|
2000
|
|
|
Ez da kopia bat egitea, urruntzea da, atzera itzultzea. Oroitu
|
behar
duzu hizkuntzak oroitzen duena, jo behar duzu hizkuntzak oraindik lozorroan dituen amets batzuetara"
|
|
|
Ez da kopia bat egitea, urruntzea da, atzera itzultzea. Oroitu behar duzu hizkuntzak oroitzen duena, jo
|
behar
duzu hizkuntzak oraindik lozorroan dituen amets batzuetara"
|
|
2001
|
|
|
Hizkuntzaren ikuspegi dialektiko honek ondorio argiak ditu: 1) ikuspegidialektikoz uztartu
|
behar
ditugu hizkuntzaren alderdi objektiboa eta subjektiboa; 2) geureganatu egin behar ditugu azterketa formalaren emaitzak; 3) berreskuratu eginbehar ditugu ikuspegi formalaren gehiegikeriaz baztertutako errealitateak: a) hiztuna, b) esanahia, c) semantika, d) kultura, e) pragmatika, f) testua; 4) hitzbatean, berreskuratu egin behar dugu hizkuntza ekintza izateak esan nahi duenguztia.
|
|
|
1) ikuspegidialektikoz uztartu behar ditugu hizkuntzaren alderdi objektiboa eta subjektiboa; 2) geureganatu egin behar ditugu azterketa formalaren emaitzak; 3) berreskuratu eginbehar ditugu ikuspegi formalaren gehiegikeriaz baztertutako errealitateak: a) hiztuna, b) esanahia, c) semantika, d) kultura, e) pragmatika, f) testua; 4) hitzbatean, berreskuratu egin
|
behar
dugu hizkuntza ekintza izateak esan nahi duenguztia.
|
|
|
3) Bigarren (menpeko) hizkuntzaren aldeko motibazioak sortu eta sendotzeko ere, erabakigarriagoak diruditeerrealitate hurbilaren baldintza objektiboek motibazio idealek baino: hizkuntzarekiko motibazio mailarik gorenekoa lortu ahal izateko, horretan eragina dutenbaldintza guztiak horren aldekoak behar dira izan; itxuraz azaleko motibazioakhizkuntza baztertuaren aldekoak badira ere, egoera diglosiko batek sakonekomotibazioak ahuldu egingo ditu eta, ondorioz, motibazioen eragina arinduko da; gizarte proiektuek bultzatu
|
behar
dituzte hizkuntzaren aldeko motibazioak; etaikasitako hizkuntzaren gaitasuna eta bere aldeko jarrerek tinko jarrai dezaten, gutxienez ingurune mota batek erabilera ugari ahalbidetu du.
|
|
|
Bizilegezko hizkuntza nahi zuen baten filosofiaren ispilua da Mitxelenak alor horietan guztietan jokatu zuen papera, eta Pedro Migel Etxenikek filosofia horixe zuen gogoan Mitxelenaren aipua hizpidera ekarri zuenean ere: " Gure herriak herri artean bere tokia behar duen bezala, gure hizkuntzak ere berea aurkitu
|
behar
du hizkuntza artean...".
|
|
|
" Gure herriak herri artean bere tokia behar duen bezala, hizkuntzak ere berea aurkitu
|
behar
du hizkuntza artean: handikeriazko menturarik gabe, iraupena eta hazkuntza segurtatzeko behar adinako tokia".
|
|
|
" Gure herriak herri artean bere tokia behar duen bezala, hizkun  tzak ere berea aurkitu
|
behar
du hizkuntza artean: handikeriazko menturarik gabe, iraupena eta hazkuntza segurtatzeko behar adinako tokia.
|
|
|
dekretuaren ondorio miresgarrietan40, ezta ofizialkidetasun nahiz ofizialtasunezko aitorpenetan ere. Gure herriak herri artean bere tokia behar duen bezala, hizkuntzak ere berea aurkitu
|
behar
du hizkuntza artean: handikeriazko menturarik gabe, iraupena eta hazkuntza41 segurtatzeko behar adinako tokia.
|
|
2002
|
|
|
n Zein da asmo hori gauzatu dadin gakoa? Nola jokatu
|
behar
du Hizkuntza Kontseiluak bitartekaritza horretan?
|
|
|
Literaturaz hitz egitean, sarritan, euskara herdoildua dagoela esaten dugu. Agian, ez dugu erreparatzen jendeak nola hitz egiten duen, esate baterako, baserrian bizi den pertsona batek izan dezake guk bilatzen dugun formula, eta guk, berriz, Axularrengan edo Leizarragarengan bilatzen dugu, baina, ziur aski, hurbilagoa daukagu erabili
|
behar
dugun hizkuntza.
|
|
|
Eta, nire ustez, ghettoaren aldekopolitika da zubi hori ezerezean gelditzeko arriskurik handiena dakarrena.Hemen ere, irakasle elebidunengan oinarritutako unibertsitatearen garapenaren esfortzua izan daiteke euskal unibertsitatearen sorkuntza abia dezakeena. Gainera, hizkuntza asko dituen mundu globalizatu batean, irakaskuntzak gero eta askotarikoagoa izan
|
behar
du hizkuntzaz, oinarrian dagoen izaera iraunkorra edukiko lukeen bertako hizkuntza ezarriz eta nazioarteko zenbait hizkuntza ere erabiliz.
|
|
|
Zureahozko ingelesa ez da oso ona, baina ongi ezagutzen duzu hiztegi teknikoa etanahiko ahaztuta dituzu ingeles gramatikaren arauak. Nahiko urduri zaude.Zeintzuk dira erabili
|
behar
dituzun hizkuntza estrategiak??
|
|
|
Horiek guztiak kontuan izanik, ikaslea bere ikaskuntza prozesuaren erantzulebihurtu nahi badugu, ikaskuntzaren teoriaz hitz egin behar dugu berarekin, adostu egin
|
behar
dugu hizkuntza ikasteko erabili dugun metodologia, estrategiak, etab.?, eta baita hizkuntza bat ikasteko garatu eta erabili behar diren estrategiez ere. Estrategia horiek asko ikertu dira azken urteotan eta hemen horietakobatzuk aipatu baino ez ditugu egingo:
|
|
|
– Zertarako
|
behar
dute hizkuntza?
