|
2017
|
|
|
Ikusi da erlazio zuzena dagoela sareen heldutasunaren, artatzen diren MIA kopuruaren eta horiek sortutako heriotza tasaren artean (2). Sareak egokia izateko lehentasunezko azalean zeharreko interbentzio koronarioa (LAIK) sustatu behar du, betiere sintomak hasi eta
|
lehen
120 minututan egiten bada; bestela, itxitako arteria fibrinolisi bidez zabaltzea gomendatzen du Europako Kardiologia Elkarteak, horretarako tartea 30 minutukoa delarik.? –
|
|
|
BIHOTZEZ du izena sare horrek eta bertako partaideak dira 3 probintzietako Emergentzia Osakidetza eta larrialdi, kardiologia eta intentsiboetako zerbitzuak.
|
Lehen
unean egoera zein zen aztertu zen, horretarako 2012ko urriaren 1etik 2013ko apirilaren 30era EAEn jazotako STa igoa duen sindrome koronario akutu (STISKA) guztiak aztertu ziren. Hortik ateratako ondorioekin jarduera protokoloak eguneratu ziren hiru probintzietan eta bigarren azterketa bat egin zen 2014ko urriaren 1etik 2015eko apirilaren 30era jazotako STISKA guztiekin.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, ezer gutxi dakigu sare horiek duten eraginari buruz IA jasaten duten emakumeen heriotza tasan eta bihotzekoa artatzeko prozesuan (4, 5). Ikerketa honen helburua da MIA jasaten duten gizonezkoen eta emakumezkoen arreta antzekoa den jakitea,
|
lehen
harreman medikotik (LHM) itxitako arteria zabaldu arte.? –
|
|
|
Bigarren mailako jomuga da sarearen kalitatea aztertzea, horretarako erakunde europarrek ezarritako denbora tarteak hartu dira kontuan, hala nola sintomak hasi eta
|
lehen
harreman medikora (LHM) doan tartea, LHM eta fibrinolisia egiten denerako tartea, LHM eta LAIKarako tartea, sintomak hasi eta arteria zabaldu arteko tartea (iskemia denbora). Lehen harreman medikoa da gaitasuna duena STISKA diagnostikatzeko eta pazienteari ezarri beharreko birperfusio tratamenduaz (berehalako fibrinolisia edo azalean zeharreko lehentasunezko interbentzio koronario baterako ospitaleratzea) erabakiak hartzeko (3).
|
|
|
Bigarren mailako jomuga da sarearen kalitatea aztertzea, horretarako erakunde europarrek ezarritako denbora tarteak hartu dira kontuan, hala nola sintomak hasi eta lehen harreman medikora (LHM) doan tartea, LHM eta fibrinolisia egiten denerako tartea, LHM eta LAIKarako tartea, sintomak hasi eta arteria zabaldu arteko tartea (iskemia denbora).
|
Lehen
harreman medikoa da gaitasuna duena STISKA diagnostikatzeko eta pazienteari ezarri beharreko birperfusio tratamenduaz (berehalako fibrinolisia edo azalean zeharreko lehentasunezko interbentzio koronario baterako ospitaleratzea) erabakiak hartzeko (3).
|
|
|
Sintomak hasi eta
|
lehen
harreman medikora doan tartea da gaixoak sintomak nabaritu eta LHMarekin kontaktuan jarri arteko denbora, minututan neurtzen da. LHM eta fibrinolisia egiten denerako tartean minututan neurtzen da LHMtik fibrinolisia hasten den unerako tartea.
|
|
|
Jasotako tratamenduari dagokionez, gizonezkoen% 71,3k LAIKa jaso zuen
|
lehen
tratamendu gisa,% 24k fibrinolisia eta% 4,7k ez zuen inolako tratamendurik jaso arteria zabaltzeko. Emakumezkoen kasuan% 76,5 artatu zen LAIK bidez,% 15 fibrinolisi bidez eta% 8, 5k ez zuen tratamendurik jaso.
|
|
|
Bestalde, gaixoak dakarren atzerapenari sistemari dagokiona gehitu behar zaio, hau da,
|
lehen
arreta medikotik arteria zabaldu arte doan denbora. Europako Kardiologia Elkarteak, LAIKa sintomak hasi eta lehen 120 minutuetan egin badaiteke, LAIKa hobesten du fibrinolisiaren gainetik, denbora epea gaixoa osasun sistemarekin harremanetan jartzen den kokagunearen araberakoa den arren.
|
|
|
Bestalde, gaixoak dakarren atzerapenari sistemari dagokiona gehitu behar zaio, hau da, lehen arreta medikotik arteria zabaldu arte doan denbora. Europako Kardiologia Elkarteak, LAIKa sintomak hasi eta
|
lehen
120 minutuetan egin badaiteke, LAIKa hobesten du fibrinolisiaren gainetik, denbora epea gaixoa osasun sistemarekin harremanetan jartzen den kokagunearen araberakoa den arren. Fibrinolisia lehen 30 minutuen barnean egin behar da (1).
|
|
|
Horretarako aztertu dira hilgarritasun tasa eta sarearen kalitatea neurtzen duten denborak: sintomak hasi eta
|
lehen
harreman medikorakoa (LHM), LHM eta lehentasunezko azaleko interbentzio koronariorakoa (LHM LAIK) eta LHM eta fibrinolisirakoa (LHM fibrinolisia). 913 MIA jaso ziren, 234 emakume eta 639 gizon.
