|
2001
|
|
|
Hala ere, 151 ikastetxe programatik kanpo geratuko dira. Bisita horietarako idazleen liburuak irakurri
|
behar
dituzte haurrek edo nerabeek. Gero hark egindako galderei erantzuteko.
|
|
|
Horrela, bada, funtsezkoa da arreta berezia jartzea eta errepidean zein herri barruko bidaietan, auto barruan ongi eserita eta lotuta joan
|
behar
lukete haurrek.
|
|
|
Gidariaren alboan airbag sistema duten autoetan atzeko jarlekuan joan
|
behar
dute haurrek, eta erdiko aldean jarri behar da haurraren jarlekua ¿ beti martxaren aurkako norantzan haurra alboko kolpeetatik hobeto babesteko.
|
|
|
Eskolako jangelan elikadura ohitura egokiak eskuratu
|
behar
dituzte haurrek.
|
|
|
kokatzen diren euskal idazleek, urteak joan ahala eta obrak idatzi ahala, arazo hau gainditzeko zenbait baliabide narratologiko asmatu dituzte. Mirandek, kasu, gogoan izan
|
behar
dugu Haur besoetakoa 1954rako idatzita zegoela, hots, Leturia baino lehenagokoa dela?, Euskal Herriarekin harremanik ez zuen munduahartu zuen kokagune. Beraz, Haur besoetakoa irakurtzen dugularik, bikoiztutakofilme amerikar bat ETB1ean ikusten ari garenean bezala jasotzen dugu.
|
|
2002
|
|
|
Kirol jarduerak bat etorri
|
behar
du haurraren ezaugarriekin eta bere gorpuzkerarekin.
|
|
|
Kirolak lagungarri izan
|
behar
du haurraren garapen integralean.
|
|
|
Gurasoek lasaitu egin
|
behar
dute haurra arazoari buruzko galderak egiten baditu, eskolaz kanpoko ekintza gehiegitara ez eramaten saiatu behar dute, eta autokritikoa eta perfekzionista ez izaten lagundu.
|
|
|
1990eko hamarkadaren erdialdeaz geroztik, ICRA Estatu Batuetan eta Britainia Handian bulegoak ditu, eta lanean aritu da sareko gune nagusietarako Interneten borondatezko lehen sailkapen sistema ezartzeko. Stephen Balkam ICRAko presidente exekutiboaren arabera, gurasoek Interneteko gune iraingarrietatik babestu
|
behar
dituzte haurrak, eta, aldi berean, adierazpen askatasuna gorde. “Oso zaila” zela esan zuen.
|
|
|
Brazeltonek lasaitasun handiz ekiten die kontu horiei, eta ez du ia garrantzirik ematen haurrek iluntasunaren beldur izan daitezen, atzamarra jo dezaten edo tripako mina izan dezaten edozein ordutan. Bere kabuz finkatzen ikasi
|
behar
dute haurrek.'
|
|
2003
|
|
|
Dieta orekatuaren irizpideen arabera, haurrek jasotzen dituzten kalorien %30 gantzetatik etorri behar dira. Hori dela eta, egunean 2.500 kaloria inguru
|
behar
dituen haur ertain batek 900 kaloria inguru izango ditu gantzetatik. 100 g inguru.
|
|
|
Gero eta gehiago arduratzen dira ikastetxeak ikasleen elikaduraz. Haur eta gazteen artean maiz gertatzen diren elikadura nahasteak kontuan hartuta, ikastetxe askok adierazten diete gurasoei zer jan
|
behar
duten haurrek jolasaldian. Espainiako Pediatria Elkarteak (AEP), Nutrizio Komunitarioko Espainiako Elkarteak (SENC) eta Obesitatea Aztertzeko Espainiako Elkarteak (SEEDO) aurkeztutako azken ikerketen arabera, obesitatearen ehunekoa bikoiztu egin da azken 16 urteetan 2 eta 25 urte bitarteko mutiletan.
|
|
|
Gero haurrak biltzen zituen eta beren gurasoen erruengatik barkamena eskatzeko agindu ondoren, pertsona heldu biraogileen jazarle izaten erakusten zien; horrela âJerónimo Lópezen eraraâ,"  ¡ Viva Jesús! Bese V. la tierra" oihukatu eta biraogileak lurrari muin egin ziezaion lortu
|
behar
zuten haurrek.
|
|
|
Elena etorri zitzaidan gogora. Aspaldi amaituak
|
behar
zituen haurrekin egin beharreko txango haiek.
|
|
2004
|
|
|
Gizon emazteek eskubide berak dituzte bai, bainan ez dira berdinak eta bakotxak bere hartarik ematen dio haurrari. Biak
|
behar
ditu haurrak.
