|
2000
|
|
|
Mendigurenek" idazle ausart baten lehen fruitu heldua" bezala definitu
|
du
nobela sarreran. Lehena izateko lan konpletoa da.
|
|
|
Udaberria bera, esan dezagun: urtaro estetikoa bera?, erabakiaren kezkakdominatzen
|
du
nobelan (hautua, txiripa, etab.). Aukeramenean datza gizonaren izana.Baina paradoxa bat dago: ni naizen libertateak eskatzen du, neuk aukeratzea.
|
|
2001
|
|
|
Arestitar gazteak, nolanahikoak izanik ere, irakurle porrokatuak omen ziren, argiak; biblioteketan ibili ohi ziren. Juan Mari Arestik ere, bigarren semea, idatzi izan
|
du
nobela bat edo beste. Abertzale mundukoak izan ez arren, Gabriel ez zebilen oso urrun abertzaleengandik:
|
|
|
Nouveau Roman-ek gutxi iraun bazuen ere, 1954 arteko epea Albères en ustez, nobelagintzaren kontzeptzio berri honek etekin izugarriak eman zituela esan behar. Merleau Ponty ren Fenomenologiaren ideiak bere eginez, gizakiok munduan" egote" hori adierazi nahiko
|
du
nobelak. Mundua ez da gauza egonkorra eta kanpotik defini dezakeguna.
|
|
|
Eta ez nobelan zehar (nahiz protagonistak asmatutako istorioetan, nahiz bere egoera deskribatzen duten paragrafoetan) denborari buruzko erreferentziarik ez dagoelako, baizik eta erreferentzia horietan behin eta berriro, obsesiboki, denbora bera aipatzen delako: kariloiak etengabeki ordu bera jotzen
|
du
nobela guztian zehar. Irtenbiderik ez duen orainaldian murgildurik dakusagu, beraz, protagonista.19
|
|
|
Horregatik, ez du gehiegi axola udari dagokion atalean gertatutakoen berri ez izatea edo epe hartan hiru hilabete baino gehiago igaro zirela jakitea. Pertsonaiak antolatzen
|
du
nobelari dagokion aurkezpen kronologikoa, berarentzat garrantzia duten pasadizoak soilik azpimarratuz. Esan beharrik ere ez dago, planteamendu hau zein urruti dagoen nobelako gertakari guztiak Jainko baten moduan antolatzen zizkigun ohiturazko nobeletako narratzaile orojakilearengandik.
|
|
|
Horregatik, ez du gehiegiaxola udari dagokion atalean gertatutakoen berri ez izatea edo epe hartan hiruhilabete baino gehiago igaro zirela jakitea. Pertsonaiak antolatzen
|
du
nobelari dagokion aurkezpen kronologikoa, berarentzat garrantzia duten pasadizoak soilikazpimarratuz. Esan beharrik ere ez dago, planteamendu hau zein urruti dagoennobelako gertakari guztiak Jainko baten moduan antolatzen zizkigun ohiturazkonobeletako narratzaile orojakilearengandik.
|
|
|
Diario Vasc o ko Felipe Juaristik (VIII), ordea, ez zuen busti nahi izan, eta Unamunoren Paz en la guerralibu ru arekiko konparaketa lainotsu batzuez gain, ezer gutxi esan du Txillardegiren azken lanari buruz (izan ere, kasik lerro gehiago eskaintzen dizkio idazle bilbotarraren nobelari Putzu ri baino...). Luis Mari Mujikak zorroztasun handiagoz epaitzen
|
du
nobela hau (Ega n, 1999/ 4, 243), bai defendatzen dituen tesi historikoei dagokienez, baipe rtsonaien eta ekintzaren bilakaera literarioari dagokionez, baina, oro har, ezin ukatu tentu handi (egi) z jokatzen duenik.
|
|
2002
|
|
|
Amatasuna da nobelaren gunea eta maiuskulaz izendatzen den Amaren jardunak harilkatzen du narrazioaren unibertso osoa. Izenburuan iradokitzen den moduan, protagonista honek koaderno gorri batean idatzitakoak bideratzen
|
du
nobelaren eduki tematiko nagusia.
|
|
|
Azken buruan, heriotzaren aurreko lazturak eta bakardade izugarriak laburbiltzen
|
du
nobelaren hari tematikoa, eta horretarako, protagonistaren drama izugarria adierazteko, heriotzaren gaineko erreferentzia intertestual eta metanarratiboz beteta dago liburua. Irakurleak hortxe aurkituko ditu, esate baterako, zenbait idazle, soziologo, filosofo edo musikariren aipuak (E.
|
|
|
Emaztea leial izan ez zaiola jabetzen delarik, antsietateak hartzen
|
du
nobelako gizonezko protagonista eta jeloskorkeriaren eldarnioan erortzen da azkenean. Maitaleen espia bihurtuta, adulterioaren frogak bilatzen saiatzen da begiradetan, keinuetan... eta xehetasun guztiz deskribatzen ditu maitaleen mugimenduak.
|
|
2003
|
|
|
mediku bezala Altzara datorren añorgatar batek lehen pertsonan kontatzen du bere esperientzia. Mediku horrek, kontsultan ezagutzen
|
du
nobelako beste protagonista.