|
|
|
3 ZERTARAKO
|
BEHAR
DUTE HIZKUNTZA?
|
|
|
Helburuak zehazteko baloratu
|
behar
dugu hizkuntza zer egoeratan erabilikoduen, eta, ondorioz, egoera komunikatibo horri aurre egiteko zer behar duen: egiten dituen paper sozialak, zer gaiez hitz egingo duen, zer jardueratan hartuko duenparte, eta abar.
|
|
|
– Era berean, euskararen batasunerako prozesua hasita zegoen, eta euskaldunek ere ez zekiten batzuetan zein zen irratietan erabili
|
behar
zuten hizkuntza: batua ala norberaren euskalkia, literarioa ala mintzo naturala?
|
|
|
Baina ez, ordea, eman dezagun, irakasle guztiei bidaltzen zaien idazki ofizial bat bi hizkuntzetan jartzea. Ez pentsa, hain erraza den hori ez zen posible izaten betetzea batzuetan, nahiz ez naizen gauza izan, hori egin
|
behar
duena hizkuntza gaixotasunen batek joa ez bada behintzat, ezintasun horren gertatzeko arrazoia zein izan daitekeen jakiteko.
|
|
2003
|
|
|
Arestiko intelektualen gutun horretan esaten denez: " euskal herritarrok defendatu
|
behar
ditugun hizkuntza eskubideak ditugu". Ildo horretatik euskarak berdintasunezko tratua izan dezan eskatzen da, bidenabar:
|
|
|
Lege eta dekretuek zirrikiturik izaten dute, eta hauek horretan ez dira salbuespen; beraz, zirrikitu horiek bilatu, aurkitu eta hortik sartu dugu guk, nahi eta
|
behar
dugun hizkuntz politika egitera Gobernuak markatzen digunari begira egon gabe. Legearen zirrikituak aprobetxatzeaz gain, intsumisioa zergatik ez?
|
|
2004
|
|
|
–Beste era batera esanda, orain arte hizkuntza bakarren defentsa egin duten frantziar eta espainiar estatuek onartuko al dute europar hizkuntza bakarra, hizkuntza hori ingelesa izan daitekeela aldez aurretik badakitenean? Edo orain inoiz ez bezala, larrutik ordaintzeko zorian aurkitzen direnean planteatu eta defendatu
|
behar
dituzte hizkuntza aniztasunaren bertuteak. Horrek zalantzarik gabe, oso leku interesgarrian koka dezake euskara bezalako hizkuntza gutxituen estatusa?. 148 Besterik ezean, ohartxo bat Huiziri:
|
|
|
hain zuzen ere, nola jakin dezakegu, argi antzean jakin, euskararen politikatik hizkuntza horren politizaziora igaro garela, euskalgintzaren politika arloa utzirik politizazioaren joko arbuiagarrian abiatuak gabiltzala? Non ezarri euskarak
|
behar
duen hizkuntza politika eta alderdi politika hutsaren arteko marra iluna. Zein irizpideren arabera finkatuko ditugu euskarari dagozkion politika jardunak noiz diren zilegi eta mesedegarri?
|
|
|
–Galduaz doa hiztun euskaldunaren sortzeko ahalmena, dio Koldo Zuazok?, galduaz hizkuntzarekin jolasteko eta gozatzeko gaitasuna, eta hori galtzen denean, hizkuntza bera dago galbidean. Izan ere, sortze etengabean egon
|
behar
du hizkuntzak bizirik iraungo badu, eta ez da nahikoa telebista eta Euskaltzaindia izatea sortzaile; gutariko bakoitzak izan behar du asmatzaile. (...) Garbi dago kontua zein den:
|
|
|
Fishmanen gogaide, euskararen corpusa arautzeko bide liskartsu horietan euskararen ereduan eta kalitatean bertan baino areago euskara aldaera horien sozializazio ahalmenik ezean idoro dute euskaltzale batzuek benetako arazoa. Ez alegia begiz jo
|
behar
genukeen hizkuntza moldean, molde hori gizarteratzeko orduan daukagun ahulezian baino.
|
|
|
modu eraginkorragoan erabiltzeko ikasi eta asmatu beharra dago: lege maila
|
behar
duten hizkuntza arauak ez dira, gatazkaren beldur, gobernuaren dekretu edo maila apalagoko arauetara eraman behar. Izan ere, lege mailan konpondu gabe gelditzen dena, ezin daiteke gero adabakiz konpontzen saiatu?. 377 Bigarrena, ostera, Joxean Amundarainena dugu:
|
|
|
Construirla es la llave maestra de la salida a la situación?. Eta jarraitzen du esanaz euskaldun guztiok, formulazio politiko diferenteak alboratuz, batu egin
|
behar
dugula hizkuntzaren defentsan. Hitz ederrak dira.
|
|
|
Gizarte arauen mekanismoetan determinaturik omen dago hizkuntzen erabilera. Legitimitate sozialaren indarrak ematen dio nonbait hiztunari erabili
|
behar
duen hizkuntzaren berri: testuinguru honetan hau, beste horretan hori, harako hartan biak txandaka eta abar.
|
|
2005
|
|
|
Urtxintxa Eskolaren izenean hitz egin digun Jaime Altunak aipatu du lehenxeago kontzientzia eta hizkuntzaren erabileraren arteko loturaren zalantza. Haurrak, gazteak euskararen balioaz jabetu
|
behar
du hizkuntza hori erabiltzeko. Daukan euskara maila daukala ere, ezin gozatu euskararekin?
|
|
|
Eta adostasunok bilatzerakoan, kontuan izan
|
behar
ditugu hizkuntza politikaren oinarrizko bi helburu:
|
|
|
Eta orduan galdera izango litzateke: zein da ikastetxe bakoitzak
|
behar
lukeen hizkuntz proiektua eta behar dituen baliabideak, bere egoeraren arabera, ezarrita dauden helburuak lortzeko. Baina hizkuntza mailak zehaztearekin batera, maila horiek lortzen diren ala ez jakiteko ebaluazio probak prestatu lirateke eta proba horiek gainditzea beharrezkotzat hartu derrigorrezko eskolaldia gainditu ahal izateko, beste edozein ikas arlorekin egiten den antzera.
