espainian, eta Patologia Dualaren Azterketa eta Ikerketarako Espainiako Elkartea (AEIPD) ez zen sortu duela hiru urte eskas arte.
|
|
|
«bi laguntza sare daude erabat bereiziak gaixo bakar batentzat». Hala, ez da batere arraroa gaixoa ukatzea ukitzen dituen ate guztietan, batzuetan mendekotasuna duelako eta beste batzuetan
|
buruko
gaixotasuna duelako. «Egoera tamalgarriak gertatu dira», dio Álvarez Varak.
|
|
|
buru eritasunetan inplikatutako mekanismo asko mendekotasun jokabideetan ere badaudela, «berez buru eritasun bat», gogoratu zuen Szermanek. Hala ere, oraindik ezin da jakin mendekotasunak eragiten dituen
|
buruko
gaixotasunak, edo alderantziz. Patologia duala duten pazienteek, sarritan, diagnostikatzeko koadro kliniko konplexuak izaten dituzte, non buru gaixotasunaren eta mendekotasun jarreraren sintomak ez baitira hain argiak.
|
|
|
Azterketa baten arabera,
|
buruko
gaixotasunak izateko arriskua %25 murrizten da jarduera fisikorik bada.
|
|
|
Horregatik guztiagatik, lehen mailako arretako psikiatren eta medikuen topaketak ondorioztatu du gaixo mentalen itxura fisikoa hobeto zaindu behar dela. Alborapenak generoaren arabera
|
Buruko
gaixotasunek erikortasun eta ezgaitasun handia dute. Ezgaitasun horrek gehiago eragiten die hiru arazo edo gehiago dituzten pertsonei, eta emakumeak dira biztanleria talde kaltetuena.
|
|
|
Hainbat urte daramatzazue salatzen gizarte bazterketa egoeran dauden pertsona gehienek daukatela
|
buruko
gaixotasunen bat Caritasek zerbitzu espezializatuetan hartzen dituen bi pertsonatik batek eta zuek ez zaudetela prestatuta horiek artatzeko. Urratsak egin al dira pertsona horien tratamendua errazteko?
|
|
|
Pertsona horiek gizarteratze zerbitzuetan hartzen ditugu, beren gaixotasuna tratatzeko prest ez dauden zerbitzuetan. Urteotan azpiegiturak eskatu ditugu
|
buruko
gaixotasun larriak dituztenak modu egokian artatzeko. Gizarte zerbitzuetan har ditzakegu maila baterainoko buruko gaixotasuna duten pertsonak, baina ez gaude prestatuta gaixotasun larriak dituztenak artatzeko.
|
|
|
Urteotan azpiegiturak eskatu ditugu buruko gaixotasun larriak dituztenak modu egokian artatzeko. Gizarte zerbitzuetan har ditzakegu maila baterainoko
|
buruko
gaixotasuna duten pertsonak, baina ez gaude prestatuta gaixotasun larriak dituztenak artatzeko. Eta ez dago azpiegiturarik pertsona horiek behar bezala hartzeko eta artatzeko.
|
|
|
«Ez dago azpiegiturarik
|
buruko
gaixotasunak dituztenak hartzeko»
|
|
|
Hor dago distortsioa. Beste kasu batzuetan ez dago zergatirik; gertatu dena da
|
buruko
gaixotasun larri bat zeukala eta horrek eraman duela azken puntura.
|
|
|
Bere burua hiltzera doan batek, elkarrizketa hau irakurriz gero, ez du ikusiko protagonismoa aurkitzeko bide bat, baizik eta muga bat, botoi gorri bat: « Ostras, hor dago amildegia», eta datu hauek daude, eta
|
buruko
gaixotasun bat da. Zoritxarrez, prentsak suizidioari arreta jartzen dio gertatzen denean bakarrik.
|
|
|
Alemania naziak arraza hobetzeko helburua zuen araua jarri zuen indarrean duela 75 urte.
|
Buruko
gaixotasunak zituzten milaka lagun, gorrak, itsuak eta baita alkoholikoak ere antzutzea baimendu zuen hark.
|
|
|
1927an AEB Ameriketako Estatu Batuetako Auzitegi Gorenak berretsi egin zituen, gainera, arau horiek guztiak, eta XX. mendearen erdialdera arte ez ziren baliogabetu. Horiek hala, 1945 urterako
|
buruko
gaixotasun zituzten 45.000 lagun inguru antzutu zituzten herrialde hartan.
|
|
|
Norvegia.
