Bilaketa
dist.
non
lema/forma
nola
bilaketa
kategoria
Iragazkiak
Formularioa garbitu

Emaitzak: 2.297

2007
‎III. Errepublika 1875ean ezartzearekin, areagotu ziren Elizaren ahaleginak arrazionalismo positibistaren kontra; arrazionalismoari aurre egiteaz gain, urte horietan protestantismoaren eragina ere murriztu behar zuen. Hain betebehar neketsua burutzeko Elizaren buruek beharrezko ikusi zuten apaiz gaiak prestakuntza inelektualaz hornitzea.
‎1886ko abuztuan Le> Réveil> Basque> kaleratu zuten errepublikazaleek, hauteskundeak hurbil baitzeuden eta euskal herritarren botoak behar baitzituzten. Harrigarria bada ere, astekari horrek Jainkoa, > Familia, > Hontasuna> zuen azpititulu.
‎behar dautzuet berehala aitortu ez naizela hoinbertze goretsia izaiteko. Ezen, zuen lanetan deus onik egitekotz, lagun bakochak behar lituzke jakin gure Euskal herriko mintzaira mota guziak. Eta nik erranen dautzuet lañoki ez dakizkatala batere ez Bizkaiako ez Gipuzkoako eskuara bereziak.
‎Semenario handiko istudiantetarik mozkin hoberik athera dugu... osoki zuzen izaiteko, erran behar dugu haatik zonbat sustatu, lehiarazi, lagundu eta eskutik dituen atsiki P. La, tte, beren kide jakitatez nola adinez eta guziz eskuararen amodioz gehienak... Horiek hola, gauden ephe labur P. La, tte apezgei geroztik apeztuaren itzulkuntzari beha.
‎Egia erran, Sabin da bere idazlanetan sobera garbitzalea eta ez arras gure gostukoa. Bainan aitortu behar dugu hari esker eskuarak ezagutu duela pitz aldi harrigarriena eta gure idazle multzo eder bat dugula Sabinen sailakoa, La, ttek, P.: Sabin Arana Goiri, Herria, 1965eko abenduaren 2a.
‎Bainan othoi! Euzkereak hitz bat bederen ezar dezala, eta ilhar horiek irakurleak iretsi behar dituen, ala bakharrik miretsi! 486.
‎Euskara estandarra, nkatzeari dagokionez, argi ikusi bazuten ere idatzizko testuek zeregin garrantzitsua zutela, arazoa sortu zen erabaki orduko nork moldatu behar zuen euskara berri hori.
‎Bileretan agertutako iritziei dagokienez, Jean Pierre Casabonnen ustez talde euskaltzaleak Ipar eta Hegoaldearen arteko batasuna bilatu behar zuen:
‎Politikari dagokionez, euskaltzaleak zentralismoaren kontrakoak eta erregionalismoaren aldekoak ziren. Gobernu frantziarraren zentralismoaren kontra, zeren eta herrialdeetako arazoak desberdinak baitziren; zentzugabekeria iruditzen zitzaien euskaltzaleei politiko frantziarrek problema guztiak konpon zitzaten irtenbide berberaz668 Aldiz, erregionalismoaren aldekoak ziren, euren ustez lurralde bakoitzak bilatu behar zuelako tokian tokiko problemen konponbidea. Euskaltzaleen ikuspuntutik, garaiko Gobernu frantsesak batu baino gehiago bateratu egiten zuen, herrialdeen berezitasunak ezabatuz.669
‎Hori zela eta, 1935eko maiatzeko udal hauteskundeetan sozialistek irabazi zutenean honako hau adierazi zuten etsipenez Aintzina> aldizkarian: damurik aithortu behar dugu zozialistak gure eskualdetan nausitzen ari direla673.
‎Aintzinaren xedeei dagokienez, Pierre Narbaitzek aldizkariak bete behar zituen helburuen berri eman zuen:
‎Argitalpena argitaratzen jarraitzeko Hazparnen bikario zegoen Pierre Lartzabali eskatu zioten Aintzinaren> zuzendari izan zedin. Hala ere, Lartzabalek Aintzinaz arduratzeko nagusien baimena behar zuen; eta lortzeko eskatu zioten Lartzabali eta gauzak garbi izan zitezen742 aldizkarian argitara zezala artikulu bat, adieraziz aldizkariak ez zuela kutsu abertzale, komunista edo ezkertiarrik. Larzabal prest zegoen delako artikulua egiteko, baina Piarres Xarritton, Marc Legasse eta André Ospital abertzaletasuna ukatuko zuen artikulurik argitaratzearen kontra zeuden743.
‎Behar dugu zerbait egin. Zuk segituko duzu baina behar duzu aldatu izenordea, eta eskoletan nota txarrak dituztenak, horiek geldi; Murua, I., aipatu artikulua, 93 or.
2008
‎Horretarako, esaldien iturri gisa erabili ez dugun Euskaldunon> Egunkaria ko corpusa erabiliko dugu. Dena den, aipatu behar dugu, datuek esangura izateko, 10 agerpen baino gehiago dituzten aditzen datuak bakarrik izango ditugu kontuan. Hala, esaldi horietan oinarrituz, guk erabakitako aldi bereko kasu konbinazioak, aipatu cor pusean agertu diren edo ez begiratuko dugu.
‎Hau, alde batetik, aditzen artean hautaketa egiteko irizpidea ere izan da nolabait, baina batez ere gure tresna automatikoek, orain dik unitate lexikal gisa analizatzeko dituzten zailtasunek eraman gaituzte hauek baz terreratzea. Esan behar dugu, halere, taldean badirela hitz anitzeko unitate lexikalen inguruko azterketak, eta dagoeneko urrats batzuk ere emanak ditugula (Aduriz et al.,
‎Azkenik, esan behar dugu, azterketarako iturri gisa corpusa hartzeak, ondorio garbi bat dakarrela: bertan agertu dena bakarrik aztertuko dugu; alegia, aditz batek corpusean erakutsi dituen erabilerak.