|
|
|
Eskola adinean dauden milaka haurrek erabiltzen dituzte jantokiko zerbitzuak. Kalkuluen arabera, Espainiako haurrek urtean 165 egun jaten dituzte, batez beste, eta, beraz, eskolako jantokiak hezkuntza esparrua izan
|
behar
du haurrek jateko ohitura egokiak ikas eta har ditzaten. Gero eta zentro gehiagotan, jantokiaz arduratzen den taldeak edo elikadura kudeatzen duen enpresak dietisten aholkularitza du.
|
|
|
Ergelkeria zela seguru aski, baina Estik azken boladan, haurraz aparte, denari irizten zion ergelkeria. Esti eta izan
|
behar
zituzten haur guztiak, Esti eta zeramaten bizimodua, Esti eta seme atzeratua. Eta haurrari zer irudituko zitzaion?
|
|
2005
|
|
|
Egun batez dela nonbaitetik jinikako jendea sartu Euskal Herrian, eta berriz gertatuko da lehengoa, jende arrotza sartu, eta euskara arriskutan eman. Herri batek nahi baldin badu bere nortasuna zaindu
|
behar
ditu haurrak egin. Hori egiten da Frantzian orain.
|
|
|
Gurasoek erabateko konfiantza izan
|
behar
dute haurrak jolasteko duen gaitasunean eta iniziatiba eskaini behar diote.
|
|
|
Ikasketak gurasoen intereseko gaia direla sentitu
|
behar
du haurrak.
|
|
|
Bere iritziz, diagnostikoak klinikoa izaten jarraitu behar du. Erradiazioek izan ditzaketen bajak direla eta, ezin ditugu haurren eraginpean jarri arreta falta eta hiperaktibitatea diagnostikatzeko
|
beharra
dugun haur guztiak”. Terapia egoki batek, “botikak eta psikoterapia konbinatzen dituena”, garuneko disfuntzioa zuzentzeko eta, oraingoz behintzat, arazoa gainditzeko aukera ematen du.
|
|
|
Alberto burumakur itzuli zen, begietatik sua zeriola, negar eginez baino amorruak hartua," mendeku puta, mendeku puta..." esanez behin eta berriz," zer aterako dugu honetatik, zer askatasun, zer eraikuntza nazional, zer ostia...". Etxera etorri zitzaigun, babes bila edo, eta amari besarkaturik egon zen, ama baten altzoa
|
behar
duen haur bat bezala. Gero, pixka bat lasaituago, niregana hurbildu zen, eta besotik heldu zidan," nora goaz, Joantxo, nora goaz?
|
|
2006
|
|
|
Ordu dezentetan beraz, gaztelaniaz hezten dituzte eta lau urterekin, eskolan hasteko ordua iristen zaienean, sortzen dira arazoak. Dindaia Fundazioko kide den Rikardo Ederrak adierazi digunez, «batetik, bizitzako lehen urteetan gaztelaniaz ohitu eta lau urterekin hizkuntza berrira murgiltzea zaila da eta bestetik, gurasoek bat bateko apustua egin
|
behar
dute haur horrekin». Dindaia Fundazioak beraz, haur eskolak eta ludotekak eskaintzen ditu euskaraz.
|
|
|
Ezaguna da halako jende galera bortitz batek «botila lepo genetikoa» eragiten duela: pertsonek beren familiartekoekin nahastu
|
behar
dute haurrak egiteko, eta, ondorioz, asko ugaltzen dira malformazioak. Sirionotar ugarik badauzka.
|
|
|
Egokipen epean ahaleginak egin
|
behar
dituzue haurra egunero eramateko.
|
|
|
Sentimenduak adieraztea erraztu behar da: bikotekideek saiatu eginbehar dute haurrak bere emozioak eta frustrazioak adieraz ditzan etalortu egin
|
behar
dute haurrak arazoaren inguruan eurekin hitz egitea.Egokitu zaien gatazkaren inguruan hitz egiten badute eta egoera berriakonponbide bat dela ulertzen badute, haurrak kontzientzia hartzenjoango dira eta egoera kontrolatzera ere helduko dira.
|
|
|
Kooperazioan oinarritutako hezkuntza: planifikazioaren ondorioz, gurasoek buru belarri inplikatu
|
behar
dute haurrak hezteko garaian. Haurraaitaren kargu dagoenean, gehiago ziurtatzen da aitaren inplikazioabestelako kasuetan baino.
|
|
|
|
Beharra
duen haur bati edo batzuei familia bat, hezkuntza, ingurumenmaitekorra eta abar eskaini nahia.
