|
2000
|
|
|
eta infernuko itsasoen
|
moduan
|
|
|
eta lokatzezko hilobi baten
|
moduan
|
|
|
Kroaziar batekin harremanetan ipini ninduen. Parque Central Simon Bolivarren kontratua zeukan kroaziarrak, eta subkontratista
|
moduan
hasi nintzen pisuak papereztatzen. Subkontrata horretan 45 pisuko 8 eraikuntza neuzkan, eta pisu bakoitzak 15 apartamentu bikoitz zituen.
|
|
|
Bakarrik nengoen, loturarik gabe. Aise ibil nintekeen
|
modu
hartan.
|
|
|
Inori kontatu ez nion bidaia bat ere egin nuen, hango osaba izebei ere kontatu ez niena. Apaiz euskaldun baten bitartez egin nuen ibilaldi zoragarri hura egiteko
|
modua
; Orinocotik gora Rio Negroraino, Caño Casiquiaretik igarota. Apaiz euskaldunak egin zizkidan antolaketak:
|
|
|
Taldean bazen adineko gizon bat nire kontakizunari adi, baina isilik, txintik atera gabe. Nire haurtzaroko ibilera
|
modu
haiek kontatu ondoren, ordea, hara non esaten didan gizonak:
|
|
|
Etxetik irten eta Zudairera joan nintzen, nire arrebaren senarraren izeba baten baserrira, han baitzegoen arreba abuztuko egun batzuk pasatzen. Arrebari esana nion bidaia hura egiteko irrika nuela, baina koinatuak esaten zion ez nuela egingo, ez nintzela kapaz izango bidaia
|
modu
hari ekiteko. Gero jakin nuen arrebak eta koinatuak apustua egina zutela; errendituko nintzela koinatuak, ezta pentsatu ere arrebak.
|
|
|
Buelta etxera. Baina
|
modu
hartan itzultzea ere ez zitzaidan itxurosoa iruditu. Patuari berriro galdetzea pentsatu nuen.
|
|
|
Ekintza haren aintzan abestiak jotzen zituzten edozein herritako jaietan. Bazirudien bizi bizirik irauten zuela almirantearen azken
|
moduarekiko
pozaldiak. Eta gainerakoan ere halatsu, dena ilusioa.
|
|
|
Euskadi Ta Askatasunaren ondoan jarraitu nuen, lehen baino aktiboago nahi baduzu. Ikastaroa egin nuen beste batzuekin batera, hainbatek egina izango duten
|
moduan
Erakundearen historian. ETArekiko harremanaz eta jarduera pertsonalaz ez naiz ariko, hau ez delako horretarako lekua, eta beti daudelako isilik gorde beharrekoak.
|
|
|
Hemen ere, Euskal Herrian, autoritateak eta autoritatearen indarrak gainezkatzen ari zen gizartea.
|
Modu
horretan jaikitzen eta kaleratzen denean, indar izugarria da gizartea, geldiezina. Txakurrak eta indar publikoak inpotente ikusten dituzu, ezgauza; batez ere, autoritaterik gabe.
|
|
|
– Hemezortzi urte hauetan asko aldatu da kartzeletako egoera, bai jendearen izaera bai jende
|
modua
bera. Baina denboraren bereizketarik gabe ere, egoera oso ezberdinak aurkitzen dira espetxe batetik bestera.
|
|
|
Valentziar gazteak ez du bere burua espainiarren artekotzat. Iruditzen zait, nola dabiltzan ikusita, preso espainiar horiek badutela hemengo kartzeleroekin korporatibismo
|
moduren
bat, sentimendu komunen bat. Nazionalismoa izango da beharbada, euren nazionalismo zentzu propioa, Babel honetan.
|
|
|
bainera, barra... Lehenengo denetik egiten zidaten, txakurkeria guztiak, eta gero, tortura saio batetik besterako tartean, barra batean zintzilikatzen ninduten, bakailao baten
|
moduan
. Gogoan dut, bi zutaberen artean ipinita zegoela barra.
|
|
|
Prakak dena bustita neuzkanez, praken tintak bere eskuak tindatzeraino bihurritzen eta estutzen zidan.
|
Modu
hartan hanketatik zintzilik egotearen ondorioz, hiru urte inguruan eduki nuen erreduraren marka.
|
|
|
DGSkoa beste
|
modu
bateko tortura izan zen: psikologikoa.
|
|
|
psikologikoa. Zapladak, irainak...
|
modu
oso jarraian, era kalkulatuan. Soinean min emateko baino, nortasuna pitzatzeko asmoz egindako tortura.