‎Bukatzeko, eta ZAIO motako aditz laguntzailera iraganez, DAren antzera, aditz iragankor datibodunen inpertsonalaren adierazle dela aipatu behar dugu (Behartsuei> ropa> e, > egia> e, > burua> kendu> o?). Jakina, honela koak ere ez ditugu kontuak hartuko.
‎Orobat, iritzi? aditza denerako; iritzi> dio> bezalako segida batean, aditza dela esateaz gain, partizipio burutua dela ere esan behar dugu. Horrek esan nahi du, jarri ditugun, iritzi?
‎Hizkuntzalaritza konputazionalean bezalaxe, hizkuntzalaritza orokorrean ere zalantzarik ez da aditzei buruzko informazio lexikala guztiz beharrezkoa dela, honek esaten baitigu esaldi bat zuzena eta ulergarria izateko aditz batek zein elementu behar dituen inguruan. Hau zehaztea baina, ez da lan erraza; eta horixe erakusten dute orain arte ildo horretan egin diren azterketa desberdinek.
‎pentsatuko genukeelarik; adberbiodunaren balio dezentez des berdina, hortaz. Guk, ordea, horrelakoak albo batera utzi behar ditugu, ez dutelako agerian kasurik erakusten. Horrek esan nahi du, aditz batzuen zilegizko balio batzuk kanpoan geratuko direla.
‎Esandakoagatik guztiagatik zalantzatan jarri behar dugu adituek administrazioko hizkerari buruz egiten duten definizioa: beraien ustez, teknolektoa da administrazioko hizkera, eginkizun berezietarako aldaera, adituen arteko komunikaziorako tresna, erabilera esparru jakina (Administrazioa) eta berezko ezaugarriak (esamoldeak, terminologia...) dituena.
‎Orain arte Administrazioarekin konturen bat hasi nahi zuen edozein herritarrek bulego batera joan, leihatila aurrean jarri eta funtzionarioren laguntzaz bete behar zituen hango inprimaki korapilatsuak. Gauzak, ordea, aldatzen hasi dira, eta abiadura handiz aldatu ere.
‎Horiek horrela izanik, herritarrak bere etxetik eta ordena gailuaren bidez eskatuko ditu diru-laguntzak, erroldatze ziurtagiriak edota isunak ez ordaintzeko inprimakiak. Jakina, herritar horrek ez du inor izango aldamenean, zer nola bete behar duen esateko, eta horregatik, behar beharrezkoa izango da azalpen argiak eta hizkera kontrolatua (adituek zaindutakoa) erabiltzea.
‎Administrazioaren ohiko etiketa hankaz gora geratu da neurri handi batean, eta horrek ondorioak izan behar ditu nahitaez administrazioko hizkeraren bilakaeran.
‎Hitzaldiaren hasieran esan dugu Euskal Administrazioa dela, gaur egun, euskaraz testu gehien plazaratzen duena, eta, hortaz, erreferentzia bihurtu zaigu hizkuntz korpusa normalizatzeko prozesuan. Bide horretan, adi egon behar dugu geroak zer ekarriko, eta zuzen eta beldurrik gabe begiratu iraultza digitalari. Ezin gara betiko moduan gelditu besteek egingo dutenaren zain:
‎honetan, behintzat, aurrea hartu beharra dago. On bazaigu ala ez bazaigu, hori da etorkizuna, eta horretarako prestatu behar dugu gure euskara zaharra.
‎// nere iritziz/ mundu hontan dena sekretua da eo garrantzia duen/ dana o gehiena sekre tua da// eta jakin egin behar dugu sekretu horiyek geureganatzen da sekretu horiyek asmatzen// eta hoi erakusteko/ hain zuzen ere dena sekretua dela erakusteko nik orain hemen jarriko dizuet/ kanta oso txikiya// ba ezagutuko duzuena ez dakit ezagutzen duzuen kanta txiki bat// euskaraz
‎(/) badakit askotan galderekin hastea zuzenean ez dela izaten erraza; orduan, aurrena, gauza txiki bat esango dizuet, 10 minutuz edo gutxiagoz, eta ondoren halako ondorio edo moraleja bat aterako det. Gero zuei utziko dizuet hitza. Nere iritziz mundu honetan dena sekretua da, garrantzia duen/ dena da sekretua; halatan jakin egin behar dugu sekretu horiek asmatzen eta geurega natzen. Eta horretarako, hots, dena sekretua dela erakusteko nik orain kanta txiki bat jarri ko dizuet euskaraz; ez dakit ezagutzen duzuen, bai.
‎eta holako batean esan zuen/ ba: zerbait egin behar dut! zerbait egin behar dut!
‎zerbait egin behar dut! zerbait egin behar dut! Pentsatu zuen/ pentsatu pentsatu/ (J.M.K.).
‎Eta baldin eta arau urratze larria ez baina nolabaiteko desaraua iruditzen bazaigu, koherentzia sintaktikoaz dugun irizpidea beti ere idatzizko hizkuntzarena delako izan ohi da. Erdibana erabilerak, ahozko hizkuntzaren beraren funtzionaltasun autonomoaren irizpidetik epaitu behar ditugu. Ez dirudi bidezkoa denik idatzizko sintaxiaren lege zorrotzat eta zurrunak ahozkoari aplikatzea.
‎Ahozkoaren zuzenketak lan sintagmatikoa eskatzen du, hots, ardatz sintagmatikoan egiten dira zuzentzea eta errepasoa; idatzizko hizkuntzaren zuzentzea, ostera, lan paradigmatikoa da. Idazleak nahi duen denbora guztia izaten du bere mezua antolatu, behar dituen hitzak aukeratu eta egiturak zuzentzeko, eta, oro har, bere idatzia ondu eta lantzeko, harik eta komunikatu beharreko mezua emateko era egokia aurki tu arte. Besterik eta bestelakorik gertatzen zaio ahozko hizkuntzaren erabiltzaileari.