|
|
|
Nolako harrera izan
|
du
nobela honek?
|
|
2005
|
|
|
hamalau urtetik gora izatea eta 2 eta 6 orrialde bitarteko lana osatzea martxoaren 1a bitarte. Elkar argitaletxeak argitaratuko
|
du
nobela, amaiera barne.
|
|
2006
|
|
|
Errealismo magikoaren eragin handia
|
du
nobela honek, eta zer esanik ez, Gabriel Garda Marquez en Cien años de soledad eleberriarena. Gure Martzelinak Ursula gogoratzen digu.
|
|
2007
|
|
|
Baina autobiografiatik gutxi
|
du
nobela honek, ez?
|
|
|
Gazte literaturako joera eskatologikoa
|
du
nobelak, gag ak, nahita erabilitako joerak dira. Hamalau urteko gazte bati interesatzen zitzaiona kontuan hartu dut, eta halaber, hogeita hamar urteko batentzat interesgarria dena.
|
|
2008
|
|
|
antolatu du bere negozioa Madrilgo zinemaren mundutxoan. Eta bere arrakastarik dizdiratsu eta sonatuena terrorismo abertzalea salatzen duen Libertad> izeneko filme bat ekoiztuz lortu berri
|
du
nobelaren hasieran.
|
|
|
Euskarazko eta gaztelaniazko bertsioetan kaleratu du Toti Martinez de Lezeak (Gasteiz, 1949) haur literaturako bere lehen nobela, Nur eta irlandar gnomoa (Erein). Gaztelaniaz idatzi
|
du
nobela Martinez de Lezeak, eta Rosetta testu zerbitzuetako enpresa arduratu da nobelaren euskarazko itzulpenaz.
|
|
|
Gisa guztietako esplikazioak daude gisa guztietako kontuei buruz, eta askotan loturarik ez du batak bestearekin. Kirmen Uribek (autoreak) istorio metaketaz osatu
|
du
nobela; istorioak ditu, baina ez da bakoitzarekin, orrialde gutxi batzuetatik landa, kontaketa trinko eta garatu bat osatzeko gauza. Badirudi horregatik kontatu behar dituela horrenbeste istorio; demagun, Arteta eta Bastidarenak hemen azaltzen den moduan, bederen ez diolako nobela bat idazteko aski material ematen.
|
|
|
Terra Sigillata k irakurleari ahalegin sortzaile handia eskatzen dio, hauskortasunean oinarritzen delako nobelaren diskurtso osoa. Jendarteko pertsona eta kolektiboen diskurtso hautsi, zatikatu eta barreiatuen metatzeak sortu
|
du
nobelaren diskurtsoa, eta irakurleoi dagokigu diskurtso hautsi eta hauskorren testu adabaki horiek jostea. Are gehiago, nobela honek gogoan duen balizko irakurle hori, literaturazalea ez ezik, erreferentzia historiko, politiko eta sozial zenbaiten ezagutzaile irudikatu du nobelak.
|
|
|
Jendarteko pertsona eta kolektiboen diskurtso hautsi, zatikatu eta barreiatuen metatzeak sortu du nobelaren diskurtsoa, eta irakurleoi dagokigu diskurtso hautsi eta hauskorren testu adabaki horiek jostea. Are gehiago, nobela honek gogoan duen balizko irakurle hori, literaturazalea ez ezik, erreferentzia historiko, politiko eta sozial zenbaiten ezagutzaile irudikatu
|
du
nobelak. Izan ere, erreferentzia literario, historiko, politiko eta sozial ugari zeharbidez baino ez daude aipaturik Terra Sigillata n, eta testu adabakiekin gertatu bezala, horretan ere irakurleoi dagokigu zeharbidez aipaturiko erreferentzia horien guztien jostea.
|
|
|
Diskurtso filosofikoak alderik alde zeharkatzen
|
du
nobela honen zirrikitu bakoitza. Dena dela, diskurtso filosofikoa nobela honetan konkretuki Hitzaz Mendi elkarteko kide den Edorta Orozgoitik gorpuzten du, haren ahotsean eta idatzietan biltzen dira filosofiaren inguruko aipu zuzen gehienak.
|
|
2009
|
|
|
Bernardo Atxagak Euskadi Irratian aurkeztu
|
du
nobela berria: Zazpi etxe Frantzian.
|
|
|
Izan ere, hizkuntza anitzetara itzuli dute. Mustafa Saiden istorioa azaltzen
|
du
nobelak. Sudandar gaztea Ingalaterrara joango da etorkin moduan, eta zazpi urte egongo da han, Sudanera itzuli aurretik.
|
|
2010
|
|
|
Hau da," idazteko, bizi behar da" eta" bizitzeko, idatzi behar da" formulazioen artean, lehenengoaren aldeko hautua egiten du narratzaileak. Ipar bera seinalatzen
|
du
nobelaren hasierako zita batek: " Oraindik ez zarenean zutitu bizitzeko, alferrikakoa da esertzea idazteko" (Henry David Thoreau).