|
|
|
Komedia bat! Beste inspektore bat edo halakotzat hartu nuen nik forentse
|
modu
hura. Azken aldi batez dutxarazi zidaten epailearen aurretik igaro baino lehen.
|
|
|
Bakar batzuk ikusi ditut kartzelan hiltzen, baina ez
|
modu
hartan, hain basatiki, ehizakia setiatu eta akabatzen den moduan. Gogoratzen naiz, mutil hura modu hartan ikustean, nola edo hala laguntzera jaitsi nahi izan zuela Sotero Etxandik.
|
|
|
Bakar batzuk ikusi ditut kartzelan hiltzen, baina ez modu hartan, hain basatiki, ehizakia setiatu eta akabatzen den moduan. Gogoratzen naiz, mutil hura
|
modu
hartan ikustean, nola edo hala laguntzera jaitsi nahi izan zuela Sotero Etxandik. Baina ezinezkoa zen guztiz.
|
|
|
Eta halaxe, grebaren ondoren apur bat susperturik, hasi naiz lehengusuaren gazta preziatua ateratzen, papera kentzen, eta... dena ustelduta! Jateko
|
moduan
ez behintzat. Ez zidan pena makala eman.
|
|
|
Itoko ginela etsi nuen, halakoxea zen hango kea! Ez zegoen keari ihes egiteko
|
modurik
; ziegako ohean etzan nintzen. Jendea han zebilen batera eta bestera, ahal zuen moduan.
|
|
|
Ez zegoen keari ihes egiteko modurik; ziegako ohean etzan nintzen. Jendea han zebilen batera eta bestera, ahal zuen
|
moduan
. Rekalde etortzen zitzaidan tarteka, ea zer moduz nengoen galdetzen.
|
|
|
Jendea han zebilen batera eta bestera, ahal zuen moduan. Rekalde etortzen zitzaidan tarteka, ea zer
|
moduz
nengoen galdetzen. Txarto pasatu nuen nik, eta besteak ere halatsu ibiliko ziren.
|
|
|
Liburutxo batean kontatzeko baino historia txiki gehiago emango lituzke presondegiko edozein egonaldik, eta zer esanik ez egonaldi luze batek. Etxe
|
modu
hauetan urte batzuk daramatzagunok ere harritu egiten gara denbora gehiago daramatenen historiak entzunez. Kartzelaz ezer gutxi dakigula iruditzen zaigu batzuetan, zenbait garai eta egoeratako kontuak entzutean.
|
|
|
Kartzelaz ezer gutxi dakigula iruditzen zaigu batzuetan, zenbait garai eta egoeratako kontuak entzutean. Urteekin aldatu egin dira espetxeak, eta jende
|
modua
ere aldatu egin da. Kartzeleroak dira, edo kartzeleroen jokamoldea da aldatu ez dena, kasu askotan behintzat.
|
|
|
Patioan ez dago aterperik. Eta pasillo moduko barrunbe horretan pilatuta egon duzu hainbeste jenderen artean, ezer egiteko lekurik gabe; guztiz itogarria eta deserosoa da, eserita irakurri, idatzi edo antzeko zerbait egiteko inolako
|
modurik
ez dago.
|
|
|
Antxon gazteekin ondo konpontzen dela ikusten dut. Ezin dut irudikatu herriko plazan eserita, eguzki izpi bila, jubilatu mordoskaren inguruan, penak kontatzen edo zer esanak amaituta, denbora joan zain egon ohi diren aitona aspertuen
|
moduan
. Bere izaerarekin egokiago dagoke gazteekin berriketan edo eztabaidan tabernaren batean, ikasleekin matrakan.
|
|
|
Galtzontziloak bezain jantzi beharrezkoa zen, eta da gaur ere, nire buruan txapela. Ez da kapritxo edo folklore moduan darabildan zerbait, gaur egun zenbait jaitako jendartera azaltzeko batzuek jantzi ohi duten
|
moduan
. Beharrezkoa nuen, eta instantzia hori bidali nion zuzendariari, nire txapelaren eske.
|
|
|
Herrerara iritsi nintzenerako, lagunak batzarrak egiten ari ziren egoera hari aurre egiteko
|
moduren
bat prestatu nahian. Ez zen gauza erraza, erabat setiatuta geundelako, kartzeleroak harro eta garaile ageri zirelako, itomena gainditu ezinik genbiltzalako, gose grebez izan ezik beste borroka eratan esperientziarik ez geneukalako, eta beste hainbat arrazoirengatik.
|
|
|
Bizi izan ez duenak ezin irudika lezake zein mailataraino zaizun lagungarri animo emaileen atxikimendua. Ez dago hitzekin esaterik, ez dago ezagutu ez duenari bere osotasunean adierazteko
|
modurik
.
