|
2000
|
|
|
Fernando Barrena Txalapartako arduradunak liburuaren aurkezpenean esan zuenez, belaunaldi baten islada da liburua, orain 40 urte inguru dituen belaunaldiarena, hain justu. Autobiografikotik asko ei
|
duen
nobela hau, komentua, sexu grina, militantzia abertzalea, erbestea eta ekintza armatuaren inguruan hezurmamitua izan da, eta egileak, polemikoa izan daitekeela aurreratu zuen. (Jakin 101)
|
|
|
Udaberria bera, esan dezagun: urtaro estetikoa bera?, erabakiaren kezkakdominatzen
|
du
nobelan (hautua, txiripa, etab.). Aukeramenean datza gizonaren izana.Baina paradoxa bat dago: ni naizen libertateak eskatzen du, neuk aukeratzea.
|
|
2001
|
|
|
Protagonistaren saio hauen eta Beckett-en Malone meurt (1951) nobelan Malonek egiten dituenen artean badago paralelismorik. Jakina da azterkizun
|
dugun
nobelaren intertesturik aipatu bagenu irlandarraren nobela hau litzatekeela egokiena.
|
|
|
Era berean, ARGIA
|
dugu
nobelan zehar denborarekin lotuta azaltzen zaigun sinboloa. Pertsonaia hizkuntzaz balia ezin daitekeen bezala, ARGIA ere ez du lagungarri denboraren iragaiteaz jabetzeko.
|
|
|
Bukatu baino lehen, gure saioaren hasierara itzuli nahiko genuke. , azterketa honetan azterkizun
|
genuen
nobela trinkoaren iruzkin partziala besterik ez dugu egin. Aipatzeke geratu diren alderdiak onartuz, honelako nobela baten irakurketak iradoki ditzakeen irakurketa anitzen artean gure iritzirako nobela honetan pisu handiena duen alderdia azaltzen saiatu gara:
|
|
|
Bukatzeko, esan dezagun, euskal literaturaren irakurleek eta bereziki nobelazaleek, Hamaika pauso rekin aukera ederra
|
dutela
nobela bat irakurriz berriro gozatzeko. Eta oraingoan ere, Saizarbitoriaren eskutik.
|
|
|
Saio honi jarri diogun izenburuan adierazten denez, mundua erromantizatzeko modu hori begiradan (lehenengo hiru nobeletan) eta oroimenean (azkenengo bietan) oinarritu da, eta hauexek izan dira, jarraian zehaztuko ditugun testu estrategiekin batera, poetika desberdinak testuratzeko egileak eskura izan dituen abiapuntuak. Has gaitezen, hortaz, azterkizun
|
ditugun
nobelek eragin dizkiguten irakurketak azaltzen, egileari eta bere garaiari buruzko hainbat datu eman ondoren.
|
|
|
Baina kasu honetan" dibertitu", hots, ongi pasatzea, irakurketaren plazer estetikoak guregan sortzen duen egoerari dagokio. Gustukoak
|
zituen
nobelekin etxeko lekurik ezkutu eta egokienean, komunean, gordetzen zen Proust gaztearen modura, geu ere, R. Barthesek behiala hain ongi iradoki zuen irakurketa plazerra sentitzen ahalegindu gara, hau da, fetitxetik abiatzen den plazerra sentitzera.
|
|
|
Jesus Mª Lasagabaster kritikariak 1991ko artikulu interesgarrian dioen bezala, azterkizun
|
dugun
nobela honek azken 20 urte hauetan idatzi diren beste zenbait nobelarekin batera, hala nola, Txillardegiren Haizeaz bestaldetik (1979), edo Joan Mari Irigoienen Poliedroaren hostoak (1982), edo, zaharragoa izan arren, hausturazko jarrera bera erakusten duen Patri Urkizuren Sekulorum Sekulotan (1975) nobelarekin, transgresioaren esperientzia bera azaltzen du. Dena dela, esan dezagun, horietaz gain, esperimentazio giro berean sartzen direla Koldo Izagirreren Zergatik bai (1977) eta Luis Haramburu Altunaren Zera...
|
|
|
Kontatzen direnak idazlearen buruan bakarrik gertatu badira ere, kontatutakoak gerta zitezkeen historiaren eremuetan. Goncourt anaietako batek oso ondolaburbildu
|
zuen
nobelaren eta historiaren arteko desberdintasuna:
|
|
|
Ezin dezakegu gehiago esan. Lehen urratsetan erakutsi digu Loidik, argi eta garbi,
|
baduela
nobelarako dohain berezia, horretarako jaioa dela. Inon ikasi ez duena badakiela esan dugu, eta gehiago ere esango genuke:
|
|
|
Ezagunegia, aukeran. Gerran gertatutakoek eta ikasitakoek arrasto handia utziko dute bere baitan eta, hein batean," Putzu" karlismotik nola urrunduko den
|
dugu
nobelaren gai nagusietako bat; Euskal Herria rekiko maitasuna da harengan tinko iraungo duen gauza bakarrenetakoa. Alde horretatik, azken Karlistadan parte hartuko zukeen nolabaiteko aurrenazionalista baten bilakaera pertsonala renistorioa kontatzen zaigu.
