|
2000
|
|
|
Estado y tendencias de losmedios en España delakotik atereak izan dira. Hori bai, Hego Euskal Herriko datu globalak guk kalkulatuditugu, CIESen 1999ko
|
lehen
olatuko datuak erabilita.DEIA, EL PERIODICO DE ALAVA eta GARAren kasuan, ez dago OJDren daturik. Lehen bienkasuan kontrol sistema horretatik kanpo daudelako eta, GARAri dagokionez, sortu berria izanik, aztertuaizateko beharrrezkoa zen denbora bete ez duelako.
|
|
|
ELPERIODICO DE ALAVAri dagokionez, berek luzatutako datuak hartu ditugu.5Egunkari honek gainera, azpi edizioak ere baditu, esaterako, Bizkaian Ibarrezkerra edo Uribe kostahartzen dutenak. Azpi edizioetan, eskualdeari buruzko informazioaz betetzen dituzte hainbat orrialde.6Espainiar Oficina de Justificacion de la Difusion (OJD) erakundearen datuen bidez saldutakoenartean Iparraldean zenbat diren eta atzerrian zenbat diren jakiterik ez dagoenez, guk multzo berean kokatuditugu kopuru biak.7OJDren (1998 eta 1999) eta CIESen (1999ko
|
lehen
olatua) datuak hartu ditugu kontuan egunkaribakoitzak aleko zenbat irakurle dituen jakiteko. Beraz, OJDren kontrolpean ez dauden kazeten kopuruak, enpresan bertan jasoak dira edo beste iturri bibliografikoetatik hartutakoak dira.Kopuru hauek kalkulatzerakoan egunkari desberdinen audientziak eta berauen arteko duplikazioakere hartu dira kontuan.9Atal honetan Hego Euskal Herria dugunez erreferentziatzat, eta Ipar Euskal Herrirako audientzia ikerketa propiorik ez dagoenez, CIESen datuetan oinarritzen gara.
|
|
|
Beraz, OJDren kontrolpean ez dauden kazeten kopuruak, enpresan bertan jasoak dira edo beste iturri bibliografikoetatik hartutakoak dira.Kopuru hauek kalkulatzerakoan egunkari desberdinen audientziak eta berauen arteko duplikazioakere hartu dira kontuan.9Atal honetan Hego Euskal Herria dugunez erreferentziatzat, eta Ipar Euskal Herrirako audientzia ikerketa propiorik ez dagoenez, CIESen datuetan oinarritzen gara. Ipar Euskal Herriari buruzkoinformazio gehiago, 2 atalean dator.10CIESen 1999ko
|
lehen
olatua hartu dugu kontuan, eta bertan eskaintzen den irakurlearenbatezbesteko profila eraiki dugu, Nafarroa eta Euskal Autonomia Erkidegoko datuak erabiliz.11Metodologia desberdina erabiltzen duten ikerketetan gertatzen den bezala, Sofres AMren etaCIESen datuak ez datoz erabat ados. Gure kasuan, gainera, denbora epe desberdinak hartzen dutelako, CIESek 14 urtetik gorakoak eta Sofres AMek 4tik gorakoak hartzen ditugulako kontuan; eta, Sofres AMridagokionez, Euskal Autonomia Erkidegoko emaitzak bakarrik izan ditugulako eskura.
|
|
2002
|
|
|
lokalismoa, eremu urriko kultura, hizkuntza gutxituen hilkortasun tasa modernoa, autobabes kulturala? Badago zertaz hausnartu mende berriaren
|
lehen
olatuetan.
|
|
|
Gias abiatzen da aurretik ihes eginez eta bera da
|
lehena
olatu gainetik irristatzen nahaste eta zarata artean. Kloanto atze atzetik doakio, hurre hurre, arraunlari hobeekin baina pinuaren pisuagatik atzeratuta.
|
|
2008
|
|
|
Boalek pazientzia izan zuen eta asko itxaron du bere
|
lehen
olatua hartzeko eta epaileek 6,17ko puntuazioa eman zioten. Hasieratik, beraz, lasaiago surfeatu zuen.
|
|
|
Gerardo eta Nataliaren arteko harremanek, ondorioz, ez zuten harean idatzitako letrek baino sendotasun handiagorik, halako moduan, non harrizko erakusgarri bat behar baitzuten, amoranteek bertan graba zitzaketèn hitzak?. Zin degizut ezen leial izango natzaizula, bai osasunean eta bai gaixotasunean ere, heriotzak bana gaitzan arte???
|
lehen
olatuak eraman ez zitzan; esan nahi baita urrezko eraztun bi behar zituztela, denborak ere nekez ezabatuko zituèn bi izenekin grabatuta: Gerardo eta Natalia, Natalia eta Gerardo.
|
|
|
Nolabait azaltzeagatik, iraultza hiru boladatan gauzatu zen:
|
lehen
olatuak nahiko gogor jo zuen, eta ordura arte udalean parte hartu gabeko zenbait pertsonaiaren sarrera ahalbidetu zuen. Ciriaco Iturrioz, Ciriaco Villar eta José Gisasola, batik bat?; bigarren olatuak, iraultzaren eragina nolabait leundu nahian, erregimen isabeldarrean aritutako batzuk ekarri zituen udalkide berrien ondora, horien artean hiru beranduago karlistak izango zirenak. Antonio Larraña... eta esperientziarik gabeko udalkideen presentzia sendotu zuen.