|
|
|
Ostikoka, komuneko ateaz, ahal zenuenaz jotzen zenuen txaboloko atea, eman ahal guztian ematen. Lau moduluetako lagunak, denok ordu beretan eta batera ateak
|
modu
hartan kolpatuz, egundoko durundia eta zarata ateratzen genuen. Ziega barruan egonik eta atea jotzen ari zinela hain izugarria iruditzen ez bazitzaizun ere, kanpoan egonda, galerian edo behean, jasanezina bihurtzen zen, edozein erotzekoa.
|
|
|
Irabaztea izan zen hura, oso garrantzitsua. Esango nuke, gaur egun, hamabost urte geroago, garaipen haren etekinak dastatzen ari garela neurri batean, bai maila pertsonalean txapeo hartan parte hartu genuenon artean, baita kolektibo
|
moduan
ere. Lehenagoko Puertoko egonaldiaren ondoren, hango suntsipenaren ondoren, eta Herreran bertan aurreneko aldian geneukan egoera hura kontuan hartuta, gure indarra eta sendotasuna erakutsi genizkien txapeoez eta grebez.
|
|
|
Preso horien eta gure artean enfrentamendua sortzen saiatu zen etsaia, baina gaizki atera zitzaien jokaldia. Bortxatzaileak, salatariak eta giza-lakasta
|
modu
guztiak izaten dira kartzeleroen konfiantza dutenak, inolako duintasunik ez dutenak gehienetan; kartzeleroak ere ohartuko ziren horiekin ezin zutela euskal presoon aurkako gerrarik egin espetxeetan. Dena dela, preso sozialak gure aurka erabiltzeko saiakerak inoiz ez dituzte amaitutzat eman.
|
|
|
Erraztasunik ez zuten ematen. Bizarra kentzeko kutxillekin moldatu behar izaten nuen, ahal nuen
|
moduan
lortutako tresnatxoekin. Eskulanengatik ez dut erredentziorik izan, ezta egun bakar bat ere.
|
|
|
Familia bakoitzarentzat drama bat zen bereizketa hura, gerra berez zen dramari gehitutako beste drama bat.
|
Modu
hartan alde egindako haietako haur batzuk itzuli ziren 56an edo. Oroitzen naiz haietako batez, Gomez abizena zuena, Errenterian jaioa, Moskuko Dinamo futbol taldeko jokalaria izana.
|
|
|
Hala ere, Arroxelan bertan, lehorreratzear geundela konturatu nintzen zenbat eta zenbat ginen. Itsasontziaren tripetatik irteten zen jendea, saldo ikaragarria, xinaurrien
|
moduan
. Hustu ondoren, Ingalaterrara jarraitu zuen Habana-k.
|
|
|
Adreilu gisa erabiltzeko balio zidaten, etxetxoak eta egiteko. Edozein umek kanikak gordeko lituzkeen
|
moduan
gorde nituen. Balio handikoak ziren, geroago jakingo nuenez, etxean, Ordizian nintzela; aitak ikusi zizkidan nire terrailazko jostailuak, eta beretzat hartu zituen, lanerako, mekanikaria baitzen gure aita.
|
|
|
Etxerako buelta zetorren, beraz. Itzulera ahal zen
|
moduan
egin beharra zegoen; jada ez zegoen guretzat antolatutako trenik. Donostian bagenituen lehengusu batzuk; haiei pasa behar genien abisua, amona ekartzera joan zitezen.
|
|
|
Bentzutuak ginen, garaituak. Kamioi batera igo ginen Tortellaten; hangar handian nik ikusitako hegazkinetako bat zeraman kamioi horrek, hegoak tolestuta, eta gu ere hantxe, ahal genuen
|
moduan
egokituta. Gironara heldu ginen kamioian, plaza batera.
|
|
|
Hurrengo egunean hartu genuen trena Bartzelonan, etxerantz. Merkantzia trena zen, jendez betea, gure
|
moduan
etxera zihoan jendez betea. Ez dakit nondik norako ibiliak egin genituen trenean, nolakoak izan ziren bidaiako gorabeherak.
|
|
|
Halaxe jakinarazi zion behintzat gure aitonari. Gizon haren eraginez edo beste
|
moduren
batean, Ondarretako kartzelara eraman zuten aita. Itxuraz egoera hobeagoxera, fusilatzetik libre; nahiz eta kontu jakina den Ondarretako kartzelaren historia beltza.
|
|
|
Nire ziegako atearen alde banatan makurtuta, hura kanpotik eta ni barrutik, leihatilatxotik elkarri begira, berriketari ekin dio: ia hamabost egun daramatza bidaian; Picasentetik dator, Langraiztik bueltan; zer
|
moduz
gauden galdetu dit, nola dauden hemengo gorabeherak...
