|
2001
|
|
|
Baina kasu honetan" dibertitu", hots, ongi pasatzea, irakurketaren plazer estetikoak guregan sortzen duen egoerari dagokio. Gustukoak
|
zituen
nobelekin etxeko lekurik ezkutu eta egokienean, komunean, gordetzen zen Proust gaztearen modura, geu ere, R. Barthesek behiala hain ongi iradoki zuen irakurketa plazerra sentitzen ahalegindu gara, hau da, fetitxetik abiatzen den plazerra sentitzera.
|
|
2003
|
|
|
Baina bera irribarre gaizto bat ezpainetan zuela ikusten nuen, lasai, gorrotoak nonbait samina baretu, anestesiatu eta zorionarekin nahas daitekeen sentimendu bat eragiten zion. Orduan ikusi nuen, begietatik estalki bat kendu balidate bezala, gizon hura ni desagerrarazteko gai zela; are gehiago, desagerrarazteko modua eta unea ere erabakirik zituela eta, asmatzen
|
zituen
nobeletan pertsonaiak bezalaxe, aurreikuspen osoz eta ustekabean garbituko ninduela, arriskurik hartu edo eskurik zikindu gabe –esan zuen eta isildu egin zen, esan zuenaz harriturik edo, adierazi arte ez baikara askotan geure baitako pentsamenduak ulertzera iristen– Eta pistola neurekin eramatea erabaki nuen –esan zuen gero isilunea moztuz. Niri lekuz kanpo zegoen esaldi bat iruditu zitzaidan baina komisarioak berandutzen ari zen galdeketa bideratu nahi izan zuen.
|
|
|
Seguru nago gauza batzuk nire etxean uztea erabaki zuela itzulera errazagoa izan zedin. Gutxien uste nuen lekuetan topatu izan ditut geroztik behin eta berriz irakurtzen
|
zituen
nobelak, Max Frischenak esate baterako, eta nire arropa zuriarekin nahasian aurkitu izan ditut bere musuzapi ñimiñoak edo kolore desberdinetako bragak, Monikak prenda hori etengabe aldatzeko ohitura baitzuen, umorearen arabera beharbada, zuriak goizetan edo beltzak gauez ateratzen ginenean. Batzuetan, ni baino lehen altxatu eta bere egitekoetara joaten zelarik, prenda lorratz bat utzi ohi zuen pasilloan barrena.
|
|
|
Sophieren bizitza ezagutu egiten nuela iruditzen zitzaidan, haren obra ezagutzen nuelako, eta kontatuko zidanaren zati bat bederen aldez aurretik asmatu nezakeela sumatzen nuen. Gure literaturaren itsaso barean dezenteko olatuak harrotu
|
zituen
nobela bat jarri zuen kalean Igarlea izenarekin. Protagonistak, igarle bezala kontsulta pasatzen duen emakume batek, urte berriari buruzko galdeketa bati erantzunez, hiruzpalau euskal idazle handienen etorkizuneko nobelak zein izango diren iragartzen du literatura aldizkari batean, ez xehetasunekin, ez idazteko modua zehaztuz, ez datak izendatuz, baina bai gaia, trama eta pertsonaia nagusienak zein izango diren aipatuz.
|
|
|
Handik egun batzuetara, iragarpenon oihartzuna galtzen hasia zegoenean, Ramon Saizarbitoriaren gutuna agertu zen egunkarian, oso kexu, berak hainbat neke eta sufrikarioren bidez eraikitako pertsonaiak igarleak une batean zirriborratu zituelako eta bukatzeko zorian zuen nobela inprentara igorri ordez sutara bota edo ez zalantzan zegoela jakinaraziz. Koldo Izagirrek eta Atxagak ere hitz egiten dute azkenik, igarleak bete betean asmatu duela aitortuz, urte berrirako iragarri
|
zituen
nobela horietan lanean ari direla jakinaraziz eta sormen askatasunaren aurka egindako erasoaren kontra epaitegira joko dutela abisu emanez. Nobela, igarlearen kondenarekin bukatzen da, nahiz eta emakume gajoak epailearen aurrean berak ez duela errurik errepikatzen duen, errudunik egotekotan bere baitako ahotsa dela esanez, berea ez den zerbait beraz, etorkizunaren lekuko gisa aritzen zaion mintzoa, belarriak itxi arren ozenki entzuten duena eta, idazle batek berea jasaten duen bezala, zigor baten antzera eraman beharrekoa.