|
Buruko
gaixotasunak zituztenek ondorengoak izan ez zitzaten, antzutzea posible egiten zuten legeak jarri zituzten martxan Norvegian 1923an. Danimarkan, berriz, 1929an onartu ziren halakoak eta Suitzan, Finlandian eta Estonian 1928an.
|
|
|
Hortaz, helburu hori betetzeko, Tafalla aldean izan ezik, eskualde guztietan eraiki dituzte eguneko zahar etxeak. Era berean, eskaera guztia ase arte, gaitasun eza edo
|
buruko
gaixotasunak dituzten pertsonendako babespeko pisuen eraikuntza sustatzen da Foru Gobernuak astelehenean baietsi zuen planean.
|
|
|
Gaitasun eza eta
|
buruko
gaixotasunak dituztenenentzako zentroen zerbitzua 2011n bermatua egotea eta zahar etxeetan toki hitzartuen kopurua handitzea biltzen du planak, halaber. Bestalde, planaren barrenean, genero indarkeriaren biktimei zerbitzua emango dien arreta osoko taldea osatuko dutela iragarri du Malok.
|
|
|
Baina AEBetako finantza sistemaren salbamendu planaren negoziazioetan, ia funtsezkoa. Egurrezko geziez gain, baita
|
buruko
gaixotasunek, AEBetako samoarren edo indiarren negozioek, Puerto Ricoko ronak edota Exxon Valdez en isuriak kaltetutakoek ere. AEBetako senatariek horiei guztiei eta beste hainbati buruzko neurriak gehitu eta onartu zituzten salbamendu planean.
|
|
|
Urte askotako borrokaren ostean, Jim Ramstad diputatu errepublikanoak lortu du Senatuak aseguru etxeei eskatzea
|
buruko
gaixotasunak gaixotasun fisikoekin parekatzeko. Salbamendu plana baliatu du horretarako.
|
|
2009
|
|
|
Optogenetika teknika baliagarria da garunaren jarduera eta
|
buruko
gaixotasunak ikertzeko Optogenetika duela 4 urte sortu zuen Karl Deiseroth fisikari eta bioingeniariak, eta dagoeneko mundu osoko
|
|
|
Optogenetika teknika baliagarria da garunaren jarduera eta
|
buruko
gaixotasunak ikertzeko
|
|
|
Azken horrek ahalbidetzen digu berehalako erabakiak hartzea edo diskurtso bat egituratzea. Jakina da lan memoria hori, laburragoa,
|
buruko
gaixotasunek (eskizofrenia eta depresioa, esaterako) eragiten dutela, nahiz eta oraindik kausa efektu erlaziorik ez izan. Jakina da, halaber, lan memoria handiena duten pertsonek lortzen dituztela puntuaziorik altuenak adimen testetan; beraz, zientzialariek uste dute memoria horrek zeregin berezia izan dezakeela norbanakoaren gaitasun kognitiboan.
|
|
|
Halaber, “estimu berritua” hartzen dute iraganeko bizipenengatik, depresio sintomak murrizteagatik eta ezbeharraren aurrean sendotzeagatik, Sareak ziurtatu duenez. Adineko pertsonek hobeto egiten diote aurre
|
buruko
gaixotasunari, trebetasun sozialak garatzen dituzte eta malgutasuna eta enpatia bezalako ezaugarriak sustatzen dituzte. Onura kognitiboek memorizatzeko gaitasuna handitzen dute.
|
|
|
Baina eredu harrapakari hori ez da ekonomikoa bakarrik, bestelako oinarriak ere baditu-eta: planetako baliabide ezin berrituzkoak ikaragarri ustiatzea; kontrol ideologiko zorrotza egitea, irakaskuntza sistemaren eta unibertsitatearen bitartez, etorkizuneko kudeatzaileek ere bere egin dezaten (Bologna); beldurraren eta larriduraren manipulazio psikologikoa egitea,
|
buruko
gaixotasunak eta gaitz psikosomatikoak eraginez; patriarkatua eta generoaren araberako menpekotasuna ezartzea, aurreko guztia etengabeko indarkeria batean bideratuta; herrialde pobreenak erabiltzea, aztarna ekologiko gero eta handiagoak zapaldurik Euskal Herriari eremuz dagokion halako hiru gastatzen dugu baliabideetan.
|
|
|
Eta, segur aski, ez kasualitate hutsagatik... Izan ere, orain dela 19 urte, 1990eko maiatzaren 17an hain zuzen ere, Osasunaren Mundu Erakundeak (OME)
|
buruko
gaixotasunen zerrendatik ezabatu zuen homosexualitatea. Erabaki hark balio gabe utzi zuen horrenbeste homofobia adierazpenek gozatu zuten babes zientifikoa (pseudozientifikoa).