|
|
|
|
Lehen
olatua hartu, eta ikuskizuna eman. Horixe egin zuen Hogboodek.
|
|
|
Parkinsonen erantzuna ez zen askoz eskasagoa izan, hala ere.
|
Lehen
olatua hartu zuenean 8,33 puntu eskuratu zituen, eta hainbestean orekatu zuen finala.
|
|
|
Gerardo eta Nataliaren arteko harremanek, ondorioz, ez zuten harean idatzitako letrek baino sendotasun handiagorik, halako moduan, non harrizko erakusgarri bat behar baitzuten, amoranteek bertan graba zitzaketèn hitzak –" Zin degizut ezen leial izango natzaizula, bai osasunean eta bai gaixotasunean ere, heriotzak bana gaitzan arte..." –
|
lehen
olatuak eraman ez zitzan; esan nahi baita urrezko eraztun bi behar zituztela, denborak ere nekez ezabatuko zituèn bi izenekin grabatuta: Gerardo eta Natalia, Natalia eta Gerardo.
|
|
|
etorkinen bigarren olatu gisa (lehena 60ko hamarkadakoa litzateke, testuinguru ez demokratikoan, batik bat Espainia hegoaldetik eta Aragoitik etorria: barne immigrazio gaztelaniaduna, beraz), edo
|
lehen
olatu gisa. Beraz, ezin da esan Katalunian dagoena etorkizunean immigrazioa kudeatzeko modu diferenteak eskaintzen dituen tradizio bat denik.
|
|
2009
|
|
|
Kuantifikazioaren eta dena neurtu beharraren sukarrak bazterrak oro blaitu dituen honetan, EITB taldeko irratiak sasoiko daudela esan daiteke. Egin kontu CIES etxeak 2009ko maiatzaren 20an ezagutarazitako datuen arabera (09ko
|
lehen
olatua, beraz) EITB taldeko euskarazko irratiek ia 200.000 entzule zituztela astelehenetik igandera Nafarroan eta EAEn (Ipar Euskal Herriko entzuleak zenbatu barik, beraz): 95.000 Euskadi Irratiak eta 91.000 Euskadi Gazteak.
|
|
2010
|
|
|
Floridako gobernadoreak salbuespen egoera ezarri du Mexikoko Golkoan isuritako petrolioaren
|
lehen
olatuek Mississippi (Lousiana) ibaiko deltaren kanpoaldeko irlatxoak zipristintzen hasi eta gero, tokiko hedabideek argitaratu dutenez.
|
|
|
|
Lehen
olatua da behin eta berriz saiatzeko arrazoia. Azkenean, gauza guztiekin bezala, lehen aldian ez bazaizu gustatzen ez zara berriz ahaleginduko.
|
|
|
|
Lehen
olatua ahaztezina da. Gaur balitz bezala gogoratzen dut.
|
|
2011
|
|
|
Wavegarden Donostian badago ere, Gipuzkoaren barnealdeko ibai ondo batean egin dute
|
lehen
olatu artifiziala, Aizarnazabalen hain zuzen. Josema Odriozola izan da zuzendari teknikoa, eta, haren esanean, haien olatuak ez du parekorik.
|
|
2013
|
|
|
Aseguratzera joan gara. Ziabogara lehenak iritsi nahi genuen eta lortu dugu,
|
lehen
olatua hartu barrura eta gehiago ez utzi arrimatzen. Sufritu egin dugu, baina gozatu ere bai.
|
|
2015
|
|
|
bereizten ditu.
|
Lehen
olatua XIX. mendeko azken hiru hamarkadetan eta XX. mende hasieran, lehenengo mundu gerra arte, gertatu zen. Errusia, Armenia eta Balkanetako iraultzaileak eta Europa mendebaldeko anarkistak nabarmendu ziren talde armatu erreboltarien lehen aro honetan.
|
|
|
Enrique Goñik ondotxo zekien gainera zetorkien finantza tsunamia gainditu ahal izateko ontziaren makinarian kapital nahikoa egon behar zuela. Bestela, ordura arteko norabide estrategikoarekin jarraituz gero
|
lehen
olatu kolpean porrot egin zezakeen. Horregatik, CANek ontziaren lemari gogor astindu eta gutxienez 90 graduko norabide aldaketa eman zuen.
|
|
2016
|
|
|
|
lehen
olatuaren aparrezko punta
|
|
|
Inbertsioen
|
lehen
olatua: 11,21 milioi euro
|
|
|
Ekainaren 5a
|
lehen
olatua izan da. Ondoren bigarrena, hirugarrena eta behar diren beste olatu etorriko dira.
|
|
|
|
Lehen
olatuak bere lana egin du.
|
|
2017
|
|
|
|
Lehen
olatu handia iritsi da
|
|
|
Etxarri Aranatzen atzetik (Nafarroa), bigarren udalerria izan baitzen estatus politikoari buruzko galdeketa egiten, 2014ko azaroan. Hurrengo urtean ez zen galdeketarik egin Euskal Herri osoan, eta, 2016an, Bizkaiko herrien artean, Ispaster eta Dima besterik ez ziren gehitu galdeketen
|
lehen
olatua deitu den horretara urte hartan Gipuzkoako hainbat herritan egin zituzten.
