|
2000
|
|
|
Liburuak bi zati ditu nolabait.
|
Lehen
erdia pausatuagoa, arrosagoa, pastelagoa da. Gero, Dingle ko eztandarena kontatuaz batera, hizkera bera biziagoa bihurtzen da, ironia garratzagoa eta kontakizunak bizitasuna hartzen du
|
|
|
90eko hamarkadaren
|
lehen
erdiko gertakizun mediatiko garrantzitsuenetariko bat, dudarik gabe, La Semaine du Pays Basqueren sortzea izan zen, 1993ko irailean, familia kapitalekin eta gehienak bertokoak diren zenbait elkarteren partaidetzarekinRoland Machenaud ek sortu zuena. Astekari honen argitalpen elkarteak, Les Editionsde la Semainek, La Semaine des Landes eta La Semaine des Pyrenees ere sortu zituen.Astekari honek hamabost pertsona darabiltza eta tokian tokiko korrespondentzia sarenahiko sendo batez, jada etekinak ateratzen ari da.
|
|
|
Aro Modernoan euskal baserriak sendotze garrantzitsua ezagutu zuen. Izan ere, XVI. mendearen
|
lehen
erdiko segurtasun egoera eta oparotasuna medio, harriz eta zurez eginiko baserriak eraikitzen hasi ziren. Baserri horietan garia, artatxikia eta sagarrondoak landatzen ziren batez ere, eta gehienetan sagardoa egiteko dolarea ere izaten zuten.
|
|
2001
|
|
|
A. M. Huntington-ek pintura espainiarreko ale mordoa bildu zuen New Yorkeko Hispanic Society of America n, XX. mendeko
|
lehen
erdian. Gezurra badirudi ere, obra horiek ez dira Espainiako Estatuan ikusgai egon orain arte.
|
|
|
Hilaren amaiera bitartean Bilboko BBVA aretoan ikusgai diren 68 mihisetatik gutxi batzuk izan dira inoiz ikusgai Espainiako Estatuan. New Yorkeko Hispanic Society of Americako museoko lanak dira, Archer M. Huntingtonek XX. mendearen
|
lehen
erdian bilduak gehienak.
|
|
|
VII. mendearen
|
lehen
erdian, Akitaniako indarrek monarkia merobingiarrarenahultze momentua aprobetxatu zuten, botere frankoari aurre egiteko. Burujabetze prozesu luzean, Akitaniako aristokrazia eta baskoi taldeak elkarlanean ibili ziren.Baskoiak oinarrizko tresna izan ziren akitaniar armadan, VII VIII. mendeetakomerobingiarren aurkako borroketan eta karolingiarren aurkako erresistentzia lanetan.
|
|
|
VIII. mendean, arrautzak Garizumako menuetatik kanpo utzi ziren, eta Erdi Aroan, Europa osoko jende xumearen dietan parte garrantzitsua hartu zuten. XX. mendearen
|
lehen
erdian, bitamina eta aminoazido gehienak identifikatu ziren; beraz, arrautza funtsezko mantenugai iturritzat hartu zen organismoarentzat, eta osasuna babesten duen elikagaitzat ere sailkatu zen. Gaur egungo arrautza ekoizpena:
|
|
|
‘Ushuaia kolonia penitentziarioa izan zen luzaroan, XXgarren mendearen
|
lehen
erdi osoan. Aldapa hau oraindik basoa zen, presoek ebakiko zituzten zuhaitz guztiak, mendia biluzik utzi arte.
|
|
2002
|
|
|
1791an galdu zuten lehen gudu garrantzizkoa txetxeniarrek. Eta XIX. mendearen
|
lehen
erdian ere segi zuen gerrak. Historigileek diotenez, errusiarrek Kaukasoa kolonizatzeko Napoleonen kontra baino soldadu gehiago erabili zuten.
|
|
|
Ukoreka (Txalaparta, 1994), Badena dena da (Txalaparta, 1995) eta Arian ari (Txalaparta, 1996) nobelek trilogia osatzen dute; bere XX. mendearen
|
lehen
erdiko Nafarroako herritar xumea eta egilearen pentsaera islatzen dira. Lehen eleberria, Ukoreka, narrazio bikaintzat hartu zuten euskal kritikariek, eta indar eta aberastasun handiko kontakizuna da.
|
|
|
Hau guzti hau esan ondoren, gure lan honetan euskal eleberriak nahiz eleberri laburrak aztertzeko asmoa dugula esan beharra dugu. Ikusi den modura, bien arteko mugak eztabaidagarriak izanik ere, ipuinaren intentsitatea eta eleberriaren patxada bilatzen duten testuak, hots, eleberri laburrak nahiz eleberriak, izango ditugu aztergai. b) Euskal eleberrigintzaren sorrera eta garapena XX. mendearen
|
lehen
erdian. Ohiturazko eleberrigintzaren gailentasuna
|
|
|
lehensektorea, nekazaritza eta arrantza biltzen dituena; bigarren sektorea, zeinak industria gune gisa duen, baina energia eta eraikuntza ere oratzen dituen; eta hirugarrensektorea, beste biek hartzen ez dituzten jarduerez osatzen dena. Joan den mendearen
|
lehen
erdian Fisher eta Clark egileek hezurmamitutako jarduera produktiboaksailkatzeko irizpide horrek, jaso dituen kritikak ahazteke, indarrean dirau oraindik.Izan ere, herrialdeetako informazio ekonomikoak sistematizatzeko eta plazaratzeko, oinarrizkoa da sailkapen hori. Hartara, euskal ekonomiaren jarduera produktiboazegiten den azterketa sailkapen horretan oinarritzen da.