|
|
|
Gogoratzen dut, adibidez, gure aitak poltsakada bat kanika oparitu zidala, eta kanika haiek etxeko leihotik jaurti eta noraino heltzen ote ziren begira egoten nintzela. Nire ariketa
|
moduetako
bat izango zen leihotik jaurti ondoren kanika haiek biltzera joatea, ostera leihotik jaurtitzeko.
|
|
|
Zurriolako hotel batera eraman gintuzten, jende zibilaren babeserako antolatutako hotelera. Telesforo Monzon zen orduan Euskal Gobernuko Barne ministro eta berak ziharduen, besteak beste,
|
modu
horretako lekuak apailarazten. Zurriolako hotel horretatik, Kontxa pareko etxe batera pasako ginen, eta hantxe geratuko harik eta, frankistak sartzear zeudela, Donostiatik alde egin genuen arte.
|
|
|
Eskutitza idazten ari naizen lekutik antzeman dut Antxon, txapela buruan. Ez diot aurpegi osoa ikusten, baina txapelagatik ezagutu dut bera dela, eta begiratzeko
|
moduagatik
seguru asko.
|
|
|
Sasoi hartan miseria handia zegoen bazterretan, eta jendeak saldu egiten zuen etxeko josteko makina piezaren bat izorratutakoan. Konpontzeko
|
modurik
ez zuten izango; salduta, txatarratarako izanda ere, egun batzuetarako janaria erosteko adina emango zien. Gure aitak, beraz, txatarrerian erosten zituen matxuratutako makina haiek, tailerrean konpondu eta pintatu ondoren, berriro saltzeko.
|
|
|
Lantegi hartan batera eta bestera bidaltzen ninduten enkarguak egitera, eta bizikletan joan ohi nintzen. Neure kontuko enkargu
|
moduak
ere izaten bainituen nik, beti bizikletan. Inork ezer esaten ez zidanez, iruditzen zitzaidan ez zirela nire faltaz ohartzen.
|
|
|
Heriotza giroa zen Andazarratekoa. Eta hala ere, txikitan ohi nuen
|
moduan
, likarekin kardantxiloak harrapatzen ibili ohi nintzen, kardantxiloen ordez txantxangorriak harrapatu arren.
|
|
|
Tuberkulosia ugaria zen orduan. Etxeetan perretxiko antzeko bat eduki ohi zuten kristalezko ontzietan uretan ipinita; ur hori edan ohi zuten tuberkulosiaren aurkako txerto
|
moduan
. Emiliano Eizagirre doktoreak estreptomizina hartzeko aholkatu zidan.
|
|
|
Ez dut esango zenbait gunetxotan, zenbait zirkulutan nolabaiteko" konfabulazio" edo" konspirazio" girorik, ernamuin
|
moduan
izanik ere, izango ez zenik. Baina orokorrean ez zen horrelakorik sumatzen.
|
|
|
Bentzutuen sindromea eta autozentsura uste baino barrurago sartuta zeukan jendeak, eta entzun ere ez zuen egin nahi izaten politika konturik edo antzekorik. Futbola zen jendearen hizketagaia eta kezka nagusia, futbola gora eta futbola behera, nazkatzeko
|
moduan
. Hartarainokoa zen jendearen amnesia eta kontzientzien ezabaketa.
|
|
|
Eta zehaztasunik txikieneraino egongo zitzaidan patua halaxe prestatuta, nire izango zenaren ondoan esertzea egokitu baitzitzaidan, berarekin hasi bainintzen berriketan. Han eta
|
modu
zehatz horretan elkartu ginen lau bikoteetatik hiruk aldarerainoko bidea egingo genuen gerora.
|
|
|
– Abade jauna –errespetuz erantzun nion–, zuk ezkontzen ez bagaituzu, bihar bertan ezkonduen
|
moduan
bizitzen hasiko gara.
|
|
|
Juderian ibili, El Grecoren pinturak begiratu eta abar. Katedralaren azpian bi sala handi zeuden, sotano
|
moduan
; sala horietako batean elizaren harribitxi eta ondasunak zeuden, eta haien artean Ameriketan hartutako lehen hamalau kilo urreak ere bai, sagrario bihurtuta. Bigarren sala handia Inkisizioari eskainia da; eta sala honetan, besteak beste, torturatzeko erabiltzen zituzten tramankuluak daude.