|
|
|
Emakumezkoen finala jokatu dute lehenengo, eta Carol Henriquek eta Moud Le Carrek beren onena eman dute uretan. Carol Henrique indartsu hasi da hasieratik, bere
|
lehen
olatuak 8,43 puntuazioa jaso baitu; 7,70 puntuko beste olatu bat ere hartu du portugaldarrak, eta frantziarrak ezin izan dio norgehiagokari buelta eman.
|
|
|
Uhartetik kostalderantz ibai baten bokalea antzemateko beta eman zien ozta ozta,
|
lehen
olatu erraldoiak hiru itsasontziak bere tripetan harrapatu zituen une berean.
|
|
|
Herri galdeketen
|
lehen
olatuarekin batera sendotu zen Orion Gure Esku Dago taldea, gerora Baliza elkartea izango zena. 2016ko azaroaren 23an aurkeztu zuten jendaurrean erabakitzeko eskubidearen inguruko herri galdeketa bideratu duen elkartea.
|
|
2019
|
|
|
Iazko edizioaren atarian, Usurbilen bizi diren jatorri ezberdineko herritarren errealitatea aztertzen zuen Aztikerren ikerlana kaleratu zuen Udalak. Udaleko Gizarte Politikak eta Aniztasuna Departamenduaren esanetan, inmigrazioa ez da fenomeno berria gurean. 1950ean Espainiako Estatutik iritsi zen
|
lehen
olatua. 90eko hamarkadan hasi zen bigarren olatu nagusia.
|
|
2020
|
|
|
Bitxia da Xaloa Telebistaren adibidea. CIES hedabideen azterlanaren 2019ko
|
lehen
olatuaren audientzia datuek diote Xaloa Telebistak %9ko audientzia duela. Publizitatea jasotzeko irizpide nagusitik puntu batera geratu da.
|
|
|
Pandemiaren
|
lehen
olatuan, nazioarteko zenbait ospitaletan (Italia, Erresuma Batua, Frantzia, AEB) ikusi zuten obesitatea zuten pazienteek, sarritan, bilakaera okerragoa izaten zutela.
|
|
|
Pandemiaren
|
lehen
olatuan, nazioarteko zenbait ospitaletan (Italia, Erresuma Batua, Frantzia, AEB) ikusi zuten obesitatea zuten pazienteek, sarritan, bilakaera okerragoa izaten zutela.
|
|
|
Tokiko ezaugarri klimatikoek ez dute eraginik pandemiaren
|
lehen
olatuan
|
|
|
Tokiko ezaugarri klimatikoek ez dute eraginik izango COVID pandemiaren
|
lehen
olatuan, Princeton Unibertsitatean egindako ikerketa baten arabera. Science aldizkarian argitaratu dute, eta, egileek argi diote hezetasunak eta tenperaturak ez dutela eraginik izan izurriaren hedapenean.
|
|
|
Tokiko ezaugarri klimatikoek ez dute eraginik izango COVID pandemiaren
|
lehen
olatuan, Princeton Unibertsitatean egindako ikerketa baten arabera. Science aldizkarian argitaratu dute, eta, egileek argi diote hezetasunak eta tenperaturak ez dutela eraginik izan izurriaren hedapenean.
|
|
|
Madrilgo Psikologiaren Elkargo Ofizialak adierazi du Espainiako populazioaren %25 gutxienez (10 milioi pertsona inguru) pandemiaren ondorioz arazo psikologikoak izateko arriskuan dagoela. “Pandemiaren
|
lehen
olatuak “balio izan du” pertsona bakoitzaren erresistentzia probatzeko, eta, batez ere, aldez aurreko patologiak zituzten pertsonei eragin die. Patologia horiek larriagotu egin dira, eta, batez ere, ezin izan diote jarraipena egin”, dio Juan Moisés de la Sernak, psikologian doktore eta koidaren ondorio mentalei buruzko zenbait eskuliburu egin dituenak19 “Era berean, patologia batzuk agertu dira entzierroarekin lotuta, batez ere depresioarekin eta estresarekin… Ireki ondoren, ohiko mailak berreskuratzen joan dira arazo horien iturria ezabatzean”, erantsi du.
|
|
|
itxaropen mugatua izenburuko artikuluan. Azkar ari dira txertoak garatzen, baina
|
lehen
olatua gerarazteko ez dira iritsiko,' Cell' aldizkari zientifikoan argitaratutako txosten baten arabera.
|
|
|
Bide batez, ahazten da agintariek krisiarekin egiten ari diren kudeaketa kaskarra. Birusaren
|
lehen
olatutik ez dute ikasi lezioa, eta osasungintzan, adibidez, ez dituzte baliabide gehiago ezarri. Ekonomia ekoizpenari lehentasuna ematen segitzen dute eta, gizarte mailan jendea biltzeko oztopoak jartzeari ekin diote birusaren transmisioa ekidin nahi dela esanez.
|
|
|
ondo daramat guztia. Koronabirusaren
|
lehen
olatuan, heriotzez gain, gehien inpaktatu ninduena hiltzen ari ziren gaixoekin ezarri zen distantzia izan zen. Familiarrek ezin hurbildu haiengana (batzuk hiltzen ari ziren arren), eta gutxiago besarkada edo musurik eman… Gaixoak gelako leihoetatik kalera begira, eta bitartean, familiarrak kalean animozko kartelekin… Eszena horrek tristura eragiten zidan batetik, eta emozioa bestetik.