|
|
|
Egiten dituen erreferentzia batzuk ezin dira ulertu ez bada inguru erdaldun konkretuetan, eta egiten dituen euskara+ erdara eraikuntza batzuk desegokiak ikusten ditut. Agian edizio lana falta
|
du
nobela honek. Orain beste aldea.
|
|
|
Bat nator, Kepa, Autokarabanaz esan duzunarekin: gisa horretako pertsonaia nagusi batek eskatzen
|
du
nobelan agertzen den idazkera hori, trakets antza, ez zuzena (korrekzioari dagokionez), baina estiloan zuzena, zikina (eta, azken hau esanda, burura etorri zait Dirty realism izendapen hura). Ezin esan, hortaz, emaitza sinesgarria ez denik.
|
|
|
Bat ama da, baina gogoratzen Kim Bassinger L.A. Confidencial en? Lehen begiratuan misoginia dirudiena emakumeen defentsa bihurtzen
|
du
nobela beltzen egile honek. Kaleratuko duen hurrengo liburua, The Hiliker Curse izenekoa, bere amaren esperientzian oinarriturik berriz, gainerako emakumeekiko dituen harremanei buruzkoa izango da.
|
|
|
CIAk itzelezko dirutzak inbertitu zituen Europan 1947tik aurrera" gerla hotz" kulturala ezkutuki antolatzeko, inperialismo berriaren estrategia militar politiko ideologiko globalaren barruan.1194 Mendebaldeko intelektual saldoa CIAren zerbitzari eta pentsionatu bihurtu zen, jakinaren gainean edo jakin gabe. Frances Stonor Saundersek idazle horien paradoxa erakusten
|
du
nobela beltz legez irakur daitekeen saiakeran: independentzia pertsonalaren diskurtsoa elikatzen zuten artean, CIAren berme ezkutuarekin ari ziren, hau da, munduan denik botere handienaren era bateko edo besteko laguntzaile bihurturik.1195
|
|
|
Eta horrek ez al
|
du
nobelaren funtzioa aldatu?
|
|
|
Beterriko Liburua aipamena irabazi aurretik ere, oso harrera ona izan
|
du
nobelak, bai kritikaren aldetik eta bai irakurleen aldetik.
|
|
2011
|
|
|
Nik, nire literaturaren bitartez, irakurleari arazo bat planteatzen diot: munduaren egoera, errealitatearen laidoa, gizakiaren suntsiketa, heriotzaren nonahikotasuna...», dio aurrez aipaturiko elkarrizketan.Komikotasunaren eta kosmikotasunaren arteko hoskidetasunetik sorturiko hitz jokoak ondo definitzen
|
du
nobela, Linazasororen hitzetan: «Nire kezka kosmiko existentzialak hemen azaltzen dira, baina, umorez, edo komikotasunez».
|
|
|
Bigarrenak, aurtengoak, Itxaso Araque izan du irabazle, Damutzen ez direnak nobela egitasmoarekin. Ezeren okerrik ez dela, urtebete barru kaleratuko
|
du
nobela hori Elkar argitaletxeak.
|
|
|
Eta zientzia alorrarentzat? Eraginik izan
|
du
Nobela irabazteak, ikerketek gora egin dute?
|
|
|
–Nire liburu bat duzu etxean. Alaitzek gogo handia
|
du
nobela hori irakurtzeko. Ingelesez ikasten du eskolan, eta dagoeneko nik baino hobeki irakurtzen du.
|
|
|
Ados nago zuekin, Aritz eta Kepa. Aranbarrik bete betean asmatu
|
du
nobelaren idazkerarekin, baita egiturarekin ere. Zamaontziak, Aritzek aipatu bezala, Mendebaldeko edozein gizartetan aurki daitezkeen gatazken (dela belaunaldi artekoak, dela lan mundukoak, dela politikoak, dela kulturalak, dela geografikoak) konplexutasunaren berri ematen digu.
|
|
2012
|
|
|
Antropologia ikasketetan emakumearen eta psikiatriaren inguruan idatzitako tesinaren ikerketak bultzatuta hasi zen eleberria idazten. Oinarri zientifikoa
|
du
nobelak, baina baita osagai autobiografikoak ere: «Nire birramonaren benetako bizipenetan oinarritu dut Vera pertsonaia.
|
|
|
Eta ez, ez da positiboa: kritikariak zorrotz jokatu
|
du
nobelarekin. Kontua da ez dela nire nobela.
|
|
|
Sona handiko idazleak argitaratzen
|
du
nobela bere izenarekin, eta kritika apartak lortzen ditu. Aditu guztiak bat datoz:
|
|
2013
|
|
|
Bere eleberriaren esanahiaz, idazteko prozesuaz eta bere bizitzaren eta pertsonaiaren gorabeheren arteko harremanaz mintzatuko da gaur idazlea bera, Zumaiako Foronda kultur etxean. Gipuzkoako kooperatiba batean lan egiten
|
du
nobelako protagonistak, eta nolabait ere, 40 urte inguruko krisiak harrapatua du. Dibortziatuta dago, eta alaba bat dauka.