|
|
|
Elebitasunean bezala, eleaniztasunean ere gauzak zehaztu egin behar dira, ez da oreka, inolaz ere, hitzarekin batera datorren gauza bat. Oreka hori edo zer nolako tratamendua izan
|
behar
duten hizkuntzek curriculumean, argi dago definitu behar dela gure hezkuntza sisteman, alegia, nolako hezkuntza sistema nahi dugun, zertarako eta zeri erantzuteko. Euskal Herriaren ikuspegitik argi dago hemen ardatza euskara dela eta horri erantzun behar zaio.
|
|
|
«... Sakoneko eztabaida honakoa zen, ene ustez, alegia, ea hiztegigintza teknikoa filologo edo hizkuntzalarien lan hutsa den edota bertako espezialisten lana den. Ene iritzian, guztien arteko lankidetzan oinarritu behar bada ere, lehenengo pausoa eman
|
behar
dutenak hizkuntza praktikan erabiliko duten espezialistak dira, nahiz eta gero hizkuntzaren teknikariak direnen kritika eta gomendioak onartu behar dituzten. Eta puntu hau azpimarratu nahi nuke, gaur egunean ere behin eta berriro plazaratzen ari den eztabaida dinamikoa delako... > >.
|
|
|
Hain zuzen hemendik abiatu
|
behar
dugu hizkuntzaren pedagogiaren eta hizkuntzen ikas irakas prozesu ororen atzean dagoena azaltzeko, hain zuzen, hizkuntz jabetzea beti eta salbuespenik gabe jarduera jakin baten fruitua delako funtsezko ideiatik. Gizabanako bakoitzak bere baitan aktibatu behar du bere berezko hizkuntz gaitasuna, eta, ikasten ari den hizkuntzaren muinarekin bat eginez, honen osagai fonetiko, lexikal eta gramatikalak suspertu eta eraberritu behar ditu.
|
|
2006
|
|
|
Ezinbestekoa da. Gobernuan, departamentu bakoitzak bereganatu
|
behar
du hizkuntza politikari buruzko ikuspegi propioa, eta gero, herri erakundeen artean lankidetza derrigorrez indartu behar da. HAKOBA hor dago eta lidergoa Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak du, baina hor daude Eusko Jaurlaritzako Lehendakariordetza, Hizkuntza Politikarako Sailburuordetza, Hezkuntza Saila, Euskadiko Autonomia Erkidegoko hiru Foru Aldundiak, hiru hiriburuetako udalak eta EUDEL.
|
|
|
Ez dago, beraz, abiapuntuko hizkuntzarik gabeko hiztun ideal baten ikuspuntutik, hizkuntza errazagorik edo zailagorik, konplexuagorik edo sinpleagorik. Ez dago, ondorioz, bere haurrei hizkuntza transmititzeko gainerakoek baino denbora gehiago
|
behar
duen hizkuntza komunitaterik.
|
|
2007
|
|
|
latinak sua (ignis) bizidunen artean klasifikatu du, grekoak (pyr) bizigabeen artean; grekoak esklaboa (andrápodon) bizagabeen artean kokatu du, eta berdin latinak prostituta, lepatxuria (scortum), biak objektu salerosgarriak baitira; ilargia maskulinoa da alemanez, femininoa latinez; eguzkia maskulinoa da latinez, femininoa alemanez, neutroa errusieraz, etab.1361 «Esanahia per definitionem da hizkuntza partikularrekoa mugaketa adierazkizun posibleen artean»1362 Laburki: zenbat munduk egon
|
behar
duen hizkuntza guztietan berdin jasoa (unibertsal linguistiko hipotetikoak, formal soilak ez direnak), ez da teoria batek erantzun lezakeen galdea, a priori ezin esan daiteke. Alabaina, katramila nagusia hurrengo arazoan zentratzen da (4):
|
|
|
Zergatik da poesia hain arras bestelakoa Israelen eta Grezian? Zerbaitek esplikatu
|
behar
du hizkuntza ezberdinek literatura hain ezberdinak sortu izana (literatura frantses eta ingeles modernoak ere, esaterako). Humboldt-ek uste du, hizkuntza bakoitzak printzipioz jatorriaz gero bere bere egitura edo forma naturala duela (hizkuntzaren organismoa esan ohi zuena, azkeneko aroan hizkuntzaren forma esaten du), eta hor ereinak daudela, hazian bezala?
|
|
|
Hizkuntza eta ahal intelektualak, euren etengabeko elkarreraginean, ezin dira bata bestagandik banatu, eta patu historikoak ere agi denean ez dira hain zerikusgabekoak, nahiz eta guri harremana puntu guztietan argi ez agertu, herrien eta banakoen izaeragaz. Alabaina goratasun hark zerbaitetan antzemana izan ahal
|
behar
du hizkuntzan, eta hala guk(?) ikertzeko daukagu galdera, zertan datzan hori, ezen hizkuntza batek daukala besteen aldean bizi printzipio bat bere baitatik indartsuago eta anizkoitzago ekoizketaria615.
|
|
|
Egoera horretara iristeko, baina, ez da nahikoa gizabanakoen borondate hutsa; aldiz, ezinbestekoa da justizian oinarritutako planifikazio linguistikoa, ze, finean, benetako hizkuntz askatasunak nahitaez oinarritu
|
behar
du hizkuntz berdintasunean. " Euskararen auzian", honela dio Isasik, askatasunaren aldeko diskurtsoa errazkeria da, eta askotan, zitalkeria.
|
|
|
Horren haritik uler dezakegu, ere, zergatik Lochek —" ikaskuntzaren eredu behavioristen" aurrean—" ikaskuntzaren eredu antropologikoa" hobesten duen130, eta baita ere zergatik Zabalzak —" irakaskuntzaren eredu teknologikoak" baino—" irakaskuntzaren eredu komunikatiboa" nahiago duen131 Xehetasun gehiagotan sartu gabe, eta bukatzeko, azpimarra dezagun honakoa: hizkuntza hezkuntza gauzatzen deneko forma da —ikas irakas interakzio ororen posibilitate baldintza—, eta, horrenbestez, pedagogiak nahitaez hausnartu
|
behar
du hizkuntzaren zereginaz hezkuntzan.