|
|
2006
|
|
|
Etxean jazz diskoak entzun, hamabi urterekin Alguien volo sobre el nido del cucofilmarekin txoratu eta bi horiek lotzen
|
zituen
nobela ero bat idaztea zen nireametsa. Demagun idatzi nuela nobela hori.
|
|
|
Bazekien zer zen Luisari gehien gustatzen zitzaiona. Eta sukaldean zegoen bitartean amantalaren pean ezkutatuta izaten
|
zituen
nobela erromantiko merke haiek irakurtzen ibili ez zedin, errezetak idaztera behartu zuen. Jatetxean egiten zuten plater guztien errezetak.
|
|
2008
|
|
|
Hiztegitxoak eta bokabularioak osatzeko joera era osoagoan agertu zuen 1891ko Euskal Izkindean zein 1893ko Bein da betiko kondairan. Eta hurrengo obretan ere, hala nola Euskalzale eta Ibaizabal aldizkarietako artikuluetan edo XX. mendean idatziko
|
zituen
nobeletan, zerabiltzan hitz ezohikoekin hiztegitxo eranskinak egiteko ohitura izan zuen Azkuek.
|
|
2011
|
|
|
Jakin izatera, askoz lehenago jarriko zuen martxan sistema hura. Jasotzen
|
zituen
nobeletako lehen bi folioak norbaiti grabarazi eta orijinalarekin batera grabazioa igortzea merezi zuten sasi idazleek, ohartxo batekin: " Entzun hau, benetan uste duzu zabor hau lotsarik pasatu gabe argitaratzeko modukoa dela?".
|
|
2012
|
|
|
Lago Argentino nobela idazlearen beraren bidaietan dago oinarrituta. Gorago esan dugunez, kontinentearen hegoaldea behin baino gehiagotan bisitatu zuen, eta bidaia horietan ezagututako pertsonaiak eta istorioak bildu
|
zituen
nobela honetan; horrela azaldu zuen liburuaren azal hegaletan:
|
|
|
Liburuez eta literaturaz deus ez dakit. Ez zaizkit nehoiz interesatu Janak irensten
|
zituen
nobela mardulak. Hargatik kasko zokoan biga ditut:
|
|
2018
|
|
|
Jende asko izan
|
zituen
nobela honek laguntzaile behin nobela izateko bidera atera eta lehen idatzaldia bukatu zenean. Istillaga plazako argitaletxearen bulegoetatik jende asko pasatu zen 1993 udazken negu hartan liburuaz hitz egitera, liburuaren gainean lan egitera; eta inor kanpoan uzteko beldurrak narama ez izen gehiago aipatzera, baina denen artean bat dudarik gabe aipatu beharrean nago:
|
|
|
11) eta nahiz eta Arruek nobelarekiko ezadostasuna aitortu zion, euskaraz ere beste hizkuntzetan jorratzen ziren gaiak landu behar zirela eta argitaratzeko baimen eske garaiko Turismo eta Informazioko delegatuarena joateko esan ziola, Arrueren aldetik nobela argitaratzeko eragozpenik ez zegoela esateko baimenarekin, eta horrenbestez lortu zuela orduan delegatua zen Felipe de Ugarteren onespena. Esan bezala, ordea, Zentsura Instituzioak bere mekanismoak erabili
|
zituen
nobelari onespena eman baino lehen, nahiz eta, aurrez aipatu bezala, litekeena izan aurrebaimen horrek irakurle zentsorearen ebazpenean eragin izana. Hain zuzen, eta Torrealdaik (2000) behin baino gehiagotan ziurtatu duenez, aita ponteko edo bermatzaile baimen emailearen gaia ere aski baliatu izan zen zentsura saihesteko ahaleginean; eta kasu honetan ere halaxe dirudi, Arrue euskaltzainaren laguntzaren bidez argitaratu baitzen Saizarbitoriaren lehendabiziko nobela.