|
|
|
– Kolektiboko emakumeak
|
modu
berezian zaindu behar ditugu –esaten du Antxonek– Zintzoagoak dira eskutitzak idaztean, eta gainerakoan berdin. Ikusi besterik ez dago bisitetako kabinetan emakume eta gizonezkoen proportzioa.
|
|
|
ETAren sorreraren berri Parisen irakurri eta jakin arren, ez nintzen aztoratu, kontuak oinarrian nolakoak ziren oharturik. Alabaina, oporretan Donostiara etortzen nintzenetan, sumatzen zen ETA hor zegoela, burrunba bazegoela azpian, bizirik edo bizi berria hartzen ari zena, egoera itsu eta lozorro
|
modu
batetik zerbait iratzartzen. Lehenagoko urteetan futbola eta pilota baldin baziren hizketagai, orain epai eta iritzizko solasak agertu ziren, zerbait berriaren ernamuin.
|
|
|
Buruzagitza, eraketa, ahalmena eta dena gainditu zituen gizarteak. Jakina da ikasle mugimendua sindikatu eta alderdi politikoekin elkartu zela, edo alderantziz nahi baduzu, gainera zetorkien eta uholde ikaragarriaren
|
moduan
jaikitzen ari zen indar erraldoi hura gerarazteko ziur aski, gerarazi edo kontrolatzeko beste ezertarako baino gehiago. Egunak igaro ahala masa indar erraldoia bilakatu zen.
|
|
|
Egunak igaro ahala masa indar erraldoia bilakatu zen. Ez zegoen hura guztia gidatu, bideratu eta iraultza sozial
|
moduan
antola zezakeen aitzindaririk. Gidariak bazeuden, jakina, baina haietako inork ez zeukan behar besteko karismarik, inor ez benetako gidaritza egiteko gai.
|
|
|
Maiatzaren 20ra arte, begien aurrean ikusiz bizi izan nuen hura. Baina egun horretatik aurrera oso
|
modu
ezberdinean biziko nuen, zoritxarrez.
|
|
|
Astebeteren buruan azaldu zen funerariako nagusia bera, kutxarekin eta bi enbaltsamatzailerekin. Ondoren, eliza bateko kriptara eramateko
|
modua
egin zuten lagunek. Hogeita lau egunez egon zen kripta hartan, beste inora ezinik.
|
|
|
Sagarra ez bazen gerezia, okarana edo pikua, inguruetan beti zerbait. Ordizia inguruko kontrolatuta neuzkan; ondo aski jakin ohi nuen zein baserritako sagarrak edo udareak zeuden heltzeko puntuan, nongo gaztainadiak zeuden biltzeko
|
moduan
. Perretxiko eta onddotan ere askotan ibiltzen nintzen, eta etxera eraman ere bai mordoska ederra.
|
|
|
Horrela, eskuak sakelan sartuta, hondorik gabe, behera luza nitzakeen eskuak.
|
Modu
horretan prestatuta, puntua egiteko orratz handi bi amari hartuta joaten nintzen azokara. Otzarakada sagarraren ondo ondoan jarri eta gabardina ipintzen nuen sagarren gainean, gonapean erdi ezkutatzeko aleak.
|
|
|
Hauxe, hain zuzen ere: ...sko; behin batean bururatu zitzaidan, estazio ondoko akazia haien hostoez egingo niela untxiei egun bateko gobernua, eta baita joan ere, zakua hartuta; akazia buruxketara igo eta soildu nizkien neguan inausi ondoren uda bitartean botatako kimu edo adaska guztiak, zotzak bertan tente utzirik, batere hostorik gabe, nire zakua ongi beteta; nola edo hala, Patxi Handik jakin zuen nork egin zuen egiteko
|
modu
hura, eta Inspekziora eraman ninduen.
|
|
|
eskuak atzean, aldakak dantzatzen, musajea bihurritzen. Patioaren alde batetik bestera bi hiru joan etorri egin orduko, besoak eta eskuak halako
|
moduz
mugituz ari zaio trabestia esplikazioren bat ematen. Ez dut uste asko aztoratuko duenik Ordiziako txapelduna.
|
|
|
Ez dut uste asko aztoratuko duenik Ordiziako txapelduna. Joan etorrietan asko luzatu gabe, hurbildu den
|
moduan
joan da trabesti modukoa beste batengana. Bere ibiliari jarraitu dio Antxonek.
|
|
|
Urrutitik ezagutu gaituztenak, prentsatik edo irratitik edo telebistatik ezagutzen gaituztenak, aldez aurretik trokelatuta daukaten irudia lotu ezinik aritzen dira aurrez aurre ezagutzean ikusten duten irudiarekin. Gironako plaza hartan Antxonek txapel gorriei begiratzen zien
|
moduan
begiratzen digute kaletik etortzen diren irakasle, monitore, hezitzaile eta gainerakoek: buztanik eta adarrik ba ote daukagun frogatu nahian, antza.