|
|
|
Neurotransmisioa: depresioaren inguruko
|
lehen
ikerketek ondorioztatu zuten depresioa setononina mailaren beherakadak eragiten zuela (13). Geroago burututako beste ikerketek, ordea, neurotransmisore horren hartzaile eta garraiatzaileei egotzi zieten jokaera aldaketen ardura (14).
|
|
|
Pasa den mendeko 60ko eta 70eko hamarkadatakoak dira gaiaren inguruan egin ziren
|
lehen
ikerketa lanak. Lukianowicz ek 1962an (6) entzutezko haluzinazioak zituzten 14 gaixo psikotiko eleaniztunen kasu sorta bat aurkeztu zuen.
|
|
|
Sintoma positiboak hizkuntza batean edo bestean ezberdin agertzen zirela deskribatu zuten.
|
Lehen
kasuan, deliriozko sintomatologia bigarren hizkuntzan baino ez zen agertzen. Beste hiruretan, ordea, deliriozko sintomak lehen hizkuntzan larriagoak zirela edota entzutezko haluzinazioak lehen hizkuntzan baino ez zirela agertzen hauteman zuten.
|
|
|
Southwood eta besteek 2009an (19) argitaratutako lanean
|
lehen
agerraldi psikotiko bat zeukan gazte hegoafrikar baten kasua azaldu zuten. Gazteak afrikaans ez, bere lehen hizkuntzan, azterketa egiteraan deliriozko sintoma gehiago adierazi zituen, bai hizkuntza bitxikeriak baita pentsamenduaren nahasmendua ere.
|
|
|
Ospitaleratze Unitateetan: Ezinbestekoa da pazientearen larritasuna modu kliniko eta analitikoan egiaztatzea, 12 orduan behin,
|
lehen
48 orduetan. Edozein momentutan organo gutxiegitasun datuak atzematen badira, pazientea Zainketa Intentsiboen Unitatean artatu behar da.
|
|
|
Kirurgiarako indikazioak: Tratamendu medikoarekin konpontzen ez den sabelalde barneko presioaren igoera larria, nekrosi infektatua (neurri minimoki inbaditzaileez saia liteke
|
lehen
urrats moduan, edo step up estrategia), hesteen zulaketa, hemorragia akutua (erradiologia interbentzionista erabiltzen da normalean). Ondorioak:
|
|
|
Pankreatitis akutuaren bilakaera klinikoak bi fase ditu (5).
|
Lehen
astean, Hanturazko Erantzun Sistemikoaren Sindromea garatu liteke, nekrosiak eragindako bitartekariak direla-eta. Behin egun horiek pasa eta gero, nekrosiak konplikazio lokalak eragin ditzake, nekrosi infektatua, hesteen zulaketa eta hemorragia akutua batez ere.
|
|
|
Organo gutxiegitasunaren balorazio egokia egin (13).
|
Lehen
egunetan Hanturazko Sindrome larria ager liteke, batez ere shocka, arnas gutxiegitasuna eta giltzurrun gutxiegitasuna. Miaketa fisikoan eta odol analisian hemograma, giltzurrun funtzioa eta ioiak eta koagulazioa aztertu genituzke, eta arnas gutxiegitasunaren zeinurik balego, arteriako gasometria bat ere bai.
|
|
|
Behin ospitaleratzea eginda, oso garrantzitsua da pazientearen ebaluazio jarraitua egitea, 12 orduan behin gutxienez,
|
lehen
lau egunetan (19). Hainbat larritasun zeinu kliniko, analitiko eta erradiologiko deskribatu dira (ikus 1 irudia), baina oso balio prediktibo positibo baxua dute.
|
|
|
–
|
Lehen
bi egunetan baraurik egongo denez, hidratazio egokia mantendu behar dugu. Lehen egunean hidratazioak indartsuagoa izan behar du, eta betiere diuresia ondo neurtuz, aurrez azaldu den moduan paziente hauek hipobolemia garatzeko arrisku handia dutelako (21).
|
|
|
Lehen bi egunetan baraurik egongo denez, hidratazio egokia mantendu behar dugu.
|
Lehen
egunean hidratazioak indartsuagoa izan behar du, eta betiere diuresia ondo neurtuz, aurrez azaldu den moduan paziente hauek hipobolemia garatzeko arrisku handia dutelako (21).
|
|
|
Arestian aipatu den moduan, paziente hauen balorazio jarraitua egin beharra dago, hamabi orduan behin
|
lehen
lau egunetan, eta edozein momentutan organo gutxiegitasunen bat garatzen hasten bada, Zainketa Intentsiboen Unitatearekin harremanetan jarri dugu euste neurriak indartzeko.
|
|
|
Nekrosi infektatua. Azken urteotan hain inbaditzaileak ez diren tekniken erabilera gomendatzen da
|
lehen
neurri bezala (erradiologia edo endoskopia bidez drainatzea), eta horiek nahikoa ez badira, kirurgia zabalera jotzea (step up prozedura) (30).