|
|
|
Ez dakit lozorroa, beldurra edo ezina den, edo dena batera, baina halakoxea da egoera. Egungo gizartearen erretratu gordina egiten
|
du
nobelak, baina bada samurtasunerako tarterik ere, Lanbas eta Florindaren arteko harremanetan bereziki. Bai, bai.
|
|
|
Azken finean, prekarietateari, lan baldintza kaxkarrei eta gero eta okerrago egoteari zelofan bat jartzen diote, eta karamelua balitz bezala saltzen digute berez bat dena. Euskal sukaldaritzako izarren gehiegizko ospea eta batzuek horren inguruan muntatutako negozioa ere kritikatzen
|
du
nobelak. Gehiegikeria guztiekin azkenean nazkatu egiten zara.
|
|
2014
|
|
|
Zure aita errefuxiatua izan zen, zuretik asko al
|
du
nobelako istorioak. Biografia kutsua al du?
|
|
|
Joseba Sarrionandiaren hitzak dira, eta ematen dute pistaren bat jakiteko Mary Shelleyren nobela nola egin den ezagun. Askok ez
|
du
nobela irakurri, baina gehienok ezagutzen dugu istorioa; beldurrezko nobela da, zientzialari ero bati eta berak sortutako izakiari buruzkoa. Akaso horretan dago testuaren erakargarritasun nagusia, baina istorio izugarri bat baino gehiago da Frankenstein. Iñigo Errastik ekarri du euskarara, eta itzulpenak ez du tatxarik:
|
|
|
Beldurrezko istorio gozagarri bat baino gehiago da: Mendebaldearen historia modernoan oinarrizkoa den dialektika gorpuzten
|
du
nobelak literatur maila nabarmenarekin. Onak gara berez?
|
|
|
Meli Esteban Arestiren emazteak aitortu du, hil au rreko urteetan, idazlea bazebilela nobela bat idazteko asmoekin. Munduaren aniztasuna kontatzeko, beharbada, laburregi egin zitzaion poesia, ñabardura guztiak jaso nahiak piztuko zion apika eleberri bat idazteko grina. orhan Pamuk idazle turkiarrak esan
|
du
nobela denek badutela beren, erdigune sekretua?, eta irakur leak erdigune hori bilatzen duela orriz orri irakurtzen ari delarik. Bizitzari buruzko zeinu argi baten atzetik ibiltzea da, azkenean, irakurtzea.
|
|
2015
|
|
|
Testuaren gauza interesgarrienetako bat bidenabar esandakoa zen; Donostian geratzeko eskatzen zioten zeren" nola gogoratuko diagu bestela nobela horrek ezin duela aurtengotik pasa argitaratu gabe". Ezagun denez, gerora Sarasolak ez
|
du
nobelarik argitara eman, ez eta beste literatur lanik ere.
|
|
|
Berandu banabil ere, onartuko didazue Oñederraren Intemperieseleberriari buruz zerbait esatea. Ados nago zuen iruzkin gehienekin, denboraren joanaren garrantzia, hitzen zehaztasunari buruzko obsesioa, estilo «pertsonala» deitu diozuena... guztiak definitzen
|
du
nobela. Hasieratik harrapatu nauen eleberria dela esango nuke, aurrekoa baino narratibitate handiagokoa eta Scarpettaren estiloaz esaten denarekin bat egiten duena:
|
|
|
Ezin argigarriagoa iruditu zitzaidan. Dena dela, Consuelo Bergesen bertsioan ondoko hasiera
|
du
nobelak:
|
|
2016
|
|
|
Ez
|
du
nobela bat abiarazteko balioko, baina badaezpada apuntatu egin dut Bohumil Hrabalek kontatzen duen pasadizo hau, bere bi pertsonaiek leku bat merezi dutelako nire gizajoen katalogoan.
|
|
|
Harremana izandako eta gero hoztutako lagun bati bigarren aukera bat ematea erabakitzen
|
du
nobelako protagonista izengabeak. Bizitza eta bertatik gustatzen zaigun guztia, ardoa, musika, liburuak, solasa...?
|
|
|
–On Kixoteko lehen paragrafoan Cervantesek esaten du gaparea etxekoandre batekin, iloba batekin eta lur lanerako nahiz kalerako mutil batekin bizi zela. Cervantesek berriz aipatu dezan esperoan pasatzen
|
du
nobela osoa mutil horrek. Baina bi zatiren, ehun eta hogeita sei kapituluren eta mila orri baino gehiagoren ostean, nobela amaitu, eta lur lanerako nahiz kalerako mutil horri buruz Cervantesek ez du hitz bakar bat ere gehitzen?.
|
|
|
Aurrerago, gerra irabazi eta gero, eta jatorrizko ezaugarri hau galdu gabe bada ere, protagonistaren eta Poliziaren arteko antagonismoa pixka bat leuntzen hasten denean, gaiaren gordinak markatzen
|
du
nobelaren paisaia eta giroa: miseria ekonomikoa, boteretsuen gehiegikeria eta abusua, hipokresia, itxurakeria, sal eroskeria, adulterioa, intzestua, talde batzuen marjinazioa, arrazismoa, diru gose neurrigabea...