‎Ahozkoan, eragozpenaren? atzetik behar du agertu, hura gertatu ondoren. Idatzian, beti ere kutsu ironikoa bereganatzen du, zeren hiztunak beta du hura zuzentzeko.
‎Latinezko grandis> euskarazko handi rekin erkatu nahi badu,* grandi aitzinfor ma batetik abiatu behar du hitz bakoitza azaltzerakoan, proposatuz gainera euskarak bere aurrehistorian hasierako kontsonante multzo guztiak sinplifikatu egin dituela. Hau da, handi ren aitzin forma* gr > batez hasten da, eta ez* pr, >* br, >* dr, > tr, > kr, > r, > str, > edo beste multzo batez, aldamenean lat. grandis> dugulako da, hain zuzen ere.
‎Hau da, handi ren aitzin forma* gr > batez hasten da, eta ez* pr, >* br, >* dr, > tr, > kr, > r, > str, > edo beste multzo batez, aldamenean lat. grandis> dugulako da, hain zuzen ere. Ernout Meilleten hiztegian irakurtzen dugu lat. grandis> hitzaren etimologia iluna dela, eta behar bada malgutasun apur batekin epaitu behar genituzke hitz ilunak argi tzeko egiten diren saioak, horren zoroak izan arren. Baina Vennemannek aspalditik indoeuroperaren bitartez ondo baino hobeto azalduta dauden germaniar edo greziar hitzak ere azaldu nahi izan ditu euskararen medioz.
‎Lakarra, jatorrizko euskal hitzen egitura aztertu ondoren, TVTV egituraren fal taz jabetu zen, hau da bide> moduko hitz zaharrak oso urriak zirela eta ez zegoela bate re arrazoirik* daba,* degi,* bego eta antzeko hitzen falta horrentzat, ez baldin bazi tzaion behintzat aurreko fase bateko erroari baldintza zehatz batzuk ezartzen. Kontuan harturik monosilaboetan ere ezin zirela hitzak kontsonante leherkariz amaitu, zile gizko kontsonante bakarrak sonanteak zirelarik, pentsatu izan zuen aitzin euskal erro kanonikoaren egiturak bi baldintza hauek bete behar zituela: a) monosilaboa izan eta b) CV (W) (R) (S) itxurako distribuzioa eduki.
‎esan nahi duen hitz baten gainean eratutako izenak direla. Eze, beti kontuan izan behar duguna zera da, aintzinateko lekukotasuna ez dela gerokoa bezalakoa, zeharo alderantzizkoa baizik: antzinateko izenek, izen hutsak diren heinean, ez dute berez esanahirik eta ezin dira, beraz, neu rri jakin eta formal huts batean ez bada konparaketa lanetan erabili.
‎Beraz azalpenak orokorra luke izan, eta ahal den neurrian bi muturretako datuak bide batez azaldu: antzinako formek euskararen historiaz dakigunarekin ados etorri behar dute, historia honen mugarri sendoak bihurtzen diren eran.
‎1999). Jainko izenen gehienetan e> taxuko desinentzia aurkitzen dugu, baita Akiataniako izen askotan ere, hizkuntzaren beraren eta ez latinezko ae> datibo desinentziaren adierazpena izan behar lukeena.
‎Bizkaian eta Gipuzkoan ez da aurkikuntza epigrafiko berririk izan, baina interesga rria da esatea Foruako izkrizioan irakurtzen zen Iviliae> jainkosa izena, nik neuk ere erromatarren aurreko izena konsideratzen nuena, orain J. Velazaren bista fina eta jaki turiari esker Tutelae> irakurri behar dela. Honekin batera oso arraroa egiten zitzaigun euskal kutsurik gabeko izena ezabatu behar dugu lekukoen artetik.
‎Toponimiaren arazo hau alderantziz aztertuko bagenu, hau da, Erdi Arotik hasi ta atzera eginez oz> atzizkiz amaitzen diren toponimo ugarien arrastoa Antzinatean bilatzea izango balitz gure xedea, oso zaila egingo litzaiguke antzekorik aurkitzea. ...adiogu, berehala konturatuko gara, Rohlfs eta Séguy hizkuntzalariek esan zuten bezala, akitaniera edo antzin aroko eus kararen eremua adierazten dutela, eta gure tradizio idatziaren hasierarako jadanik eredu ihartu ez produktiboa izateaz gain oinarri lexiko ilunei atxikituta zegoela kon tuan harturik, aga, > eta>, > za> eta antzeko atzizkiak baino askoz zaharragoa izan behar zuela pentsatu behar dugu nahitanahiez.
‎Toponimiaren arazo hau alderantziz aztertuko bagenu, hau da, Erdi Arotik hasi ta atzera eginez oz> atzizkiz amaitzen diren toponimo ugarien arrastoa Antzinatean bilatzea izango balitz gure xedea, oso zaila egingo litzaiguke antzekorik aurkitzea. ...uratuko gara, Rohlfs eta Séguy hizkuntzalariek esan zuten bezala, akitaniera edo antzin aroko eus kararen eremua adierazten dutela, eta gure tradizio idatziaren hasierarako jadanik eredu ihartu ez produktiboa izateaz gain oinarri lexiko ilunei atxikituta zegoela kon tuan harturik, aga, > eta>, > za> eta antzeko atzizkiak baino askoz zaharragoa izan behar zuela pentsatu behar dugu nahitanahiez.