|
|
|
hizkuntzaren pedagogia, ikuspuntu horretatik, askoz ere gehiago da hizkuntza baten edo bestearen irakaskuntza baino, alegia, hura ez da didaktika linguistikoaren arazo tekniko, mekaniko, estrategiko edota metodologikoak kontsideratzearekin konformatzen. Hizkuntza, finean, ez da gizakiari itsasten zaion zerbait, baizik eta, egiaz, berorren nortasuna eta bilakaera pertsonala ahalbidetzen duen elementua; eta, horregatik, pedagogiak ezinbestean egin
|
behar
du hizkuntzaren sakoneko zeregin antropologikoaren inguruko galdera. Zentzu honetan, hizkuntzaren pedagogia hizkuntzaren bidezko hezkuntza da eta, bide batez, hizkuntzen irakaskuntza gizakiaren humanizaziorako bitarteko edo tresna.
|
|
2008
|
|
|
Rufino IraolaUdal Euskaltegiko zuzendariaZeintzuk dira Udal Euskaltegiaren helburuak. Helburua irakaskuntza den arren, euskaltegi honek erabilpenari heldu nahi dio. Euskara ikastea ez da nahikoa, jendea bultzatu
|
behar
dugu hizkuntza erabiltzera. Ikasleen artean azterketak egin ditugu jakiteko zein ingurutan bizi diren zeinekin hitz egin dezaketen jakiteko.
|
|
|
Guk besterik gabe barneratzen ditugun egiturak buruz ikasi behar izaten ditu. Buruz ikasi
|
behar
du hizkuntza idatzia bera ere. Oso lantegi zaila da hori.
|
|
|
Pentsatzen dut hemen dagoela esperantza. Denbora hobeak edo okerragoak etorriko dira, baina beti mantendu
|
behar
dugu hizkuntzaren zuzia piztuta. Eta geroak esango du".
|
|
|
Halaber, hizkuntza irizpidea zehar lerro izatearen garrantzia azaldu du Behatokiaren txostenak. Izan ere, ohitu
|
beharra
dugu hizkuntzari
|
|
|
Erakunde pribatu eta publiko askotan ordezkaritza izatea eta nolabait ere era autonomoan beren burua kontrolatu ahal izatea lortu duten hizkuntza komunitateek bizindar instituzional handiagoa dute, garrantzi gutxiko esparru instituzional gutxi batzuetan edo izaera ahuleko esparru informaletan soilik ordezkaritza duten hizkuntza gutxiengoekin alderatuz gero. Kapituluaren 2 atalean aurkezten den kultura autonomiaren ereduak sakonago aztertzen du zer eratako komunitate mobilizazio informal
|
behar
duten hizkuntza gutxiengoek babes instituzional formal handiagoa lortzeko bizindarrerako berebiziko garrantzia duten gaietan.
|
|
|
–Euskara ez da gure hizkuntza bakarra, gaztelania eta frantsesa ere gure hizkuntza dira, hitz egin
|
behar
ditugun hizkuntzak dira biak?.
|
|
|
Ordua da honelako eho desehotzeko penelopekeriei behin betiko amaiera ema teko. Pentsatzen dut serioski planteatu
|
behar
ditugula hizkuntza batuaren eta dialek toen funtzio eremuak eta hauen banaketaren lerro nagusiak, batak besteen arloa zapal ez dezan eta guztien artean elkar osatzeko bide aberasgarria zabalik gera dadin. Era berean, euskara batuaren hasierako kontzepzioa bera berreskuratu beharra daukagu, euskaldunen elkargune eta gure arteko batasunaren ispilu izan dadin, batzuk beste engandik ikasteko prest egonez, berdintasun egoeran, inoiz sentitu ditugun nagusi menpeko arteko harreman latz eta deserosoak oro behin betiko uxatzeko.
|
|
|
– Disfuntzioren bat izan
|
behar
du hizkuntza idatzian. Esate baterako, fonemak bereizteko eta grafikoki irudikatzeko zailtasun ez iraunkorrak.
|
|
|
Bestetik, urte haietan Oteiza bere hizkuntza plastiko formala definitzen saiatzen ari zen, aurreko artisten emaitzetan oinarritu
|
behar
zuen hizkuntza plastiko berria. Horregatik erabiltzen zuen reinvención hitza izenburuan.
|
|
|
Herritarren eta agintarien babesa
|
behar
ditu hizkuntza batek irauteko, baita diru baliabideak ere, baina garrantzitsuena, agian, sentiberatasun edo kontzientzia publikoa sortzea da, Crystalen esanetan; galtzeko zorian dauden hizkuntzekiko sentiberatasuna. «Ez dut ezagutzen munduaren etorkizunagatik kezkatzen ez den inor.
|
|
|
Euskaldunek «hizkuntza burujabetza» edukitzea berebizikoa da euskarak iraun dezan, EHEren ustez: «Euskaldunok erabaki
|
behar
ditugu hizkuntza politikak».
|
|
|
Eskaintza zabaltzen ari zela eta, euskara teknikariak eta udalak erabaki zuten musika euskaraz erakusteko mintegiak antolatzea, eskolako irakasleak laguntzeko. «Gehiengoa orain dela gutxi hasi gara euskararekin, eta laguntza
|
behar
genuen hizkuntza teknikoarekin», azaldu du Fermin Goñi musika eskolako zuzendari eta txistu irakasleak. Zailtasunak, izan ere, ez dira gutxi.
|
|
|
Politika guzti hau proiektu ezberdinekin norabidetu nahi dute; eskolako ereduen eztabaida eta" XXI. mendekoa" izan omen
|
behar
duen hizkuntza politika berri baten eztabaida (Euskara21en izenpean) abiatu ditu azkenaldian, urtea bukatzerako dena prest izan eta datorren martxoko hauteskundeei begira. 30 urtetan egindako akatsak eta euskararen zapalkuntza ez onartzeaz gain, euskara eta gaztelania abiapuntu berean jarri dituzte eleaniztasunera urratsa egiteko orduan.