|
|
2017
|
|
|
" Ia ia esperimentua izan zen lehen edizio hura", Elurre Iriartek esanda dakigunez. 2015eko urtarril ilbeltzean hasi ziren eta handik hona hiru urte egin dituzte, eta, oker esateko beldurrik gabe, pisua irabazi du (H) ilbeltzak, presentzia irabazi
|
du
nobela beltzaren asteak Euskal Herrian egiten diren literatur ekitaldien barnean. " Gurea, negukoa.
|
|
|
Garai batean izan zuen handitasunaren oroitzapenarekin bizi den Mississippiko familia baten gainbehera kontatzen
|
du
nobelak. Aita, Mr Compson, gizon inteligente baina ahula da, bere nihilismoarentzako irteera alkoholean bilatzen duena.
|
|
|
Ez
|
du
nobela idatziko, baina liburuak izan zituen salbazio bide. Edo, beste era batera esanda, liburuei esker ihes egin ahal izan zuen.
|
|
|
Printzipioz, prologo edo hau nobelaren aurretik joateko pentsatuta egin da: halere ez
|
du
nobela ezertan osatzeko edo burujoperik, pretentsiorik, ez du izan nahi nobela hobeto irakurtzeko ere lagungarria, nolabait hura interpretatzeko saio posibleen artean posible samar bat baino. Nobelari dagokiola, berdin berdin irakur liteke aurretik, ondotik edo batere ez.
|
|
|
Gatsbyren mundua giro ilun batean kokatzen da, kriminalak, kontrabandistak, gaueko gizaseme biolentoak ugari direlarik bertan. Giro gogorra
|
du
nobelak: Bigarren Mundu Gerraren ondoren noir gisa ezaguna izango zen film beltzaren aitzindaria da, gangster filmak barne.
|
|
2018
|
|
|
abiatzen da kontakizuna, eta Osantza Aranguren protagonistaren nondik norakoak jarraituz ematen du Gaztelak Nafarroaren aurka ekindako gerrak Durangaldean izan zituen ondorioen berri. Gaztelako koroaren aginduetara Nafarroari eraso beharrean Nafarroako Erresuma defendatzeko borrokan aritu ziren pertsonaia batzuen berri ematen
|
du
nobelak, hainbat pertsonaia eta gertakari historikotan oinarrituta.Nobela mardula da Azeri dantza, dokumentazio lan handian oinarritzen dena, eta eleberriaren baitako istorioek orduko bizitzaren berri izateko balio dute: egoera sozioekonomikoa, ohitura eta tradizio kultural eta erlijiosoak...
|
|
|
Henri Lefevre soziologoa sartu dut eleberrian [1981 urtean egon zen sanferminetan, Mario Gabiria lankidearekin]. Hark esaten
|
du
nobelan: «Alkohol asko ikusi dut, eta liskarrik ez».
|
|
|
Nobela honek berdin premiazkoa izan
|
du
nobelarekin berarekin zerikusi zuzenik ez zuen hori guztia. Eskerrik asko, beraz, Refuqueers kuadrillari, Nagori elkarrizketa luzeengatik, Garazi Arrulari eta Maialen Berasategiri geure buruei emandako bigarren aukerengatik, irakurri/ ikusi/ entzun dudan literatura/ musika/ artearen egileei, beren egiak eskuzabal konpartitzeagatik, eta, nola ez, bidean aurkitu ditudan beste askotariko piztiei.
|
|
|
Basaurin jaioa eta hezia da, baina Arbizun bizi da.Arrutiren banda (Erein, 2017) kaleratu zenuen urtearen hasieran. Zer kontatzen
|
du
nobela honek. Asko ezin da kontatu nobela beltzetan spoilerrik egin gabe argumentua kontatzea zaila delako. Arrutiren bandan askoz gehiago oso laburra delako.
|
|
|
Baina moda gehiago da mediatikoa efektiboa baino. Jendeak pentsatzen
|
du
nobela beltza idazteagatik salduko ditugula milaka ale modan dagoelako. Modan daudenak dira horrelako jaialdiak eta asteak.
|
|
|
Harrituta begiratu dio idazleak, aditzea baitu entzumen zorrotzekoa bezain maniatikoa dela Pharos bere disko bildumarekin. Hala deskribatu
|
du
nobelan; agian berridatzi egin du pasarte hori.
|
|
2019
|
|
|
Bigarren ahotsa narratzaile estradiegetiko neutrala da, eta hirugarrena, Rosak kartzelan ezagutu duen gizarte laguntzailearen ahotsa da, Rosaren konfidentzien ondotik egindako gogoetak aditzera emanez. Jarrera etiko eta kultural argi batetik, baina era berean sentikortasun handiko bere tresneria narratiborik egokiena erabiliz eraiki
|
du
nobelaren trama, erritmo, garapen eta narratzaile aldaketa trebearen bidez. Tratu txarren inguruko hausnarketa garaikidearen lekuko da Lertxundiren eleberri hori, emakumearen ikuspuntuan ezarriz arreta modu adierazgarrian.