|
|
2002
|
|
|
Euskalgintza Elkarlanean Fundazioak ematen duen Joseba Jaka literatur beka irabazi zuen Koldo Izagirrek 1999an «Agirre zaharraren kartzelaldi berriak» izenburua
|
zuen
nobelarekin, eta hain zuzen ere idazlan horren laugarren edizioa oinarri harturik idazle berak egindako gaztelerazko bertsioa da orain Ttarttalo argitaletxeak eskaintzen duen «Nuevas prisiones del viejo Agirre» hau. Jatorrizkoan bezala, Agirre zaharra espetxeko horma artean aurkituko dugu, euskal preso gaztez eta funtzionarioz ingururaturik.
|
|
|
Hori onartuz, esan dezakegu ildo subjektibo hori Txillardegiren eleberriekin hasi zela eta hortik abiatuta iritsi dela, gero, pertsonaiaren psikologian gehiago sakontzen saiatzen diren obretara edo forma zein irakurketa aldetik genero poetikoaren antza
|
duten
nobeletara, hau da, eleberri poematiko (ik. G. Sobejano) edo liriko (ik.
|
|
|
Letras españolas 1987, Castalia, 1988, 203). Amaitzeko, aipatu nahi
|
genuke
nobelan agertzen den narrazio bat, ondoren gaztetxoentzat liburu bikain bihurtu zena: Bakarneren gaztelua (1986).
|
|
|
Baina pertsonaia gehienak izaki ustelak dira (Aita Santu poloniarra, antikomunista sutsua eta marihuanazalea), eta Ama Birjina oso sexya, eliztar bat baino gehiagorentzat, eta horrek polemika sortzen du. Nolanahi ere, uste
|
dugu
nobelaren haria alde batera utzita, ideologia behin eta berriz adierazian egiten duela porrot nobelak hein batean, behin eta berriz errepikatzen diren autore inplizituaren iritzi ideologiko, politiko edo moralek desoreka handia eragiten baitute ideologiaren eta literaturaren arteko balantzan.
|
|
2003
|
|
|
Idazle eleberrigile gisa azaldu zinen euskal literaturaren plazara «Itzalaren baitan» eleberriarekin. Ia 500 orrialde
|
dituen
nobela mardula. Testu moderno eta eleberri magikotzat joa...
|
|
|
Hasieran, nobela beltzaren bilbe edo trama paralelo bat gauzatzeko aukera ikusi nuen, nobela poliziakoetan badaude beti aukera horiek, krimen perfektuaren kontakizuna gauzatzea helburu
|
dute
nobela hauek. Krimen perfektuari buruzko nobela asko idatzi da eta politak dira.
|
|
|
Elaberri hau hasikinetan zela, aurrekoarekin gertatu zitzaion antzeko bigarren estropezu bat suertatu zitzaion idazleari. Eginbidean
|
zuen
nobelaren lehen kapitulu biak Eusko Jaurlaritzako bekadeialdi batera bialdu zituen, non epai-mahaiak erabaki zuen beka F. Krutwig-i ematea. Erabaki horrek asko nahigabetu zuen gure biografiatua eta, bere euskarazko literaturgintzari berak uste zuen estimaziorik ematen ez zitzaiola ta, bidean zeukan elaberri luzeori gaztelaniaz garatzea erabaki zuen.
|
|
|
Ez zuan gertatu baina gerta zitekean. Horixe
|
duk
nobelaren egitekoa, existentzia batek dituen aukerak arakatzea. Zuek errealitatea aztertu nahi duzue eta gertatua argitu.
|
|
|
Lehergailu batek eztanda egin ondoren bezala, denak ezkutatu egin zirela ematen zuen. Handik egun batzuetara, iragarpenon oihartzuna galtzen hasia zegoenean, Ramon Saizarbitoriaren gutuna agertu zen egunkarian, oso kexu, berak hainbat neke eta sufrikarioren bidez eraikitako pertsonaiak igarleak une batean zirriborratu zituelako eta bukatzeko zorian
|
zuen
nobela inprentara igorri ordez sutara bota edo ez zalantzan zegoela jakinaraziz. Koldo Izagirrek eta Atxagak ere hitz egiten dute azkenik, igarleak bete betean asmatu duela aitortuz, urte berrirako iragarri zituen nobela horietan lanean ari direla jakinaraziz eta sormen askatasunaren aurka egindako erasoaren kontra epaitegira joko dutela abisu emanez.
|
|
|
Elkarrengandik aparte geundenean ez ginen gaizki konpontzen. Nire alargun bizitzaz galdetuko zidan eta esku artean
|
zuen
nobelaz xehetasunak eskatuko nizkion nik. Bere beroki zaharraren barruko poltsikotik paper batzuk atera eta irakurri egingo zizkidan beharbada orduan, eta nik ondo zeudela, ez zeudela batere gaizki esango nion.