‎Zoritxarrez Davant-i eta bioi gertatzen zaigu zuberotar ez diren ikerlariek, erreserbetako amerindiarren moduan ikusten gai tuztela eta ez gaituztelarik kontsultatzen gure lanak, gure lekukotasunak, testis> nullus > tzat ematen. Zuberotarrok liburu oso bat idatzi behar genuke gure munduaz eta gure hizkuntzaz idatzi diren hutsen zuzentzeko. Gaur esan dezaket etnografian, etnologian, hizkuntzalaritzan, Henri Gavel, Robert Lafon, Jean Haritschelhar, Jean Larrasquet, Jon Etxaide eta Kepa Larriñoa direla bakarrik osoki fidagarriak.
‎Herri osorako, katuen gisa zazpi bizi behar zukeen.
‎hutsez egiteko ohitura txarra sartu zaigu, horregatik, Barandiaran eta Azkueren ondo tik euskaraz jarraitzen dut, edukiaren aldetikako jakintzen biltzen Herri> Sendakuntzazkoa> eman nuen, Ehizarena> izango da filologo frustratuen baimenik gabe. Filologoek eta mekanografoek, beren gipuzkoar mundutik ateratzen jakin behar lukete. Ez da bakarrik zuberera gaizki tratatua dena, Patxi Ondarrak badaki bere kostuz nola 11.orrialdeko zuzenketak egin behar izan zituela, asko Aita Iraizozek, Nafarroako lapurtarrean idatzia automatikoki, norbaitek gipuzkoartu zizkiolako.
‎Bestalde berriemaileekin harremanetan ere haien hizkuntza ahule ziak eta hutsuneak ager daitezke. Horregatik Azkueren obra baloratzeko unean garaia, giroa eta jendeak kontutan hartu behar ditugu.
‎Gramatika sortzailea bezalako teori esparruen inguruan sortu izan direnak ikusi adibidez testuko 3.1.1 ataleko (40b?) nazioarteko arauei dagozkie ala euskararen araua propioen arabera (erabilera mota jakin baterako) sortu ote dira? Berez, zorrozki jokatuta garbi izan behar dugu zer diren kimikako IUPAC bezalako nazioarteko batzorde batek finkaturiko nazioarteko arauak: nazioarteko adituek eraturiko batzorde batean onarturiko adigaiak gehi izendapen arauak.
‎Atal honetan Euskaltzaindiak (1992) zirriborraturiko sailkapen hirukoitza garatu behar dugu hiru osagaien arteko harreman moten arabera. Azken batean hirugarren osagaiaren mende egongo da eskuinaldeko osagai bikoitz bat edo beste azaltzea, bai eta erreferentzi aldaketa mota bat edo beste gertatzea ere8.
‎Morfologi erabide honek bere baitan daraman berrikuntza dela eta, esan behar dugu bai hizkuntza orokorrean ikus daitezkeen azpimotak bai erabilera berezituetan ugari (ago) azaltzen direnak emankor samarra den eta eguneko euskarak berea duen morfologi prozesu bati zor zaizkiola. Horren seinalea da nonbait Euskaltzaindiaren (1992) adibidetegia, elkarte arruntez zein berezituez osatu zena.
‎Bestetik, Euskaltzaindiaren (1991, 1992) lanetan, aposizio modura izendaturiko izen elkarteek oro har izaki bakarra adierazten dutela esan izan da eta tandem elkarte hauek ez dira beti horrelakoak. Hemen agerian jarriko dugu ohi baino zehazkiago ulerturiko aposizio izeneko etiketa bat behar dugula (§2).
‎3 Bai mendekotasunezko bi elkarketa egin ahal izateko, bai mendekotasunezko baten osagai bat hedatzeko (§1.22), eskuinaldeko mugakizunak berezia izan behar du. Ikus bitez berezitasunak Euskaltzaindia (1992: 42) lanean eta bai bereziki Azkaratek (1990) eskaini dituen hiru osagaiko segiden corpusean ere.
‎Izendegi hauen bitartez euskarak egun pairatzen dituen mugak erlatiboak direla garbi utzi nahi dugu, ezen bere presentzia Araba baino askoz beheragoko lurretan bai tesia geratzen da, eta Errioxan euskal kopurua Ezkaraien Haro edo Santo Domingo de la Calzada aldeko lautadetan baino sarriagoa da. Euskararen mapek, bada, beti hegoaldera Burgosko mugetara ere luzatzen ikasi behar lukete nabarme nago bertako euskal toponimioen lekukotza present edukiz.
‎Eliz artziprestazgo edo bikariek eta merindadeek norainoko kidekatasuna duten banan banan ikertzerik ezinezko gertatu bazitzaigu ere, horretarako norbaitek espreski ikertu behar lituzke dauden material oso aberatsak, Kalahorrako elizbarrutiaren artxibo an. Tartean, esan dezaket eta, Juan Manuel Etxebarria zeberioztarra lagun Zeberioko euskara Arratiakoan sartzen dela eta ez Bonapartek, bere mapan, Jose Antonio Uriarteren eraginez, Arrigorriagako azpieuskalkian. Esan behar da, mendez mende tan, Zeberio Arratiako merindadeko herrietako bat zela eta artziprestazgo ere.
‎Jarraian aukera eta estrategia horietako batzuk azalduko ditugu zenbait adibide erabiliz. Edonola, garbi utzi behar dugu testu zientifikoaren egokitasuna proportzio kontua izango dela, alegia, edozein testu zientifiko erabat egokia izan daitekeela eraginkortasun baxuko zenbait segida izanik ere, baina testua ez dela egokia izango gehienetan eraginkortasun txikieneko segidak hautatzen baditugu8.
‎Aditza eta konplementatzailea (1c) adibidean bezala aurreratuz, nabariki azkartzen dugu prozesatzea10: (1c) adibideko bosgarren hitzean osagai guztien buruak prozesa tuak ditugu eta (1a, b) adibideetan aldiz, segida osoa irakurri behar dugu hiru osagai horien buruen berri izateko. Areago aurreratzen da prozesatzea ezen> partikula erabiliz (1d), laugarren hitzean hiru osagaien buruak prozesatuak baititugu.