|
|
|
Lan honetarako egindako probetan, haurdun zeuden 341 emakumek hartu zuten parte. Emakume horiek garaia baino
|
lehen
erditzeko arrisku handia zuten, obesitateak eragindako hipertentsio arazoengatik, gestazio presio handiko edo eklanpsia aurreko familia historiagatik edo hemorragia historiagatik. Emakumeak sei taldetan banatu ziren eta 100 miligramo aspirina edo plazebo eman zitzaien hiru aldi horietako batean:
|
|
|
Lurzoru mota honetan edozein zuhaixka edo landare landatuta badago, udan oso ondo ureztatuta egotea komeni da. Lur horren arazo nagusiak ehundura eta drainatzea direnez, hori hobetzeko metodo bat neguko
|
lehen
erdian zulatzea da, elurrek lurra apurtu eta ehundura pikortsuagoa har dezaten. Neguan izozterik izaten ez den lekuetan, urrats hauek eginen dira:
|
|
2003
|
|
|
Agiriano, Mur, Unsain eta beste batzuk XX. mendeko
|
lehen
erdiko arte grafikoa aztertzen hasi zirenean ordea, garbi geratu zen «Nor Nai»ren atzean Ignacia Zabalo zegoela, eta ez bere anaia Juan. «Txiki»ren arreba txikia baitzen Ignacia, 1905ean jaioa eta 1925etik 1931ra anaiarekin batera lanean jardundakoa.
|
|
|
4Lur komunalen jabegotze eta istea suposatu zuen gertaera Ingalaterran XVIII. mendearen
|
lehen
erdian.
|
|
|
Gai horri buruzko polemika arrunta da Europa osoan. Euskal Herrian2 ere dantzen aurkako gurutzada katolikoa bizi bizia izango da XVIII, XIX zein XX. mendearen
|
lehen
erdian. Eta, oso bereziki, aztertzen ari garen garaian, hau da, Elizaren baitan jarrera laxoak gaizki ikusiak daudenean eta moraltasunik zorrotzena suspertzera jotzen denean.
|
|
|
Hiru ekitalditan bana dezakegu, horrela, ibilbide hau: aurrena, abiapuntua, identifikazioa mamitu eta sendotzen den garaia, hain zuzen ere liburu honen gaia dena; hurrena, identifikazioaren garapena XIX. mendean zehar eta XX. mendearen
|
lehen
erdian, hau da, fuerismotik nazionalismora ideologiek nola sustatu eta erabili duten aberriaren eta Jainkoaren arteko uztarketa estu hori; azkenik, identifikazioaren gainbehera, edo azken berrogei urtetan areagotzen joan den sekularizazio prozesua. Ikus ditzagun, beraz, labur, hiru urratsok, hurrena abiapuntuko garai horretan bete betean murgildu ahal izateko.
|
|
|
Dantza horietan zerbait ez garbia baldin badago atzerriko eraginari zor zaio, euskal dantza" jatorrizkoak"," zaharrak", dibertsio tolesgabe eta bihotz garbitasunaren eredu baitira. Sabino Aranak eta XX. mendearen
|
lehen
erdiko euskal nazionalismoak gogotik erabili eta zabalduko dute ideia hori. Izan ere, Aranak, euskal arrazaren gailentasuna erakusteko erabiltzen dituen hamaika adibideren artean, euskal erromeriak," dantza askatuak" eta abar goraipatzen ditu, Espainiatik ekarritako" dantza lotuen" lizunkeriari kontrajarririk.
|
|
|
ez da nahikoa bizi iraupenerako ateratzearekin, etekinak lortu behar dira jabearentzat. Industriaren sorrera mende horren
|
lehen
erdian oraindik oso apala bada ere, gero eta gehiago nabarmenduko da: foruek jartzen zituzten mugak malgutu eta, 1841ean, aduanak kostaldera eramatean, hasiko da indartzen industria dinamika modernoa (ehungintza, papergintza, burdingintza...).
|
|
|
jokabide laxo edo bigunagoei atea zabaltzen zaie, horrela). XVI. mende bukaeran eta XVII.aren
|
lehen
erdian jarrera horrek gora egin zuen; bigarren erdian, aldiz, eraso latzak jasan zituen, aita santuen gaitzespenak eta guzti. Joera tuziorista joan zen hedatzen orduan, egoera moral zalantzagarrian beti aukerarik zorrotzena bete behar dela dioena.
|
|
|
9 Aintzat har dezagun elektrizitatearen lehen paradigma hori ez zela 1800 urtera arte guztiz eraginkorra izan, bateriaren aurkikuntzak eta efektu elektrokimikoen ugalketak teoria elektrikoaren baitako iraultza bat hasi zutenean. Iraultza horretatik paradigma berria agertu zen arte, elektrizitateari buruzko literatura, bereziki Ingalaterran, XVIII. mendearen
|
lehen
erdiko berezko tonura leheneratu zen alderdi askotan.
|
|
|
Horrela aritzean, euskarrizko behaketa eta saiaketen hautaketa erlatiboki librea zen, ezen elektrizitatearen ikertzaile guztiek erabili eta azaldu behar zuten metodo estandar eta fenomenoen multzoa oso urria baitzen. Horren ondorioz, mendearen
|
lehen
erdian zehar elektrizitatearen alorreko ikerketek behin eta berriro oinarri beraren inguruan biratzen zuten. Efektu berriak aurkitzen ziren behin eta berriz, baina horietako asko azkar galtzen ziren berriro.
|
|
|
aurretik marruskatutako beira batek aldaratu duen bola kargatu bat, baita ere marruskatutako anbar edo lakreak erakartzen du.7 Ongi eratutako eta zabal onartutako teoria bat ez zegoenez (ezein zientziak ez du desideratum hori jaiotzatik izaten, eta gaur egun gizarte zientzia gutxik lortu dute, bateren batek lortu badu), egoera nekez izan zitekeen bestelakoa. XVIII. mendeko
|
lehen
erdian zehar, zientzialariak ez zuen modurik kontsistenteki bereizi ahal izateko efektu elektriko eta ez elektrikoen artean, laborategiko istripuen eta funtsezko berrikuntzen artean, edo ageriko demostrazio baten eta elektrizitatearen berezko izaera agertuko luketen esperimentuen artean.