|
|
|
Edonola ere, eta eskaera luzatzen duenaren sexuaz gaindik, banakoen motibazioak ere askotarikoak izango dira. Eskuarki, arrazoi nagusia ama/ aita izatearendesira betetzea izango da, baina era berean beste hainbat motibazio izan daiteke, hala nola, utzikeria pairatu duen eta familia bat
|
behar
duen haur bati etxea etaaukera gehiago eskaintzea, aitona amona bilakatu nahi diren gurasoei gustu emannahi izatea, bakarrik egotearen bakardadea betetzea, etab.
|
|
|
Haur bati ezgaitasun bat diagnostikatzen zaion unean, litekeena da haren gurasoekberen aitatasun eta amatasunarekiko igurikimen guztiak behea jota daudela sentitzea.Gurasoek berreraiki egin
|
behar
dituzte haurrarekiko harremanen, guraso bezaladuten zereginaren eta beren beharrei erantzuteko erabili dituzten laguntzeko zerbitzuen inguruko igurikimenak. Horretarako, erabakigarria da lehenengounean jasotzen duten informazioa, informazio hori nola aurkezten zaien eta, igurikimen horiek miatzeko, antolatzeko eta berrikusteko ematen zaien laguntza.Horrela bakarrik lagunduko diegu beren haurraren egoera eta haurrak duenezgaitasunaren ondorioak ulertzen, haurra zaintzen eta hezten dihardutenprofesionalekin lotura errealistak eta eraginkorrak ezarriz.
|
|
|
Gurasoek diagnostikoari eta pronostikoari buruzko informazioa behar dute, eta haurraren medikuarekin, psikologoarekin eta inplikaturiko gainerako profesionalekin hitz egin behar dute, ez bakarrik diagnostikoa ematen dieten unean, baitageroko hilabete eta urteetan ere, haurra hazi ahala beharrak aldatu egiten direlakoeta gurasoek bestelako informazio, aholku eta laguntza behar dituztelako. Gurasoekparte hartu nahi eta
|
behar
dute haurraren uneko eta etorkizuneko zaintza etaheziketaren planifikazioan.
|
|
|
Ariketa bat egin aurretik, erantzunaren latentzia luzatu egin
|
behar
du haurrak, hots, erantzuna eman aurretik itxaroteko denbora hartu behar du. Kagan, Pearsoneta Welch ek (1966) egindako ikerketaren arabera, honelako entrenamendu batenbidez erantzuna atzeratzea eta modu erreflexiboagoan jokatzea lortzen da, baina ezhutsegite gutxiago egitea.
|
|
|
Autoebaluazio indartuaren teknikan (Miranda, Rosello eta Soriano, 1998) ikasgelan edo etxean arazoak sortzen dituzten portaerak identifikatzen dira. Portaera horiei dagozkien autoebaluazioak egin
|
behar
ditu haurrak egoera ezberdinetan. Autoebaluazioan entrenatu eta gero, gurasoak edo irakasleak egun jakinbatean ebaluatu beharreko portaera deskribatzen du.
|
|
|
Hala ere, datu horien dramatismoa “ez da gaixotasunagatik beragatik, gaur egungo tratamenduekin guztiz kontrola baitaiteke, baizik eta kaltetuek ez dutelako inplikaziorik terapiak gauzatzeko orduan”, adierazi du José Antonio Castillok, SEPAReko asma arloko kideak. Gazteluk behin eta berriz dio patologia “bizi kalitate onarekin guztiz bateragarria dela, oso kasu berezietan izan ezik, baldin eta gaixoek beren gaitza onartzen badakite eta kontrola arazo pertsonal edo familiarra bihurtzen badute, asmatiko gehienak gurasoen babesa eta laguntza
|
behar
duten haurrak baitira”. Espezialista horren iritziz, pazienteak laguntza hori emango balu, ospitaleratze eta bestelako larrialdi egoera gehienak ez lirateke gertatuko, “gaur egungo tratamenduek gero eta hobeto bermatzen baitute gaixoek birika funtzio normala berreskura dezatela; horrek esan nahi du desagertu egiten direla eguneko eta gaueko sintoma kronikoak, eta krisiak gutxienekoak direla edo ez direla existitzen”.
|
|
2007
|
|
|
Izan ere, horiei esker, haurrek bereganatzen dituzte besteenikuspegia hartzeko gaitasuna eta antzeko gaitasun soziokognitiboak, eta, horrekinbatera, hainbat gauza ikasten dituzte beren buruaz, beste pertsonez, harremanez etaantzekoez. Ondorioz, saiatu
|
behar
dugu haurrak beste haurrekin jolas daitezen.
|
|
|
Horren ondorioz, haurrak amarentzat desiragarri izateko nahiaerreprimitzen du, eta, hortik aurrera, Ni ideala Superniaren eraginpean garatuko da.Alegia, haurraren eta amaren arteko harremanari aita funtzioa eransten zaionez, bederen, bitartekotza familiarra, soziala eta kulturala sustatzen hasten dira, etahorrek bultzatuko du haurrak bere idealak garatzera. Bestalde, sexu nortasunerakoeta harreman idealetarako gizarteak ezartzen dituen agindu eta debekuak aintzathartu
|
behar
ditu haurrak, eta, behin horiek identifikatuz gero, haurra generoenaraberako ideal sozialez jabetzen hasten da.