‎(B) Perpaus kontzesiboen kasuan, aditz (jokatu/ jokatu gabearen) hautapenak ere, zerikusia du prozesatzearen erraztasunarekin. Adizki jokatua erabiltzen badugu (14), lehen perpausaren bukaeran jabetzen gara bi proposizioen arteko harreman logikoaz21 Adizki jokatu gabea erabiltzen dugunean aldiz (13), bigarren esaldira heldu behar dugu, harreman horretaz jabetu ahal izateko (Zabala, 2001).
‎Mendeen joanean metaturiko hainbat berba eta esapide, gure hitz altxorra, ahantzi samarturik dugu eta uste dugu gauza berriak asmatu baino lehen, geureari eutsi behar diogula. Daukagunetik abiatu behar dugu eta ez badaukagu, nola ekin pentsatuko dugu, baina errazkerietan jausi gabe.
‎Hitzen alboan nolako informazioak egon behar luke. Hitza beraz gain, gutxi nez, honako elementu hauek agertu behar lirateke:
‎Esan deza gun ganbara k> beste hitz batekin zerikusirik baduela, ganbarote> hitzarekin esan nahi dut. A. Etxaidek Orion aurkitu zuen ganbarote> hitza ganbara> bezala erabilia, baina esan behar dut Zarautzen ere gutxienez ganbarote> erabat bizirik dagoela. Ganbarote ri hurbiltzen zaio gazt. camarote.> Larramendik jaso zuen ganbaroste>, recámara?
‎Egia da iraganera begiratu ezkero euskara eta erromantzeen artean izan diren harremanek gehienez diglosiaren eragina erakusten digutela; ez dut uste, ordea, kasu guztietan horrela izan denik (euskara ispilu, > besteak beste [esate xinple baterako], albaitari> edo telebista> bezala, neologismoak dira edo ziren; horrelakoak garai guztie tan izan dira (eta izango dira) eta ez dute diglosiarekin zer ikusirik. Bestaldetik, hasie ran esan bezala, kontuan hatu behar dugu erdaraz, gaztelaniaz, euskaratik datozen maileguak ere baditugula. Arrazoiz beterik esaten du Txomin Peillenek (1998) eus karan latinistek edo latina aztertzen dutenek latina besterik ez dutela ikusten, erro manistek erromantzea, eta abar.
‎Baina azterketei dagokie nez egin den lanaz gain, ikerketa honei dagokien beste alde batzuk ere azpimarratu nahi ditut. Alde batetik, euskarak latinetik jaso duen materiala oraindik gehienez kro nologikoki sailkatu gabe dago, eta horretarako ahalegina egitea behar dugu ikerketa zientifikoagoa lortu nahi bada: Segura eta Etxeberriak katalogatzen egin duten lanaz gain, sailkapen kronologikoa behar dugu.
‎Alde batetik, euskarak latinetik jaso duen materiala oraindik gehienez kro nologikoki sailkatu gabe dago, eta horretarako ahalegina egitea behar dugu ikerketa zientifikoagoa lortu nahi bada: Segura eta Etxeberriak katalogatzen egin duten lanaz gain, sailkapen kronologikoa behar dugu. Beste alde batetik, ikerlan honek informa zio ugari ematen digu euskararen historiari buruz, garaiko biztanleek kokalekuei buruz genekiena aberastuz.
‎Garai hartan latinak ematen digu, beraz, euskararen topografia, baina, baita erromantzearen topografia ere (esan bezala, enego> azaltzen da, enecoren> ordez, hila rri batean eta horrek erromanizatze prozesu martxan zegoela esan nahi du). Bestalde, gogoan eduki behar dugu euskara hizkuntza bat bezala ailegatu dela gaur arte; erda ra, edo erromantzea, ordea, hizkuntza bat baino gehiago bezala: euskara harreman estuetan izan da erromantze desberdinekin, eta horrek, nahi eta ez, eragin desberdina inprimatu zuen euskararen mamian:
‎kal herriak bere kultura indar berritu [bai] zuen? (baina latinetik behar zuena hartuz. Gainera, Erroma suntsitzera joan zenean, beste kolonizatzaile beldurgarriago batzuk, esan nahi dut, beste indar politiko berria azaldu zen Euskal Herri inguruan, hau da, germaniar herria) eta ondoren bigarreneko erromanizazio prozesua, Caro Barojak hainbat aldiz idatzi zuenez.
‎Valentzian, bi hizkuntz artean, hau da, gaztelania eta katalanaren arte an izaten diren harremanak ezagutzeko aukera eskaintzen digu. Beraz, alde horreta tik gaur hitz egin behar dudanarentzat badu bere abantaila. Baina, bestaldetik Euskal Herritik kanpo bizitzea euskera hobetzeko, batez ere hizketa mailan, ez da hain ego kia izaten.
‎b. Euskaldun guzti guztiek erabat onartu behar dute Euskaltzaindiak aurkeztu duen eredua.
‎c. Euskaldun guztiek eredu hori ezagutu, eta erraz eta eroso erabiltzeko gauza izan behar dute.
‎Lehenengo eta behin, gauza bat izan behar dugu ondo gogoan: osotasun bat dela hizkuntza.
‎Euskara ikasi behar dutenendako, jakina, samurragoa da hitanorik gabeko, azenturik gabeko, sinonimorik gabeko, eta errejistrorik gabeko euskara ikastea, baina kontua zera da: hizkuntzak ez direla ikasteko bakarrik.
‎Norberaren euskara gaiztoa den konplexuak baztertu, eta gure betiko euskara ona dela, edo izan daitekeela? sinestu behar dugu.