|
|
|
Horrekin lotuta, ez dugu zerbait ahaztu behar: irakasleak ikaslearen hizkuntza ez jakiteak esan nahi du ez dakiela zein zailtasun aurkituko dituen umeak hizkuntza (k) berria (k) ikasteko prozesuan (hitz egiten duen eta ikasi
|
behar
duen hizkuntzaren egituren artean dauden desberdintasunak direla, haien artean dagoen distantzia fonetikoa dela...).
|
|
|
Argi dago, gainera, euskara ez dela asko entzuten haiek bizi diren auzo askotako kaleetan eta, beraz, ez dute hautematen erabat beharrezko moduan. Horri gehitu behar zaio txikiak ez diren umeen eskolatze prozesua nahiko zaila dela berez; hamar urte baino gehiagoko ume baten ibilbidea eskolan bada konplexua, eta are gehiago bertan ikasi
|
behar
dituen hizkuntzak bi baldin badira eta ez bat soilik. Gainera, familia askorentzat garrantzitsua umea eskolara eramatea da eta ez daukate ereduen edo beste aukeren kontzientzia argirik.
|
|
2009
|
|
|
Pedagogia eremuan, eskolari etekin handiagoa ateratzeko, Europako Erreferentzi Markoa hartzeaz gain, metodologiak barne hartu
|
beharra
du hizkuntzaren ikaskuntza elkarrekintzan oinarritzea honek erabilpena bultzatzen duelako bai ekintza bidean eta bai harremanetan. Eskolak ezin du bete hizkuntzaren lekua sozializazio prozesuetan beharrezkoa da euskara gaitasuna lortzeaz gain euskara gizarte bizitzarekin lotzea.
|
|
|
irakaskuntza elebiduna gai al da bere kabuz hizkuntza jakin bat ordezkatzeko prozesua leheneratzeko? Eskolak garrantzi handia du ezagutzaren garapenean; horrez gain, erakunde horrek eragin handia du ikasleek garatu
|
behar
duten hizkuntza jokabidean ere. Hori guztia hala izanik ere, familiak eta gizarteko beste hainbat sektorek ere izugarrizko ardura dute hizkuntza horrek galdutako eremuak berreskuratzeko orduan.
|
|
|
• Prozedurak: HKS osoaren eskuliburua eta 3 prozedura nagusi landu genituen, horien bidez langileek eguneroko jardueran kontuan izan
|
behar
dituzten hizkuntza irizpideak jasota daude. Prozedura nagusi horiek sortzeko, Hizkuntza Politika Sailburuordetzak Lanhitz programaren baitan sortutako Erreferentzia Marko Estandarra — EME— hartu genuen oinarri.
|
|
|
Sarritan neuk sortu
|
behar
ditut hizkuntzak lehendik daudenek asetzen ez nautenak idatzitako letra bakoitza hegaka eta astitro pausatzeanloreen petaloetan loreen petaloetan loreen petaloetan
|
|
|
Horrela bihurtzen dira aberats portua duten herriak. Geografia horretaz baliatuz, eta babes handiena
|
behar
duten hizkuntza gutxituak eta haien idazleak aterpetzeko, 35 metro koadroko etxea atondu dute moilari begira Pasai Donibanen (Gipuzkoa): Hugoenea Idazlearen Etxea.
|
|
|
Katalanak izan
|
behar
du hizkuntza komuna, gizarte kohesiorako
|
|
|
Gizartearen inplikazioa behar da. Eskolak bermatu
|
behar
duena hizkuntzaren ezagutza da; gero dator erabilera. Ez da eskola gizartea aldatzen duena; gizarteak aldatzen du eskola.
|
|
|
Noski, katalanak izan
|
behar
duelako hizkuntza komuna, harremanetarako eta gizarte kohesiorako. Eta horrek ez du esan nahi beste hizkuntzak baztertzen direnik.
|
|
|
Sutan dagoen ontzi bat izango da jitoan eta noraezean dabilena. Horrela bada, hemen duzu zergatik hobetu
|
behar
dugun hizkuntza.
|
|
|
Horregatik gaude guztiz urrun, ezinago urrun," euskaraz eta kitto, Euskal Herrian gaude-eta" edo en castellano y punto, porque (también) el castellano es nuestro y todos nos entendemos bezalako ikusmoldeetatik. Nekez bultza daiteke gaztelaniak baino askozaz ere gehiago euskarak (irauteko tokia aurkituko badu)
|
behar
duen hizkuntza pluraltasuna, gaztelania edo frantsesa hizkuntza arrotzak direla esaten badugu eta Euskal Herrian mendez mende herritarren borondatearen kontra inposatutakoak direla uste badugu. Baina hizkuntza pluraltasuna eta elkarbizitza ez dira indartzen, ezta ere, euskarari gibela bihurtuz, onenean ere, aurkako jarrera esplizitu bidez ez denean, alegia?, euskara museo batean babestu daitekeen moduko ondare arkeologiko bat bailitzan onartuz, hazkuntza eta biziraupena berma diezazkiokeen bitarteko bakarra, erabilera, alegia?
|
|
|
Hizkuntza helburuak finkatzerakoan, bistan da lehentasuna izan
|
behar
dutela hizkuntza ofizialek, eta, beraz, gaitasun maila apalagoa aurreikusi behar dela hirugarren hizkuntzarentzat eta, kasua balitz, are apalagoa laugarrenarentzat. Egoera soziolinguistikoa tarteko, babes eta bultzada handiena, euskarak behar du, hizkuntza aukeratzeko eskubidearekin batera aipatu dugun obligazio saihetsezina beteko bada, hots, euskara" erabiltzeko adina ezagutzeko" obligazioa.
|
|
|
Horregatik, asko egin dezakete enpresek bi hizkuntza dituen eta egiazki elebiduna izan nahi duen gizartean elebitasuna indartsu heda dadin. Eta, nolanahi ere, arrazoizkoa dirudi pentsatzeak interes publiko eta unibertsalekoak diren zerbitzuak eskaintzen dituzten enpresa pribatuek eginbehar batzuk izan
|
behar
dituztela hizkuntza aniztasuna garatzeko lanetan, gizartearen balio nagusietariko bat baita hori.