|
|
|
Kontseiluak, Topaguneak, Durangoko Azokak, Errigorak, AEK k eta Ikastolen Elkarteak agerraldi bat egin dute Bilbon, euskalgintzaren ordezkaritza zabal baten izenean, Covid pandemiaren garaian euskarak eta euskalgintzak bizi duten egoera" larriari" buruz abisua emateko. Pandemiaren
|
lehen
olatuak agerian utzitako" hutsune eta desberdinkeriak" bizi bizi daudela salatu dute, eta lehendik zetozen gabeziak" gordindu" besterik ez dituela egin erran dute. Erakundeei eskatu diete euskararen aldeko politikak sustatzeko eta herritarren hizkuntza eskubideak bermatzeko neurriak har ditzatela, eta euskaltzaleei eta herritarrei dei egin diete euskararen aldeko jarrera aktiboari eusteko.
|
|
|
Nik uste dut aldaketen
|
lehen
olatua bukatzen ari dela, debekuei edo ukazioari buelta ematearena; adibidez, Oñatiko Corpusetan emakumeek parte hartzen dute dagoeneko. Halako aldaketak Euskal Herri osoan gertatu dira azken lauzpabost urteetan.
|
|
|
Beraz, martxoan eta apirilean bizi izan genituen une latzenak. Paziente larriak erreferentziazko ospitaleetara bidaltzen ditugu guk, eta une batzuetan ezin genituen bidali, ospitale horiek oso saturatuta zeudelako.Ingresatutako pazienteei eta kutsatze kopuruei dagokienez, zein izan da larriagoa,
|
lehen
olatua ala bigarrena. Ez daukat olatu bakoitzak utzitako zifra metatuen datu zehatzik. Eguneko datuak aintzat hartuz, egun bakarrean 32 kutsatu eta hamabi susmagarri edukitzea izan da bizi izan dugun zifrarik altuena, eta lehen olatuan eta bigarrenean heldu gara zifra hori edukitzera.
|
|
|
Paziente larriak erreferentziazko ospitaleetara bidaltzen ditugu guk, eta une batzuetan ezin genituen bidali, ospitale horiek oso saturatuta zeudelako.Ingresatutako pazienteei eta kutsatze kopuruei dagokienez, zein izan da larriagoa, lehen olatua ala bigarrena. Ez daukat olatu bakoitzak utzitako zifra metatuen datu zehatzik. Eguneko datuak aintzat hartuz, egun bakarrean 32 kutsatu eta hamabi susmagarri edukitzea izan da bizi izan dugun zifrarik altuena, eta
|
lehen
olatuan eta bigarrenean heldu gara zifra hori edukitzera. Bigarren olatuari aurre egiteko neurri berezirik hartu duzue. Aurretik markatuta genuen kontingentzia plana jarraitzen aritu gara.
|
|
|
Segurtasun baldintzekin lotutako kontu guztiak bertan erabakitzen dira, eta une oro izan dira horren jakitun. Debagoieneko ESIn ez dugu babes material faltarik izan; ez
|
lehen
olatuan, ezta bigarrenean ere.Gogoan dut urpekaritza maskara batzuk eskatu zituztela langile batzuek, baina ospitaleko zuzendaritzak ez zuen halakorik eskatu... Ez genuen inongo beharrik herritarrei halakorik eskatzeko, ezta homologatu gabeko babes materialik erabiltzeko ere.
|
|
|
|
Lehen
olatuko alarma egoeraren aldean, salbuespen legedia erkidegoek kudeatzea nahi du Urkulluk. Izan ere, EAEko Auzitegi Nagusiak Jaurlaritzaren arau bat atzera bota izanak –gehienez sei lagun elkartzearena– bultzatu du urrats hori egitera, agerian utzi baitu eskumen propioak garatzeko ezintasuna duela.
|
|
|
Pandemiaren
|
lehen
olatuan auzolanean aritu ziren jostunek eta makerrek jaso dute estreinako Sakana Saria. Aurrenek 10.000 bat bata josi zituzten osasun zerbitzuarendako; hurrenek, inprimagailuak erabiliz, hainbat establezimendutan banatu ziren aurpegi babesgarriak eta objektuak eskuekin ez ikutzeko tresnak egin zituzten.
|
|
|
Dozena bat proposamen jaso ziren sarituak izateko. Baina pandemiaren
|
lehen
olatuan egindako lana kontuan izan zuen epaimahaiak saria banatzerakoan. Alde batetik, Sakana Maker ekimena, auzolanean COVID kontrako babes ekipamenduak egin zituzten eta haiek osasungintzan eta merkataritzan oinarrizko zerbitzuetan aritu zirenei eskaini zizkieten.
|
|
|
" Osakidetzan lana aurrera ateratzen da, baina ez sistema indartu delako, langileen inplikazioagatik eta ahaleginagatik baizik; izan ere, plantilla akituta dago.
|
Lehen
olatuari oso egoera larrian aurre egin ondoren eta borondate ona izan arren, langileak ez dira denera iristen".