‎Herri euskaldunetako hizkera bultzatzeak beste helburu bat ere badu. Hizkuntza bat familian eta lagunartean erabiltzen denean, orduan lortzen da hiztunaren eta hizkuntzaren arteko lotura, orduan lortzen da hiztunaren eta hizkuntzaren arteko jolasa, eta hizkuntzarekin jolas egiten denean, berez sortzen dira hitz eta esapide berriak, eta, denok dakigunez, hizkuntzak iraungo badu, sortuaz eta sortuaz joan behar du etengabe. Hain zuzen, euskalkien arabera, hitz egin, berba egin, elestatu, mintzatu esan ohi dena, Nafarroako alderdi batzuetan jolas egin esaten da, eta horixe da, nafarrek ez ezik, gainerako euskaldun guztiok ere egiten ikasi behar duguna:
‎Hizkuntza bat familian eta lagunartean erabiltzen denean, orduan lortzen da hiztunaren eta hizkuntzaren arteko lotura, orduan lortzen da hiztunaren eta hizkuntzaren arteko jolasa, eta hizkuntzarekin jolas egiten denean, berez sortzen dira hitz eta esapide berriak, eta, denok dakigunez, hizkuntzak iraungo badu, sortuaz eta sortuaz joan behar du etengabe. Hain zuzen, euskalkien arabera, hitz egin, berba egin, elestatu, mintzatu esan ohi dena, Nafarroako alderdi batzuetan jolas egin esaten da, eta horixe da, nafarrek ez ezik, gainerako euskaldun guztiok ere egiten ikasi behar duguna: hizkuntzarekin jolas.
‎hizkuntzarekin jolas. Euskaraz hitz egitea izan da orain arteko helburua, eta, aldiz, euskaraz jolas egitea izan behar luke egitasmo berriko lehentasuna.
‎Alde batetik, errazago lortuko dugu beste alderdi batzuetatik herri jakin batera joandako euskaldunak bertakotzea. Laminaciones lantegian lan egiteko Lesakara joan den bizkaitarrak, esate baterako, jakin egin behar luke heldu> den, > eginen, > ortzeguna, > ra, > solastu> zer diren, eta hori jakinda, errazago ekanduko da Lesakako bizimodura.
‎3 Euskalkiek Euskara Batua aberastu behar dutela eta, barik, > zelan, > gagoz, > lagunagaz> bezalako aldaerak sartzen ditu zenbaitek Euskara Batuan, eta, nire iritziz, hor ez dago inolako aberastasunik. Are gutxiago premiarik gabeko erdara kadak sartzean:
‎Hirugarrenik eta azkenik, errazago lortuko genuke hasieran aipatutako helburua betetzea: euskaldun guzti guztiek onartu behar dutela Euskaltzaindiak aurkeztu duen Euskara Batua. Eta bereziki nabarmendu nahi dut azken kontu hau, euskara estandarizatu eta normalduko bada oinarri oinarrizkoa delako euskaldun guztiek Euskara Batua onartzea.
‎Zalantzarik gabe, euskara normalduko bada, iritzi horiek zeharo baztertu behar dira. Euskaldun guztiak eta bakoitzak beretzat> eta> etxekotzat> izan behar du Euskara Batua. Egunero darabilena baino jasoagoa, eta bere inguruko adiskideekin darabilena baino zabalagoa, baina, azken batean, berea.
‎besterik ez dela. Hau da, Euskara Batua erabili behar duenean, ez duela bere hizkera beste batera, itzuli, behar.
‎Egoera zail horretan Euskara Batua nola sendotu ahal izan zen ulertzeko, gutxienik ere lau arrazoi izan behar ditugu kontuan: a) hizkuntzalari handi bat, Koldo Mitxelena, izan zela gidaria; b) Mitxelenaren inguruan, euskaltzain talde langile eta esanekoa elkartu zela; c) talde horrek gertatutako egitasmoa bultzatzeko prest, irakasle, idazle, kazetari eta euskaltzale multzo hazia osatu zela; d), eta hauxe denetan esanguratsuena?
‎Herri euskaldun askotan, alkate eta zinegotziek herritarren aurrean hitzaldiren bat egin behar dutenean, Euskara Batuan egiten dute, horixe delakoan hizkera jasoa. Herri euskaldun askotan, apaizek Elizan, Euskara Batuan egiten dute, horixe delakoan hizkera jasoa.
‎zer islatu nahi dugu? zertarako, zein informazio eskaini behar du. Sartu dugun informazioaren eta honen kalitatearen araberakoa izango da eskuratuko dugun emaitza ere.
‎Sartu dugun informazioaren eta honen kalitatearen araberakoa izango da eskuratuko dugun emaitza ere. Corpusak orekatua, erakusgarria behar du, hau da, baliagarria. Horrela, gauza izango da adierak, kategoria sintaktikoak, klase semantikoak, hitzen arteko kookurrentziak, unitateen agerpen maiztasuna, unitateak bere testuinguruak, erabilera adibideak, murriztapen selektiboak, hitz elkartuak, lexiak, lokuzioak, etab. eskaintzeko.
‎Nolanahi ere, egonkorrak izan behar dute, eta horren arabera, irekiak ala itxiak izango dira, alegia, epe bat landu eta ez eguneratu (CTILCen1 kasuan bezala) edo eguneratu eta osatu egiten direnak, beti ere diseinuaren aldetik egonkortasuna mantenduz (CREA2 eta EEBS3, esaterako).
‎Corpusa a> age> re> rdered> rding> explicit> rder> age bezala definituz, irizpideok markatzen ditu: ahalik eta handiena izan behar du, lagin desberdin asko bildu erakusgarri izan dadin, erdi mailako sailkapena,
‎Hala definitzen du EAGLESek: A> reference> rovide> rehensive> age, > alegia, hizkuntza, bere osotasunean hartuta, erakusteko diseinatua egon behar du corpusak: hizkuntzaren aldaera esanguratsuak adierazteko besteko tamaina eta kalitatea behar du.