|
|
|
Hala diote bazter guztietako adituek, besteak beste Fishmanek (ikus Fishman, 1991). Eman diezaiogun, beraz, behar beste garrantzia hezkuntzari, ez beza inork bere ahalmena gutxietsi, baina aldi berean nahitaez erlatibizatu
|
behar
dugu hizkuntza indarberritzeko prozesuetan duen eragina, baita euskararenenean ere?, askok uste baino mugatuagoa baita eragin hori.
|
|
|
Demokrazia linguistikoaren bidean aurrera egiteko, ezinbestekoa da zubigintza. Bi hizkuntzaren jabe den gizarteak hizkuntza bizikidetzaren perspektiban kudeatu
|
behar
du hizkuntza pluraltasuna. Hizkuntza bakoitzaren defentsa mutur banatan gotortuta, batak besteari bizkar emanda eta testuinguru plural horretan normala ez dena, elebakartasuna?
|
|
|
Hizkuntza politikak bateratzailea izan behar du, gizartearen kohesioari eragin behar dio. Gizarte demokratikoa eratu nahi dugunez gero, gizartearen adostasunean oinarritu
|
behar
dugu hizkuntza politika. Euskaltzaleok gai izan behar dugu, euskara dela eta, herritarren atxikimendua etengabe elikatzen eta sendotzen.
|
|
|
Atal honen hasierara aldatu ditugun Mitxelenaren hitzak burutik kendu ezinik ibili ohi gara hizkuntza politikaz dihardugunean: " Euskarak bere tokia aurkitu
|
behar
du hizkuntzen artean". Hain dira aproposak esku artean dugun langintzaren jomuga egoki finkatzeko!
|
|
|
Euskal gizartea gero eta elebidunagoa da, eta, ororen gainetik, gizartearen zerbitzura egotea dagokion administrazioak lehena izan
|
behar
du hizkuntza errealitate horretara egokitzen. Administrazioaren bezero ez ezik jabe ere badira herritarrak.
|
|
|
Izan ere, euskal hiztunon atxikimendua baldin bada euskararen indarberritzearen giltzarria, darabilgun hizkuntzaren malgutasuna, egokitasuna, aberastasuna, jariakortasuna, adierazkortasuna dira atxikimendu horrek ezinbestekoa duen erosotasunaren muina. Estandar ezberdinetarako etengabean trebatu eta egokituriko euskara da XXI. mende hasiera honetako euskal hiztunok
|
behar
dugun hizkuntza. Erabilera formaletarako nahiz ez formaletarako hizkuntza arin malgua.
|
|
|
Europa Batuaren identitateak bateratzailea izan du, nahitaez, identitate ugarien bateratzailea, inola ez identitate ezberdinen suntsitzailea. Alde horretatik begiratuta, Europa batuaren eraikuntzak arreta berezia jarri
|
behar
du hizkuntza pluraltasunaren sustapenean, kontuan hartuz hizkuntza bat galtzeak edo ahultzeak europar identitatearen puska bat galtzea edo ahultzea ekarriko duela beti.
|
|
|
Kontua ez baita ezer zokoratzea, guztientzako lekua egitea baizik. Kenketentzako lekurik gabea
|
behar
du hizkuntzen etxeak, batuketetarako baino ez da hizkuntzen etxe handia.
|
|
|
Hori ez ezik, katalana, galegoa eta euskara ofizialak diren lurraldeetan azken hamarkadotan garatu diren hizkuntza politiketan aurkitu dezakete argitasunik franko, beren argi ilun guztiak barne, eraginkorrak izan baitira. Eta, jakina, Hizkuntzen Euroituna bera izan daiteke Espainiako Gobernuak eta gainerako erakunde zentralek nahitaez berehala
|
behar
duten hizkuntza politika propio horren bide erakusle. Estatuko erakunde zentralen obligazioa baita herritarrei aitorturiko hizkuntza eskubideak errespetatzea, hizkuntza legeriak eragindako obligazioak betetzea eta kohesio sozialerako hain onuragarria den hizkuntza pluraltasuna sustatzea, hartarako, esan dugunez, pedagogia sozial eraginkorra eginez, hain justu ere Hizkuntzen Euroitunaren zazpigarren artikuluan ezarritakoa gizarteratzeko:
|
|
|
dekretuaren ondorio miresgarrietan, ezta ofizialkidetasun nahiz ofizialtasunezko aitorpenetan ere. Gure herriak herri artean bere tokia behar duen bezala, hizkuntzak ere berea aurkitu
|
behar
du hizkuntza artean: handikeriazko menturarik gabe, iraupena eta hazkuntza segurtatzeko behar adinako tokia.
|
|
|
Mundua zuri ala beltz izatera eta mundutarrak adiskide ala etsai dikotomiaren arabera sailkatzera mugatzen dituen ikusmoldea da hori. Herritarrei desabantailak baino ez dakarzkien hizkuntzak aginteak debekatu eta esetsitakoak baino ez dira, haiek erabiltzeagatik zigorra jasan
|
behar
baitute hizkuntza haietako hiztunek, eta hori bada, bai, abantailarik eza ez ezik desabantaila garbia ere. Bistakoa da, ordea, ez dela horretaz ari Savater, besteak beste hizkuntza zapalketa esplizituaren adibidea eta hiztun erkidego bati akabera indarrez ematearena delako hori.
|
|
|
garamatzan ikusmoldea da. Bizi arnasa hartzeko izaki bizidunok nahitaezkoa dugu airea; bada, modu berberean
|
behar
dute hizkuntzek erabilera, ezinbesteko oxigenoa dutelako. Eta hizkuntza bat erabilia izango bada ez da nahikoa debekatua eta esetsia ez izatea, ez da nahikoa baimendua eta onartua izatea, horiez gainera, herritarrek/ hiztunek balioztatua eta estimatua izan behar du.
|
|
|
Esan dugunez, komunikaziorako erabiliak diren neurrian bakarrik bizirauten dute hizkuntzek, hiztunen ezpainetan tokia egiten zaien heinean baino ez dira existitzen, eta hizkuntzen arteko hierarkizazioak (hizkuntza nagusia eta bigarren mailakoa, balioduna eta baliogabea...) bazterrean utzi
|
behar
ditugu hizkuntza aniztasunaren eta bizikidetzaren mesedean. Izan ere, hizkuntzen indarra eta nagusitasuna edo mendekotasuna ez baita hizkuntzena, hiztun erkidegoena baizik.