|
|
2004
|
|
|
Egokitze eta berritze gaitasun horren bitartez, AKE k hainbat egoera atzerakor saihesten jakin du, besteak beste 80ko hamarkadaren
|
lehen
erdiko krisiindustriala edo 90eko hamarkadaren hasierakoa. Europako Ekonomia Erkidegoansartzeak, moneta batasuna sortzeak edota eguneko komertzio eta ekoizpen globalizazioak eragindako inpaktu zein aukeretara egokitzen ere jakin du.
|
|
|
Espainiako Bankuaren Finantza Egonkortasunari buruzko azken Txostenak (IEF), atzo zabalduak, adierazten du etxeetarako kredituak erritmo bizian hazten jarraitu duela urte honen
|
lehen
erdian, eta horrek zorpetze maila handitzea ekarri du, dagoeneko errenta gordin erabilgarriaren %95era iristen baita. Jaime Caruana buru duen erakundeak adierazi duenez, Espainiako etxeen ondare egoera sendoa izaten jarraitzen duen arren eta jasaten duten finantza karga egonkor mantentzen den arren, zorpetzearen hazkunde iraunkorrak “interes tasetan nahasmendu kaltegarrien aurrean duen sentsibilitatea areagotzen du”, Europako Banku Zentralak (EBB) izan dezakeen diruaren prezioaren igoerari dagokionez.
|
|
|
Sistema horrek urtarriletik aurrera izango du indarra, eta esan zuen azken urteetako bideari eutsiko diola eta “ez duela ustekaberik ekarriko”. Rosek azaldu zuenez, “price cap” desagertu egingo da 2005eko
|
lehen
erdian. Une horretatik aurrera, Telekomunikazioen Merkatuko Batzordeak (CMT) lehia aski ez duten merkatuetan soilik arautuko ditu tarifak.
|
|
2005
|
|
|
hala aitortu zuen gehien maite izan zuen hizkuntza euskara izan zela eta hori bakarrik nahiko da euskaldunon esker ona irabazteko. Baina argitara eman zituen 219 liburu eta lanetatik 68 euskaraz idatziak edo euskarari buruzkoak badira ere (%31, 05), italierari buruzkoak 50 dira (%22, 83), datu honek adierazten digularik hizkuntzalaritzan eta dialektologian bigarren ikerketa alorra izan zuela; ahantzi ezina da hobeki ezagutzen zuen hizkuntza zela italiera, ia bizitzaren
|
lehen
erdian hitz egin zuena. Beste bizitzaren bigarren erdian lngalaterran bizi izan zelarik, ingelesa zuen bere lanetan ikergai eta 43 argitalpen eskaini zizkion hizkuntza honi (%19, 63).
|
|
|
Humboldten obrak, bestela, eta gurera itzuliz, badu eraginik egungo hizkuntzaren pedagogian eta hizkuntzen didaktikan, batez ere L. Weisgerber-ek XX. mendearen
|
lehen
erdian haren hizkuntz teoria suspertu eta honen hezkuntz irakurketa ahalbidetu zuenetik193 Hari esker, batetik, hezkuntzaren, hizkuntzaren eta baita ere bi hauen arteko erlazioaren dimentsio antropologikoa hobeto ulertzeko moduan gaude: zentzu honetan esanguratsua da jakitea, eta batez ere pedagogiaren perspektibatik, hark bere egitasmo antropologikoen baitan garatzen duela bere pentsamendu linguistikoa, alegia, hain zuzen hizkuntzari funtzio humanizatzailea aitortzen diolako hartzen duela hizkuntza aztergai bezala.
|
|
2006
|
|
|
Seguru asko faktore garrantzitsuena da, batez ere emakumezkoei dagokienez.Azken hamarkadetan ama izateko adina gero eta gehiago atzeratu da Hego EuskalHerrian: egun, erditzen direnen batez besteko adina 32 urtekoa da, kontuan edukibehar delarik ere
|
lehen
erditzearen batez besteko adina 29 urte ingurukoa dela.Erditzeko adinaren atzerapen honek badu ikasketen luzerarekin zerikusirik etabaita lan munduan nolabaiteko egonkortasuna lortzeko zailtasunekin. Baina baitaere gaztaroaren luzatzearekin eta umeak eduki baino lehen gaztetasunarekin lotutako zenbait etapa agortu behar diren konbentzimenduarekin (bidaiak, gau festak, bikote intimitatea...).
|
|
|
Arrantza ontziak, gerraontziak egiten ziren, baita merkataritzarako ontziak (gutxienez, XVI.etik esportatu ziren, 1501etik galarazita egon arren369) ere. Ontziolak Bilboko itsasadarrean, Lekeition eta Bermeon zeuden XIV mendeko
|
lehen
erdian dagoneko.
|
|
|
Bizkaiko lurraldean Behe Erdi Aroko heresien aztarnarik ere izan zen. Durangoko heretikoak XV mendearen
|
lehen
erdian fraide frantziskotar batzuen predikuagatik agertu ziren (Alonso de Mella buru), non pobrezia goratzen zen eta arrazoiaren erabilera erlijioan sinistean, merindade osotik eta kanpora ere hedatu ziren. Errepresioa 1444tik aurrera egin zen.
|
|
|
M. Berthe k (1991: 32) kalkulatzen du XIV. mendearen
|
lehen
erdian, gutxienez 25 urte txar izan zirela Nafarroan, nahiz eta ez eragin neur daitezkeen herri guztietan batera (gogorrenak 1313, 1328 eta 1336 izan ziren). Hala ere, egile berak uste du gosete horiek ez direla populazioaren jaitsiera gogorra azaltzen dutenak, haustura gogorra 1346 eta 1350 artean izan baitzen (denera 56.000 su ziren Nafarroako erresuman, Nafarroa Beherea barne).