|
|
|
beldurra ematen zion jendetza baten erdian egoteak, zubi bat zeharkatu beharrak, autoan edo trenean sartu beharrak.
|
Buruko
gaixotasun hura, malenkoniaren eta biolentzia aldien artekoa, gaixotasun motel hura, ia ikusezina baitzen besteentzat, baina ikaragarria," arimaren minbizia" deitzen baitzion Wardesek Dariori idazten zizkion gutunetan, depresioaldi bihurtu zen azkenean, halako axolagabekeria sakon batek hartu baitzuen, gorpu bat bezain geldirik eta isilik gelditu zelarik, eta azkenean bere burua gisa ha...
|
|
2010
|
|
|
Bestela ere horregaitik profesional gehiagoren beharra sumatzen du. Eta
|
buruko
gaixotasuna duten pertsonak lan merkatuan sartzeko benetako aukera izan dezaten indarrean dagoen legediabete eta bete araztea, laguntzak emanez karidadea" egitera mugatu gabe.
|
|
|
Susan Reverby Wellesley Unibertsitateko ikertzailearen ikerketa bati esker izan da horren berri. Horren arabera, 696 pertsona kutsatu zituzten, gehienak,
|
buruko
gaixotasunen bat zuten gaixoak.
|
|
|
Hala ere, pertsona guztiek ez dute horretarako gaitasunik. Bereziki,
|
buruko
gaixotasunek edo zahartzaroko dementziak eragindakoak. Espainiako Neurologia Elkartearen arabera, Sitges 2009 txostenean, garapen intelektualean atzerapen batek edo morbo prozesu batek muga dezake, modu iragankorrean edo iraunkorrean.
|
|
|
Joan den udaberrira arte komentuko beheko solairuko hainbat lokal alokairuan zituzten Jesus eta Mariako mojek. Baina alokairuan zeuden lokal horiek hutsik daude dagoeneko; izan ere, Osamen
|
buruko
gaixotasuna dutenen Agifeseko zentroa urtearen hasieratik Baigerako eraikinean dago eta,
|
|
|
beheko solairuan, berriz, Osamen
|
buruko
gaixotasuna dutenentzako zentroa jarri zuen Agifesek. Baina, iaztik, lokal horiek ere hutsik
|
|
2011
|
|
|
Pertsonetan ere aztertzen ari dira garunaren eta hesteetako mikroorganismoen arteko erlazioa. Zenbait adituren ustez, ikerketa horien emaitzak oso interesgarriak izan daitezke
|
buruko
gaixotasunak tratatzeko bide berriak bilatzeko.
|
|
|
Babesgabetasun krisia. Familiako kide batek mendekotasun edo disfuntzio psikiko edo fisikoa duenean agertzen da, dela gaixotasun terminalengatik,
|
buruko
gaixotasunengatik edo gaixotasun fisikoengatik, endekapenezkoak izan daitezkeenak?, dela haurrak edo zaharrak zaindu behar izateagatik.
|
|
|
Erabat aldatzen dituzte familiaren bizi baldintzak, desoreka larriak eragiten dituzte, eta familiaren bizi proiektua garatzea oztopatzen dute. Egoera horien jatorri izan daitezke bikotekide edo seme alaba baten minusbaliotasuna; familiako kide bat bat batean desagertzea (heriotzagatik, abandonuagatik, espetxeratzeagatik?);
|
buruko
gaixotasun bat, hiesak edo mendekotasunek eragindako arazoak; egoera ekonomikoa bat batean aldatzea. Egoera horietan guztietan, familia izugarri desegitura daiteke, eta laguntza profesional espezializatua ere behar izan dezake.Arrisku sozial handiko egoerak.
|
|
|
Tratu txarrak jasotzen dituzten haur askok maite dituzte beren gurasoak, eta, indarkeria eta maitasuna batera gertatzearen ondorioz, indarkeria onargarria dela sinetsiz hazten da haurra.. Haurrenganako tratu txarrak gizarte maila baxuetan edo txiroetan bakarrik gertatzen dira?. Haurrenganako tratu txarrak gizarte maila guztietan gertatzen dira, baita familia dirudunetan ere; egia da, hala ere, familia txiroenetan arrisku faktore gehiago daudela.. Alkoholikoek, drogazaleek edo
|
buruko
gaixotasunak dituztenek bakarrik egin ditzakete halakoak?. Datuek adierazten dutenez, seme alabak gaizki tratatzen dituzten eta nahasmen psikiatrikoren bat duten gurasoen proportzioa oso txikia da.