|
|
|
Atlantako Sailkapen Berrikusia, eta Determinanteetan Oinarrituriko Sailkapena (35, 36). Sailkapen sistema hauek baina, pazientearen bilakaeraren bukaeran soilik erabil daitezke,
|
lehen
momentuan ez dakigulako organo gutxiegitasuna garatuko duten ala ez, eta nekrosia infektatuko den ala ez. 1 taulan bi sailkapenok deskribatzen ditugu.
|
|
|
Gure ikerketaren helburuak ondorengoak dira:
|
lehenik
, ADHNaren prebalentzia Gipuzkoako lagin batean ezagutzea, eta, bigarrenik, ADHNak haurdunaldiko tabako esposizioarekin duen lotura ikertzea.? –
|
|
|
Gipuzkoan, 2006ko maiatzean jarri zen martxan proiektua. Emakumeak haurdunaldiko kontrolaren
|
lehen
ekografia egitean sartzen dira kohortean. Lagin biologikoak (odola, gernua, ilea, plazenta, eta abar) jasotzeaz gain, zenbait (orokorra, gaixotasunak, dieta, lana, ingurugiroa, eta abar) betetzen dira, batetik, airean, ingurugiroan eta kontsumoko uretan aurkitzen diren kutsatzaileen balorazioa egiteko, eta, bestetik, dieta bidez jasotako kutsatzaileen estimazioa ateratzeko.
|
|
|
Horrela, beste ikerketek tabakoaren eta ADHNaren arteko erlazio hori indargabetzen dute. Ildo beretik, oinarri genetikoa aztertu nahian, bi haurdunalditan zehar kontsumo ezberdina izan duen ama ikertzean(
|
lehen
haurdunaldian zehar erre du eta bigarren haurdunaldian ez du erre), ikusi da bi neba arreben artean ez dagoela ezberdintasunik; hau da, esposizioa jasan duen haurrak ez duela arrisku gehiagorik ADHNa izateko, esposizioa jaso ez duenak baino (10). Horrek faktore genetikoen edo nahaste faktoreen garrantziaz pentsarazten digu.
|
|
|
Ezaugarri garrantzitsuenak atentzio falta, hiperaktibitatea eta inpultsibitatea dira. Sintoma horiek, asaldu mentalen eskuliburu diagnostiko eta estatistikoaren (DMS IV) irizpideen arabera, 6 hilabete baino gehiago iraun behar dute eta haurrak 7 urte bete baino
|
lehen
agertu behar izan dira. Mundu mailan% 5eko prebalentziarekin azaltzen dela onartzen da, nahiz ikerketek emaitza zeharo ezberdinak erakutsi (1).
|
|
2018
|
|
|
1.1 Depresioaren etiopatogeniaren
|
lehen
proposamena: teoria monoaminergikoa
|
|
|
Ondorioz, estresari erantzuna ematean (homeostasia alda dezakeen edozein estimulu fisiko edo psikologikoren aurrean), helburu nagusia oreka fisiologikoa modu azkar eta eraginkorrean berreskuratzea izango da. Horretarako, organismoak hainbat mekanismo martxan jarriko ditu, adibidez,
|
lehenik
eta behin, nerbio sistema sinpatikoaren (NSS) aktibazio azkarra, arreta areagotu eta organismoa arrisku egoera baterako prestatzeko, behar ez diren portaera guztiak inhibituz, eta, ondoren, HPA ardatzaren aktibazioa, glukokortikoide mailak igoarazteko (9).
|
|
|
Hiru jokabide mota aztertu ziren esperimentu honetan.
|
Lehenik
, anhedonia jokabidea behatu zen. Anhedonia plazera sentitzeko ezintasunari edo berez atsegingarri diren estimuluen aurrean interesik ez izateari deritzo.
|
|
|
Amen batez besteko adina 31,4 urtetakoa zen, ia guztiak(% 97,1) espainiar jatorrikoak zirelarik; aiten antzera(% 98,2). Gehienentzat honakoa
|
lehen
haurdunaldia(% 55,6) edo bigarrena(% 38,9) zen.
|
|
|
Joera hori 1 irudian azaltzen da. Umeen% 38,7k bizitzako
|
lehen
12 hilabeteetan pisu hazkunde azkarra izan zuen.
|
|
|
Jaiotzean haurdunaldi adierako handiak ziren umeek 1 eta 4 urtean GP hori mantentzen zuten, eta 7 urtean ere, esanguraren mugan. Halaber,
|
lehen
urtean pisu hazkunde azkarra izan zutenek ere mantentzen zuten GPa 4 eta 7 urteetan.
|
|
|
Analisi anizkoitzean, doitzearen ondoren, faktore soziodemografikoek (klase soziala edo ikasketa maila) neurri batean beren eragin independentea galtzen zuten, baina horren azalpena aldagai biologikoen bitartez egin daiteke: gurasoen GMIa, paritatea, aitaren tabako kontsumoa, jatorria, elikadura mota eta umearen jaiotako gainpisua edo hazkunde azkarra
|
lehen
urtean.
|
|
|
Jaiotzean umeen% 11k, 1 urtean% 49k, 4 urtean %36k eta 7 urtean% 38k GPa zuten. Jaiotzean haurdunaldi adinerako handia izatea eta
|
lehen
urtean pisu hazkundea azkarra edukitzea ondorengo urteetako GParekin lotzen ziren. Neskek 4 eta 7 urteetan mutilek baino GP arrisku handiagoa zuten.