|
|
|
Abereen psikologiari buruzko bere saioetan argitasun eta ordena gehiago zegoela uste zuen behintzat. Seguru zegoen azaleko distira baizik ez
|
duen
nobela horren atzean adimen kamustu bat ezkutatzen dela. Ikasketetan ere ez baitzen sekula nabarmendu.
|
|
|
Gero eta gehiago, hain sarri irakurri ohi
|
dituen
nobeletako pertsonaien antz handia daukala iruditzen zaio. Berrogei urtez gorako pertsonaia tipikoa baino ez da, bizitzaren harietan harrapatuta, azken finean.
|
|
2004
|
|
|
Kontatzeko modu diferenteak dira, sintaxia bera ere, zaharrek hitz egiten duten era eta gazteen hitz egiteko era oso diferenteak baitira. Horiek denak jasotzen saiatu nintzen lan honetan, hiru urte pasa
|
nituen
nobela idazten, eta uste dut itzultze aldetik begiratuta estilistikoki nahiko nobela zaila atera zitzaidala. Ni neu ez nintzateke ausartuko behintzat hau itzultzera.
|
|
|
Ez ahaztu bestalde, unibertsitatean ikasten zituenak bere kreazio lanetara eramaten ahalegintzen zela orduan Mikel Zarate. Hala ere, Jon Kortazarrek dioenez, ba ei
|
zuen
nobela honek argitaratu gabeko aurreko bat. Mikel Zarate apustuzale
|
|
|
Egungo literatur kritikaren esparrutik ostera bakan bat eginaz, Xabier Kaltzakortak, Atxagaren Obabakoak liburuaz idatzi zuen ikerketan (Idatz & Mintz 18, 1989), Amor Coutok garandutako geografia mitikoen zerrenda horri Juan Beneten Regiónekoa gehitzen dio. Ferrínengana gatozelarik, Andres Urrutiak paraturiko euskal itzulpena
|
duen
nobela honek bestenaz (Tagen Atarako itzulera, 2000), laster hariak ekarriko digun Xabier Kintanaren Ukronia ipuinera garamatza Amor Coutoren eskutik: " Como outros espazos ficticios situados á marxe das convencións realistas, Tagen Ata, configúrase como un mundo ucrónico,...".
|
|
2005
|
|
|
Pentsatu nuen izan zitekeela eleberri baten mamia. Bazuen Euskal Herriarekin lotura, eta aldi berean
|
bazituen
nobela beltzaren osagai guziak.
|
|
|
Aski da liburu batean gertakari segida bat agertzea: hortxe
|
duzu
nobela.
|
|
2006
|
|
|
Lapurdiko erresistentzia gaitzat
|
duen
nobela
|
|
|
Ezustekoak eta zirrara dira nobelaren ezaugarri nagusiak. Anek ikertzen duen misterioak bere erroak iraganean dituen arren, ez
|
nuke
nobela historikotzat sailkatuko, argumentua gaur egun gertatzen baita.
|
|
|
Bufanda azpian ezkutatu nituen hotzikarak eta semaforoan zain nengoela erabaki nuen jaka berria erosi behar nuela. Eta horrekin batera, negu luze hark amaigabea zirudiela, hiri hartan lekurik ez nuela, inoiz ez
|
dudala
nobelarik bukatuko eta abar eta abar, ad nauseam. Nire betiko pentsamenduak astelehen goiz uzkurretan.
|
|
|
–Bai, hobe
|
duk
nobela hori idazten segitzea.
|
|
|
Behin, liburu denda itxian idazten aurkitu nuenekoa gogoan, lantzen ari zen liburuaz galdetu nion. Asko poztu zuen nire galderak, eta nik, aldiz, ezuste handia hartu nuen bere erantzunarekin, eskuartean
|
zuena
nobela bat zela esan baitzidan. Idatziak eta argitaratuak zituela hainbat ipuin eta kontakizun labur, baina nobelarik ez.
|
|
|
Hor bazka zitekeen ederto, baina, hau da gure tragedia, poliki poliki, ETAren pisua gero eta astunagoa bihurtu zitzaion, gero eta jasanezinagoa. Erantzun bat eman nahirik Gizona bere bakardadean idatzi zuen lehenengo eta, ildo berean sakonduz, Soinujolearen semea, aldi berean ETAren historiaren laburpena eta epaia izan nahi
|
duen
nobela behin betikoa. Eta hortxe agortu zen.
|
|
|
Errealismo magikoaren eragin handia
|
du
nobela honek, eta zer esanik ez, Gabriel Garda Marquez en Cien años de soledad eleberriarena. Gure Martzelinak Ursula gogoratzen digu.
|
|
|
Rosa. Rosa
|
dugu
nobela honetako protagonista (Todorov 1972). Nobelan zehar azaltzen diren gizonezko guztiak Rosaz maiteminduko dira.