|
|
|
Autoreek ondorioztatu zuten kausazko mutazioen eragina hesteetako peptido basoaktiboa seinaleztatzeko mekanismoaren bolumena igotzea dela. “Aurkikuntza izan liteke
|
buruko
gaixotasunari buruzko azterketa genetikoetatik datorren helbururik onena. Horri eskaintzen zaizkio medikuntza genomikoa, gene garrantzitsuak aurkitzea eta informazio genetiko hori erabiltzea tratamendu estrategia posible bat lortzeko”, adierazi zuen Sebatek.
|
|
|
Ahozko hizkuntzako trebetasunak ere garrantzitsuak dira kezkak artikulatzeko, sintomak zehaztasunez deskribatzeko eta galdera egokiak egiteko. Pertsonarik ahulenak 65 urte baino gehiago dituztenak dira, gutxiengoen populaziokoak, etorkinak, erosteko ahalmen txikia dutenak eta
|
buruko
gaixotasunak dituztenak. Bestalde, ezagutzarik eza azaltzen duten arrazoien artean, aipatzekoak dira hezkuntza aukera gutxi, ikasteko zailtasunak edo adimen urritasuna helduengan.
|
|
|
Kaltetu kopuru handiena herrialde garatuenetan gertatzen da, eta badirudi emakumeak gizonak baino askoz zaurgarriagoak direla. Ikerketa baten azken emaitzen arabera, kafeinak eragin babeslea du
|
buruko
gaixotasunaren aurrean, eta adituek espero dute tratamendu terapeutikoa prebentzio agente gisa erabiltzea.
|
|
|
Ospitaleko altagatiko batez besteko egonaldia Ospitaleko alta bakoitzeko batez besteko egonaldia 6,82 egunekoa izan zen; 2009an, berriz, 6,90 egunekoa eta 2008an 6,96 egunekoa. Diagnostiko taldeen arabera, egonaldi luzeenak(
|
buruko
gaixotasunak kontuan hartu gabe) gaixotasun infekzioso eta parasitarioak (8,99 egun), jaioberrien edo jaiotzarekin lotutako gaixotasunak (8,84 egun) eta tumoreak (8,71 egun) izan ziren. Larrialdiengatik ospitaleratu ziren pertsonen alta kopurua alten %59, 2 izan zen 2010ean; 2009an, berriz, %59, 6 Alten %92, 2 sendatzearen edo hobetzearen ondorioz erregistratu zen, %3, 8 heriotzagatik eta gainerako %4a beste zentro batzuetara eramatearen edo beste arrazoi batzuen ondorioz.
|
|
|
Azken 25 urteetan jasotako laguntza eskertu eta erakundeek osasun mentalaren alde lanean jarrai dezatela eskatu zuten
|
buruko
gaixotasunak dituzten pertsonak eta senideak biltzen dituen Gipuzkoako elkarteko kideek, Joan den apirilaren 16an, egin zuten sari banaketan.
|
|
|
Zentzu horretan, Agifes zoriondu zuen aurrera eramaten ari den gizarte sentsibilizazio kanpaina dela eta, ‘Askatu zeure burua.
|
Buruko
gaixotasunen inguruko mitoak apurtu’ leloa daramana. “Arrakasta handia lortzen ari da kanpaina Estatu osoan.
|
|
|
Gure 25 urteotako historian, harrera, orientazio, laguntza eta zerbitzuak eskaini eta lantzen ditugu, buruko eritasunak dituzten pertsona eta euren senideekin. 25 urte betetzen ditugun honetan, komunikazio kanpaina nabarmena egin dugu," askatu zure burua; hautsi
|
buruko
gaixotasunari buruzko mitoak" izenburupean. Burutu ditugun ekimen guztietatik, gure elkarteko erabiltzaile eta senideek pertsona ezagunekin hilero egin ditugun bizpahiru minutuko iraupena duten bideoak daude".
|
|
|
Aitak ez du lan egonkorrik (arazoak ditu alkoholarekin edo
|
buruko
gaixotasunekin), eta etxean diziplina gogorra dago.
|
|
|
Feyerabend, Vattimo eta enparauek kausa efektu harremanak seinalatzen ibiltzearen arriskuez ohartarazi gintuzten, bai, baina ezin diot eutsi Wolfgang Müller-en aipu bat orriotara ekartzeko tentaldiari [7]: " Homo tecnologicusak geroz eta
|
buruko
gaixotasun gehiago pairatzen ditu, eta gaixoak geroz eta gazteagoak dira. Osasunerako Mundu Erakundearen (OME) arabera, depresioak jota dagoen gaixo kopurua 1956koa halako bi baino gehiago da".