|
|
|
Horrelakoa da Castellongoa, beti trabak asmatzen, nondik zirikatuko asmatzen zebilen tiranotxoz osatutako zuzendaritzarekin. Ez dago garai bateko Herrerako edo Puertoko erregimena, ez da basatia
|
modu
horretan. Baina beste era batean bideraturik, helburu berdineko erregimena dela dudarik ez da.
|
|
|
Txikienetik handienerainokoak elkartzen ginen gela hartan, denak batera. Alboko gela batean sekulako aldarea eta eliza
|
modua
atondua zeukan sasi moja hark, elizarik sakratuena balitz bezala, tailazko aingeru eta guzti. Irakasle oso ikasia ez zuen izan behar emakume hark.
|
|
|
|
modu
zientifikoz aurkeztuz arrotzei.
|
|
|
Beste egoera batean bagina, erantzungo ziokeen zerbait Lauaxetak neskatoaren suminaldi absurdu hari,
|
modu
arrazoizko batez erantzun ere. Baina, ardoaren eta haxixaren ondorioz, Lauaxetaren arrazoimena guztiz moteldua zegoen ilbetearen eraginpeko sutondo hartan, eta Goizederren hitzek emandako zartadak K.O. utzi zuen arrazoimen ahuldu hura, puska baterako elbarritua.
|
|
|
Baso sarri eta itxian zehar Ezkurrako mendatetik Goizuetarantz gindoazelarik, gero eta ilunago ikusten eta gero eta itogarriago sentitzen genuen zeru sabaia, geuregandik gero eta gertuago, gain gainean, ia ia buruarekin ukitzeko
|
moduan
. Ez zegoen meteorologian aditu handia izan beharrik aurki euriaren eskuek igurtziko gintuztela igartzeko.
|
|
|
Bere antzezlan irri eragingarri bateko pertsonaia baten hitzak gogorarazi niezazkiokeen Lauaxetari une hartan, maltzur eta bidegabeki –testuingurutik kanpo,
|
modu
teknikoan esateko–, eta galdetu ea zer neurritaraino zegoen egilea pertsonaia harekin ados: " Artatxori batek buru geiago dauko gonadun pilosopa batek baño." Eta, behin hari horretatik tiraka hasiz gero, ez zatekeen nekeza izango beste kontu batzuetara ere jotzea.
|
|
|
– Inon gustura ez gaudenok bidea maite diagu –azaldu nion orduan Lauaxetari– Edozein tokitan egonik, okerreko lekuan nagoela irudituko litzaidakek, beste nonbait egon behar nukeelako irudipena izango nikek, eta horregatik nahiago diat bidean egon, bidean egotea inon ez egoteko
|
modu
bat delako azken batean. Ibili dabilenari barkagarri zaiok ez dagokion lekuan egotea, dabilenari iritsi artekoa geratzen zaiok itxaropen, aitzakia eta babes.
|
|
|
zenez, kantuan ere aritu ginen, Arantxa eta Jean Louis bikain, gainerako filologogaiak ahal zen
|
moduan
eta Lauaxeta eta biok oso oso gaizki, Lauaxeta kantuak ezagutzen ez zituelako, ni mozkor mozkor eginda nengoelako. Bertsotan ere ausartu ginen batzuk.
|
|
|
Ez da erraza azaltzen... Kontua ibiltzea da, lurra zapaltzea, zauden tokian egotea, baina benetan egotea, zuzen zuzenean eta ez
|
modu
abstraktuan... Ez, ezin dut ondo azaldu.
|
|
|
Egia da, bai: Euskal Herriaren alde borroka egiteko
|
moduen inguruan
be ez gatoz bat abertzale guztiok, batzuei biderik eraginkorrena iruditen jakena beste batzuen iritziz kalterako baino ez da ta. Baina denon arteko batasuna bilatu beharra dogu nahitaez, desberdintasun eta ezinikusi guztien ganetik, horrek geure barrenetan sor dagikegun amorrazioa aberriaren aldeko gure maitasunean urturik eta ezerezturik, hori egitea aberriaren aldeko urrats garrantzitsua izango dala jakinaren ganean.
|
|
|
Euskaltzaindiaren Bilboko egoitzara jotzea izan zuen lehen urratsa. Euskararen eta Euzkadiren alde ahal zuena egiteko prest zegoen, eta zer egin zezakeen argitzen hasteko
|
modurik
egokiena bere burua Euskaltzaindiari eskaintzea izango zelakoan jo zuen hara.