|
|
2021
|
|
|
Ordainketa guztiak urtarrilaren 15etik aurrera egingo dituztela ere jakinarazi du zinegotziak eta, azaldu duenez, eskatzaileek zarautz.eus webgunean kontsultatu ahal izango dute emandako laguntzaren zenbatekoa. Bestalde, gogorarazi du laguntza horiek
|
lehen
olatuaren ostean emandakoen osagarriak direla. Oharrean zehazten denez, orduko hartan 230 negozio baino gehiagoren artean 230.000 euro banatu zituzten.
|
|
|
Bestalde, Campionek, euskaroek eta oro har Lehen Pizkundeko
|
lehen
olatua harrotu zuen belaunaldi osoak literatura erromantikoaren tradizioari jarraituz historia eta mitoa nahasten zituen lanketa garrantzitsua egin zuten (Larrinaga, 2007b: 133).
|
|
|
Lehen Euskal Pizkundearen
|
lehen
olatuan, bestelako egiturarik ezean, euskararen aldeko elkarteak eta haiek sortutako aldizkariak izan ziren mugimenduaren artikulatzaile nagusiak (Aizpuru, 2001: 60; Intxausti, 2014a:
|
|
|
17). Pizkundearen
|
lehen
olatuan, bada, euskal poesiagintza sustatzeari ekiten zaionean, bertso jarriak hartzen dira eredu gisa.
|
|
|
Eta are gutxiago, Labordek seinalatzen duen bideari jarraituz garai hartako bertso saio guztiak plazatik frontoira eta frontoitik antzokira lekualdatu zirenik. Joera berri bati egiten zaio erreferentzia, hain zuzen, Lehen Pizkundeko
|
lehen
olatuko intelligentsiak bertsolaritzari ireki nahi izan zion bideari.
|
|
|
Herritarren jarduera kulturalak baldintzatu zuen, bada, Lehen Euskal Pizkundearen
|
lehen
olatu hartako intelligentsiaren erabakia. Euskaraz ongi funtzionatzen zuen genero idatzi bakarra bertsopaperena zenez, bertso jarrien moldea hautatu behar izan zen euskarazko poesiagintza abiarazteko.
|
|
|
Abaddieren inspirazio erromantikoko ekimen identitarioari dimentsio politiko bat gehituko dio, bada,
|
lehen
olatuan Hegoaldeko foruzaletasunak, eta bigarren olatuak ikuspegi nazionalista txertatuko mugimenduari. Ideologia, proiektu eta belaunaldi ezberdinen uztarketa gertatzen da ibilbide honetan zehar, baina guztiak ere pizkunde berdinari dagozkiola ulertzen da:
|
|
|
Bide horretan funtsezkoa izango da hedabideen bidez eginiko lana. Horrela, Lehen Pizkundearen
|
lehen
olatuan Hegoaldeko kultur aldizkari foruzaleek 1880ko eta 1890eko hamarraldietan funtsezko ekarpena egingo dute. Nagusiki gaztelaniaz argitaratzen ziren arren, euskal kultura biltzeari, gogoetatzeari eta hedatzeari ekin zioten bete betean:
|
|
|
|
Lehen
olatuaren hainbat oihartzun suma daiteke zerrenda honetan. Herri kirolei emandako bultzada, esaterako, aipatu den gisan, Lore Jokoetan bertan abiarazi zen.
|
|
|
Eta XIX. mende bukaerako kultur aldizkarietan murgilduz gero, erraz samar topa daitezke euskal kanta zaharrei, musika tresnei, heraldikari, deiturei, antzinako instituzio juridikoei edo arkitekturari buruzko testuak. Jorratu zen gaitegiaren inguruan, bada, jarraitutasun bat zegoen XIX. mende bukaerako Pizkundearen
|
lehen
olatuaren eta XX. hasierako bigarren olatuaren artean, bigarren horrek lanketa zientifikoago bat, mugimendu egituratuago bat eta proiektuaren janzkera nazionalista bat ekarri bazituen ere.
|
|
|
7). Edo, pizkundearen
|
lehen
olatuan egiten zen bezala, bertsolariak herriaren ahotsa direla planteatzen du: "[...] asieratik diogu, erriaren abotsa koblakariak dirala; oien eztarriaren bidez barruko antsiak eta pozak gure aberriak adierazi dizkigula" (id.:
|
|
|
Testuinguru zabalagoan gertaturikoen isla ere bazen erreakzio hori guztia. Smithek azaltzen duenez, XIX. mende bukaeran Europan agertu zen nazionalismo etnikoaren
|
lehen
olatu bat, XX. mendearen lehen erdian kolonietan bigarrena, eta hirugarrena berriro ere Europan, 1960ko hamarkadan (1997: 114).
|
|
|
Aurreko olatuak ekarritako diskurtso antikolonialistaren eragina zuten mugimendu horiek, eta, Fanon bezalako egileen eraginez, jite ezkertiar bat garatu zuten gehienetan.
|
Lehen
olatuarekiko jarraitutasun bat egon zen Smithen hitzetan,"[...] ese incremento se producía sobre la base de medios e ideales que se habían forjado antes de 1939, y en algunos casos (Gales, Escocia, Cataluña, País Vasco, Bretaña) antes de 1914" (id: 129).