|
|
2012
|
|
|
Oso arrunta da egun gaixotasun mentalak izatea Iker Arrizabalagak azaldu moduan" Lasarte Oriako biztanleak 17.000 inguru izanda, estatistiken arabera, 1.700 izango lirateke gaixo mentalak". Bataz beste, populazioaren %9 du
|
buruko
gaixotasunen bat eta hauen artean %50 ez du behar duen tratamendua jasotzen Arrizabalagaren hitzetan.Tabua Hitzaldian bereziki azpimarratu nahi izan zuten gizartean gaixotasun mota honen aurrean dagoen lotsa eta ezkutatu nahia," tabu jarrera hauekin amaitzea beharrezkoa da gaixo hauen normaltasunerako". Askotan familiaren baitan ere ez da esaten senide batek halako gaixotasuna duela," erraz esaten diogu bizilagunari gure semea ospitalean dagoela ebakuntza bat egin behar izan diotelako aldiz, psikiatrikoan dagoela esaten al dugu?
|
|
|
" Ez, eroa ez da diagnostiko bat, hitz hori gizartean errotuta egon arren, modu despektiboan erabiltzen den hitza da eta desagertu litzatekeen ideia bat islatzen du, izan ere, eroa gaixo dagoen pertsona bat besterik ez da, beste batek bihotzeko gaixotasun larria izan dezakeen bezala".
|
Buruko
gaixotasun bat izatea errealitatea pertzibitzeko modu desberdina izatea da oinarrian eta gaixoak tratamendu egokiarekin bizitza normala egiteko gai direl azaldu zuen. KausakGaixotasun mentalak ez dira fisikoak bezain azkar ikusten, normalean ez dira erraz nabaritzen eta hauek eragiteko kausak ere gutxi dira oinarri sendoa dutenak.
|
|
|
Galdera egiteko moduak. Pertsona batek
|
buruko
gaixotasuna duen ala ez erabakitzeko eskumena izateak botere puntu bat eman behar duela iruditu zaizu.
|
|
|
Begira, Martina, kontu hau oso erraza da. Zure birramonak, e... begiratu zuen izena jakiteko eta jarraitu zuen, zure birramonak, Vera Etxeberriak,
|
buruko
gaixotasuna zuen eta hementxe sartu zuten. Lehen horrelakoak egiten ziren, sartzen zena ez zen ateratzen, orain zailagoa izaten da pertsona bat hainbeste urtez horrelako toki batean itxita izatea.
|
|
|
Barneratze leku bakoitzean erizaindegi egoki bat egongo da, mediku aditu baten agintaritzapean, eta bertan barneratuta daudenak behar izan dezaketen laguntza jasoko dute, bai eta elikadura erregimen egokia.Gaixotasun kutsakorrak edo
|
buruko
gaixotasunak jasaten dituzten gaixoentzat aislamendu lokalak erreserbatuko dira.
|
|
|
2) Aberriratze zuzenerako eskubidea ematen duten kasu eztabaidaezin guztiak (moztea, itsumena edo gortasun osoa, biriketako tuberkulosi erabatekoa,
|
buruko
gaixotasuna, neoplasma gaiztoa, etab.) kanpamenduko medikuek edo atxiloketa egin duen potentziak izendatutako mediku militarren batzordeek ahalik eta arinen aztertuak eta aberriratuak izango dira.
|
|
|
Kanpamendu bakoitzean erietxe egoki bat egongo da gerrako presoek behar duten laguntza jaso dezaten, bai eta elikadura dieta egokia izan dezaten ere.Beharrezkoa izango balitz, aislamendurako lokalak erreserbatuko dira gaixotasun kutsakorrak edo
|
buruko
gaixotasunak dituzten pertsonentzat.
|
|
|
c) Haurren, zaharren eta ezinduen eskubideak babestea eta horien ongizatea bermatzea; eta gaixotasun fisiko edo
|
buruko
gaixotasunagatik ahulago diren pertsonak babestea;
|
|
|
Azpimarratuz Gizarte mailan Aurreratze eta Garatze bideari buruzko Adierazpenean aldarrikatu dela gaixotasun fisiko edo
|
buruko
gaixotasunagatik ahulago diren pertsonen eskubideak babesteko beharra eta horien ongizatea eta birgaikuntza bermatzeko beharra,
|
|
|
|
Buruko
gaixotasuna duten gaixoak babesteko eta buruko osasunaren arreta hobetzeko printzipioak
|
|
|
2
|
Buruko
gaixotasuna duten pertsona guztiak edo arrazoi horiek direla eta, laguntza duten pertsonak gizalegez eta gizakiari datxekion duintasuna errespetatuz tratatuko dira.