|
|
|
Aurpegi mehe eta garbia, betaurreko biribilak, ile laburra atzeraka orraztua, arropak ere dotoreak oso, gorbata eta guzti, baina aspaldiko moldekoak... Bazkalorduan, lankideekin batera, delako Estepan Urkiaga haren kontura barre pixka bat egiteko
|
moduan
izango nintzela etorri zitzaidan burura.
|
|
|
– Zer
|
moduz
bilera? –galdetu nion pixka bat geroxeago, jada janzten hasita nengoela.
|
|
|
" Hildakoa izatera heltzean beste
|
modu
batez ikusten du batek bizitza", esan zion Fernando Pessoak Ricardo Reisi, José Saramagoren O ano da morte de Ricardo Reis nobelan, Prazeresko hilerritik irtenik egiten zizkion bisitaldi haietako batean. Baina denbora behar izaten du batzuetan hildakoak horretarako.
|
|
|
" Aberria ala hil!" esaten da, baina hil eta gero ere hezur hozten ez den maitasuna da abertzaleak aberriari diona, Lauaxetaren eta bion kasuek erakusten dutenez. ...Fernando Pessoak ez zion horretaz ezer aipatu Ricardo Reisi, edota ez zuen behintzat halakorik jaso José Saramagok O ano da morte de Ricardo Reis nobelan, baina abertzale bat hiltzen denean hildako abertzale bat bilakatzen da, abertzaletasun horren izenean –" nire aitaren etxea" defenditzeko Arestik zioen bezala, edo" gure amaren etxea" bestela, guk hogeitaka urte geroago
|
modu
politikoki zuzenagoan genioen moduan– zer egin lezakeen jakin ez arren. Tira, azken batean, egia esanda, nik neuk behintzat bizi nintzelarik ere ez nuen sekula oso ondo asmatu zer egin nezakeen ezeren alde.
|
|
|
Jende askorekin egiten dugu topo hala ere. Bigarren mailako errepide batera edo herri txiki bateko plaza ingurura jaisten garelarik maiz ikusten dugu Goizeder, ihesean beti, polizia autoen uluak eta argi urdin birakariak orpoz orpo; batzuetan, haatik, mendian ere ikusten dugu, herri batetik besterako bidea oinez egiten, eta horrelakoetan gurekin solasaldi labur bat egiteko astia hartzeko
|
moduan
izaten da. Mateo Txistu noiznahi ikusten dugu basoan, baina hark ez du sekula guregan erreparatu ere egiten, hain dago bere etenik gabeko ehizean tematua.
|
|
|
Mendia beste era batera bizitzen, sentitzen eta neure egiten hasi nintzen. Mendira joatea ez zen jada, niretzat, kirola egiteko, paraje ederrekin gozatzeko edo izadiarekin batzeko
|
modu
bat, neure bizia errotik ukatzeko saioa baizik. Mendia ez zen, niretzat, edertasuna eta historia, bazterketa eta ahanztura baizik; ez zen bizitza eta kolorea, ezereza eta heriotza baizik.
|
|
|
Aspaldisko errauts bihurtuak ziren ordurako nire gaztetako suak. Urte gehiegi ziren jada gurpil berari leku beretik eta
|
modu
berean bultzaka beti, euskara eta aberria gora eta euskara eta aberria behera beti, geure antzinako euskal txilbor mitiko aratz parerik gabekoari mirespen erlijioso folklorikoz begira beti, ETAk, KASek, HBk, AABk, LABek eta abarrek ziotenaren edo egiten zutenaren mende beti. Ez nion ezeri behar adinako federik, ez nintzen inongo talde, elkarte edo kolektibotako kide izateko gauza sentitzen.
|
|
|
Bazirudien bi mutilek June halako begirunez, edo lotsaz, behinik behin halako distantziaz zerabilkitela; bazirudien Junek, apika bere gaixoberaz, bere melankolikotasunaz, bi mutilak apaldu, apur bat kuxkurtu egiten zituela. Detaile hark pentsarazi zion Xani ez zirela etxekoak izango; baita, inoiz bizkarrak zelan tentetu, begiak zelan alboratzen zituzten, halaber eta guztiz gain, elkarri ahapeka zeukaten hitz egiteko
|
moduak
, horrek guzti horrek behintzat erakusten zuen beren eremu propioa, beren interes partikularrak zituztela, emakume saldotik aparte. Gaineratikoan, familiakoak zirela pentsa zitekeen:
|
|
|
Bi mutilek ere beste atitude bat hartu zuten: biak ere serioago, Lupok zigarro bat piztu zuen, Belek berriz, bere irria moderatuz, gizon portatzen ahalegindu zen; ez zuen hura, hala ere, bere berezko
|
modua
; ez zegoen oso eroso. Bederen bederen, giroan tentsio punta bat zegoen.