|
|
|
Perutzek Paul Zsolnayri 1951n idatzitako gutun batean ageri da nola antolatu zuen nobelaren egitura: . Ikusiko duzunez, egitura original samarra
|
du
nobelak. Kapitulu bakoitzak kontakizun beregaina dirudi, eta halakotzat irakurtzen da; denbora puska bat igarotzen da irakurlea ohartzen den arte aurrean zer duen:
|
|
|
frankismoaren kontrako borroka, aldarri independentista, immigrazioa eta bizikidetza, drogen eta hiesaren emaitza tragikoak... Gai horien guztien artean, maitasun istorio batek zeharkatuko
|
du
nobela, Nagore eta Luka Moretti izeneko protagonistaren artekoa, istorio ez erromantikotzat jotzen dudana, nobelaren lehen partean, behintzat. Ez erromantikoa esaten dudanean esan nahi dut idazleak harreman baten egunerokotasuna nabarmentzen duela, keinu eta jarduera txikiei lehentasuna emanez, egotea garrantzitsuena bailitzan.
|
|
2020
|
|
|
Hari horri tiraka, Etxeak eta hilobiak aurkeztean Atxagak egin zuen iragarpenaz galdetu diogu: ez
|
du
nobela gehiago idatziko, hau da azkena. " Esaten da haritzaren azpian ez dela ezer sortzen.
|
|
|
Baztan eta Bortziriak eskualdeetako hainbat emakumek 40ko hamarkadatik 70eko hamarkada bitartean bizi izan zutena azaleratu eta hein batean aitortu nahi izan du. Amatxiren bizipenak giltzarri osatu
|
du
nobela. Nafartarra eta Lapurtera nahasi ditu, Donibane Lohizunen eta Beran kokatu baitu eleberria.
|
|
|
gorpu bat agertu zen; bi hilotz zeuden hilerrian; eta zabaldu zen Ben Barka [Marokoko politikari ezkertiarra, bahitua eta eraila] eta bere idazkaria ote ziren. Horrekin lotuta, Ben Barkak lotura
|
du
nobela beltzarekin eta Afrikako deskolonizazioarekin. Igandean eginen dugun itzuliak ere lotura pixka bat badu gaiarekin.
|
|
|
Elizarik, berriz, Igartza saria jaso zuen Zendabalitz eleberri korala idazteko. Gizakien kontraesanekin eta gizartearen estereotipoekin jolas egiten
|
du
nobela laburrean. Txoperenak Ene baitan bizi da nobela laburra idatzi du, Gazteluma bekari esker.
|
|
|
Idaztea hariei tira egitea ere bada horrenbestez. Milan Kunderak esaten
|
du
nobelak ziurtasun ideologiko guztiak gezurtatzen dituela. Penelopek bezala, gauez desiruten duela bezperan teologoek, filosofoek eta itsu jakintsuek ehundu duten ehuna.
|
|
|
Bortxa ere badago, bortizkeria, Leandraren aita bortxatzailea baita. Maitasun arrastorik gabeko harreman bortitza erakusten
|
du
nobelak. Ikuspuntu honetatik begiratuta, bikoitza da nobelak aditzera ematen duen kritika soziala, argi adierazten baitu, emakumeek (eta are gutxiago neskek) ez dutela inolako babes instituzionalik, ez erakundeen aldetik, ez Justiziaren administraziotik, ezta seguritateko indar polizialetatik ere.
|
|
|
Txillardegiren lanean hiria ageri bada ere, ezin esan daiteke espazioak protagonismo bereizgarririk duenik oraindik, ez da ageriko egiten, eleberri existentzialistan protagonistaren mundu intimoak eta hausnarketa pertsonal zein filosofikoek gidatzen baitute istorioa, zinez. Horrez gain, urtaroen joanak egituratzen
|
du
nobela, parkea hiriari baino naturari atxikiz. Saizarbitoriak, ordea, hiria eleberrian integratzen du, agertokiaz haragoko interes narratiboa dauka, eta besteak beste, protagonistaren izaera eraikiz (Egunero hasten delakon protagonistaren haurdunaldia irudikatzerakoan, adibidez) edota espazioen esanahi sinbolikoen bidez (esaterako, Ehun metron Konstituzio plazak duen esangura ukaezina) bilakatzen du hiria ezinbesteko bere literaturan.
|
|
|
Protagonista, konpromiso politikoa duen pertsonaia, kausa nazionalarekin batere konpromisorik ez duen hiri batean hiltzen da, hiribururik euskaldunena izanda ere, hiritarrek euskara eta gaztelania etengabe nahasten dituzten hirian, diktadorearen oporleku izandako hirian, ekonomia turismo espainiarrean oinarritzen duen hirian. Donostiak, beraz, pisu handia hartzen
|
du
nobelan espazio urbano sinboliko gisa, iheslariaren bakardadea azpimarratu eta haren heriotzak dakarren sakrifizio ustez absurdoa adierazten baitu (Hernandez Abaitua 2008: 251).