|
|
|
Proiektu horren xehetasun metodologikoak aurretik publikatuak izan dira (6). Haurdun zeuden emakumeak 2006ko maiatza eta 2008ko urtarrila artean sartu ziren proiektu honetan, haurdunaldiko
|
lehen
hiruhilekoko (12 asteak) kontsultan, euren erreferentziazko zentroetan. Ondoren, 3 hiruhilekoan; haurra jaiotzean; 1, 4 eta 7 urteetan jarraipena egin zitzaien, galdeketak, miaketa fisikoak edo bestelako proga osagarriak eginez aldiro.
|
|
|
Jaioberrien pisua (g) erditzean parte hartutako emaginek neurtu zuten eta luzera (cm) ospitaleko erizainek
|
lehen
12 orduetan. 1, 4 eta 7 urteetako neurketa antropometrikoak, aldiz, protokolo estandarizatuen erabileran trebatutako langileek egin zituzten.
|
|
|
|
Lehenik
eta behin eskerrak eman nahi dizkiegu ikerketa hau posible egin duten familia eta haurrei. Gainera, lan asistentziala aurrera eraman zuten Zumarragako Ospitaleko eta Osasun Zentroetako langileei ere gure esker onak adierazi nahiko genizkieke.
|
|
|
Hala ere, SUIa eskuratzea sustapen neurriei atxikitzeko
|
lehen
pausoa da, ez da inolaz ere medikamentua merkaturatzeko berme bat. Berdez 1 grafikoan islatzen den bezala, 2017 arte umezurtz gisa izendatu diren 1.943 medikamentuetatik 142k(% 7,3) lortu dute merkaturatze baimena (6).
|
|
|
Kono baginalek ZPMen errehabilitazioak eskaintzen dituen emaitza berberak dituzte (1 EM), baina zeharkako efektuak aurkez ditzakete eta paziente batzuetan ezegokiak suertatu; beraz, ZPMen errehabilitazioa gomendatzen da paziente guztietan
|
lehen
tratamendu bezala, eta konoak ondo toleratzen dituzten emakumeetan hasierako tratamendua izan daitezke (B GG). EGI arin moderatua eta jokaera egokia duten emakumeetan eraginkorragoak dira (3 EM) (11).
|
|
|
tolterodina, solifenazina, fesoterodina, trospio kloruroa, propiberina eta oxibutinina; guztiek dute 1 EM eta A GG, eta guztien eraginkortasuna berdina dela uste da. Denak administratzen dira aho bidez oxibutinina izan ezik, zeina azalaren bidez administratzen baita, gibeleko
|
lehen
pausoa saihestuz eta zeharkako efektuak murriztuz, nahiz eta beste albo ondorio batzuk izan ditzakeen, adibidez azaleko erreakzioak.
|
|
2019
|
|
|
4 Irudia: urte bitartean
|
lehen
aldiz bihotz gutxiegitasunarengatik Osakidetzako ospitaleetan ingresatutako pazienteen patologia nagusiak, altaren unean.
|
|
|
paziente gutxi batzuek anbulatorioko, bisitak, dituzte hilkortasun data pasa ondoren. Adituei galdetu eta gero, jakin izan dugu
|
lehen
arretako medikuek noizbehinka oharrak sartzen dituztela sistema informatikoan. Ez da benetako kontaktu bat, gestio administratibo bat baizik, eta, hortaz, ustezko inkoherentzia hori desagertu egiten da testuingurua ongi ulertu eta gero.
|
|
|
|
Lehen
mahai ingurua: Ezagutza sortzen:
|
|
|
Izena egiazko ordenagailuen izenetatik hartu zen: ENIAC (1946) eta UNIVAC (1951), Estatu Batuetan fabrikatutako
|
lehen
ordenagailuak. UNIVAC hauteskunde presidentzial batzuen emaitza lehenengo aldiz (1952an) iragarri zuen ordenagailua izan zen (Eisenhower eta Adlai Stevenson-en artean, 100 lehenengoaren alde1).
|
|
|
Hitzaldiak:
|
lehen
mahai ingurua
|
|
|
Hezkuntza
|
lehen
urrats garrantzitsua da, eta hornitzaileak ez ezik hezitzaileak, politikariak, ikertzaileak eta komunikabideak ere hezi behar ditugu. Hona hemen aukerako irtenbide batzuk:
|
|
|
kanpoko laguntzarik gabe haurdun gelditzea, haurduna 16 urtez gorakoa izatea eta komunikatzeko arazorik ez izatea. 2006ko maiatzetik 2008ko abuztura bitartean, Zumarragako Ospitalera
|
lehen
ekografia egitera zihoazen haurdunak gonbidatu zituzten proiektuan parte hartzera. Gipuzkoako 638 bikoteez gain, Europako beste herrialdeetako partaideek osatzen dute INMA proiektua, eta guztiek protokolo bat dute elkarrekin (15).