‎A> reference> rovide> rehensive> age, > alegia, hizkuntza, bere osotasunean hartuta, erakusteko diseinatua egon behar du corpusak: hizkuntzaren aldaera esanguratsuak adierazteko besteko tamaina eta kalitatea behar du.
‎azpicorpusen garrantzia dela-eta, etorkizunean, corpus bakarra beharrean, corpusak izango dira nagusi, pluralean. Eta, honen arabera, erabiltzaile kopuruak ere gora egingo du, aldian aldian behar duten azpicorpusa kontsultatu ahal izango du-eta.
‎Puntu honetara iritsita, ez dugu uste euskarak ere bere erreferentzia corpusa behar duela zalantzan jar daitekeenik, XXI. mendeko gure hizkuntza lantzen, aztertzen eta hobetzen jarraitu nahi badugu behintzat.
‎hiztegi berezituak, terminologia, alegia, egunero sortzen eta osatzen ari da, gramatikako erabilera berriak ere ageri dira, ahozkoa eskura izatea komeni da. Erreferentzia corpusak guztiei erantzun behar die, eta guztiok izan behar dugu eskura modu erosoan eta azkarrean.
‎Dudarik gabe, honen ardura Euskaltzaindiak izan behar luke, berari dagokio irizpideak zehaztea, sartu beharreko material erreferentea aukeratzea, kalitatea bermatzea, alegia.
‎Azkenean, Akademiak bere hiztegia behar duen bezala, corpusa ere ezinbesteko du, euskararen> erreferentzia corpusa> izango dena.
‎Dirueta giza baliabideak bideratzea ez da erraza izango, lantalde handia behar baitu atzetik, baina, euskarak aurrera egingo badu, behar beharrezko du halako oinarri sendoa osatzea.
‎Larramendiren Hiztegi> koitzak> eman zuen urte luzeetan gaztelaniaz sortu riko kontzeptuak euskaratzeko bidea. Euskarak behar zituen horiek eta lan horretan Larramendiren lana egundokoa izan zen.
‎«Quien calla, otorga/ Enzun>» idatzi zuen Larramendik Hiztegi> koitzan.> Legelarioi hitz jario etengabea eta hutsala egotzi ohi digute gehienetan. Hori baino, gure arrazoiak azaleratu nahi izan ditugu, hizkuntzalariek eta legelariok batera jokatu behar dugulakoan.
‎Eta jakintzen munduan hitz berriak erabiltzearen alde hiru arrazoi ematen ditu: lehena, hitz teknikoak, gehienbat, adituek landu eta erabili behar dituzte (pertsona horiek dira hitz teknikoen lehen erabiltzaileak edo erabiltzai le nagusiak); bigarrena, denboraz, hitz berrien erabilpena zabalduko da hiztunen arte an; hirugarrena, euskaldun elebakarrak hobeto ulertuko du HH aren proposamena, erdarazko berba edo mailegua baino.
‎Larramendik hizkera espezializatuek, berbarako, zuzenbidekoak? behar duten hiztegiaren arazoari lehenengoz aurre egin ziolako.
‎Hala ere, esan behar dugu, beste egile batzuek ere aurretik azpimarratu duten moduan. Larramendik ez dituela ehuneko ehunean errespetatzen berak ezarritako irizpideak.
‎Dena dela, Larramendik beste aurrizki eta atzizki asko erabili zituen euskaraz ko ordainak gertu izateko. Argi eta garbi errepikatu behar dugu guztien aipamena ezi nezko bihurtu zaigula luzera mugatua duen artikulu honetan; beraz, erabilera guztien hautaketa laburra egin behar izan dugu baliabideen eta adibideen aldetik20 Aurrizkiei dagokienez:
‎Esan bezala, atzizki eta adibideen zerrenda askoz luzeagoa da, baina, leku fal taz, hemen utzi behar dugu nahitaez21 Baina, aurrera egin baino lehenago, Larramendik atzizkiekin zer nolako sareak, zer nolako hitz kateak sortzen dituen aipatu nahi dugu. Hona hemen adibide argigarri bat:
‎Hori dela eta, Hirurteko Liberalean, erregimen politiko berria euskaldunen artean zabaldu eta sendotzeko lan egin zuen. Horregatik, eskoletan erabili beharreko eskuliburua edota herri txikieneta ko biztanle guztiek ere ezagutu behar zuten legea euskaratu zituen. Bi kasuotan Amundarainek hitz teknikoak behar zituen, zuzenbideko berbak, hain zuzen ere.
Emaitza gehiago eskuratzen...