|
|
|
Ireneri. Irene
|
dugu
nobela honetako protagonista, Irene ez da ohiko emakume bat. Helen Jones-ek, 2003an EHUk antolatutako udako ikastaroetan, Atxagaren nobelagintzako ahots politikoak aztertzerakoan ondo adierazi zuen bezala, Irene ez da ohiko emakumea, amari eta ohiko emakumeei sorbalda eman die Irenek.
|
|
|
Literatura hurbila, ukigarria, erreala, itsusia, usaindu daitekeena egin nahi dut. Testu ezabatuak
|
dituen
nobela da, zatarra. Orain arte gehiegi idatzi dugu idazleontzat.
|
|
2007
|
|
|
Baina autobiografiatik gutxi
|
du
nobela honek, ez?
|
|
|
Gazte literaturako joera eskatologikoa
|
du
nobelak, gag ak, nahita erabilitako joerak dira. Hamalau urteko gazte bati interesatzen zitzaiona kontuan hartu dut, eta halaber, hogeita hamar urteko batentzat interesgarria dena.
|
|
|
Itxurarik gabeko folletin gogaikarria iruditu zitzaion. Ez zen Hollywoodekin fio, eta berriz irakurri nahi
|
zuen
nobela. Erranaldi bakarra gustatu zitzaion antza, eta buruan zeraman gorderik, baina zaharrak ahoa zabaldu aitzin, Migel menturatu zitzaion:
|
|
2008
|
|
|
Lamina baten istoriotik abiatuta laminen inguruko istorioak, hain zuzen. Eta helburu horri erantzunez eskaini digu Juan Kruz Igerabidek Amilami protagonista nagusia
|
duen
nobela hau.
|
|
|
Uribek ere lortu duela sentitzen du. Idatzi nahi
|
zuen
nobela idatzi duelakoan dago. –Egin dudana egiteko gauza ez izateko beldur nintzen, bide labur edo errazagoa hartu eta harekin etsi ote nuen.
|
|
|
Paul Austerrek nobela berria argitaratu zuen irailean eta oraingoan, Oskar Aranaren euskarazko itzulpena, ingeleseko jatorrizkoa aurkeztu eta hurrengo egunean kaleratu zen, euskal itzulpengintzaren beste aurrerapauso baten erakusgarri. Gizona ilunpean izenburua
|
duen
nobela irakurri ostean, ordea, Auster idazle miretsiaren ibilbidean aurrerapauso bat baino, liburu hau beste zerbait dela iruditu zait.
|
|
|
Hausnarketa horiek bi iturburu nagusi dituzte: batetik, Ondarroako eta bere familiako istorioak daude; bestetik, idatzi nahi
|
duen
nobelaren inguruko kontuak.
|
|
|
Euskal Literaturaren izaera" berezia" k (beste adjektibo batzuk ez erabiltzearren) bideratu du Bernardo Atxagaren baitan modernitate osoa eta postmodernitatearekiko jauzia (baldin badago) biltzea. Atxagak Obabakoak argitaratzen zuenean, ez zuen nobela bat argitaratu baizik eta nobela hautsi bat, edo beste modu batera esanda, batasun narratiboa deseginik
|
duen
nobela bat.
|
|
|
Tesi nobela esaten zaio autorearen tesi bat frogatu nahi
|
duen
nobelari, eta tesi nobelak errealismoarekin loturik agertzen zaizkigu gehienetan. Zer tesi frogatu nahi digu hemen Atxagak?
|
|
2009
|
|
|
Uda honetan, aspalditik leitu gura
|
zuen
nobela bat hartu du: Jaroslav Hasek en Xveik soldadu onaren menturak.
|
|
|
Ezin sinetsizkoa egiten zaio: nola izango du balio bera egileak bukatu ez
|
zuen
nobela batek, azken puntua behar bezala idatzi diotenaren aldean?
|
|
|
Disoluzio diskretuagoak, bikarbonatuarenak: dena irensteko moduko digestio aparatua
|
duen
nobelak poesia murtxika dezan utzi, eta lantzean behin perlaren bat ahaztuta laga han eta hemen, balearen (nobelaren) sabelean, gure idazki «ez poetikoan» poesia apur bat, garai batean gau bakarreko maitaleek zure etxeko ohepean uzten zizuten belarritako ahaztu horren pareko perla bat: badaezpada, damututa ere, atzera bueltatzeko aitzakia bat izan zezaten.
|
|
|
Hala, Mary Annxarmatzekomoduhobeagorikaurkitzen ezbaitu, elgar rekinafaltzendutenjatetxeanDavid ek onartzendueskusoinua jotzea, esku soinuahirugarrenmundu kulturalarenpartedelafrogatzen duenbestesinbo logardenaizanik?. Bestelaesanda, hobedaegileexotikogisanerdigunean iza teanazioartekoliteratursistematikdesagertzeabaino.Atxaga kederkierraten
|
duen bezala
nobelaren pasarte batean: «Ez da probintziarik metropolirik gabe».Probintziakmetropoliarenbegiradabeharduexistitzeko.
|
|
|
Uste
|
dut
nobela bat edo idatzi duzula. Estimatuko nizuke kontatuko bazenit hamarlerrotan zertaz den eta zergatik jarri diozun izenburu hori.