|
|
|
Olatu horrek jarraitutasun bat zuen XIX. mende amaieran nazio berek izan zuten lehen nazionalismoarekin, baina XX. mendearen lehen erdian garatu zen diskurtso antikolonialista aurrerakoia barneratu zuenez, belaunaldi arteko borroka kulturala ere bazekarren:
|
lehen
olatua kontserbadorea zen funtsean, tradizioaren zaindari gisa altxatu zen, eta olatu berriak tradizio hori mundu ikuskera irekiago batera egokituko zuen transformazioa bilatzen zuen.
|
|
|
Horietako bat Alemaniako inkesta bat da.
|
Lehen
olatuaren hasieran egin zen, eta European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience aldizkari medikoan argitaratu zen. Zuzeneko lotura aurkitu zuen hedabideekiko esposizioaren maiztasunaren, iraupenaren eta aniztasunaren eta depresio eta antsietate sintomak areagotzearen artean.
|
|
|
Hildakoen eta infektatuen kopuru osoa izugarria bada, konfinamenduaren ondorengo pandemiaren ondorio ekonomikoak, ekonomiaren hibernazioa eta ondoz ondoko olatuak ere hilgarriak izan dira. NBEk berak ohartarazi zuen,
|
lehen
olatuaren ondoren, “zeharka, ehunka mila haurren bizitzak suntsi zitzakeela” mundu osoan. Gure herrialdean, milaka etxek ikusi dituzte beren diru sarrerak oso kaltetuta, eta asko daude pobrezia eta bazterketa arriskuan.
|
|
|
Begoña Toquero eta Isabelle Delgado plataformako kideek salatu zuten Osakidetzako lehen mailako arretako medikuen artean ez dagoela gaixotasunari buruzko informazio nahikorik, eta osasun agintariek ez dutela borondaterik gaixotasuna ezagutzeko. Gaixo daudenen diagnostiko egokia ere galdegin zuten, gogora ekarrita diagnostiko horretarako ezin dela eskatu PCR positiborik, izurriaren
|
lehen
olatuan ez zirelako nahikoak egin, ezta antigorputzen proba positiborik ere, gaixo guztiek ez dituztelako sortu.
|
|
|
Inoiz ez da orain bezainbeste jende kutsatu. Ezta COVID
|
lehen
olatuan ere. Osakidetzak eta Osasunbideak atzo emaniko azken datuak zenbatuta —abenduaren 29ari dagozkionak—, izurrialdi osoan ikusi gabekoa da abenduko positiboen kopurua:
|
|
|
Ipar Euskal Herriko datu zehatzik ez dago, baina, Hegoaldeko herrialdeei dagokienez, gutxienez 1.441 egoiliar hil dira pandemia hasi zenetik. Nafarroako Gobernuak eta Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako aldundiek emandako datuen arabera, 868 egoiliar hil ziren izurriaren
|
lehen
olatuan, martxotik uztailera bitarteko hilabeteetan, eta bigarren olatuan, berriz, gutxienez 398 zendu ziren, abuztutik abendura bitartean, alegia.
|
|
|
Birusaren agerraldirik ez izate aldera, osasun zentroak eta erietxeak gotortu egin ziren izurriaren
|
lehen
olatuan; aurrez aurreko arreta ez da lehengo martxara itzuli oraino, eta atzerapenak eta hutsuneak ageriko arazoak dira.
|
|
|
«Psikiatriako kontsultak itxi ziren, erietxe psikiatrikotako oheak ere bai; areago, COVID pazienteak artatzeko ere erabili ziren». Joan zen
|
lehen
olatu handi hura, baina «pairamendu psikiko» handiko garai bat ekarri du izurriak, eta horri aurre egiteko baliabideen premia inoiz baino nabarmenagoa dela adierazi du. Arloan dauden hutsuneena ere bai:
|
|
|
Herrialdeetan bertan ere bai: Ipar Euskal Herrian eta Gipuzkoan, adibidez, apenas sentitu zuten
|
lehen
olatuaren kolpea; Araban eta Nafarroan nabaritu zuten batez ere heriotzen ugaritzea. Erresuma Batuan, berriz, Boris Johnson lehen ministroa zainketa intentsiboetako unitatera eraman zuten apirilaren 6an, COVID kutsaturik.
|
|
|
Hegoaldeko ZIUetan 209 gaixo daude, kopururik makurrena
|
lehen
olatutik
|
|
|
2.000 kasutik gora 100.000 biztanleko, batez beste. Izurriaren
|
lehen
olatuaz geroztik izan den handiena. Ñabardura txikiak atzeman daitezke herrialdez herrialde, baina adierazleak harrotuta daude guztietan:
|
|
|
«Oso bolada onean nago. Pandemiaren
|
lehen
olatuan beste urtebetez jarraitzea erabaki nuenean neure buruari agindu nion buru belarri ariko nintzela. Lan handia egiten ari naiz, eta fruitua ematen ari da.
|
|
|
135 pertsona egun bakar batean.
|
Lehen
olatuaren amaieratik erregistratu den daturik makurrena da hori, eta bigarren olatuak goia jo zuenetik izan den kopururik handiena ere bai. Hain justu, urriaren 31n 127 pertsona erietxeratu zituzten gaitzak jota, eta, ordutik, egun bakarrean erietxeratutako pazienteak kopuru horretatik behera izan dira beti.