|
|
2021
|
|
|
Gaiarekin lotuta, Rojo kritikariak dio" nobela hau diglosiatik idatzitako nobela dela, eta idazleak ez du egoera hori ezkutatzeko saiorik egiten. Are gehiago diglosia bera erabili egiten
|
du
nobela eraikitzean" (Rojo, 2008: linean).
|
|
|
Amaitzeko, gehitu
|
du
nobelan pertsonaia gehiago ere badirela, kontakizuna «zabaltzen» dutenak, eta Errenteriak (Gipuzkoa) presentzia handia duela ere bai.
|
|
|
«Egiten dituen gauzen ondorioz nahitaez ibili beharra dauka horrela», justifikatu du Arretxek. «Berak ere esaten
|
du
nobelaren pasarte batean: ' Nire bizitza etenik gabeko ihesaldi bat bihurtzen ari da.
|
|
|
1980ko hamarkadan girotuta dago, eta bideogintzaren agerpenaren ostean zinemagintzak izaniko beherakadaren hasiera kontatzen du. Epaimahaikideen iritziz, «maisutasunez» sortu
|
du
nobelako kontakizuna, «ahots narratiboari dagozkionak trebeki erabiliz, eta indar handiko deskribapenak baliatuz».
|
|
|
Bilbon abiatu
|
du
nobela, baina Euskal Herriko hainbat parajetatik barreiatu ditu pertsonaiak. «Geografia bat» sortu du bere liburuetan Olasagarrek, eta Lekunberri Aranaz ipini zion izena Nafarroa iparraldean asmatutako herriari.
|
|
|
Lagundutako ugalketa teknikak, ondorio fisikoak eta psikologikoak, bikoteetan sortzen diren arrakalak, errespeturik gabeko erditzeak, nahi gabeko abortuak eta horren doluak..., amatasunarekin lotutako gaiak landu ditu Alaine Agirrek Karena (Elkar) eleberrian, Sara Mendizabal protagonistaren ibilbideari jarraikiz. Irun Hiriko Kutxa Literatura Saria izan
|
du
nobelak.
|
|
|
Asko gustatzen zait nola okurritu zitzaion Gabriel Garcia Marquezi Crónica de una muerte anunciadaren egitura ezohikoa: misterio guztia hiltzailearen identitatean jarri beharrean, krimenaren jatorri sakonera begiratzen
|
du
nobelak eta harekin eramaten gaitu gu, biolentziaren zergatietara eta biolentzia batzuk inebitableak egiten dituen gizartearen esploraziora. Bere herriko gazte baten hilketa askoz modu arruntagoan kontatzea zen egilearen asmoa hasiera batean, baina etxean kontatu zuenean, hilketak utzitako zauria zabalik zegoela esan zion amak, haragi bizian zegoela mina, denek zekitela herrian kontu horren berri eta ez zitzaiola ideia ona iruditzen.
|
|
|
Baina nobela hori gertatzen bada, adibidez, Estatu Batuetako Alabaman, segregazioaren garaian, eta bortxatzaile horiek beltzak badira eta ni bizi naizen gizartea arrazista bada eta gizarte horretan Ku Klux Klanak beltzak hiltzen baditu eta biolentzia hori justifikatzen badut esanaz beltzak kontrolatu behar direla, beltzak biolentoak direla eta beltzak emakume zurien bortxatzaileak direla, orduan nire nobela ze nobela litzateke? Kontuan izan
|
du
nobela horrek Alabaman administrazioak babestutako erakunde bat dagoela beltzen etxeetan sartzen dena eta gizasemeak gauez eramaten dituena. Erakunde horrek beltzak aterrorizatu egiten ditu, tratu txarrak ematen dizkie, eraso eta hil egiten ditu.
|
|
|
Nobela itxura hartzen zihoan, gorputza ari zen hartzen, pitinka. Urik esaten
|
du
nobelak likidoak direla hasieran, biziak, gauzak erraz direla aldatzen, mihise bateko margoa bezala. Baina momentu batean lehortu egiten direla, idazlea konturatu gabe, bat batean liburuak berak esaten du, bukatu da, eta lehortzen hasten da, ixten, sendatzen ari den zauri bat bezala.
|
|
2022
|
|
|
Pamiela etxeak duela 35 urte egindako apustua oroitarazi du Sergio Biurrunek, eta, garatuz joan den arren, nabarmendu du komikiek beti izan dutela publiko fidel bat. " Zenbaitentzat komikiek ez diote utzi haurrentzako produktu bat izateari", onartu du Biurrunek, baina erantsi
|
du
nobela grafikoen bidetik" egile komikiek" bide berriak ireki dituztela.
|
|
|
Protagonistak ez daki ezer berarekin bizi den semeaz; ez dute komunikaziorik; eta zer da eta, ustekabean, bere buruaz beste egiten du semeak. Hainbeste banaketa eta arrakala nolabait josteko amaiera oso bitxia
|
du
nobela laburrak, baina ez naiz espoilerra izango. Inkomunikazioa du ardatz.
|
|
|
Gaztetan Parisera joan, eta giro antikolonialean murgildu zen. Gerora, hainbat urte igaro zituen Afrika mendebaldeko kostan; ondoren, AEBetan aritu zen irakasle, eta Okzitanian bizi da egun. Ezinduta dago, baina burua argi du; iazkoa
|
du
nobelarik berriena: L' évangile du nouveau monde (Mundu berriko ebanjelioa).