|
|
|
ekialdekoa eta mendebaldekoa. Lehenengo kasuan, kanpo planetak Eguzkia ezkutatu orduko kulminatzen du, eta bera gauerdian ezkutatzen da, beraz gauaren
|
lehen
erdian dago ikusgai. Bigarren kasuan, berriz, kanpo planeta gauaren bigarren erdian ikus daiteke, gauerdian atera eta egunsentian kulminatzen du eta.
|
|
|
Europako Batasunean 19 milioi europar inguru 2 motako diabetea inkubatzen egon daitezkeela uste da, biztanle guztien %4, gutxi gorabehera, baina estatistikek diote 30 urte baino gutxiagoan 26 milioi baino gehiago izan daitezkeela. Gizonak
|
lehenik
Erdi gaingabetutako esnekien onura gizonezkoetan postulatu zuen lehenago Harvardeko Unibertsitateak berak; zentro laguntzaile gutxiago zituen, baina lagin zabalagoa (41.000 gizon) eta jarraipen luzeagoa (12 urte). Hyon Choik, lanaren koordinatzaileak, gaixotasun hori prebenitzeko modu errazak ikertzeko grina justifikatu zuen.
|
|
|
Daniel García albaitari taldearen buruak esan zuenez, gatibu dagoen balea beluga baten
|
lehen
erditzea Europan Valentziako Ozeanografikoan izango da. Hala ere, zetazeoen “berezko hilkortasuna” eta amaren gaztetasuna direla eta, kumeak bizirik irauteko aukerak “mugatuak” dira.
|
|
|
Etxebizitza erabiliaren moteltze hori, higiezin enpresaren arabera, eskariaren presioa jaistearen ondorio da. Izan ere, beren bulegoek erabilitako etxebizitza bat merkaturatzeko behar izan zuten denbora batez beste 95 egunekoa izan zen 2006ko
|
lehen
erdian, eta 84 egunekoa, berriz, iaz epe berean. Hiri batzuetan, bigarren eskuko etxebizitzek 3.000 euro baino gehiago balio dute metro koadro bakoitzeko, eta 4.000 euro baino gehiago ere bai Bartzelonan.
|
|
|
Azterketa batek metilmerkurioarekin kutsatutako arrainaren gehiegizko kontsumoa eta garaia baino
|
lehen
erditzeko arriskua lotzen ditu, baina ikerketa gehiago egin behar direla onartzen du.
|
|
|
Zientzialarien eta dietisten foroetan oraindik eztabaidatzen den gaia da zenbateraino gainditzen dituzten abantailek haurdunaldian arrain urdina kontsumitzeko arriskuak. Merkurioa eta garaia baino
|
lehen
erditzea Merkurioa bereziki koipe askoko arrainetan metatzen da, hala nola atuna, ezpata arraina, urraburua edo berdela. Gaiari buruzko ikerketa berri bat egiteko, Harvardeko Unibertsitateko eta Michigango Estatuko Unibertsitateko ikertzaile talde batek, biak AEBn, haurdunaldiko 15 eta 27 asteen artean zeuden 52 klinikatan 1.024 emakume hartu dituzte.
|
|
|
Bederatzi hilabeteren buruan argia eman zutenen aldean, haurtxoa haurdunaldiko 35 astea baino lehen izan zutenetako asko talde horretakoak ziren. «Gure azterketa da garaia baino
|
lehen
erditzearen eta adatseko merkurio maila altuen arteko lotura deskribatzen duen lehena», dio autore nagusi Fei Xuek, Harvardeko Unibertsitateko ikertzaileak. Baina, era berean, nabarmendu du parte hartu zuten 1.024 emakumeetatik 44k bakarrik (guztizkoaren %4k, gutxi gorabehera) eman zutela behar baino lehenago erditu, eta, beraz, bi gertaeren arteko lotura berresteko edo aurka egiteko azterlan gehiago behar direla.
|
|
2007
|
|
|
Eliz lurralde banaketak egin zirenean
|
lehen
Erdi Aroan, Armentiako elizbarrutia sortu zen Araban
|
|
|
XX. mendean
|
lehen
erdian joan zen galtzen euskara Gasteiztik iparraldera, Legutiorantz dauden herritxoetan. Hemengo herrietan eliz arduretan jardundako apaiz baten lekukotasunetik dakigu, esaterako, 1917an Nafarreten euskara egiten zela, Lukun helduek egiten zutela, eta Gamarran zaharrek.
|
|
|
Herder 1803ko abenduan hil da; bi hilabete eskas geroago, 1804ko otsailean Kant. Mugarri bat denboran (Periodo Aleman handiaren
|
lehen
erditzat jo liteke). Biak zendu dira Europa osoa gerra napoleondarrek irabiatu izan aurretik.
|
|
|
Herria, nazioa eta Estatuaren berdinketa horrek fase eta modu ezberdinak ezagutu ditu gaur arterainoko bere bidean. Iraultzaren fiaskoa eta Napoleon-en ondoren, «erromantikoek» herria eta askatasuna kantatzen jarraitu dute, errestaurazioaren aurka (Michelet, etab.). XIX. mendearen
|
lehen
erdia matxinada eta iraultzatxo «erromantikoz» beteta egon da, arrakasta handirik barik. Azkenean lurrikarok dominatu eta berriro ordena tinkatu denean, Napoleon III.aren zesarismoarekin, burgesia handi jada lasaituak bitarteko aro guztia irrazional eta kaotiko deklaratu du, hots, atzoko iraultzak eta erromantizismoa, dena lardaskatu eta ezer lortu ez duten ameslari nahastaileak.
|
|
|
DGTren arabera, joan den uztailean puntukako baimena indarrean sartu izanak inflexio puntu bat ekarri zuen: 2006ko
|
lehen
erdian biktima kopurua %3, 5 jaitsi zen, eta bigarrenean %15 Azken hiru urteetan, 4.029tik 3.016ra murriztu dira hildakoak, hau da, 1.013 hildako gutxiago(% 25). 1996 eta 2003 bitartean, ezbehar kopuruek aldaketa gutxi izan zituzten.