|
|
|
Azken batean, arrisku egoerez, prebentzioaren garrantziaz eta arrisku horien aurrean jokabide pertsonalik seguruenez jabetu behar du ikasleak, etxean, eremu publikoan edo eskolan. Helduek, gainera, ziurtatu
|
behar
dute haurrak igeri egiten, bide hezkuntza sustatzen eta, eskola eta aisialdi esparruan, kirol eta jolas jarduerarako baldintza seguruak bermatzen. Etxean, adituek adierazi dute istripuak izateko arriskua areagotzen duten aldeko egoerak daudela.
|
|
|
Ondorioa hauxe da: ordu batzuetan, gurasoak ez diren beste pertsona batek zaindu
|
behar
du haurra. Kasu horietarako alternatiba bat haurtzaindegiak dira, publikoak zein pribatuak.
|
|
|
Herrialde gehiagok sinatu
|
behar
dituzte haur soldaduak biltzea debekatzen duten eta bizitza zibilean sartzea errazten duten nazioarteko printzipioak, Frantziak eta Haurrentzako NBEren Funtsak (Unicef) egindako eskaera baten arabera. Eskaera bilera batetik atera zen, eta bilera horren helburua “Parisko konpromisoak” izenekoa babestea zen.
|
|
|
Astean lau aldiz edo gehiagotan fruitu lehorrak jaten zituzten emakumeek fruitu lehorrak jaten ez zituztenek baino %40 arrisku txikiagoa zuten gaixotasun koronarioagatik hiltzeko. Hurrak ere folato iturri bikaina dira, eta, beraz, emakume haurdunek eta, beren ezaugarri fisiologikoengatik, bitamina hori gehiago
|
behar
duten haurrek ohiko dietan hartu beharreko elikagaiak dira. Gainera, zuntz asko duenez, osagarri laxante bikainak dira hurrak.
|
|
|
Ekintza honetan parte hartu
|
behar
duten haurren lehenengo txanda uztailaren 9an, astelehenean, hasiko da eta aste osoan zehar luzatuko da, uztailaren 15ean akitzeko. 11 eta 12 urteetako haurrei bideratuta dago aipaturiko txanda.
|
|
2008
|
|
|
Udan, urez ongi hornitua egoteaz gain, arin samar jantzia
|
behar
du haurrak, izerdirik bota ez dezan.
|
|
|
Halakorik ez gertatzeko, eta arazoei aurrea hartzeko, txiki txikitatik ikasi
|
behar
dituzte haurrek zein diren gorputz jarrera osasungarriak.
|
|
|
Ipurdia atzerantz eraman
|
behar
du haurrak, ahalik eta gehien.
|
|
|
Saiatu
|
behar
dugu haurrak ere lagundu dezan janaria prestatzen: erosketak egitera etorri nahi duen galdetu, sukaldean laguntzeko eskatu, platerak prestatzeko eta zerbitzatzeko aukera eman.
|
|
|
Haiekiko nolabaiteko zorra sentitzen zuen eta bazekien ordezko irakasle bat jarriko baliete klasea atzeratu egingo zela. Irakasle batek denbora
|
behar
du haur bakoitza ezagutzeko eta haren araberako trataera emateko, eta ikasturtearen erdialdean zeuden bereak bueltarik ez zuela jakin zuenean.
|
|
|
Plangintza gaitasuna neurtzeko ipuin bat eta azalpen lan bat idatzi
|
behar
dituzte haurrek.
|
|
|
42 irudi bikote ez dira berdinak. Gurutze bat markatuz seinalatu
|
behar
ditu haurrak berdinak ez diren irudiak dituzten koadroak. 20 hutsegitetik 30 hutsegitera egiten baditu, ez du irakurtzeko heldutasunik.
|
|
|
Test horretan, beste proba batzuen artean, aztertzaileak arkatzez emandako kolpeen segida erritmiko bat ekoitzi
|
behar
du haurrak beste arkatz batez.
|
|
|
Marrazkietan ta silabaz amaitzen diren lau gauza erakusten zaizkio haurrari. Gauzen izenak esan
|
behar
ditu haurrak ta silaba esan gabe. Lau gauzak:
|
|
|
Prozesu sintaktikoei dagokienez, esaldia hartu
|
behar
du haurrak idazketa unitate moduan, eta ideiak eta gertaerak esaldi mota ezberdinen bidez adierazten ikasi behar du. Ideiak eta kontzeptuak ordenatu, eta gramatika aldetik ongi jositako esaldietan eman behar du informazioa.