|
|
|
Hasieran, New Yorkera zatoz, egokitu egin behar duzu, eta iragana, neurri batean, ahaztu egiten zaizu. Baina, gero, iraganak pisua hartzen
|
du
nobelan. Zure izatea ezin duzu atzean utzi.
|
|
|
Horien artean da Jainkoaren seme, Juan Mari Mendizabalek euskarara ekarri eta Igelak argitaratu berri duena. Anjel Lertxundiren eta Joseba Agirrezabalagak ondutako azalean bilduta plazaratu
|
du
nobela argitaletxeak.
|
|
|
Azala janzteko, argitaletxeak margolan baten aldeko hautua egin eta Agirrezabalagarengana jo zuen. Artistak azaldu
|
du
nobela irakurri ahala marrazki asko eginez joan zela, «ohiko eszena batean baino gehiago liburuak zein sentsazio» sortzen zizkion pentsatuz. Azkenean, marrazkietako elementuekin collage moduko bat osatu zuen, kutsu surrealista duena eta protagonistaren bakardadea islatzen duena.
|
|
|
Giza Eskubide, Bizikidetza eta Lankidetza Idazkaritzaren literatur lehiaketara bidaltzen
|
du
nobela Carcamok. Hura irabaztean, «errelatoaren zoru komunari ekarpena» egin izana txalotzen dio epaimahaiak.
|
|
|
balitz, heldu den urrian 90 urte beteko zituen, eta ospatzeko modurik onena haren lana zabaltzen segitzea dela uste du Garazi Arrula Ruizek. Txalapartako editore ere badenak itzuli
|
du
nobela, Beirazko kanpaia izenburupean, eta Maialen Berasategi Catalan zuzentzailearekin batera aurkeztu du, Donostian —zuzentzaileen lan maiz ikusezina eskertu eta aitortu gura izan du, bidenabar, Arrulak—.
|
|
|
Maritxu Altuna txokolategilea, alarguna eta alaba baten ama, hiriko harresien barruan gelditzea eta negozioari eustea erabaki duena. Haren bidez kontatuko
|
du
nobelak herritarrek bizitako amesgaiztoa. «Gertakari ilun horretatik abiatuta, herritar zibilen bizitzetan zentratuko da idazlea».
|
|
|
Niretzat, genero nagusia, esentziala, poesia da; hitza hor sortzen da. Idazle poetak maite ditut gehien, eta, gero, ipuinlariak; horiek ere baztertu xamar daude, baina, orain, ipuingintzak garai on bat izan du gure literaturan, zirrikitu bat ireki
|
du
nobelaren itzalpean. Nik nahiko nukeena da mikroipuinlari gehiago egotea euskal literaturan.
|
|
|
«Ondoko pisuko andreak esan zidan bera apenas egoten zela etxean, eta giltzak hartzeko nahi banuen hara idaztera joan». Gaur egun, oraindik, baditu giltza horiek, eta handik idatzi
|
du
nobela berriaren parte handi bat ere. «Balkoitik begira egoten naiz, auzokoengana hurbiltzen naiz...».
|
|
|
Ez dugu arazo hori ipuinean, zeinetan soilik bizitza jarraitua iradokitzen duzun. Nobelan, sortu egin behar duzu, eta horrek azaltzen
|
du
nobela modernoekin dauzkadan liskarretako bat. Are Faulknerren Hilzorian nagoen bitartean bezalako nobela bat ere, izugarri miresten dudana, ez da nobela bat inola ere, ipuin bat da.
|
|
|
Obra literario handietako protagonistek (Anna Kareninak, Pedro Paramok, Madame Bovaryk, Zivagok...) badituzte beren liburuetan kontatzen ez diren sekretuak (idazleak berak ere ezagutzen ez dituenak), horregatik dira sinesgarriagoak: kontatzen denaren eta kontatzen ez denaren orekak bihurtzen
|
du
nobela bat obra on.
|
|
2023
|
|
|
Yasiaren iritsierak (Tania alabaren adineko umezurtzarenak, alegia) aldatu egingo
|
du
nobelaren norabidea, intriga puntu bat emanaz bukaerari. Eta familia horren patua aldatuz betiko, zeina ez dizuedan kontatuko spoilerrik ez egite aldera.
|
|
|
Langileen egoerarekiko sentikortasun handia izan zuen beti Vincentek; ildo horretatik, Frantzia iparraldeko meatzarien grebari buruzko Zolaren Germinal nobela irakurri nahi zuen eta Theori eskatu zion liburua. Frantziako iparraldeko meatzariek 1860ko hamarkadan egindako grebaren historia gogorra kontatzen
|
du
nobela horrek. 1885eko maiatzaren 11n (408) Nuenendik idatzitako gutunean Vincentek Theori esaten zion lanean gogor ari zela, Anbereseko erakusketara joateko asmoa zuelako Eindhoven go lagun batekin; erakusketa horretan lan batzuk erakutsi nahi zituela.
|