|
|
|
170 hizlarik eztabaidatuko dituzte antirretrobiral berriak, txertoen aurrerapenak, eta prebentzio programak eta nazioarteko laguntza proiektuak azalduko dituzte. Kongresua Espainiako espezialitateak epidemiaren urterik txarrenetatik izan duen topaketarik handienetakoa da, laurogeita hamarreko hamarkadaren
|
lehen
erdian. 25 urte eskasean, GIB/ HIESa gaixotasun kroniko bihurtu da, baina ez du albo ondorio larririk.
|
|
|
Bankuak ez du kobratzeko bermerik gehitzen, enpresa jaulkitzailearen kaudimenaren araberakoa da eta bezeroak jaulkitzailearen arriskua bere gain hartzen du. % 4,60ko Euriborra Euriborrak, gure herrialdeko hipoteken erreferentzia indize garrantzitsuenak, abuztuaren
|
lehen
erdiko batez bestekoa %4, 60an itxi du; uztaileko %4, 564, berriz, Estatu Batuetako hipoteka ekaitzak merkatuan sortutako tentsioagatik, Europan zabaltzen hasi baita. Hilabete osoan irauten badu, Euriborraren igoera horrek, uztailari dagokionez, hilean 3 euro gehitzea ekarriko luke, edo urtean 36 euro gehiago, erreferentzia gisa 150.000 euroko batez besteko kreditua hartuta, 15 urteko amortizazioan.
|
|
|
Nahiz eta munduan urtean sei milioi gosete gutxiago izan, erritmo hori ez da nahikoa 1996ko Elikaduraren Goi bileraren helburua betetzeko; izan ere, desnutrizio kronikoa duten pertsonen kopurua 2015a baino
|
lehen
erdira jaistea proposatu zen, Jacques Diouf FAOko zuzendari nagusiak gogorarazi zuenez. Goi bilera horren helburua munduko erronkarik handienetako bat da, goseak kaltetutako pertsonen kopurua 400 milioira jaistea baitakar, azaldu zuen Diouf ek.
|
|
|
Aurreikuspen horren oinarria da Estatu Batuetan zabor hipoteken krisia (“subprime”) abuztuan lehertu izanak eragin duen “eragin nabarmenagatik” sektoreak izan duen pixkanakako doikuntzaren “larriagotzea”, eta, ondorioz, bai sustatzaileei bai partikularrei banku finantziazioa gutxitzea, higiezinen agentzia nagusiak biltzen dituen taldearen arabera. Hala, G egiaztatu du pisuen salmenta %30 baino gehiago jaitsi zela abuztutik aurrera, eta horrek esan nahi du urteko
|
lehen
erdian %13tik %15era jaitsi zela. Gertaera hori etxebizitza berrien sustapenera eta eraikuntzara eraman da, epe berean %40 jaitsi baitzen, eta tasa hori ere bikoiztu egin da urte osoan.
|
|
|
Beherapen nabarmenak izaten dira herriko barrutietan, eta maila jarraitua garestienetan. Valentzian, ekitaldiaren
|
lehen
erdian, handitu egin zen erabilitako etxebizitzaren prezioa, Amerika Koparen eraginez. Urte amaieran, batez besteko balio handitzea %3, 7koa izan zen, eta prezioa batez beste 2.849 euro izan zen metro karratuko.
|
|
|
• XX. mendean barrena ere, lehen filosofiaren irakurketa razionalizatu hertsia egin dutenak nagusitu dira, batez ere,
|
lehen
erdi aldean.
|
|
2008
|
|
|
Urte honen
|
lehen
erdian eman dituzten baimen guztiak aintzat hartuta, 2.687 kasutan, aitaren esku utzi du amak eskubide hori (2007.
|
|
|
Lehenengoari zegokionez, nahiz eta milia erdi batera edo geunden, erronkan eta kantari sentitu genituen gaua oso aurreratuta ere; eta bigarrenari zegokionez, sendagileak bere ileordea jokatu zuen, han zingira ondoan kanpatuta, eta botikarik ez zutela, baietz astebete baino
|
lehen
erdiak tripaz gora egon.
|
|
|
Batak eta besteak alderdi desberdinak azpimarratzen dituzte:
|
lehenak
Erdi Aroko gaien, pentsamenduaren, mundu ikuskeraren, li teraturari buruzko ikuspegiaren adierazle den kopla saila idatzi zuen; biga rrenak, berriz, Errenazimenduaren kezkak islatu zituen.
|
|
|
Gauza jakina da, berriz, aldi errenazentistari mugak jartzea zaila dela; izan ere, bere garapena ez zen eman aldi berean Europako herrialde des berdinetan: zenbait herrialdeetan XIV. mendearen
|
lehen
erdian kokatzen da aldi honen hastapena, bestetan, XV. mendearen bukaeran. Etxeparerentzat tes tuingururik hurbilena izan zitekeen Frantzian, adibidez,
|
|
|
Independentismora iritsi ez arren, Walter Scott eskoziar nobelistak berak, bere sorterriko herri kantuak argitaratu eta Eskozian girotutako eleberriak idatzi zituen, bertako biztanleen nortasun berezia nabarmendu nahian britainiar multzoan. Beraz Europa osoan XIX. mendearen
|
lehen
erdian erromantizismoak eragin handia izan zuen, nazionalismoekin erlazionatuz sarritan227.
|
|
|
Ohikoa izaten da pentsamenduaren historia idaztean era honetako epeketak egitea: a) erromantizismoa (XVIII amaieratik XIX. mendearen
|
lehen
erdira) b) positibismoa naturalismoa (mendearen bigarren erdia), c) bitalismomodernismoa (XIX. mende bukaeratik)... Eta ez dago ukatzerik, maila batean, eskema didaktiko gisa, halako azalpenak baliagarriak direla.