|
|
|
Perpaus koordinatu hautakaria: hainbat alternatiba planteatzen ikasi
|
behar
du haurrak, gero haien artean aukera egin ahal izateko. Alternatiba desberdinen artean aukera egitera eramaten gaitu borondateak.
|
|
|
Baina, substantzia bati ezer kendu edo eransten ez zaion bitartean, material bera izaten jarraituko du. Kantitatearen kontserbazio ariketa ebazteko, identitatearen, konpentsazioaren eta itzulgarritasunaren nozioak eskuratu
|
behar
ditu haurrak. Konparatzeak lagun dezake printzipio hori eskuratzen.
|
|
|
Prozesu lexikoei dagokienez, hitzen esanahia ez ezik, fonematik grafemara pasatzen eta hitz irregularrak ortografia egokiz idazten ere ikasi
|
behar
dute haurrek. Lexikoaren erabilerari dagokionez, hainbat ariketa egiten dira:
|
|
|
Hitz ezezagunekin da baliagarria bide fonologikoa; bide lexikoa, berriz, ortografia arbitrarioa dutenekin. Baina, bi bideak (lexikoa eta fonologikoa) erabiltzen jakin
|
behar
du haurrak, irakurle edo idazle trebea izango bada. Batera aktibatzen dira bi bideak, bata bizkorragoa bada ere.
|
|
|
Irakurtzen eta idazten ikasi
|
behar
duten haurrek analisi eta sintesi gaitasuna izan behar dute; hau da, esaldia zatitan deskonposatzen jakin behar dute, eta, zatietatik abiatuta, esaldiak eta perpausak osatzen. Era berean, arreta irudira fokatzen eta irudia hondotik bereizten jakin behar dute, arreta selektiboaren bidez. Inguruko zaratatik hitzak bereizten jakin behar dute.
|
|
|
Haur Hezkuntzan, hainbat idaztresna esploratu
|
behar
ditu haurrak, eta idazteko prestakuntza ariketak ere egin behar ditu. Baina, Haur Hezkuntzaren hasieran, haurrak ez ditu erreproduzitu behar idazketa marren traiektoriak.
|
|
|
Haurrak komunikatu nahi duenetik eta haurraren komunikazio testuingurutik abiatu behar du idazketa prozesuak. Bere egoeratik eta esperientziatik sortutako kontakizunak idatzi
|
behar
ditu haurrak. Zeregin horretarako, era guztietako euskarriak (hondarra, papera?) eta tresnak (klera, pintura, arkatza?) erabiliz, eta era guztietako jarrerak (zutik, eserita, etzanda?) izanik idatziko du haurrak.
|
|
|
Eserita idazten duenean, jarrera egokia hartzen ikasi
|
behar
du haurrak. Ipurmasailak jarrera simetrikoan eta orekatuan eduki behar ditu haurrak, angelu zuzena eratuz.
|
|
|
Eserita idazten duenean, jarrera egokia hartzen ikasi behar du haurrak. Ipurmasailak jarrera simetrikoan eta orekatuan eduki
|
behar
ditu haurrak, angelu zuzena eratuz. Gorputz enborraren oinarriak eta goialdeak lerro zuzenean egon behar dute eta sorbalda biek altuera berean.
|
|
|
Auziasen (1966) eta Le Rouxen (2005) proposamenaren arabera, letra bakoitza bakarturik idazten ikasi
|
behar
dute haurrek. Trazu bakar batez, arkatza altxatu gabe idatziko dute letra bakoitza, eta x letra izango da salbuespena.
|
|
|
Forma biribilak, luzeak, handiak eta txikiak bereizteko gaitasuna izan
|
behar
dute haurrek idazten hasteko. Eskuin/ ezker, goi/ behe, gain/ azpi nozioak ezagutu behar dituzte.
|
|
|
Baina, ongi idazteko, hitzak bereizten ikasi behar da. Erritmo jakin baten arabera elkartzen dira hitzak, baina erritmoak elkartzen dituen hitz horiek bereizita idazten ikasi
|
behar
du haurrak. Egitura erritmikoak berrekoizteko gaitasunean bereizten dira haur dislexikoak eta normalak.
|
|
|
Eskolak nola lantzen dituen irakurketa eta idazketa. Irakasleek berehala hauteman
|
behar
dituzte haurrek irakurtzen eta idazten dituzten zailtasunak.
|
|
|
Paralelo jarri behar dira oinak, lurraren gainean; bi ipurmasailak berdin bermaturik aulkian, bizkarra zuzen eta sorbaldak altuera berean; sorbaldak, besoak, besaurrea eta eskuak erlaxatuta; eta sakona izan behar da arnasketa. Eskumuturraren uzkurtze eta zabaltze mugimenduak, errotazioa eta hurbiltze eta aldentze mugimenduak egin
|
behar
dituzte haurrek. Horrez gainera, letraren analisi pertzeptiboa egin behar dute.