|
|
|
II. Mundu Gerran zehar osatutako Vichy-ren gobernuaren menpeko Frantzian kokatu izan ditu Modianok maiz bere nobelak La Place de l' Étoile, La Ronde de nuit eta Les Boulevards de ceinture k osatzen duten trilogia ka su, Frantziako historiaren une lotsagarri eta mingarrienetakoan, beraz. Udaberri alua n garai hori zeharka baino ez da azaltzen, baina, nolanahi ere, XX. mende erdiko Europako sarraskiek II. Mundu Gerra, Holokaustoa... eta beren ondorioek presentzia handia
|
dute
nobela honetan.
|
|
|
Laburbilduz, nobelak adiskidantza horren nondik norakoak azaltzen dizkigu. Autofikzio kutsua
|
duen
nobela da osasun motiboengatik diot batik bat, autofikzioaren fobiko, alergiko eta eszeptikoek kontuan izan dezaten, narratzailea Modiano bera delako aztarnak uzten baitzaizkigu aldian behin. Idazle izan nahi duen narratzaileak Idazlaria deitzen dio Jansenek, larruzko hiru maletatan bilduak dauden Jansenen argazkiak kronologikoki ordenatzeko egitasmoari ekiten dio, eta inbentario hori egiteko lanetan igarotzen ditu egunak atelierrean.
|
|
|
Izan ere, pasarte bakoitzeko protagonistak eta bertan kontatutako gertakariak literatur eskuz zirriborratzen ditu kontu egin nola erabiltzen dituen dialogoak, eta emaitza kazetaritza eta literaturaren arteko hibridoa da. Ezagun da idazleak
|
zuen
nobela beltzetarako zaletasuna gogoan izan nobela beltzak euskaraz idazten aitzindarietakoa izan zela, eta hala, kronika hauek nobela beltzetako pasarteak dirudite maiz, edo mikroipuinon beltzak, nahiago baduzue. Ildo honetan, aipagarria da, orobat, kriminalaren ekintzak bere iraganean ulertzeko duen joera, esplikazio psikoanalitikoa edo ematekoa, beti saiatzen dela hiltzaile edo dena delakoaren haurtzaroko balizko jazoera erabakigarriren bat bilatzen.
|
|
|
Euskaraz, berriki, eleberri bateko pertsonaia bihurtu da: Aritz Gorrotxategiren Axola ez
|
duenean
nobelan (Alberdania) ageri da XX. mendean gaztelaniaz idatzitako literatura modernizatzen lagundu zuen egilea.
|
|
|
–Nire liburuak gaixotasun psikikoa daukan pertsona baten burmuinaren antza du?, azaldu du egitura deskribatzean. Phineasen kontakizunaren erdian itxuraz loturarik ez
|
duen
nobela poliziako bat hasten da, Londresen gertaturiko hilketa bat argitu nahiko duena. –Irakurleak bukaeran ulertuko du guztia?.
|
|
|
Aritz Gorrotxategiri irakurri nion egunkarian Axola ez
|
duenean
nobela berriari buruz, protagonista nagusia emakumea izatea erabaki zuela senarra galtzean ia heldulekurik gabe geldituko zen pertsonaia sentibera behar zuelako, momentu hauskorra bakarrik bizitzen ari dena. Horregatik sortu zuen Irene pertsonaia.
|
|
2010
|
|
|
Egun, 80 urtetik gora dituztela, Maria haietako bik elkarrekin topo egin eta elkarrekin bizitzen jartzen dira; hirugarren Mariaren bila joatea erabakiko dute gero. Adin handiko emakumeak izanagatik, egitasmoak eta ilusioak
|
dituzte
nobelako emakumeek, ez dira iraganari kateatuta bizi.
|
|
|
Bai, bai, hobe
|
duzu
nobela bat idaztea, martxa honetan ipuina bihurtuko baita extra literario.
|
|
|
Egiten dituen erreferentzia batzuk ezin dira ulertu ez bada inguru erdaldun konkretuetan, eta egiten dituen euskara+ erdara eraikuntza batzuk desegokiak ikusten ditut. Agian edizio lana falta
|
du
nobela honek. Orain beste aldea.
|
|
|
MARK Twainek
|
badu
nobela bat, sekula irakurri ez badut ere betidanik gogoan izan dudana: Printzea eta eskalea.
|
|
2011
|
|
|
Uxueri Kontxu Odriozolarena ipiniko diogu eta Sarasola baboari, Marino Lejarretarena. Hala, ia osatua
|
dugu
nobelaren bizkarrezurra. Kontua borobiltzeko zer edo zer falta zaigu oraindik, beste pertsonaia gatz eta piperdunen bat edo.
|
|
|
–Nire liburu bat duzu etxean. Alaitzek gogo handia
|
du
nobela hori irakurtzeko. Ingelesez ikasten du eskolan, eta dagoeneko nik baino hobeki irakurtzen du.