|
|
|
gertatzen den hizkuntza galerak, ordea, ez gaitu oraindik ere behar beste mugiarazten. Sentsibilitate ekologikoa
|
behar
dugu hizkuntza aniztasunaren kontuetan ere. Merezi du lehenago egin dugun galdera bat gogora ekartzea puntu honetan:
|
|
|
" Horra, bada, zergatik hobetu
|
behar
duzuen hizkuntza. Ez zaitezte arbitrarioak izan hitzekin.
|
|
|
Beharrezko kontzeptua, ezin da ukatu, baina errealitatea faltsutzen digu subjektu askeak. Subjektu ekintzaile soilarekin geratu
|
behar
dugu hizkuntzaren erabilpen txarretik libratu nahi badugu, beraz. Eta etikan bezala, gauza bera gertatzen zaigu estetikan.
|
|
2010
|
|
|
" Ezin fida daiteke (…) dekretuaren ondorio miresgarrietan, ezta ofizialkidetasun nahiz ofizialtasunezko aitorpenetan ere. Gure herriak herri artean bere tokia behar duen bezala, hizkuntzak ere berea aurkitu
|
behar
du hizkuntza artean: handikeriazko menturarik gabe, iraupena eta hazkuntza segurtatzeko behar adinako tokia.
|
|
|
Umeek erregistroen erabilera kontziente eta esplizitu hori egitea, gure aburuz, hizkuntzaren bizitasunaren adierazle bat da. Umeak hizkuntza jakin batez oso ongi jabetu
|
behar
du hizkuntza jakin horren aukerak baliatzeko. aurpegiaren espresioaren aldaketa barne. Marka gramatikal baten erabilera kontziente batez —" maltzurkeria" eta guzti— ari gara, 3 urteko haur baten kasuan.
|
|
|
Umeek erregistroen erabilera kontziente eta esplizitu hori egitea, gure aburuz, hizkuntzaren bizitasunaren adierazle bat da. Umeak hizkuntza jakin batez oso ongi jabetu
|
behar
du hizkuntza jakin horren aukerak baliatzeko; hizkuntzaz maila horretan jabetu ahal izateko esposizioak handia izan behar du, eta hizkuntza intentsitate handiz jaso behar du, etengabe, eta iturri askotatik. Hizkuntzan zenbat eta trebeago eta osatuago, orduan eta errazago jostatuko da harekin pertsona, logikoa den moduan.
|
|
|
Beraz, unibertsitateak berak ere sinetsi
|
behar
luke hizkuntza aniztasuna ez dela arazo bat, mundu guztiarentzako aberastasun bat baizik. (Aureli Argem�, 2004). ❚
|
|
|
Mapa horretan argi ikusten da materia horiek non kokatuko diren. Baina nahikoa al dira bi materia ikasleek haien gaurko ikasle eta etorkizuneko irakasle profiletarako
|
behar
dituzten hizkuntza konpetentzia guztiak garatzeko. Nahikoa al dira lortu nahi ditugun kalitate estandar
|
|
|
Marraztutako testuinguru berri honetan kokatu
|
behar
dugu hizkuntza kudeaketaren nazioartekotzea, onartuz estetikaren kultura langileak eta erakunde guztiak ere bustitzen ari dela. Marko honetan aukera berriak sortzen ari dira, eta sortuko dira zalantzarik gabe, hizkuntzak baitira aproposak esperientzi berriak, sentsazio berriak eta bizigarriak langileei gerturatzeko edo bideratzeko.
|
|
|
3 eraBileraren Korapiloa nolanahi ere, erabilerak ematen digu hizkuntza baten bizi indarraren berri zuzena. euskara ez da salbuespen bat. osasuntsu ibiliko bada, hiztunak
|
behar
ditu hizkuntzak, ez salbatzaileak. hizkuntza bat erabilia izango bada, ezinbestekoa da neurri batean bederen" ezagutzea", baina ez da nahikoa; gainera, ezagutzen den hizkuntza erabiltzeko aukerak behar dira, baina hori ere ez da nahikoa; erabiltzeko aukerak edukita ere," erabili nahi" izan behar baita, eta erabiltzeko" aukera egin"(" aukera egin" diot, eusk... batetik, hamarkada hauetan euskararen ezagutza ez ezik erabilera ere handitu egin da; bestetik, gaur egun elebidun direnek ez dute duela hamabost urte elebidun zirenek baino gehiago erabiltzen euskara; hirugarrenik, erabileraren gehikuntza ez da neurri berekoa izan adin multzo eta eremu guztietan; eta, laugarrenik, ingurune soziolinguistikoak eta etxeko lehen hizkuntzak zuzenean eragiten dute elebidunen hizkuntza hautuan, hots, euskararen erabileran. garbi esanda, beraz, erabilera ere hazi egin da, baina erabileraren hazkundea ezagutzaren gehikuntzari zor zaio, ez elebidunek lehen baino gehiago erabiltzeari; elebidunek, izan ere, kasu batzuetan gehiago eta beste batzuetan gutxiago erabiltzen dute, nahiz eta oro har erabilera aukera gehiago izan eskura. erabileran eragiten duten faktoreen artean, hauek nabarmendu ohi dituzte adituek:
|
|
|
Europako Batasuneko gutxiengoen talde linguistikoak hobeki ezagutzearren, Batzordeak azterketa bat egiteko agindu zuen, EuroMoSAiC. ziren hizkuntzen statusaren adierazle eta ezaugarri horiek besterik ez zuten eragiten ondorio juridikorik. deklarazioak sailkapen horrekin hautsi eta horien gaineko ezaugarri bat erabili zuen: ...ira bereizi. gainera, elkarren osagarri dira hizkuntza komunitate baten barnean garatzen baitira, taldeak, eta aldi berean, komunitate horren barnean norbanakoak erabiltzen du hizkuntza eta hartaz baliatzen da. horrela, bada, norbanakoen hizkuntza eskubideak ezin dira gauzatu komunitate eta hizkuntza talde guztien eskubideak errespetatzen ez badira. aipatutako berrikuntza horietaz gain, nabarmendu
|
behar
dugu hizkuntza eskubideen deklarazio unibertsala eskubideetan oinarritzen den dokumentua dela, eta beraz, ez dituela derrigortasuna, debekuak edota beharrak ezartzen. egungo argazKia
|
|
|
inflexio puntua nahitaezkoa da hizkuntza politiketan. Aldaketa hori eman beharraren arrazoiak ere azaldu ditu Petriatik; lehenik, bederatzigarrenez esan
|
behar
dugu hizkuntza eskubideak lurralde guztietan eta administrazio guztiek urratzen dituztela. Bigarrenik, euskal hiztunen kontzientziari erreferentzia egin dio Behatokiko zuzendariak:
|
|
|
Derrigorrezko eskola-aldia amaitzean (demagun, 16 urterekin), EAEko ikasle guztiek euskaraz eta gaztelaniaz hitz egiten, irakurtzen eta idazten jakin behar dute: parez pareko elebidun izan
|
behar
dute hizkuntza ofizial bietan. Hori da EEN legeak, eta harrez gerozkoek, diotena.