|
|
|
...20) lortutako gizarte maila (eskuz edo eskuz ez), tabakoarekiko aztura (haurdunaldiko 32 astean erretzen duen edo erretzen jarraitzen ote duen ala ez; esposizio pasiboa), alkohola edateari buruzkoa (amak edaten duen ala ez, eta egitekotan, 0, 1g alkohol baino gehiago edo gutxiago hartzen ote duen), zenbat bider erditu den (behin ala gehiagotan) eta iodoa hartzen ote duen haurdunaldian (bai ala ez,
|
lehen
bi hiruhilekoetan).? –
|
|
|
|
Lehenik
eta behin, lagina deskribatu genuen, amaren aldagai soziodemografikoen eta erditzeari zein jaioberriari lotutako aldagaien arabera. Aldagai mendekoak (T4 eta TSH) eta esposizio aldagaiak (PM2.5eta NO2) estatistiko deskribatzaileak erabiliz deskribatu genituen.
|
|
|
Amaren adina, haurdunaldiaren
|
lehen
hiruhilekoan? –
|
|
|
Iodoa osagarri,
|
lehen
hiruhilekoan
|
|
|
|
lehen
erditzea
|
|
|
Neguan,
|
lehen
aldiz erditzeak, haurdunaldiaren lehen hiruhilekoan iodorik ez hartzeak, jaiotzeko tresnaren bat behar izateak eta haurdunaldian PM2.5 kutsatzaileekiko esposizioan egon izanak jaioberriaren T4 maila handitzen dute. 5 taulanazaldu dugu T4 aldagai mendekoak PM2.5 eta NOesposizioaren aldagaiekin duen erlazioa.?
|
|
|
Neguan, lehen aldiz erditzeak, haurdunaldiaren
|
lehen
hiruhilekoan iodorik ez hartzeak, jaiotzeko tresnaren bat behar izateak eta haurdunaldian PM2.5 kutsatzaileekiko esposizioan egon izanak jaioberriaren T4 maila handitzen dute. 5 taulanazaldu dugu T4 aldagai mendekoak PM2.5 eta NOesposizioaren aldagaiekin duen erlazioa.?
|
|
|
* Honakoengatik doituta: urtaroa, jaioberriaren pisua, haurdunaldiko
|
lehen
hiruhilekoan iodoa hartzea, aurretik izandako erditzeak, erditze mota.? –
|
|
|
Lan hau, aipatu helburua duen
|
lehen
azterketa epidemiologikoa da, Euskal Herrian, oraingoz, bakarra. INMA proiektuari esker, ehunka laguneko lagina dugu (n= 467) eta haiei buruzko informazio andana; horiek lagungarri dira aldagaien arteko benetako erlazioa aztertzeko.
|
|
|
Orain baino lehen, beste ikerketa batzuetan ikusi izan dute jaiotzean sortutako estresak hormona tiroideoak asaldu ditzakeela (24), (25) eta TSH maila igo dezaketela (25), (26). Bestalde, bai Trumph eta kideek9eta bai Linding Andersenen taldeak (23)
|
lehen
hiruhilekoan iodoa osagarritzat hartzeak jaioberriaren TSH maila igoarazten duela ondorioztatzen dute. Gure lanean ikusi dugunez, iodorik ez hartzeak tiroxina maila altuagoa sor dezake.
|
|
|
Haurdunaldian gomendatutako pisutik gora edo behera egoteak tiroxina maila igotzen dio jaioberriari (9) eta
|
lehen
aldiz erditzen diren emakumeen haurren tiroxina maila altuagoa izan liteke (batez beste 14, 10) aurretik erditu diren horien umeena (batez beste, 13,52) baino. Emaitza horiek bat egiten dute bibliografian aurki daitekeenarekin (22), (24), (25).
|
|
|
Tiroxina mailan aldaketak espero ditugula ikusi dugu, honakoak gertatzean: amaren
|
lehen
erditzea denean; tresnaz lagunduriko erditzea denean; haurdunaldiaren lehen hiruhilekoan iodoa osagarritzat hartzen ez duenean; urtaroan, neguan igo egiten baita; haurdunaldian, PM2.5 partikulen eraginpean egotea. Interesgarritzat jotzen dugu tiroidea eta iodoa aztertuko dituzten ikerketetan PM2.5 eta NOaldagaiak kontuan hartzea.
|
|
|
Tiroxina mailan aldaketak espero ditugula ikusi dugu, honakoak gertatzean: amaren lehen erditzea denean; tresnaz lagunduriko erditzea denean; haurdunaldiaren
|
lehen
hiruhilekoan iodoa osagarritzat hartzen ez duenean; urtaroan, neguan igo egiten baita; haurdunaldian, PM2.5 partikulen eraginpean egotea. Interesgarritzat jotzen dugu tiroidea eta iodoa aztertuko dituzten ikerketetan PM2.5 eta NOaldagaiak kontuan hartzea.
|
|
|
Estatistikoki esanguratsua den erlazio positiboa aurkitu dugu haurdunak PM2.5partikulen eragina jasatearen eta jaioberriaren tiroidearen T4 (tiroxina) hormona mailaren artean, eta erlazio horretan honakoek eragin dute: amaren
|
lehen
erditzea izateak, erditzea instrumentala izateak, haurdunaldiaren lehen hiruhilekoan iodorik ez hartzeak, neguan erditzeak. Horiek T4 maila igo dezakete.