|
|
|
3
|
Buruko
gaixotasuna duten pertsona guztiek edo arrazoi horrengatik laguntza duten pertsonek eskubidea dute babesa izateko esplotazio ekonomikoaren aurka, sexu esplotazio edo bestelako esplotazioaren aurka, tratu txarren edo bestelako tratuen aurka eta tratu apalesgarriaren aurka.
|
|
|
...a bada eskubideen gozamena eragoztea edo gutxiestea, berdintasun baldintzetan.Buruko gaixotasuna duten pertsonen eskubideak babesteko helburu bakarrarekin onetsitako neurri bereziak edo horien hobekuntza bermatzeko onetsitakoak ez dira bereizkeria gisa hartuko.Bereizkeriak ez du barneratzen, printzipio hauen xedapenen arabera, inolako bereizketa, baztertze edo lehenespenik, halakoa premiazkoa bada
|
buruko
gaixotasuna duen pertsonaren edo beste pertsonen giza eskubideak babesteko.
|
|
|
7.Gorteak edo beste auzitegi eskudunak zehazten dutenean
|
buruko
gaixotasuna duen pertsonak ezin duela bere arazoei aurre egin, beharrezko neurriak hartuko dira, pertsona horren egoerak behar duen heinean eta berarentzat egokia den heinean, bere interesen babesa bermatzeko.
|
|
|
|
Buruko
gaixotasuna duen pertsona orok du eskubidea erkidegoan bizitzeko eta, ahal den neurrian, bertan lan egiteko.
|
|
|
|
Buruko
gaixotasuna zehaztea
|
|
|
1 Pertsona batek
|
buruko
gaixotasuna duela zehazteko nazioarte mailan onartutako mediku arauak aintzat hartuko dira.
|
|
|
2
|
Buruko
gaixotasuna zehazteko ezin izango da inoiz ere oinarri hartu politika, ekonomia edo gizarte baldintza, kultura, arraza edo erlijio talde batera afiliatzea, edo beste edozein arrazoi, zuzenean zer ikusirik ez duena buruko osasunaren egoerarekin.
|
|
|
3 Familia edo lanbideen arteko gatazkak edo pertsonaren erkidegoan gailendutako balio moral, sozial, kultural edo politikoekin edota erlijio sinesmenarekin bat ez etortzeak ezin dute, inola ere, faktore erabakigarria izan
|
buruko
gaixotasuna diagnostikatzeko.
|
|
|
4 Gaixo batek ondoz ondoko tratamendu edo ospitaleratze zerrenda bat izatea, berez ez da izango nahikoa, oraingoan zein etorkizunean,
|
buruko
gaixotasuna duela baieztatzeko.
|
|
|
5 Inork, norbanako nahiz agintari, ezin izango du pertsona bat
|
buruko
gaixotasuna duen pertsona gisa sailkatu, ezta beste modu batean adierazi ere, pertsona horrek buruko gaixotasuna duenik, salbu eta buruko gaixotasunarekin edo horren ondorioekin zuzenean zer ikusia duten helburuetarako denean.
|
|
|
5 Inork, norbanako nahiz agintari, ezin izango du pertsona bat buruko gaixotasuna duen pertsona gisa sailkatu, ezta beste modu batean adierazi ere, pertsona horrek
|
buruko
gaixotasuna duenik, salbu eta buruko gaixotasunarekin edo horren ondorioekin zuzenean zer ikusia duten helburuetarako denean.
|
|
|
5 Inork, norbanako nahiz agintari, ezin izango du pertsona bat buruko gaixotasuna duen pertsona gisa sailkatu, ezta beste modu batean adierazi ere, pertsona horrek buruko gaixotasuna duenik, salbu eta
|
buruko
gaixotasunarekin edo horren ondorioekin zuzenean zer ikusia duten helburuetarako denean.
|
|
|
Inor ezin izango da behartu mediku azterketa bat egitera,
|
buruko
gaixotasuna duen ala ez zehazteko helburuarekin, ez bada azterketa hori egiten nazio zuzenbideak baimendutako prozedura baten arabera.
|
|
|
12.Ezin izango da inoiz ere esterilizazioa erabili
|
buruko
gaixotasunaren tratamendu gisa.