|
|
|
Bere gorputzetik abiatuta kokatzen da haurra espazioan. Horregatik, espazioan kokatzen ikasteko, bere gorputzeko zatiak kokatzen hasi
|
behar
du haurrak. Aurrean, atzean, goian eta behean dituen gorputzaren zatiak izendatzen eta seinalatzen ikasi behar du.
|
|
|
Objektuak haurraren gorputzarekiko non kokatzen diren (aurrean, atzean, goian, behean?), norbera objektuekiko non kokatzen den (aurrean, atzean, azpian, ezkerrean?), eta objektuak elkarrekiko non kokatzen diren (aurrean, atzean, ezkerrean, eskuinean?) asmatu
|
behar
du haurrak. Beren gorputzaren zatiei buruzko edo inguruko gauzei buruzko galderak egiten zaizkie haurrei:
|
|
|
Soinu desberdinak berdintzat hartzen ikasi
|
behar
du haurrak. Bola, bronka, blai hitzen hasierako soinuak ezberdinak dira espektrogramaren arabera, baina, hala ere, berdintzat hartu behar dira.
|
|
|
Errima ezagutzea: soinu edo errima bera duten hitzak identifikatu
|
behar
dituzte haurrek. Hiru objekturen irudiak erakusten zaizkie (horietako bik errimatu egiten dute), eta objektuen izenak esaten zaizkie.
|
|
|
Alde batetik, ahozko hizketa jarraitua bere osagaietan (hitzetan, silabatan eta fonematan) zatitzen irakasten zaio haurrari eta, bestetik, hizketaren osagaiak elkartu eta silabak, hitzak nahiz esaldiak osatzen. Hizkuntzaren soinu ezberdinak identifikatzen, artikulazio mugimenduak hautematen, hitzak, silabak eta fonemak entzumenez eta zinestesikoki bereizten eta hizkuntzaren atalak zatitu eta elkartzen ikasi
|
behar
du haurrak. Entrenamendu fonologikorako programa hau Haur Hezkuntzako Bigarren Zikloko eta Lehen Hezkuntzako Lehen Zikloko haurrekin egiteko da.
|
|
|
Bereizita agertzen diren letrak, fonemak edo soinuak elkartu eta hitzak osatu
|
behar
dituzte haurrek: p r-a k a-k, k r o k o d i l o a, f a b r i k a, t r e s n a, t x i s t e a, n e s k a t x a, te k l a, k l i k a t u, p l a-z a, b a l a n t z-a. p r-a k a-k= prakak k r o k o d i l o a= krokodiloa f a b r i k a= t r e s n a= t x i s t e a= n e s k a t x a= te k l a= k l i k a t u= p l a-z a= b a l a n t z-a=
|
|
|
Honako bertso hauetan, errima hitzak falta dira; lehenengoak bi hutsune ditu, bigarrenak hiru eta hirugarrenak lau. Errima hitz egokiak aukeratu
|
behar
dituzte haurrek, bertsoaren azpian dauden hitzen artetik:
|
|
|
– Hainbat komunikazio egoeratarako egokitutako testu idatziak sortzeko gai izan
|
behar
du haurrak. Testuak idazten irakastean, haiek ulertzen eta interpretatzen ere irakatsiko diegu.
|
|
|
– Testua idazteko, komunikazio egoerako partaideak eta horien asmoak aztertu
|
behar
ditu haurrak. Irakurlearen interesak eta ezagutzak izan behar ditu buruan.
|
|
|
kontzeptuak indar handia hartzen du: idazten ikasten hasteko, aurrez garapen baldintza batzuk bete
|
behar
ditu haurrak.
|
|
|
Hizkuntza idatziari buruzko jarrera positiboa eta hizkuntzaren zati handien eta txikien kontzientzia fonologikoa eskuratu
|
behar
ditu haurrak. Orain arte pentsatu izan da, haurrak lehenik irakurtzen ikasi behar duela, eta, gero, idazten.
|
|
|
Egitura morfosintaktikoei dagokienez, era askotako perpausak idazten eta irakurtzen ikasi
|
behar
dute haurrek. Hainbat egituratako testuak landuko dira haurrekin:
|
|
|
ipuinak, deskripzioak, narrazioak eta argibideak. Testuaren egituraren eta helburuaren arteko loturak ulertzen ikasi
|
behar
du haurrak.
|
|
|
silabaz amaitzen diren lau gauza erakusten zaizkio haurrari. Gauzen izenak esan
|
behar
ditu haurrak, ta, silaba esan gabe.