|
|
|
Goitizen horiei eusten die Urretabizkaiak kontakizun osoan zehar, nahita eutsi ere. Hain zuzen, goitizen horiek harreman estua
|
dute
nobelak aztertzen duen gaietako batekin, hots, tradizioarekin. Txurik liburuaren hasieran aipatzen duen bezala, goitizenak jartzearena joera zabaldua da herrian.
|
|
|
Mea culpa eleberriaren gaineko iritzia eman nahiko nuke nik ere. Estik eta Kepak aipatu dituztenen haritik, esan beharra
|
dut
nobelak ez nauela erabat konbentzitu, alde formaletik ikusi dizkiodala herren batzu batzuk. Besteren gainetik, bi:
|
|
|
Azkenekoa da, beharbada, ezagunena gure artean baina, atsotitzak dioen moduan," kutxa zaharrak liburu bikainez beteta egon omen dira beti", tamalez. Ehun atal
|
ditu
nobelak, bi mila orrialdetik gora, laurehun bat pertsonaia, baina pasarte bakarrean bilduta dago iruzkin honen arrazoia.
|
|
2012
|
|
|
Antropologia ikasketetan emakumearen eta psikiatriaren inguruan idatzitako tesinaren ikerketak bultzatuta hasi zen eleberria idazten. Oinarri zientifikoa
|
du
nobelak, baina baita osagai autobiografikoak ere: «Nire birramonaren benetako bizipenetan oinarritu dut Vera pertsonaia.
|
|
|
. Protagonista asko
|
ditu
nobelak. Oso korala da?
|
|
|
Buruz zekizkien joan den mendeko galai abestiak, eta ahapeka abesten zituen bere jostorratzari eragiten zion bitarrean. Istorioak kontatzen zituen, berriak ekartzen zituen, hirian zure mandatuak egiten zizkizun eta, ezkutuka betiere, bere mantalaren poltsikoan
|
zuen
nobelaren bat lagatzen zien handiei, eta atsotxo gajoak berak ere kapitulu luzeak irensten zituen bere laneko hutsarteetan. Amodioak, amoranteak eta maitaleak besterik ez zen han, dama pertsekutatuak areto bakartietan zorabioz erortzen, zaltzainak ostatu guztietan hiltzen, zaldiak orrialde guztietan lehertzen, baso ilunak, bihotz larridurak, zin egiteak, negar zotinak, malkoak eta musuak, ilargi argitan txalupatxoak, baso txikietan urretxindorrak, eta gizasemeak lehoia bezain ausartak, bildotsa bezain eztiak, izaten ez den bezain bertutetsuak, beti txukun plantatuak, eta zerraldontziei bezala negarra zerienak.
|
|
|
Hau erakusleak aurretik datorren, nobela? hitzari egin diezaioke erreferentzia edo eskuartean
|
duen
nobelari; hau da, izate fisikoari94.
|
|
|
Maiztua zegoen, askotan irakurri den liburu baten itxura osoa zeukan. Etxean
|
banuen
nobela beraren beste ale bat, eta hala ere, ez dakit zergatik, zabaldu egin nuen.
|
|
|
Idazleak oso gogoan zeukan Kunderaren aholkua, nobela batek lehen lerroetatik harrapatu behar du irakurlea?, baina ez zekien nola eta zein hitzekin hasi kutsu autobiografiko handia izan behar
|
zuen
nobela berria.
|
|
|
Lehenengoa, dokumentazio lanetan gehiegi aritu izanagatik gertaturikoa. Gustave Flaubert idazle bikainak
|
badu
nobela historiko bat (Salammbo), zeina Kartagon gertatzen den gerra punikoen garaian, hots, kartagoar eta erromatarren aurkako liskarren garaian. Dokumentazio lan bikaina egin nahian Flaubert Tunisiara joan zen eta han kaktusak ikusi zituen.
|
|
2013
|
|
|
Beste batzuentzat, aldiz, ipuin liburua. Liburuan bertan, esku artean
|
duena
nobela bat dela esaten zaio irakurleari. Seguru al zinen hasieratik nobela bat idazten ari zinela?
|
|
|
Horrelako pertsonaia bat beti aprobetxatzen duzu zure ideia eta kezka batzuk islatzeko. Dena den, nik uste
|
dut
nobela baten barruan inoren ideologia edo ikuspegia ez dela, azken batean, pertsonaia bakar batekin ematen, pertsonaia denen bidez baizik. Eta pertsonaia guztiek dute zerbait norberarengandik, baina baita ikusi edo ezagututako kontuetatik ere, asmatutakoetatik?
|
|
|
Calpurniari naturaren azterketa baino ez zaio interesatzen, aitonari eta Darwini esker. Abacus en arduradunaren arabera, gazte klasikorik onenen lurrinarekin espiritu bizigarria
|
duen
nobela zirraragarria. 10 urtetik aurrera.
|
|
2014
|
|
|
Zure aita errefuxiatua izan zen, zuretik asko al
|
du
nobelako istorioak. Biografia kutsua al du?