|
|
|
1 Pertsona batek erakunde psikiatriko batean nahi gabeko gaixo moduan harrera izateko edo nahi gabeko gaixo moduan atxikitzeko, lehenago hala nahitako gaixo moduan bertan onartua izan bada, mediku adituak, legez baimena duenak, ondorio horretarako zehaztu du, 4supraprintzipioarekin bat etorriz, pertsona horrek
|
buruko
gaixotasuna duela eta aintzakotzat hartzen dituela hurrengoak:
|
|
|
a)
|
Buruko
gaixotasunagatik pertsona horrentzat edo hirugarrenentzat gertuko edo berehalako kaltea egiteko arrisku larria dagoela; edo
|
|
|
b)
|
Buruko
gaixotasun larria duen pertsona bati eta adimen gaitasuna ukiturik duen pertsona bati, erakunde psikiatrikoan harrerarik ez emateak edo berori bertan ez atxikitzeak, gaixo horren egoera hondatu dezakeela edo gaixoari tratamendu egokia ematea eragotzi dezakeela, halakoa bakar bakarrik aplika daitekeenean gaixoari erakunde psikiatrikoan harrera ematen bazaio, murrizketa gutxien dakarren aukeraren p... Paragrafo honen b) atalari dagokion kasuan, ahal dela, lehenengoarengandik aparte, buruko osasuneko bigarren profesional bati kontsulta egin behar zaio.
|
|
|
1.Printzipio hau zigor delituak egiteagatik espetxealdi zigorrak betetzen dauden pertsonei aplikatuko zaie edo atxilotuak izan direnei, euren kontra egindako prozeduren edo zigor ikerketen barruan, eta zehaztutakoaren arabera susmoa bada
|
buruko
gaixotasuna dutela.
|
|
|
4.Pertsona batek
|
buruko
gaixotasuna duela zehazten denean, pertsona horren tratamendua inguruabar guztietan da bateragarria 11supraprintzipioarekin.
|
|
|
Haren emaitzak “oso onuragarriak izan daitezke kolektibo horrentzat”, uste du. Down en sindromea duten 18 eta 30 urte bitarteko pertsonek parte hartu ahal izango dute, baldin eta ezgaitasun maila ertaina badute, aldi berean
|
buruko
gaixotasunik ez badute, eta beren oroimena, arreta edo ikaskuntza ukitzen duen tratamendu farmakologikorik edo antzekorik ez badute. Parte hartzaileak plazeboarekin (printzipio aktiborik ez duen kapsula) edo EGCG nutrizio osagarriarekin tratatuko dira.
|
|
|
Adituek diotenez, bakardadeak depresioa eragin dezake bakarrik bizi diren pertsonen isolamenduaren ondorioz. Lagun eginda euskarri emozionala, gizarteratze sentimendua eta konfiantza ematen ditu, eta elementu horiek ez daudenean arrisku handia dute
|
buruko
gaixotasun askorentzat. Bakardadea eta loaren kalitate txarra Loaren kalitatea da bakardadea eta osasuna okertzen dituen beste mekanismo bat.
|
|
2013
|
|
|
|
Buruko
gaixotasunak dituzten familiakoen elkarteko psikologoa da Yolanda Iglesias (Donostia, 1969), eta gaur iluntzean hitzaldia emango du Alonegian.
|
|
|
|
Buruko
gaixotasunez hitz egiten dugunean, zein gaixotasunez ari gara?
|
|
|
Hitzaldia
|
buruko
gaixotasunak dituzten pertsonen familiako kideei edota pertsona horiek zaintzen dituztenei dago zuzenduta. Buruko gaixotasunez hitz egiten dugunean depresio larriez, nortasun desorekez, edo desoreka bipolar larriez dihardugu, besteak beste.
|
|
|
Hitzaldia buruko gaixotasunak dituzten pertsonen familiako kideei edota pertsona horiek zaintzen dituztenei dago zuzenduta.
|
Buruko
gaixotasunez hitz egiten dugunean depresio larriez, nortasun desorekez, edo desoreka bipolar larriez dihardugu, besteak beste. Gaixotasun horiek zenbaitetan zuzenean eragiten diote gaixoaren inguruari, eta familiaren egunerokoa guztiz aldatzera iritsi daitezke.
|
|
|
|
Buruko
gaixotasunak dituztenen familiakoek edo zaintzaileek presio handia jasaten al dute?
|
|
|
Zer egin behar du
|
buruko
gaixotasuna duen pertsona baten familiak?
|
|
|
Egilearen helburua ez da pertsonaia ospetsuen bizimodua era sentsazionalista batean jorratzea, gaixotasun psikologikoek gizartean eduki ditzaketen aurreiritziak deuseztatzea baizik. Hemingway familian
|
buruko
gaixotasunak ohikoak izan direnez, Marielek naturaltasun osoz hitz egiten du gaiaren inguruan, suizidioaren aurka borrokatzea baitu helburu.