|
|
|
Estatistikoki esanguratsua den erlazio positiboa aurkitu dugu haurdunak PM2.5partikulen eragina jasatearen eta jaioberriaren tiroidearen T4 (tiroxina) hormona mailaren artean, eta erlazio horretan honakoek eragin dute: amaren lehen erditzea izateak, erditzea instrumentala izateak, haurdunaldiaren
|
lehen
hiruhilekoan iodorik ez hartzeak, neguan erditzeak. Horiek T4 maila igo dezakete.
|
|
|
Erdiek(% 51) unibertsitatean ikasi zuten eta zertxobait gutxiago(% 42) gizarte mailabaxukoak ziren (esku-lanetan dabiltzan emakumeak). Amen% 11,3k erretzen jarraitu zuen azken hiruhilekoan,% 37,6k alkohola edan zuen, eta iodoa hartu zuen osagarri gisa, bai
|
lehen
hiruhilekoan(% 87,4) eta bai bigarrenean(% 93,2). % 38, 5k bakarrik mantendu zuen haurdunaldiaren asterako zegokion pisu egokia.
|
|
|
Amaren adina, haurdunaldiaren
|
lehen
hiruhilekoan
|
|
|
Iodoa osagarri,
|
lehen
hiruhilekoan
|
|
|
|
lehen
erditzea
|
|
|
Jaioberrien% 49,9 emakumezkoa izan zen;% 48,2k anai arrebak zituzten;% 14,8k kea arnasten zuten etxean, amaren bikotea erretzailea zelako edota etxean jasotzen zituzten ohiko bisitak erretzaileak zirelako. 5 baino gutxiagoko Apgarra haur bakar batek izan zuen, bizitzako
|
lehen
minutuan baita 5 minutuan ere. Hau da, jaioberrien ia guztiek erditzea ongi jasan zuten, nahiz eta% 17,6k tresnaren bat behar izan zuen erditzeko garaian.
|
|
|
Ildo horretatik, lncRNA identifikazioak eta orain arte ikertutakoek zelularen barruan funtzio garrantzitsuak betetzen dituztela ezagutzeak orain arteko genomen, transkriptomen eta gene adierazpenaren erregulazioaren inguruko ikuspegia aldatzea eragin du.
|
Lehen
emaitza hauek etorkizunean aurkikuntza zirraragarri ugari egingo direla aurreikusten badute ere, oraindik lncRNA hauen ikerketaren hastapenetan gaude eta ikerketa asko dago egiteko. Hasteko, lncRNAen eta haien adierazpen patroien identifikazio eta anotazio sistematikoa eta publikoa behar da.
|
|
|
Azken urteetan, teknologia berriei esker genetikaren arloan aurrerapen handiak egin diren arren, RNA ez kodetzaileen eta epitranskriptomikaren alorrean oraindik galdera asko dago erantzuteko.
|
Lehenik
, epitranskriptoma zein lncRNAen ezagutzan aurrerapausoak emateko RNAren paisaia osoa ezagutzea ezinbestekoa da. Ikuspegi global hau beharrezkoa da; izan ere, zenbait RNA modifikaziok RNA mota desberdinen patua alda baitezakete, proteinen sintesian eragina izanik.
|
|
|
(RNAt) edo RNA nuklear txikietan (snRNA n)), RNA mezulariaren (RNAm) prozesamendu egokia (itzulpena eta moztitsasketa) burutzeko ere oso garrantzitsuak direla ikusi da (3). Horrela, 2012 urtean,
|
lehen
aldiz epitranskriptoma hitza sortu zen, RNAren aldaketa biokimikoak izendatzen zituena. Alegia, epitranskriptomak RNA molekulen konposizio kimikoan gertatzen diren aldaketa biokimikoak aztertzen ditu, RNAren funtzioa edo egonkortasuna aldatzeko potentziala dutenak eta funtsezkoak izango direnak (4).?
|
|
|
Hainbat proteina ezberdin aurkitu dira m6A aldaketaren idazle, irakurle eta ezabatzaile gisa parte hartzen dutenak. METTL3 entzima izan da
|
lehena
, metiltransferasa funtzioa du eta funtsezko proteina bezala deskribatu da m6A aldaketa idazteko garaian. Horri, METTL14 entzima gehitu zaio, horrela METTL3rekin batera idazle konplexu bat osatuz (28). m6A markaren idazle konplexuaren aktibitatea MACOM izeneko
|
|
|
Hainbat zelula ama ezagutzen dira. Garapeneko zelula amak 1981ean izendatu ziren
|
lehen
aldiz blastozele barruko zelulak eta teratokartzinometako zelulak elkarrengandik desberdintzeko, biek desberdintzapen prozesu baten bidez beste zelula mota konkretu batzuetara bideratzeko gaitasuna zutelako. Gorputz helduko zelula amak ehun ezberdinetan kokatzen dira, eta kokatzen diren ehuna osatzen duten zelula mota ezberdin gisa ezberdindu daitezke soilik.
|
|
|
Wnt bide kanonikoan errore bat metatzen denean,, kateninaren maila handitu egiten da. APC genearen mutazioa koloneko minbiziaren sorreraren
|
lehen
urratsa izaten da eta ia kasuen% 100ean APC genearen delezio batek edo, kateninaren mutazioak eragiten du Wnt bidearen aktibazioa. Ondorioz itu geneen gainadierazpena geratzen da, horien artean D1 ziklina, ziklo zelularraren erregulatzailea (25).