|
|
|
San Fraiskuren komentuko Astarloa edo Bilboko Juan Mateo Zabala edo Etxebarriko Sarria frantziskotarra adibide garbiak dira. Baina Vicenta Mogel eta Jose Paulo Ullibarri ditugu XIX. mendeko
|
lehen
erdian euskaltzaletasuna zentzu politikoan sortu eta garatu zutenak. Literatur genero desberdinak euskaraz produzitu zituzten eta hirigunean euskararen eragina zabaltzen saiatu ziren.
|
|
|
nondik atera zuten orbeatarrek halako fabrika egiteko kapitala? Egia esan, XIX. mendearen
|
lehen
erdian orbeatarrek makalduta dirudite: inork ez zuen udal kargurik bete, eta euren errentak oso urruti daude familia aberatsenenetatik.
|
|
|
Dezelerazioa 2009an luzatuko da, jardueraren aurrerapena %0, 8 eta %2, 0 bitartekoa izango baita datorren urtean. Ariketa horren
|
lehen
erdian gutxienekoa lortu ondoren, “indarberritze leun” bati ekingo zaio. Tentsioak Bestalde, BBVAko adituek adierazi dute energia eta elikagai tentsioek inflazioa bultzatuko dutela Espainian, %3, 6tik %3, 8ra bitarte aurten; hurrengo moderazioak, berriz, %2, 5etik %2, 9ra bitarte jaitsiko du tasa 2009an.
|
|
|
Ezohiko berdintasunarekin amaitu da 1 Formulako sasoiaren
|
lehen
erdia, dominatzailerik gabe
|
|
|
Auto ekoizle italiarrak urtearen
|
lehen
erdiko emaitzak ikusita esan du urte osorako helburuak beteko dituela: 2.400 eta 2.600 milioi euro arteko irabaziak.
|
|
|
Iaz kopuru hori 4.200 milioi eurokoa izan zen. Zergetan jasotako dirua, Estatuaren diru sarreren erdia, %3, 7 gehitu da aurtengo
|
lehen
erdian; gastuak, ordea, %2, 5 igo dira epe berean.
|
|
|
XVII. mendearen bigarren erdian eta XIX.enaren
|
lehen
erdian zoograskopioak asmatu zituzten. Hasiera batean familia artean erabiltzen zituzten.
|
|
|
Azken bi hamarkadatan Frantziako Tourreko jarraitzailea izan denak ondo asko daki egutegiko lasterketa garrantzitsuena zein aspergarria izaten zen
|
lehen
erdian. Etapa lauari beste etapa laua, denak 200 kilometrokoak, eta monotonia aspergarria bi astez ia.
|
|
|
Atzo oso txukun aritu ziren, baina puntuak lortzeko bide bakarra hirukoak direnean zaila da baliabide gehiago dituen taldearen arrastoa jarraitzea. Olimpijako Saso Oszboltek hiruko bost jaurtiketa egin zituen
|
lehen
erdian, eta lau saskiratu. Horri esker mantendu zen partidan Olimpija, atsedenaldira 12 puntu atzetik zela heldu arren:
|
|
|
Rakocevic hasi zen kolpatzen aurrena, Splitter ondoren, eta Teletovic hurrena. Bosniarrak hiru hiruko saskiratu zituen
|
lehen
erdian, eta horri esker eutsi zion aurretik Tauk atsedenaldian: 41 Alba Berlin ere txukun ari zen.
|
|
|
Hala ere, bere pentsamendu propioa garatu aurretik, Aristotelesek aurreko filosofiaren azterketa kritikoa egingo du, eta hura egiterakoan, filosofoa kausa kontzeptuaz baliatuko da. Kontzeptu hura haren filosofia
|
lehenaren
erdian dago, eta bere inguruan egituratuko dira kontzeptu eta doktrina metafisiko guztiak. Izan ere, Aristotelesen esanetan," agerian dago kausa lehenen zientzia lortu behar dugula, gauza bat ezagutzen baitugu kausa lehena ezagutzen dugula uste dugunean" (I 3, 983a24).
|
|
2009
|
|
|
Euskal europeismoa XX. mendearekin ernatu eta Bigarren Mundu Gerraren ostean loratu zen erbesteko Euskadiko Gobernuko kideen eskutik. Besteak beste, Europa federalaren egitasmoarekin bat eginez, Europako Mugimenduaren Euskal Kontseiluan islatu zen europazaletasun hori, eta federalismoa izan zen haren zutoin nagusietako bat.2009ko
|
lehen
erdian, Europar Batasuneko Kontseiluko presidente dugu Mirek Topolanek Txekiako lehen ministroa. Europako konstituzio egitasmoaren kontrakoa.
|
|
|
...ko moduak hala giza harremanak, baina, unibertso elektronikoa jaio izanaren garrantzia auzitan jarri barik (baina bazterrotan el partido del siglo hilean behinedo jokatzen delako konbikzioak atezuan jarrita), ez genituzke gutxietsi behar XIX. mende amaieran eta XX. hasieran izan ziren asmakizunak; izan ere, zertzuk ez zituzten ekarri gerora XVIII. mendean asmaturiko bapore makinak eta hurrengoaren
|
lehen
erdian sorturiko telegrafoak: Morse kodea, trenbidearen hedapena, uhin elektromagnetikoak, telefonoa, elektrizitatea, irratia, argazki makina, zinematografoa, automobila, hegazkina... soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain
|
|
|
Eta jatordu horretan bertan lagundu zuten guztiek hartzen zuten parte. Aldea etxe handietan, ordean oinarritutako auzolana barik, alogerean hartutako beharginak erabiltzeko ohitura sustraiturik ageri da XX. mendearen
|
lehen
erdirako. Kasu hori ematen zen ordea egiteko desorekatutako lan zamak agertzen zirenean ingurune bereko etxeen artean.
|
|
|
Hogeigarren gizaldiaren
|
lehen
erdian Basortu edo Basurtoko ganadu feriak garrantzia handia zeukan. Bertan saldu eta erosten zen ganadua.