|
|
|
–i? soinuaz hasten den marrazkia zein den esan
|
behar
du haurrak (Izarra).
|
|
|
Haurrari hitz batzuk esaten zaizkio, banaka banaka. Hitza ongi ala gaizki esanda dagoen asmatu
|
behar
du haurrak. Gaizki esanda badago, ongi esan behar du.
|
|
|
Gorputz eskemak pertsonaren alderdi psikoafektiboak eta mugikorrak biltzen ditu. Bere gorputzaren kontzientzia hartu
|
behar
du haurrak. Horretarako, ariketa batzuk egiten ditu:
|
|
|
Burua, hankak, besoak edo eskuak bereizten hasi
|
behar
du haurrak. Nork bere gorputzaren eta besteen gorputzaren zatiak izendatu eta ukitzetik has daiteke, lehenik esku menderatzailea eta, gero, beste eskua.
|
|
|
Galdetegiak itaun erraz eta sinpleetan daude oinarrituta. Komunikazio Gaitasuna Neurtzeko Zerrenda tresnaren aplikazioa bideratzeko, lehenengo eta behin haurraren gurasoek bete
|
behar
dute haurraren adinari dagokion galdetegia, Lehen KGNZ (8 hilabete bitartekoena) edo Bigarren KGNZ (16 hilabete bitartekoena). Galdetegi bakoitzak haurraren hizkuntza eta komunikazio trebetasunen bilduma zehatza jasotzen du.
|
|
|
Esaldien neurketa egin aurretik, halere, gogoan izan
|
behar
dugu haurrak esandako hitzak bakarrik zenbatu behar direla, ez gurasoek batzuetan idazten dituzten azalpenak. Gainera ez naiz etorri, zuk ez duzulako nahi izan eta zu etorri zara eta nik ikusi zaitut bezalako esaldi elkartuak esaldi bakartzat jotzen dira.
|
|
|
Aita amen ganik, haukiek ongi balin badakite ongi; gaizki ikhusten badute berritz gaizki; askotan gusturik gabe, ez dakitelarik eian hobekiago egin diteken. Guk nahi ginduke laborari haurrek eta bereziki laborantzatik beren bizia atheratu
|
behar
dutenek haur haurretik eta printzipioz eskoletan ikhas balezate laborantza.
|
|
|
Harrera bereziaren printzipioak Harrera berezia, hain zuzen ere, etxea aurkitzeko zailtasun bereziak dituzten haurrei zuzenduta dago. Haien berezitasunen ondorioz, haurrak hartzea erabakitzen duten familiek bereziki sentiberak izan
|
behar
dute haur bakoitzaren historia pertsonalarekin, haien gabeziei behar duten moduan erantzun diezaieten. Harrera bereziaren beste ezaugarri bat izaera iraunkorra edo adopzio aurrekoa da.
|
|
|
Konponbideak María Jesús Mohedanok, Save the Childrenen bozeramaileak, txostenaren aurkezpenean adierazi zuenez, “haur batek bosgarren urtebetetzea egiteko aukera ez luke egon behar jaioterriaren edo komunitatearen mende”. “Lan hobea egin
|
behar
dugu haur pobreenak oinarrizko osasun neurriekin (txertoak, antibiotikoak eta erditzean kualifikatutako osasun langileak) lortzeko. Neurri sinple horiek, Espainian benetan ematen ditugun arren, ez dira iristen bost urtetik beherako milioika haurretara, eta zehaztu dezakete haur bat herrialde eta komunitate pobreenetan bizi edo hiltzen den”, erantsi zuen.
|
|
|
Bistan da eskolako txangoetako janariak baldintza garrantzitsu batzuk bete behar dituela: zaporetsua eta haurren begien gozagarria izan behar du, eta, energia eta elikadura balioaz gain, erraz erabiltzeko modukoa izan
|
behar
du haurrentzat. Hori guztia espazio txiki batean (motxila batean) eta ahalik eta pisu txikienarekin garraiatu ahal izateko, gehiegizko nekerik eragin gabe.
|
|
|
Zeharbide partikularra Seme alabak dituzten familientzako beste aukera bat aisialdiko ontzi baten bidez itsas bidaia bat egitea da, bere jabetzakoa izan edo alokairuan izan. Hala ere, modalitate hori aukeratzen badute, gurasoek beste prebentzio neurri batzuk hartu
|
behar
dituzte haurren segurtasuna babesteko: Eguraldiaren berri izatea irten aurretik.
|
|
|
Beste ikastaro batzuk jaten ari diren bitartean ere ezin da jolastu euri egunak. Jateak denbora eta lekua
|
behar
ditu haurrek elkarrekin hitz egin dezaten elikagaiez gozatzen duten bitartean. Mahaiaren papera desitxuratu egin da, oinarrizko xehetasunik gabe, hala nola, mahai zapia, ezpain-zapia eta gustura jarritako baxera.