|
|
|
Handik astebetera, ama erietxera eraman zuten.
|
Buruko
gaixotasuna zuela esan zioten medikuek izebari. Bonba hotsak entzuten omen zituen eta garrasika esnatzen omen zen gauero.
|
|
|
Egungo krisi ekonomikoak, langileei eragiten dieten arazo psikologiko batzuk areagotzeaz gain (estresa, erreta egotearen sindromea, lanerako mendekotasuna edo mobbing a), antsietate eta depresio kasuak ere areagotzen ditu. Gainera, kalkulatzen da Espainian lau pertsonatik batek gaixotasun psikiatrikoa duela, eta biztanleen %11tik %15era bitartean, asaldura emozionalak eta
|
buruko
gaixotasunak direla eta, oinarrizko arretako kontsultara joaten dela. Hala ere, krisi egoera horren aurrean, zenbait medikuntza elkartek eta kaltetu elkartek adierazten duten bezala, osasun mentalaren esparruak eramaten du alderik okerrena osasun arloko murrizketekin.
|
|
|
Buru osasuna krisian José María Sánchez Monge Feafes eko lehendakariak, Gaixotasun Mentala duten Senide eta Pertsonen Elkarteen Espainiako Konfederazioak, dioenez, “gaur egungo krisiaren aurretik inbertsio gutxi egiten ziren buru osasunean”. Azterketa Mediko Zientifikoen Institutuaren ‘INESME’ txostenaren arabera,
|
buruko
gaixotasunak ezgaitasun globalaren %30 eragiten duten arren, 100 eurotik bost bakarrik erabiltzen dira osasun mentalean. Eta egoerak okerrera egin du.
|
|
|
Irudia: Josep M. Rosell «Eskizofrenia duten pertsonak bortitzak dira», «Ezin zara fidatu depresioa duen norbaitekin», «Ez zait gustatzen nahasmendu bipolarra duten pertsonekin harremanak izatea».
|
buruko
gaixotasunei lotutako estigmak gizartean oso errotuta jarraitzen dute. «Nahiz eta, zorionez, gero eta gutxiago —azaldu du Domingo Díaz del Peral psikiatrak—, Munduko Osasun Erakundeak (OME) eta beste erakunde batzuek egiten duten lanari esker, nahiz eta, zorionez, ikuspegi zientifikoa/ osasuna/ la estigma kide psikiatrikoa, gero eta ikuspegi zientifiko txikiagoa duten_ a href= »https ://www.consumer.es/salud/ la enfermedad mental como estigma familiar.html» gaixoen senitartekoen artean, hainbat kanpaina egin dira.» Estigma buru eritasunean Zer da norbait estigmatizatzea buruko patologia Medidas de seguridad.
|
|
|
depresioa. Sei milioi espainiarrek depresioa dutela kalkulatzen da. «Eta pertsona deprimituak ahulak dira, ez dute erantzukizunik hartu nahi, ez dakite bizitzako arazoei aurre egiten, etab.«, dio Díaz del Peralek.
|
Buruko
gaixotasunen estigmaren ondorioak Estigmak berekin dakar harreman pertsonal okerragoak izatea, lan aukera gutxiago, handiago bat isolamendua soziala, etab. Eta horrek guztiak eragin negatiboa du gaixotasunaren bilakaeran. Baina estigma baino okerragoa da autoestigma. Pazienteak arbuioa barneratzen du eta bere desio eta helburuen alde ez borrokatzea erabakitzen du.
|
|
|
Antsiolitiko bidezko tratamenduak aplikatzen dira, edo zakur zaharrak senilitate arazoak dituztelarik, sendagai espezifikoak agintzen dira, kasuaren arabera. Zakurretako loaren alterazioak beste faktore batzuen ondorio izaten dira, hala nola estresaren,
|
buruko
gaixotasunen edo garuneko tumoreen ondorio, baina ez alderantziz. Horregatik, egoera horiek tratatu eta konpontzen badira, loaren asaldura desagertu egingo da.
|
|
|
Irudia: Ed Yourdon Bost pertsonatik batek
|
buruko
gaixotasunen bat du: depresioa, antsietate trastornoa, adikzioak, eskizofrenia, etab. Patologia psikiatrikoa izateko arriskua genetikak zehazten du, hau da, «zaurgarritasun biologiko» esaten zaio, eta giroari, berriz, pertsonaren bizipenei, hau da, familiaren bizipenei edo aurre egin behar dien ingurukoei, hala nola maite duen pertsona baten heriotzari edo enpleguaren galerari.
|