|
|
|
Hori jasaten duten pertsonek antzeko jarrera batzuk izaten dituzte: goizetan goserik ez dute izaten, ia ezertxo ere ez dute jaten egunaren
|
lehen
erdian eta gose handia edukitzen dute egunaren bukaeran.
|
|
|
Orain 12 urte bere etxea izandakora itzuliko da Camacho, eta 1996
|
lehen
erdian soilik zuzendu bazuen ere, Sevilla Bigarren Mailara jaitsi zen sasoi haren amaieran, plantilan, Prosinecki, Almeyda edo Bebeto bezalako jokalariak izan arren. Osasuna estu hartuko dutela badaki, eta berari egingo dioten harrerak ez du batere kezkatzen Osasunako entrenatzailea:
|
|
|
XX. mendearen
|
lehen
erdiko euskal erretratugile onenetakoa izan zen eta bere 85 lan ikusgai izango dira apirilaren 19ra arte.
|
|
|
Donostiako Kutxa Boulevard Aretoek Jacinto Olave (1887) margolari gipuzkoarrari eskainitako erakusketa antologiko bat antolatu dute. XX. mendearen
|
lehen
erdiko euskal erretratugile onenetakoa izan zen artistaren 85 lanek osatzen dute bilduma. Larunbat honetan hasi eta apirilaren 19ra bitartean bisitatu ahal izango da.
|
|
|
Eduardo Zubiaurre Adegiko presidentearen esanetan, urte honetako
|
lehen
erdiak merkatuaren bilakaeran atzeraldia, eskariaren beherakada, salmenta kopuruen jaitsiera edota ahalmen produkzioaren erabilera maila baxua erakusten du.
|
|
|
Orain, Azkue Bibliotekak Lhanderen Mirentxu italieraz eskuratzeak, hausnarketa soka luzea eman dezake, mahai gainean paratzen baitigu lehendik ere jakinak baina gutxi ezagunak diren kontuak: bata, egungo idazleen kanona ez dela izaten, inondik ere, tokian eta garaian arrakasta handia izan zuten idazleen zerrenda, eta bi, Pierre Lhande zinez idazle arrakastatsua izan zela XX. mendearen
|
lehen
erdian, Frantzian bereziki, Europa katolikoan orobat, frantsesezko edizio ugariak eta gaztelaniara edo italierara egin zizkioten itzulpenak lekuko. Gaur hemen aipatzen dugun liburua horren adibidea da.
|
|
|
XIX. mendearen amaieran kazetaritzaideologikoa nagusitu zen. XX. mendearen
|
lehen
erdian kazetaritza informatiboasakralizatu egin zen (5 w ak). Kazetaritza interpretatzailearen garaia etorri zengero.
|
|
|
Azken helburua da kontsumitzaileak nutrizio balio bereziko elikagaien kontsumoa labore denboraldira mugatu behar ez izatea. Ginden eta gerezien kasuan, udaberriaren amaiera eta udaren
|
lehen
erdia hartzen duten hilabeteetara mugatzen da.
|
|
|
2007ko bigarren seihilekoan higiezinen sektoreak egun arte zuen “booma” amaitu zenetik, bigarren eskuko etxebizitzaren batez besteko prezioak %34, 61 egin du behera, Tecnocasak eta Bartzelonako Pompeu Fabra Unibertsitateak egindako txosten baten arabera. Erabilitako pisuen metro karratuaren prezioa 2.490 eurokoa izan zen metro koadro bakoitzeko, urtearen
|
lehen
erdiko itxieran, 2005eko lehen seihilekoan. Azterketaren arabera, bigarren eskuko etxebizitzen batez besteko salerosketaren zenbatekoa %17, 74 baino ez da aurtengo lehen erdian, hau da, 2008ko lehen seihilekoaren amaieran %13, 83 baino gehiago.
|
|
|
Erabilitako pisuen metro karratuaren prezioa 2.490 eurokoa izan zen metro koadro bakoitzeko, urtearen lehen erdiko itxieran, 2005eko lehen seihilekoan. Azterketaren arabera, bigarren eskuko etxebizitzen batez besteko salerosketaren zenbatekoa %17, 74 baino ez da aurtengo
|
lehen
erdian, hau da, 2008ko lehen seihilekoaren amaieran %13, 83 baino gehiago. Azken bi urteotan erabilitako etxebizitzen beherakada hori ez dator bat %42, 8ko igoerarekin, 2005eko lehen seihilekotik 2007ko lehen erdira arte pilatu baitziren.
|
|
|
Azterketaren arabera, bigarren eskuko etxebizitzen batez besteko salerosketaren zenbatekoa %17, 74 baino ez da aurtengo lehen erdian, hau da, 2008ko lehen seihilekoaren amaieran %13, 83 baino gehiago. Azken bi urteotan erabilitako etxebizitzen beherakada hori ez dator bat %42, 8ko igoerarekin, 2005eko lehen seihilekotik 2007ko
|
lehen
erdira arte pilatu baitziren. Erabilitako etxebizitza garestiena duten lau hiriak Bartzelona dira.
|
|
|
Espainian saltzen den batez besteko etxebizitza erabiliaren profila 68 metro koadro inguruko pisua da, hiru logela ditu eta 38 urte inguruko eraikin bateko hirugarren solairuan dago. Etxebizitza bat merkaturatu zenetik saldu arte igarotako egunen batez bestekoa jaitsi egin da urtearen
|
lehen
erdian, hilabete inguru (35 egun); beraz, gaur egun 100 egun inguru dira, txostenaren arabera. Tecnocasak dioenez, urteko lehen seihilekoan enpresako bulegoek saldutako etxebizitza guztietatik erdiak baino gehiagok (%57) hiru hilabete baino gehiago behar izan zuten eroslea aurkitzeko.