|
|
2019
|
|
|
Aipatu Manual de Pintura e Caligrafía hartan jada antzematen dira Saramagoren idazkeraren ezaugarri nagusiak diren joritasuna eta perpausa bihurritzeko joera, baina oraingoz, nolabait esan, bide baten hasieran gaudela konturatzen gara, egileak bide hartan barneratu ahala erdietsiko zituen lorpenen iragarkia balitz bezala. Esan liteke 1980 urteen artean idatzi zituen nobeletan harrapatu zuela estilo horrek bere gailurra sofistikazioari eta inplizituki zeuzkan ahalbideen garapenari dagokienez; hortik aurrera idatzi
|
zituen
nobeletan, aldiz, estilo oparo eta emankor horren dekantazio moduko bat antzematen da, soiltze aldera egindako ahalegin bat, baina estilo horren nortasun agergarri funtsezkoenak galdu gabe, noski; horretan ikusten da, hogeita hamar bat urteko epean, Saramagoren idazkerak ziklo oso bat bete zuela.
|
|
|
Aipatu Manual de Pintura e Caligrafía hartan jada antzematen dira Saramagoren idazkeraren ezaugarri nagusiak diren joritasuna eta perpausa bihurritzeko joera, baina oraingoz, nolabait esan, bide baten hasieran gaudela konturatzen gara, egileak bide hartan barneratu ahala erdietsiko zituen lorpenen iragarkia balitz bezala. Esan liteke 1980 urteen artean idatzi
|
zituen
nobeletan harrapatu zuela estilo horrek bere gailurra sofistikazioari eta inplizituki zeuzkan ahalbideen garapenari dagokienez; hortik aurrera idatzi zituen nobeletan, aldiz, estilo oparo eta emankor horren dekantazio moduko bat antzematen da, soiltze aldera egindako ahalegin bat, baina estilo horren nortasun agergarri funtsezkoenak galdu gabe, noski; horretan ikusten da, hogeita hamar bat urteko...
|
|
|
Saramagoren obraren ezaugarriren bat azpimarratu bagenu, ezaugarri hori koherentzia izango litzateke. Bere bizitzaren azken hogeita hamar urteetan idatzi
|
zituen
nobelak behiala ernatu zen proiektu literario erraldoi baten fruituak izan ziren. Saramagoren nobela bakoitza autonomoa da, gainerakoekin zerikusirik ez duena, itxuraz, eta hala ere, hari fin batek elkarlotzen ditu guztiak, halako moldez non denak elkarren osagarri direla esan daitekeen, bere obrak, multzo bezala hartuta, esanahi orokorragoa eta osatuagoa erdiesteraino.
|
|
|
Karakterizaziorako tresna eraginkorra da hizkuntza Barojaren liburuetan. Idazleak nabarmen du eleaniztasuna ez zaiola arrotz, elebidunak dira bere istorio askotako pertsonaiak, geografia elebidunetan kokatu
|
zituen
nobela dezente: badaki aurpegien edo keinuen edo ibileren deskribapen ederrenek baino askoz ere gehiago konta dezakeela pertsonaien jardun, ohitura, abilezia (edo zailtasun) linguistikoak aditzera emanez.
|
|
2020
|
|
|
Irakurle amorratua bazen ere, ez zuen eleberririk irakurtzen. Ergelkeriatzat jotzen
|
zituen
nobelak: gauza serioagoak edo nahiago, hala nola dibulgazio zientifikoko liburuak eta telebista emanaldiak natur zientziei buruzkoak batik bat, entziklopediak, Principe de Viana aldizkariaren euskarazko gehigarriak, bertso paperak... eta euskal kantak.
|
|
|
Jadanik duela 40 urtetik gora egin nuen ikerlan bateko hipotesiak hartu
|
zituen
nobelako fikziorako abiapuntutzat hartu nuen.
|
|
|
emakume idazleen madarikazio mendeetakoa. Azaltzen zuen, gaiaz galdetzen ziotenean, beti gertatzen zitzaiela zerbait hasten
|
zituen
nobelei: " hausten" zitzaizkiola.
|
|
2022
|
|
|
emakume idazleen madarikazio mendeetakoa. Azaltzen zuen, gaiaz galdetzen ziotenean, beti gertatzen zitzaiela zerbait hasten
|
zituen
nobelei: " hautsi" egiten zitzaizkiola.
|
|
2023
|
|
|
Pandemia sasoian izan
|
zituen
nobelarako lehen burutazioak Zubizarretak (Ordizia, Gipuzkoa, 1964). Orduan otu zitzaion «lotaratzailearen figura», pertsona bat lo egin ezin dutenen oheetan sartu, eta «loaren banketea» itzultzen diena.
|