|
|
|
Gerra piztu baino lehentxeago, NBEko agentziak hiru eguneko trebakuntza ikastaroa antolatu zuen, Senakiko langileek adingabeen estresa eta traumak detektatzen eta tratatzen ikasteko. Tea Simoniak, institutuko haurren zaintzaz arduratzen den pertsonalaren buruak, azaldu zuenez, “prestakuntza ikastaro hori ez zen izan gerraren eraginpean bereziki zeuden haurrei laguntzeko moduari buruzkoa, baizik eta banakako laguntza
|
behar
duten haurrei laguntza emateko moduak bilatzen irakatsi zigun”. Hala ere, “oso egokia izan zen trebakuntza hori gerra baino lehentxeago jasotzea” esan zuen.
|
|
|
Ez zaio haurrari zigorrik jarri behar, ezta pixoihalik ere luzaroan. Hala ere, entrenamendu horrekin batera, gurasoek errefortzu bat egin
|
behar
dute haurra pixa ez egitearen abantailez jabetu dadin, gerta baitaiteke gurasoek pixa egiteari uzten diotenean arreta handirik ez jartzea. Hori dela eta, Chicotek gurasoei azaldu die ondo egitea onuragarria dela frogatu behar zaiela.' Gurasoentzako jarraibideak Baina, zertan datza gurasoen parte hartzea?
|
|
|
Erosketa arduratsu eta segurua egiteko, gurasoek jostailua aukeratu
|
behar
dute haurraren adinaren arabera, eta irmo egon behar dute haren gutizien aurrean amore eman gabe.
|
|
|
Gurasoek eredu izan
|
behar
dute haurrentzat, eskolak baino askoz eragin handiagoa dutelako. Eredu izan behar hori zama izan ez dadin ideiak ematen ditut, oso modu xumean eta disfrutatuz egiteko.
|
|
|
Adibidez, aitona amonak gaixo daudenean, guraso askok ez dituzte haurrak bisita egitera eramaten, oroimen hori edukitzea ez dutelako nahi. Baina horri aurre egiten ikasi
|
behar
dute haurrek eta, gainera, gaixoek izugarri eskertzen dituzte bisitak.
|
|
|
Ez naiz aditu bat, gure prozesua âeta lagun on batzuenaâ besterik ez dut ezagutzen, nazio bakoitzak bere legeak zein xehetasunak ditu, eta Txinarako balio duenak ez du zertan balio Etiopiarako. Informazioa nahi duenak erakunde publikoetara jotzea dauka eta han jakinaraziko diote zer egin
|
behar
duen haur bat adoptatzeko. Adop  zioaren munduan dabiltzan elkarteek ere behar den informazioa ematen dute, bai eta Interneteko sarean barreiaturik dauden adop  zioari buruzko orrialdeek ere.
|
|
|
Et, et, et... eta zuri nork agindu zizun denak horrelakoak zirela? ...a zortzi urteko haurrez, hamar, hamabi eta hamalau urteko gaztetxoez, umezurtz etxe batean bizitza osoa eman duten eta egunen batean kale gorrian geratuko diren neska mutikoez," familia" edota" maitasun" hitzen esanahia ezagutzen ez duten haurrez, gure soziologia fakultateetan familiaren desegituraketaren inguruan eskola magistralak eman ditzaketen gaztetxoez, zainketa bereziak
|
behar
dituzten haurrez, gaixotasun kronikoak dituztenez, edota besterik gabe, ezkerreko eskuan bost beharrean sei hatz izateagatik adoptatua izateko zailtasunak dituen neskatoaz.
|
|
2009
|
|
|
Horrek dakarrena da, haurrek lehen urtean beste ugaztunek baino askoz zaintza handiagoa behar dutela. Horrek esan nahi du seigarren hilabetetik aurrera amak izan
|
behar
duela haurra zaintzen duen bakarra. Bada ez, baina bai haur horrek oso zaintza bereziak behar dituela.
|
|
|
Askoz hurbilago, Skinner bizi den New Yorketik hegazkinezko hiru ordutara bide, Haitiko Port au Princen, 10 urteko neska koxkorra askoz merkeago eskuratu ahal izan zuen: otorduak prestatu, etxea garbitu, sexua eskaini eta zernahitarako balio
|
behar
zuen haur harengatik 100 dolar eskatu zioten... eta regateatuz 50taraino iritsi. " Denboran atzera eginez, nire arbasoek esklabotzaren kontrako mitinak kaleetan kaja gainera igota oihukatzen zituztenean, 1850ean, gizonezko osasuntsu batek gaurko 40.000 dolar balio zuen merkatuan".
|