|
|
|
bai, positibo berriak ari ziren ugaritzen, batez ere Araban eta Bizkaian, baina asko asintomatikoak zirela zehaztu zuen. Datuak ez ziren
|
lehen
olatukoak bezalakoak, baina abuztu erditik aurrera hasi zen sentitzen heriotzak ugaritzen ari zirela.
|
|
|
Ospitaleetan ez dute askorik nabaritu, hala ere. Urri bukaeratik, ia ez dute lortu ZIUetan 100 gaixo baino gutxiago edukitzea, eta,
|
lehen
olatuan bezalako tsunamia izan ez bada ere, egunero egunero 50 eta 100 gaixo berri iristen zaizkie urri erditik.
|
|
|
|
Lehen
olatuan, kutsatu ziren pertsona guztien %10 artean soilik atzeman zituzten osasun zerbitzuek. Bigarren olatutik aurrera, bolada batzuetan kutsatu guztien %60 atzeman dituzte, eta beste bolada batzuetan gutxiago.
|
|
|
Birusarekin kutsatuta daudenen kopuruaren kurbak gorantz egiten jarraitzen du Hego Euskal Herrian, eta horren ondorioak nabarmenak dira ospitaleetan. Bigarren egunez jarraian, ZIU zainketa intentsiboetako unitateetan ospitaleratuta dauden gaixoen kopuruak goia jo du,
|
lehen
olatuaz geroztik: herenegun 223 pertsona zeuden ZIUetan, aurreko egunean baino hamalau gehiago, hain zuzen.
|
|
|
Euskal Herriaren kasuan, argi dago heriotzen
|
lehen
olatua noiz hasi zen: martxo hasieran; eta argi dago noiz bukatu zen:
|
|
|
Konparazio batera:
|
lehen
olatuan, hiru hilabetean ia 2.100 lagun hil ziren; bigarren olatuan, bost hilabetean, ia 1.900 Lehen olatuan baino ia hiru hilabete gehiago behar izan dira lehen olatuko heriotza kopurua berdintzeko. Ospitaleetan nabari da horren eragina, ZIU zainketa intentsiboetako unitateak ez baitira COVID jotako gaixoez erabat husten ari.
|
|
|
Konparazio batera: lehen olatuan, hiru hilabetean ia 2.100 lagun hil ziren; bigarren olatuan, bost hilabetean, ia 1.900
|
Lehen
olatuan baino ia hiru hilabete gehiago behar izan dira lehen olatuko heriotza kopurua berdintzeko. Ospitaleetan nabari da horren eragina, ZIU zainketa intentsiboetako unitateak ez baitira COVID jotako gaixoez erabat husten ari.
|
|
|
Konparazio batera: lehen olatuan, hiru hilabetean ia 2.100 lagun hil ziren; bigarren olatuan, bost hilabetean, ia 1.900 Lehen olatuan baino ia hiru hilabete gehiago behar izan dira
|
lehen
olatuko heriotza kopurua berdintzeko. Ospitaleetan nabari da horren eragina, ZIU zainketa intentsiboetako unitateak ez baitira COVID jotako gaixoez erabat husten ari.
|
|
|
Ez dakidana da ikasi behar dutenek ikasiko dituzten, eta ikasitako hori aplikatuko duten ala ez.
|
Lehen
olatuaren ostean ere zenbait gauza ikasi omen genituen, baina oso gutxi aplikatu ditugu bigarrenean.
|
|
|
Iazko maiatzean COVID
|
lehen
olatuan, euskal komunitate zientifikoak Euskal Herria post COVID agiria plazaratu zuen, ekonomia ekologikoan oinarritutako normaltasun berri bat aldarrikatzen zuena. Helburua zen eztabaida sozial sakona sustatzea, egungo krisi sozioekologikotik eredu ekonomiko erresiliente eta bidezkoago batera igarotzeko.
|
|
|
Ordainketa guztiak urtarrilaren 15etik aurrera egingo dituztela ere jakinarazi du zinegotziak eta, azaldu duenez, eskatzaileek zarautz.eus webgunean kontsultatu ahal izango dute emandako laguntzaren zenbatekoa. Bestalde, gogorarazi du laguntza horiek
|
lehen
olatuaren ostean emandakoen osagarriak direla. Oharrean zehazten denez, orduko hartan 230 negozio baino gehiagoren artean 230.000 euro banatu zituzten.
|
|
2022
|
|
|
Baina, pixkanaka, jende asko atxilotzen eta espetxeratzen hasi ziren. Eta, gero, errepresio politikoaren
|
lehen
olatua etorri zen, preso politikoak, anarkistak... Kide askori zuzenean eragin zien, manifestazioetara joateagatik hainbat urte bete behar izan dituztelako kartzelan.
|
|
|
Mugimenduaren ertz guztiak ezin dira azaldu, eta garrantzitsuak izan ziren hainbat izen propio ere kanpoan utzi dira. Edonola ere, helburua ez da garaiaren irakurketa zehatza egitea; besterik gabe, hizkuntza eta kulturaren biziberritzearen
|
lehen
olatu honetan hizkuntza eta kultura batera biziberritu zirela erakutsi nahi izan da. Izan ere, Lore Jokoak, bertsolaritzak, euskarazko literaturak zein Eusko Ikaskuntzak (azken honek hizkuntzaren alde egindako guztiarekin) erakusten dute hizkuntzaren biziberritzea testuinguru kulturalaren biziberritzearekin batera garatu zela, testuinguru amankomun batean alegia.