|
|
|
Ibilbide hura berbera errepikatu zuten maratoilariek 1896an,
|
lehen
Olinpiar Joko modernoetan. Hamabi urte geroago, 1908an, Londresen, antolatzaileek moldatu egin zuten luzera, Windsor gaztelutik pasaraziz.
|
|
|
Ultramaratoia deitzen zaio maratoia baino luzeagoa den lasterketari. Hiru Haundiak izango da, noski, Euskal Herriko
|
lehen
ultramaratoia. Gasteizko Manuel Iradier mendi elkarteak antolatu zuen lehen aldiz, 1987an, Gorbeia, Anboto eta Aizkorri batzen dituen mendi proba.
|
|
|
Hiru Haundiak izango da, noski, Euskal Herriko lehen ultramaratoia. Gasteizko Manuel Iradier mendi elkarteak antolatu zuen
|
lehen
aldiz, 1987an, Gorbeia, Anboto eta Aizkorri batzen dituen mendi proba. Zer iruditzen zaizue mendiz 100 kilometroko ibilbidea antolatzen badugu?
|
|
|
Asistentzia medikoaren aldetik, ezaugarri bereziak dituzte urtratrail lasterketek.
|
Lehenik
, kirolariek gorputza behartzen duten bezala behartzegatik. Eta, horrez gain, lasterketak izaten diren inguruneagatik (3).
|
|
|
Beraz, oso garrantzi handia du berehalako berpizteak, batez ere desfibrilagailu automatikoaren erabilera azkarrak; izan ere, biziraupen tasa% 7 artean jaisten du minutu bakoitzeko atzerapenak (11).
|
Lehen
minutu horietan, ezinbestekoa da eskura izatea pazientearengana iristeko baliabideak. Baina hori ekitaldi bakoitzeko antolakuntzaren gain gelditu ohi da.
|
|
|
Horiek horrela, maila sozioekonomikoaren eta diagnostikoaren atzerapenaren arteko erlazioa ikertzeko,
|
lehenik
eta behin Kaplan Meier biziraupen analisia egin da aldagai bakoitzarekin (sexua, adin taldea eta atzerrian jaiotakoa izatea edo ez), banan banan diagnostikoa egiteko denborarekin duten harremana aztertzeko. Ondoren, Cox en biziraupen analisia egin da, aldi berean gabezia indizea eta aipatutako aldagaiek diagnostikoaren atzerapenean duten eragina ikertzeko.
|
|
|
Berrikuspen narratibo hau aurrera eramateko,
|
lehenik
eta behin, bilaketa bibliografikoa egiteko erabiliko ziren gako hitzak, Descriptores en Ciencias de la Salud (DeCS) eta Medical Subject Headings (MeSH) aukeratu ziren (ikus 1 taula).
|
|
|
Hizkuntzaren edota mintzairaren aurreko aldia da.
|
Lehen
hilabeteetan haurrak ez du bere buruaren eta inguruaren kontzientziarik, baina zentzumenen eta mugimenduen bidez mundua ezagutzen doan neurrian, objektuen existentzia ulertzera iristen da aldi honen amaierarako (14, 24).
|
|
2020
|
|
|
Sintoma horiek goiz agertzen direnez, garrantzitsuak dira biomarkatzale klinikoak bilakatu daitezkeelako. Forma genetikoak PGaren kasuen% 15 dira eta ideia horren inguruan 2004 urtean LRRK2 genearen
|
lehen
mutazioa aurkitu zen, orain arte gaixotasuna garatzeko arriskua areagotzen duen faktore genetiko garrantzitsuena. Mutazio horietako bat euskal jatorriko biztanleen artean ohikoa zela ohartu ziren.
|
|
|
Parkinson gaixotasuna (PG), maiztasunean, munduko bigarren neuroendekapen gaixotasun ohikoena da, Alzheimer gaixotasunaren atzetik. Sindrome hau, James Parkinsonek deskribatu zuen lehenengoz, 1817 urtean, zeinek urte batzuen ostean, alfa sinukleinaren metaketa patologikoarekin erlazionatu zen gaixotasun baten
|
lehen
kasuak deskribatu zituen. Material horren pilaketaren ondorioz, aktibitate motorra erregulatzeaz arduratzen diren mesentzefaloko substantzia beltzeko (SBc) neurona dopaminergikoen endekapen progresiboa sortzen da (1) (1 Irudia) (2).
|
|
|
Forma genetikoak PGaren kasuen% 15en erantzule dira. 1997 urtean begiztatu zuten
|
lehen
aldiz parkinsonismoaren lehen aldaera genetikoa (SCNA). Aurkikuntza horrek PGaren etiologia ezezagunera gehiago gerturatzea ahalbidetu zuen, gaixotasuna ikusteko modua aldatuz, eta parkinson familiar batez hitz egiten hasiaz.
|
|
|
Forma genetikoak PGaren kasuen% 15en erantzule dira. 1997 urtean begiztatu zuten lehen aldiz parkinsonismoaren
|
lehen
aldaera genetikoa (SCNA). Aurkikuntza horrek PGaren etiologia ezezagunera gehiago gerturatzea ahalbidetu zuen, gaixotasuna ikusteko modua aldatuz, eta parkinson familiar batez hitz egiten hasiaz.