|
|
|
Joseba Sarrionandiaren hitzak dira, eta ematen dute pistaren bat jakiteko Mary Shelleyren nobela nola egin den ezagun. Askok ez
|
du
nobela irakurri, baina gehienok ezagutzen dugu istorioa; beldurrezko nobela da, zientzialari ero bati eta berak sortutako izakiari buruzkoa. Akaso horretan dago testuaren erakargarritasun nagusia, baina istorio izugarri bat baino gehiago da Frankenstein. Iñigo Errastik ekarri du euskarara, eta itzulpenak ez du tatxarik:
|
|
|
Genero indarkeria horrela kudeatuko litzateke, oro har, eta honela kudeatzen daaztergai
|
ditugun
nobeletan:
|
|
|
La muette de Portici k XVII. mendeko Napoliko iraultza bat eszenaratzen du; Roberto deabrua k Erdi Aroko legenden mundua lantzen du, arrakasta
|
zuten
nobelek arrunta bilakatu zuten gai hura (Burger en edo Goetheren balada germaniarren oihartzun lausotua besterik ez ziren), Hoffmannek boladan jarri zuen mundu fantastikoarekin nahastuta, lehenago Weberrek zabaldu zuen Der Freischtitz ekin, 1834ko frantsesezko Basoetako Robin moldaketarekin. Judutarra operan Konstantzako kontzilioaz jarduten zen; Hugonoteak operan Frantziako erlijioen gerrak lantzen ziren.
|
|
2015
|
|
|
Lasagabasterrek" benetako nobela" eskatzen duenean," euskal izpiritua
|
duen
nobela bat" eskatzen ari da, euskaraz idatziz bakarrik lortuko ez dena. Horregatik, baitaere, muzin egiten dio, kosta egiten zaio" herri tradizioa" ez den beste edozein tradizio aipatzea (mistiko kastellanoak Lauaxeta influentziatu zutela, adibidez) hori egitea euskal izpiritua kolokan jartzea bait litzateke (bere ustez, noski).
|
|
|
idazle handien nobela ezagunak, abentura liburuak... Nik ez
|
dut
nobelarik ez abenturarik nahi, ordea; izan dut nik nobela bat baino gehiago idazteko beste abentura. Irribarre lelo batekin erantzungo diot, ez luke ulertuko eta nik behar dudana konprenitzea dela, bizitzaren esangura konprenitu behar dudala, eta, horretarako, hitzen esanahia ezinbesteko dudala.
|
|
|
Era berean, indarkeria politikoarekin lotutako historia garaikideko zenbait une eta gertakari erreal fikziorako abiapuntutzat hartu dituzte idazle euskaldunek, hainbatetan gertaera bereziki traumatikoak eta imajinario eta memoria kolektiboan lekurik
|
badutenak
nobelara eramanez. Canoren Twist dateke adibiderik argiena, Lasa eta Zabalaren tortura eta hilketak baitaude eleberriaren abiapuntuan, baina, 2015ean argitaratutako Katixa Agirreren Atertu arte itxaron nobelak ere, esaterako, Madrilgo 2004ko martxoaren 11ko atentatuak edo Gasteizko 1976ko martxoaren 3ko gertaerak fikziora daramatza, bigarren plano batean.
|
|
|
Gatazkari buruzko literatura polemikaeta gatazka iturri izan da luzaroan, eta, horregatik beharbada, indarkeria politikoa hizpide
|
duten
nobela ugaritan idazketaren ekintza bera esplizitu egitera jo dute euskal idazleek, metafikziora, alegia. Aurkitutako eskuizkribuaren eta nobelaren barruko nobelaren teknikak idazlea kontatutako narraziotik urruntzeko eta errealitatearekiko distantzia markatzeko eta aldi berean kontakizuna sinesgarri egiteko bitartekoa dirudi Mea culpa n.
|
|
|
Ezin argigarriagoa iruditu zitzaidan. Dena dela, Consuelo Bergesen bertsioan ondoko hasiera
|
du
nobelak:
|
|
|
—Orduan, zuk honekin guztiarekin egin nahi
|
duzuna
nobela bat da?
|
|
2016
|
|
|
Galdera horren erantzuna da haizean dabilena, eta bidaiaren kronika idatzizkoa nahiz ilustratua egiten duen koadernoan aurkitu du irakurleak. Bidaia abiatzen lagunduko dion kideak etxerako bidea hartzeak eragingo dion bakardadeak, ilargipean gaua egin beharrak eta beste hainbat kezka ere izango ditu Tomasek lagun; baita abenturara batuko zaion «txakur ziztrin, hezur huts» bat ere.Bidaia horren kronika da eguneroko itxura
|
duen
nobelak jaso duena. Idazkerak berak, liburuaren azal gogorrak nahiz orri eta orri artean ugariak diren ilustrazioek egin dute ezohiko liburua, Zubizarretaren esanetan.
|
|
|
Beste gauza askoren artean, garai ezberdinetako oroitzapenen bitartez pertsona baten bizitza berreraikitzeko ahalegina dago esku artean
|
duzun
nobelan. Horregatik egituratu dut puzzle baten eran.