|
|
|
Tsunamiaren
|
lehen
olatuek hondartza inguruan dauden hainbat etxe harrapatu dituzte, New Zealand Times en arabera. Palauli eta Satupaitea herrixketan ehun familia inguru ebakuatu dituzte.
|
|
|
Gerrak ez ditu AEBak ekonomikoki Europa bezainbeste kolpatu, eta
|
lehen
olatuan ez dira errefuxiatuak hartzen ari. Nolanahi ere, Elcanoko adituak pentsatzen du Errusiarekin duen gatazkak «arreta galarazten» diola Washingtoni:
|
|
|
Orduko hartan, Bakartxo Ruiz bozeramaileak adierazi zuen txostenak zehaztasuna falta zuela, eta «onartezin» iritzi zion pandemia hasi eta urtebetera oraindik ezin jakitea zenbat kontratu sinatu ziren. Txosten horrek zehazten zuenez, 70,48 milioi euroko gastua egin zen pandemiaren
|
lehen
olatuan egindako kontratuetan, baina horietatik soilik 14,88 milioi zeuden argitaratuta gardentasun atarian; zenbateko osoaren %21 baino ez.
|
|
|
Txostenean bildutako datuen arabera, 2020ko martxotik 2021eko irailera bitartean, zentrootan bizi ziren 8.377 pertsona kutsatu ziren koronabirusarekin (egoiliarren %34), eta 1.680 hil ziren gaitzaren ondorioz, zuzenean edo zeharka; hau da, %20 Halere, kutsatzeek eta heriotzek behera egin zuten pandemiak aurrera egin ahala:
|
lehen
olatuan, 65 urtetik gorako kutsatuen %46 zahar etxeetan bizi ziren; bigarren olatuan, %15era jaitsi zen portzentajea, eta 2021eko otsailaren ostean, %3ra.
|
|
|
«Egoitzek azkar erreakzionatu behar izan zuten, eta irmo ziurta dezakegu prebentzio neurriak eraginkorrak izan zirela kutsatzeak eragozteko; bilakaera horrek, gainera, txertaketaren eragin positiboa adierazten du», nabarmendu du Artolazabalek. Datuei erreparatuta, azaldu du
|
lehen
olatuan gogorren jotako egoitzetan izan zituztela emaitzarik onenak prebentzio neurriek: «Haiek egokitu ziren hobekien».
|
|
|
16:45 Eguneko
|
lehen
olatuak egiten saiatu dira harmailetan, Nafarroa Arenaren nolakoak —ez du erabateko eraztunik osatzen— asko laguntzen ez duen arren. Ordu laurden falta da arratsaldeko saioa hasteko, eta argi dago goizean baino beroago dagoela jendea.
|
|
|
Martinek eman zuen lehendabiziko kolpea: «Zaindu nahi bada gure txapela/ galtza, blusa ta txaketa/
|
lehen
olatua etorri aurretik/ egin behar da aldaketa». Bertsoaldi gozagarri bat egin zuten bien artean, eta Lujanbiok jarri zion, azkenik, ginga:
|
|
|
|
lehen
olatua etorri aurretik
|
|
|
Azpiegitura horiek sortzeko erabiltzen diren materialek ere kezka piztu dute azkenaldian. Energia berriztagarrien
|
lehen
olatuak 2005 urtearen inguruan jo zuen goia, eta, beraz, azpiegitura gehienen iraupena amaitzen hasia da gaur egun. «Horiek egin zirenean, inork ez zeukan buruan zer egingo zen material horiekin erabilera agortzen zitzaienean», dio Urrestik. Azaldu du haize erroten zutoina, esaterako, erraza dela berrerabiltzeko, altzairuzkoa baita; baina helizeei dagokienez, berriz, material konplexuekin eginda daudenez, zailagoa da, haren esanetan.
|
|
|
Horretarako beste zeregin batzuetako giza baliabide eta egiturak erabili behar izan ditugu. Ospitaleetako okupazioa erabatekoa da;
|
lehen
olatuan ez bezala, beste osasun arazo batzuk dituzten pazienteak iristen ari dira. Beraz, ohiko jarduerari COVIDarena gehitu behar zaio.
|
|
|
Gaurtik aurrera muxukoaren derrigortasuna zenbait esparrutara soilik murriztu da baina tartean, aisialdian behintzat ez da derrigorrezkoa izango. 2020ko maiatzean, COVID19aren izurriaren
|
lehen
olatuaren amaieran, ezarri zuten aho eta sudurraren tapakiaren derrigortasuna eta ia bi urte geroago kendu dute.
|
|
|
maskulinitatearen ideia. Gizonezko rolaren historia deitu izan zitzaion horri maiz, eta genero horretako lan estatubatuarren
|
lehen
olatua gainjarri zitzaien aipatu berri ditudan gizonezko sexu rolari buruzko argitalpenei. Ikuspegi nagi berberak markatu zuen hura ere, eta orokorkeria handiz idatzia zegoen maiz.
|