|
|
|
Gulloren Sindromea (Pankreako Hiperentzimemia Onbera): Euskal Herriko
|
lehen
bi kasuen aurkezpena
|
|
|
Gai horren inguruan argitalpen oso gutxi daude, baina Gullo doktoreak 1986 urtean bere
|
lehen
azterketa argitaratu zuenetik (1), nahasmendu horri buruzko hainbat ikerketa eta kontsulta egin dira, Lucio Gullok egindakoak gehienbat.
|
|
|
Aurkezpen honetan deskribatutako
|
lehen
kasuan, hasierako susmo diagnostikoa pankreatitis akutua izan zen amilasa eta lipasa entzima pankreatikoen balio handiak eta sintoma ahul batzuk zituelako pazienteak. Hala ere, beste zenbait datuk pentsarazi ziguten gibel, pankrea edo behazun hodikoa ez zen eta alkohola eta farmakoak kausa ez zituen nahasmendu ezberdin bat izan zitekeela:
|
|
|
" zehaztugabeko etiologiadun amilasa eta lipasa balioen igotze kronikoa duen pazientea". Aurkezpen honetan deskribatutako
|
lehen
kasuaren jarraipena egitean, deskuiduan emakumezko horren datu analitiko batzuek arreta piztu ziguten eta harekin harremanetan jarri ginen haren datu gehiagoren berri izateko. Pankreako hiperentzimemia onberaren beste kasu bat izan zitekeen:
|
|
|
Gulloren sindromearen bitxitasunak erakarrita eta berari buruzko ikerketa hasiberriek bultzatuta, aurkezpen honen egileok nahasmenduaren berrikusketa egitea erabaki dugu eta Euskal Herrian diagnostikatu diren sindrome honen
|
lehen
bi kasuen berri eman nahi izan dugu, biztanleria zabalean kasu gehiago badirela uste baitugu. Gai horri buruzko informazioa zabalduz osasun langileak eta pertsona arruntak ohartarazi nahi ditugu, kasu hauek azkarrago eta eraginkortasun handiagoz detektatzea errazteko.
|
|
|
Gulloren Sindromea (Pankreako Hiperentzimemia Onbera): Euskal Herriko
|
lehen
bi kasuen aurkezpena
|
|
|
Nahasmendu horren bitxitasunak erakarrita eta berari buruzko ikerketa hasiberriek bultzatuta, sindromearen berrikuspena egitea erabaki dugu, Euskal Herriko
|
lehen
bi kasuen aurkezpena eginez.
|
|
|
2.1
|
Lehen
kasua
|
|
|
Forma genetikoak PGaren kasuen% 15en erantzule dira. 1997 urtean begiztatu zuten
|
lehen
aldiz parkinsonismoaren lehen aldaera genetikoa (SCNA). Aurkikuntza horrek PGaren etiologia ezezagunera gehiago gerturatzea ahalbidetu zuen, gaixotasuna ikusteko modua aldatuz, eta parkinson familiar batez hitz egiten hasiaz.
|
|
|
Forma genetikoak PGaren kasuen% 15en erantzule dira. 1997 urtean begiztatu zuten lehen aldiz parkinsonismoaren
|
lehen
aldaera genetikoa (SCNA). Aurkikuntza horrek PGaren etiologia ezezagunera gehiago gerturatzea ahalbidetu zuen, gaixotasuna ikusteko modua aldatuz, eta parkinson familiar batez hitz egiten hasiaz.
|
|
|
Sintoma horiek goiz agertzen direnez, garrantzitsuak dira biomarkatzale klinikoak bilakatu daitezkeelako. Forma genetikoak PGaren kasuen% 15 dira eta ideia horren inguruan 2004 urtean LRRK2 genearen
|
lehen
mutazioa aurkitu zen, orain arte gaixotasuna garatzeko arriskua areagotzen duen faktore genetiko garrantzitsuena. Mutazio horietako bat euskal jatorriko biztanleen artean ohikoa zela ohartu ziren.
|
|
|
Parkinson gaixotasuna (PG), maiztasunean, munduko bigarren neuroendekapen gaixotasun ohikoena da, Alzheimer gaixotasunaren atzetik. Sindrome hau, James Parkinsonek deskribatu zuen lehenengoz, 1817 urtean, zeinek urte batzuen ostean, alfa sinukleinaren metaketa patologikoarekin erlazionatu zen gaixotasun baten
|
lehen
kasuak deskribatu zituen. Material horren pilaketaren ondorioz, aktibitate motorra erregulatzeaz arduratzen diren mesentzefaloko substantzia beltzeko (SBc) neurona dopaminergikoen endekapen progresiboa sortzen da (1) (1 Irudia) (2).
|
|
|
Itzulbide proiektutik lortu dezakegun itzultzaile automatikoak ez ditu osasun alorrak exijitzen dituen kalitate neurriak beteko, baina
|
lehen
pausu garrantzitsua izango da ibilbide horretan. Gaur egungo itzultzaile automatikoek corpus kopuru erraldoiak behar izaten dituzte, eta itzultzailea corpus handiagoa lortzeko lagungarria izan daiteke, profesionalen zuzenketekin.
|