|
|
|
Inbertsioetan adituak direnen ustez, litekeena da urteko
|
lehen
erdian burtsek behera egitea edo oraingo mailari eutsi ahal izatea, gorabehera txikiekin. Abenduan, esaterako, apur bat gora egiteko gai izan dira, urrian eta azaroan behea jo ondoren.
|
|
|
Erronka handiagoak eta arrisku gehiago Europako ekonomiarentzat, OCDE Ekonomia Lankidetza eta Garapenerako Erakundearen ustez. Momentuz, Euroguneko ekonomia 2009ko
|
lehen
erdia igaro arte uzkurtuko dela iragarri du OCDEk. Gainera, 2010 urteko bigarren erdia arte hazkundea apala izango dela ohartarazi du.
|
|
|
Bi neurketa horiek ere irabaztea da Txus Bidorretaren asmoa, errenkadan lau garaipen lortzeko helburuarekin. Garaipenek indarra ematen dute, konfiantza, eta lau garaipeneko bolada on batek oroitzapenen zakuan utziko luke Iurbentiak abenduan eta urtarrileko
|
lehen
erdian izandako emaitza krisia. Horrez gain, Iurbentia zortzi onenen multzora gerturatuko litzateke nabarmen.
|
|
|
Zer gertatu zaizu denboraldiko
|
lehen
erdian?
|
|
|
Franz Werfel XX. mendeko
|
lehen
erdiko Europako giro gatazkatsua ongi aski ezagutu zuten horietakoa da. Pragan jaioa 1880an, intelektualitate judu emankorraren parte izan zen, besteak beste, Franz Kafkaren kide eta Gustav Mahler-en alargunaren (Alma Schlinder) senar.
|
|
|
Orain, zirkuituaren sailkapeneko 19 postuan nago, eta ezin naiz kexatu. 45 onenen artetik
|
lehen
erdiko mul tzoan nago, eta hori oso ondo dago.
|
|
|
Bigarren partidako
|
lehen
erdia lehenengoaren berdina izan zen. Indarrean hasi zen Tau, Tiago Splitter aulkian geratu arren.
|
|
|
Inportazioetan nahiz esportazioetan jaitsiera handiak eragin ditu krisi ekonomikoak. Edonola ere, iaz urteko
|
lehen
erdian 13.300 milioi euroko defizita izan zuten Euroguneko herrialdeek, eta aurten, tarte berean, soilik 1.600 milioikoa da. Esportazioak lehen seihilekoan %23 jaitsi ziren, eta puntu bat gehiago, %24, egin zuten atzera inportazioek.
|
|
|
Jose Luis Rodriguez Zapatero Espainiako Gobernuko presidenteak datu on gutxi aurkeztu ahal izango ditu gaur, urteko
|
lehen
erdiaren balantzea egiten duenean. Atzo jakin zenez, Espainiako Barne Produktu Gordina %1, 1 txikitu zen aurtengo bigarren hiruhilekoan, urteko lehenengoarekin alderatuz gero.
|
|
|
Inondik inora ere ez da espero EBZk diruaren prezioa gehiago merkatzea. Krisiaren unerik okerrenean, urte honetako
|
lehen
erdian, interesak jaisten aritu bada %2ra zeuden urtarrilean eta %1era maiatzaren 13az geroztik, orain, gauzak hobetzen ari direnean ez du arrazoirik are gehiago jaisteko. Azkeneko agerraldietan, Jean Claude Trichet EBZko presidenteak ez du erabat baztertu gehiago jaisteko aukera, baina aldi berean garbi utzi du ez dagoela horren alde, maila batetik behera diru politikak eragina galtzen duela uste baitu.
|
|
|
Nafarroan, %11, 3 jaitsi dira prezioak. Jaitsieraren erdia inguru 2008ko bigarren erdian gertatu zen, eta bestea aurtengo
|
lehen
erdian. Horrela, urtarriletik hona %6 merkatu dira merkatu libreko etxebizitzak Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, eta %5, 5, berriz, Nafarroan.
|
|
|
Baina proposamena ez da behin betikoa ere. Gipuzkoako arrantzaleek datorren urteko
|
lehen
erdian antxoa harrapatu ahal izateko itxaropena dute oraindik. Aztik eta Espainiako Itsas Idazkaritzak laster jakinaraziko dute irailean egin dituzten neurketen emaitzak.
|
|
|
Interneten irakurriz gero, erraz ikus daiteke liburu digitalen merkatua puri purian jartzen ari dela: Amazon 100 herrialdetan hasiko da saltzen Kindle irakurgailua; Barnesandnoblek laster aurkeztuko du bere irakurgailua; Applek aurki kaleratuko omen du arbel digitala; eta 2010eko
|
lehen
erdian Google Editions irekiko da, Googlen liburu denda elektronikoa. Googlen liburu denda elektronikoak 500.000 liburu digital eskainiko ditu, eta bertan erosleek erosi ahal izango dute zuzenean Googletik ez ezik, baita Amazon eta Barnesandnoble saltzaileen bidez ere.
|
|
|
Krisiak ere gogor astindu du Maccabiren altxortegia. Euroligako agintari izan zen Israelgo taldea hamarkadako
|
lehen
erdian (eta denboraldiak), baina bigarren erdian gainbeheran murgildu dira. Lauko Finaletik at geratu da azken urteetan, eta aberatsenen talde elitista horretara itzuli nahi du lehenbailehen.
|
|
|
Tabakoaren Aurkako Legea 2010eko
|
lehen
erdian gogortu nahi du Espainiak
|
|
|
2010 urtearen bukaerarako da toki publiko itxietan tabakorik erre; Espainiako Gobernuak taberna, jatetxe eta bestelako astialdi guneetan erretzeko debekua ezarriko du. Horretarako, Tabakoaren Aurkako Legearen erreforma egin behar da, eta hilabete gutxi barru gauzatuko dutela aurreratu du Trinidad Jimenez Espainiako Osasun ministroak, 2010eko
|
lehen
erdian: Legea aldatzeko negoziazioaren azken txanpan gaude, zehaztu du ministroak.
|