Aldaerak
Taula kopiatu
behar izan 2.292 (15,09)
behar 5 (0,03)
Lehen forma
Argitaratzailea
Konbinazioak (2 lema)
Konbinazioak (3 lema)
Taula kopiatu
behar ukan euskara 26 (0,17)
behar ukan esan 14 (0,09)
behar ukan eskola 14 (0,09)
behar ukan hitz 13 (0,09)
behar ukan lan 13 (0,09)
behar ukan hori 12 (0,08)
behar ukan ere 11 (0,07)
behar ukan gu 11 (0,07)
behar ukan gai 10 (0,07)
behar ukan uste 10 (0,07)
behar ukan bera 8 (0,05)
behar ukan erabaki 8 (0,05)
behar ukan euskaldun 8 (0,05)
behar ukan Euskaltzaindia 8 (0,05)
behar ukan leku 8 (0,05)
behar ukan perpaus 8 (0,05)
behar ukan ez 7 (0,05)
behar ukan gero 7 (0,05)
behar ukan hizkuntza 7 (0,05)
behar ukan jakin 7 (0,05)
behar ukan kontu 7 (0,05)
behar ukan nahitaez 7 (0,05)
behar ukan zehaztu 7 (0,05)
behar ukan bide 6 (0,04)
behar ukan euskal 6 (0,04)
behar ukan gauza 6 (0,04)
behar ukan testu 6 (0,04)
behar ukan adierazi 5 (0,03)
behar ukan baino 5 (0,03)
behar ukan guzti 5 (0,03)
behar ukan hor 5 (0,03)
behar ukan toki 5 (0,03)
behar ukan zer 5 (0,03)
behar ukan beste 4 (0,03)
behar ukan bizi 4 (0,03)
behar ukan egon 4 (0,03)
behar ukan gerla 4 (0,03)
behar ukan hiztegi 4 (0,03)
behar ukan hura 4 (0,03)
behar ukan idatzi 4 (0,03)
behar ukan irakasle 4 (0,03)
behar ukan izen 4 (0,03)
behar ukan jainko 4 (0,03)
behar ukan literatura 4 (0,03)
behar ukan ni 4 (0,03)
behar ukan oinarri 4 (0,03)
behar ukan osagai 4 (0,03)
behar ukan zein 4 (0,03)
behar ukan aurre 3 (0,02)
behar ukan aztertu 3 (0,02)
behar ukan baldintza 3 (0,02)
behar ukan bat 3 (0,02)
behar ukan beti 3 (0,02)
behar ukan botere 3 (0,02)
behar ukan corpus 3 (0,02)
behar ukan denbora 3 (0,02)
behar ukan egun 3 (0,02)
behar ukan elementu 3 (0,02)
behar ukan erakutsi 3 (0,02)
behar ukan erreferentzia 3 (0,02)
behar ukan etxe 3 (0,02)
behar ukan eusko 3 (0,02)
behar ukan galdera 3 (0,02)
behar ukan gaur 3 (0,02)
behar ukan gorputz 3 (0,02)
behar ukan haur 3 (0,02)
behar ukan hemen 3 (0,02)
behar ukan herri 3 (0,02)
behar ukan hiru 3 (0,02)
behar ukan horiek 3 (0,02)
behar ukan horretarako 3 (0,02)
behar ukan hots 3 (0,02)
behar ukan ikasle 3 (0,02)
behar ukan ikastola 3 (0,02)
behar ukan iruditu 3 (0,02)
behar ukan itzultzaile 3 (0,02)
behar ukan kazetari 3 (0,02)
behar ukan kontatu 3 (0,02)
behar ukan lehen 3 (0,02)
behar ukan lotura 3 (0,02)
behar ukan maila 3 (0,02)
behar ukan non 3 (0,02)
behar ukan XXI. 3 (0,02)
Urtea

Bilaketarako laguntza: adibideak

Oinarrizko galderak
katu "katu" lema duten agerpen guztiak bilatu
!katuaren "katuaren" formaren agerpenak bilatu
katu* "katu" hasiera duten lema guztiak bilatzen ditu
!katu* "katu" hasiera duten forma guztiak bilatzen ditu
*ganatu "ganatu" bukaera duten lema guztiak bilatzen ditu
!*ganatu "ganatu" bukaera duten forma guztiak bilatzen ditu
katu + handi "katu" eta "handi" lemak jarraian bilatu
katu + !handia "katu" lema eta "handia" forma jarraian bilatu
Distantziak
katu +3 handi "katu" eta "handi" lemak 3 elementuetako distantzian bilatu
katu +2 !handia "katu" lema eta "handia" forma 2 elementuetako distantzian bilatu
katu +2 !handi* "katu" lema eta "handi"z hasten diren formak 2 elementuetako distantzian bilatu
Formen konbinazioa desberdinak
bero + handi | asko "bero" lema eta jarraian "handi" edo "asko" lemak bilatu
bero +2 !handi* | !asko* "bero" lema eta jarraian "handi"z edo "asko"z hasten diren formak
!bero + handi|asko|gutxi|txiki "bero" forma eta jarraian "handi", "asko", "gutxi", "txiki" lemak
Ezaugarri morfologikoekin
proba + m:adj "proba" lema eta jarraian adjketibo bat
proba +2 m:adj "proba" lema eta bi hitzetako distantziak adjektibo bat adjketibo bat
bero + handi|asko + m:adi "bero" lema jarraian "handi" edo "asko" eta jarraian aditz bat
proba + m:izearr-erg "proba" lema eta ergatibo kasuan dagoen izen arrunta

Ezaugarri morfologikoak

KATEGORIA
adb adberbioa
adi aditza
adilok aditz-lokuzioa
adj adjektiboa
det determinatzailea
ior izenordaina
izearr izen arrunta
izepib pertsona-izena
izelib leku-izena
izeizb erakunde-izena
lbt laburtzapena
lotjnt juntagailua
lotlok lokailua
esr esaera
esk esklamazioa
prt partikula
ono onomatopeia
tit titulua
KASUA
abs absolutiboa
abl ablatiboa
ala adlatiboa
ban banatzailea
dat datiboa
des destinatiboa
erg ergatiboa
abz hurbiltze-adlatiboa
ine inesiboa
ins instrumentala
gel leku-genitiboa
mot motibatiboa
abu muga-adlatiboa
par partitiboa
psp postposizioa
pro prolatiboa
soz soziatiboa
MUGATASUNA/NUMEROA
mg mugagabea
ms mugatu singularra
mp mugatu plurala
mph mugatu plural hurbila
ADITZ MOTA
da da
du du
dio dio
zaio zaio
da-du da-du
du-zaio du-zaio
dio-zaio dio-zaio
da-zaio da-zaio
du-dio du-dio
da-zaio-du da-zaio-du
da-zaio-du-dio da-zaio-du-dio

Euskararen Erreferentzia Corpusa Euskararen Erreferentzia Corpusa (EEC)
© 2025 Euskaltzaindia