|
|
|
Gero iharrak, telebistari saihets emanik, berari begira: " Eta, zer
|
moduz
aurkitu duk herria?", galdetu zion. " Kanbiatuxe", erantzun zuen Xanek, ez biziki eroso; segurrenik gizon hark konkorrarekin topo egin zuen, honek bere historia kontatu zion.
|
|
|
Bestetik baina, abiadura hark kezkatu egiten zuen, bai baitzekien, hala segitzera, mina gaiztotu egingo zitzaiola. Momentuz behintzat, ez zuen deus esateko
|
modurik
, ez zuen kaleko xehetasunik hautemateko betarik ere; arreta guztia Pititarengan ezarrita zeukan. Auto gutxi zela, bai.
|
|
|
Lazarok: " Ederra hori", esan ote zuen; Xani lepoan atximurra egin zion; aspaldi ikusi gabeko parranda lagun bati legez ari zitzaion; segurrenik, bera Henriren lagun ona izanik, lagunaren laguna erabiltzeko
|
modua
besterik ez zen; bestenaz ere Lazarok halakoxea behar zuen: umorekoa, bromazalea; bere beso zuztar, tripa irten samar harekin, tipo espeziala behar zuen; halako batean, Xanen kopari erreparatu eta, mozkor konplizitate arruntez:
|
|
|
" Lo egiteko toki bila zabiltza?", esan zion, azkenik, korbatako gizonak; eta, esan zuen
|
moduagatik
, erantzuna biziki interesatzen zitzaiola zirudien. " Agian bai", esan zuen Xanek, zuhurki, hartara hala ere gizonak informazio baliagarriren bat emango ziolakoan.
|
|
|
" Ni?", galdetu zuen Elik, amets batetik aterata bezala. " Zer
|
moduz
zaude?", galdetu zuen Xanek. " Ondo esan".
|
|
|
Elik keinu anbiguo bat egin zuen. " Eta", esan zuen," zer
|
moduz
harekin?". Bazen haren doinuan inkirin pixka bat, bazen, agian, zelorik ere zerbait.
|
|
2001
|
|
|
Korroka bat agian. Sotoko oporreko lagunen" partitzeaz" halaber, doi doia ohartu zen, baina semeak baten zentzearen berri ematen ziolarik, soan su menperagaitzaren garra sumatzen zion" Ni beno lehenago joan duk alaxinkua!" murmuratzeko
|
moduan
.
|
|
|
Haurrik ez ukateko bezala, pilula bat balitz pentsatzen denaren idaztearen edo ahoskatzearen trabatzeko, diot bertan, ekarri! Edozein arrisku materialen
|
moduan
, Bizitzeko arriskua ezeztatzekoa dela sinesten dut engoitik: goazen bada guztiak beterik eta isilik.
|
|
|
funtsean huts egiten baldin banuen, ene bihotza ukamen ugarien ildoetan itotzeko arriskuan plazatzen nuen, eta nolabait nik horrelakorik ez nahi! Edozein baldintzatan, menturaz Hokusaien eragin urrunez, kamikaze xume, sineskor eta umil baten
|
moduan
funtzionatzen nuen, ene kideen antzera. Eiki gaueko borroka honetan, arma karioen partez, hitzak generabiltzan, ezpata zorrotz zenbaitetan, labana gorde mehar beste batzuetan.
|
|
|
Saiatu nintzen ahalik eta agudoena lanak akabatzen. Egunaz bezain argi zegoen, eta edozeinek ikusten ahal ninduen
|
modu
hartan.
|
|
|
Larrugorritan zegoen. Kamioiaren atzean paratu ziren eta tiroka hasi ziren ero
|
moduan
.
|
|
|
" Eskaileretan erori naiz" erran zion, oinazea ezin gordez. Bixentek eskua sorbaldan pausatu zionean," Medikura joan zunuke...", Martin Joxe sartu zen etxera, zakur kokinaren
|
modura
," Kentzak esku hori hortikan eta hoaie itxerat, nik ostiko emanta joan nahi ez baduk!".
|
|
|
Karrika Nagusiaren bazterreko estrata batean Mari Moxorro zegoen, paretaren kontra, izitua, makila probatua duen zakurraren
|
modura
. Baina Jabiertxo Sadabak ez zion" Mari Moxorro, emaidan motza" erranez eraso, gazte lotsagabe guziek bezala, eta berak ere ez" Ipurtzulotik sartuko diat hiri nik zorrotza!" moduko sainga kontestarik eman.
|