|
|
|
Eta joan den mendean, Koldo Mitxelena maisu handiak munduan leku bat eskatu zuen euskararentzat eta euskal kulturarentzat [19]: " Gure herriak herri artean bere tokia behar duen bezala, hizkuntzak ere berea aurkitu
|
behar
du hizkuntza artean: handikeriazko menturarik gabe, iraupena eta hazkuntza segurtatzeko behar adinako tokia.
|
|
|
Autore anitzek azpimarratu duen moduan, hizkuntza plangintzaren oinarrian hautua dago. Hautatzeko aukera edo beharrak egon
|
behar
du hizkuntza plangintza bat abiatzeko. Aukeratzekorik ez badago, ez dago plangintza egiterik, arazoa ez da planteatu ere egiten.
|
|
|
Hizkuntzaren pedagogian eragina duten zientzien artean, jarraian, hizkuntzaren psikologia eta hizkuntzaren psikopedagogia kontsideratuko ditugu, zeinek, egiaz, hizkuntza bera eta horrekin loturiko hezkuntza kontuak ikuspuntu psikologikotik aztertzen dituzten. ..." giza izakien gaitasun eta portaera naturalen errepertorioen parte delako" eta, baita ere," horiei bere ingurunearekin erlazionatzeko eta jarduteko modu partikularrak ahalbidetzen dizkielako" 204 Giza portaera, bestela esanda, linguistikoa izateagatik ezaugarritzen da —gizakia berez hiztuna den bezala—, eta, horrexegatik, psikologiak ere ezinbestean behatu eta ikertu
|
behar
du hizkuntza bere dimentsio pragmatiko eta funtzionalean. Horrela, bada," psikolinguistikak", Bufimannen hitzetan," diziplinarteko ikerketa esparru bat osatzen du", non —neurolinguistika, ezagueraren teoria edota soziolinguistika aintzat hartuz—" hizkuntz ekoizpen, ulermen eta jabekuntza prozesuak aztertzen diren" 205 Kontua da, Titonek dioen bezala, hizkuntz didaktikak prozesu horiek ondo ezagutu behar dituela —" irakasteko ereduak", finean," ikasteko ereduetara moldatzen dira" — eta, horregatik," hizkuntzen ikas eta irakas arazoak bereziki ikuspuntu psikolinguistikotik kontsideratu behar dituela" 206 Zentzu horretan, interesgarria da ikustea" hizkuntzaren psikopedagogiak", egun," izaera holistikoa duten jardueren beharra aldarrikatzen duela", horiei esker —honela Arnau—" posible delarik hizkuntzaren aspektu ezberdinak integratzea" 207 Honako puntuak izango dira atal honetan jorratuko ditugunak:
|
|
|
Wittgenstein (1958) da lehenik aipatuko duguna, hain zuzen, bere" hizkuntza joko" eta" bizitza forma" kontzeptuek —beroriek hizketa ekintzen adierazle diren heinean— hizkuntzaren ikuspuntu pragmatikoa abian jartzen dutelako: " Hizkuntzak eta berarekin loturiko ekintzek osatzen duten multzoari", honela gure autorea," hizkuntza joko deituko diot", beti ere" espresio horrek agerian utzi
|
behar
duelarik hizkuntza hitz egitea, egiaz, jarduera edo bizitza forma baten parte dela" 51 Kontua da, bada," hizkuntza eta errealitatea" ez direla bi fenomeno paralelo —Agustinek uste zuen bezala52—, eta, hortik abiatuz, Wittgensteinek kontzeptu horiek erabiltzen dituela, labur esanda, hizkuntza fenomenoaren berezko dimentsio dinamikoa eta soziala agerian jartzeko.... Finean," hizkuntza jokoa" eta" bizitza forma", honela Camps, jarduera linguistikoaren" metafora egokiak" dira, hain zuzen," jokoa beti arau batzuen arabera gauzatzen delako" eta" jokatu ahal izateko —arauak ezagutzeaz gain— nola jokatzen den ere jakin behar delako" 53 Baina Wittgensteinek ez ditu biak —arauen ezagutza eta jokatzea bera— maila berean ikusten, baizik eta —Humboldtek aspaldi bezala— lehentasuna ematen dio bigarrenari.
|
|
|
antropologiatik diharduen etnografia linguistikoa eta hizkuntzalaritzatik ari den linguistika etnografikoa, ezberdintasunak ezberdintasun, bat datoz hizkuntzak eta kulturak elkarreraginean aztertzerakoan. Hizkuntzak berak ahalbidetzen du kultura —hura ez da horren emaitza hutsa—, eta, zentzu horretan, giza aniztasunari erreparatzen dioten diziplina horiek nahitaez aztertu
|
behar
dituzte hizkuntzak kulturetan eta kulturak hizkuntzetan. Kontua da, bada, horrek guztiak fenomeno historiko natural bezala agertzen zaizkigun" hizkuntz komunitateez" hitz egitera garamatzala, horiek osatzen dutelarik egiaz giza aniztasunaren beraren errealitatea.
|