|
|
|
Ez
|
du
nobela bat abiarazteko balioko, baina badaezpada apuntatu egin dut Bohumil Hrabalek kontatzen duen pasadizo hau, bere bi pertsonaiek leku bat merezi dutelako nire gizajoen katalogoan.
|
|
|
masturbazioaz ari gara, ez hitza eta ez ekintza ez baitira liburuetan usu agertu ohi, are gutxiago emakumezkoena, istorio pornografikoa ez bada behintzat; gure hau ezin esan pornografikoa denik, ez da erotikoa izatera ere iristen, banaketa horiek kontzientzia txurien eskrupuluak lasaitzeko baizik ez diren arren; ez da erotikoa baina ez dugu isilduko zer ari den egiten Alsina bainuan, urteek eta praktika jarraituak ematen dituzten lasaitasun, trebezia eta segurtasunarekin, bere gorputzean barrena elektrizitate txinpartak piztuz estreina eta baretasun uhinak hedatuz hurrena, uretan txaplasta uhinak eragin dituen orgasmoaren ondoren. Gizonekiko beldurra, masturbazioaren babesera jotzea, lehen ia ezer ez genekien eta orain berriz ia gehiegi eta guzti emakume honen bizitzaz, are alderdi intimoenez ere; orain baten batek eska liezaguke mamu horietan sakontzeko, beste sexuarekiko harreman zuzenerako zailtasun horretan aztarrika jarraitzeko, baina liburu erotikoa ez den bezala ez
|
dugu
nobela psikologikoa egin nahi ere; hortaz, arazoaren aipamen hutsarekin konformatu behar, baldin eta arazo deitzerik badago, izan liteke aukera pertsonala ere, nork bere bizimodua nahi duen eran antolatzeko askatasuna behar baitu, are gehiago aukeren eta askatasunen herria omen diren Estatu Batuetan.
|
|
|
Existitu ziren pertsonaien gainean. Leonardo, Vermeer edo Joana Eroa bezala? ergelki fabulatzen
|
duten
nobelen ugaltze oportunista dela eta, gero eta pertsona gehiago aurkitu dut, batik bat gazteak, esaten dutenak irakurtzen dituztela, horrela, gainera, ikasten dudalako?, eta fikziozko lan horiek kontatzen(...) dietena goitik behera sinesten dutenak(...). Hau harrigarria da, mendeak direlako gauza biak (fikzioa eta errealitatea) bereizi zituela gizateriak; eta lehen nobela historikoak irakurtzen ziren, esan dezagun,, parentesi artean?.
|
|
|
Lorenzo Silva (Madril, 1966) idazle espainiarra da, ezagutua, batez ere, bere nobela poliziakoengatik, Bevilacqua eta Chamorro guardia zibilak protagonista
|
dituzten
nobelengatik ezagutua, batez ere.
|
|
2017
|
|
|
Ez da ez hobea, ezta okerragoa ere. Egia da ez
|
duela
nobelaren prestigio bera, baina beste aukera batzuk eskaintzen ditu. Irakurri denetik irakurtzen dut, hori bai.
|
|
|
Horregatik beharbada, ez du inondik ere ulertzen zertarako behar dudan New Yorken bizi den irakasle baten laguntza. . Zergatik ez
|
duzu
nobela normal bat idazten??, kexatzen da tarteka egiten ari naizenaren berri ematen badiot. Argitaratu ondoren, noski, ez ditu irakurtzen.
|
|
|
Horregatik beharbada, ez du inondik ere ulertzen zertarako behar dudan New Yorken bizi den irakasle baten laguntza. . Zergatik ez
|
duzu
nobela normal bat idazten??, kexatzen da tarteka egiten ari naizenaren berri ematen badiot. Argitaratu ondoren, noski, ez ditu irakurtzen.
|
|
|
Ez
|
du
nobela idatziko, baina liburuak izan zituen salbazio bide. Edo, beste era batera esanda, liburuei esker ihes egin ahal izan zuen.
|
|
|
Paradisuko bekatuaren narraziotik hasi eta edozein bortxatzaile asasinorenganaino gaur berton, beti emakumearena da gizonaren erruaren errua eta gizonaren kirtenkeria guztien probokazioaren erantzukizuna. Axularren tesi ovidiotar eder horrentzat (dialogoari jarraiki berriz Lapurdi eta Erroma klasikoa) adibidapen doi doia eta berariazkoa besterik ez da eskuartean
|
duzun
nobelaren, tesia?, tesi nobela izateko ez asmorik, ez eta formarik eduki arren momentu batean.
|
|
|
Printzipioz, prologo edo hau nobelaren aurretik joateko pentsatuta egin da: halere ez
|
du
nobela ezertan osatzeko edo burujoperik, pretentsiorik, ez du izan nahi nobela hobeto irakurtzeko ere lagungarria, nolabait hura interpretatzeko saio posibleen artean posible samar bat baino. Nobelari dagokiola, berdin berdin irakur liteke aurretik, ondotik edo batere ez.
|