|
2000
|
|
|
Eta inori ez zitzaion iruditzen etikoa ombudsman batek bere eskualdean birizik zirauten hizkuntzak ez jakitea.
|
Lehen
lehenik, administrazioaren aurrean, hiritarren eskubideak gorde behar zituenarentzat nahitaezkoa iruditzen zitzaigun bertako hizkuntzak ezagutze hori.
|
|
|
Alde horietatik begiraturik doa honako liburu honetan biltzen dudana, uste dudalarik zentzuzko arrazoirik aski badugula edonon aurkezteko, hilketarik gabe eta indarkeriarik gabe noski, zeren gauza guztien gainetik,
|
lehen
lehenik gizakia jarri behar dugu, edonongo gizakia. Eta ideia kontuak, Aita Vitoriak ongi zioen bezala, itsutasunik gabe, elkarrizketaz bideratzeko ahaleginak eginaz aurrera joan gintezke.
|
|
|
Argitasunadaazpimarratubeharkogenukeena.
|
Lehen
lehenik, gertaeraedo etsenplubatagertzendigu: apaizbatbadaezpadakoemakumebatenetxeansartzenikustea... Juzgugaiztoazerdeneraosodidaktikoanazaltzendu, aurrezgerta daitekeenkasubataurkeztuz.Hizkuntzarenaldetikinteresgarriada kogenitiboa izenareneskuineanjarrita..., arinoneco, hitzak, hemen, badaezpadakoedoantzekozerbaitesannahidu.Arrazoionaketaargiak:
|
|
|
3 taulan azpimarragarria da,
|
lehen
lehenik, herrialde bakoitzean gertatutakoakislatzeko garaian bi egunkari horien artean dagoen antzekotasuna. Izan ere, osoberdinak baitira portzentajeak batean eta bestean.
|
|
|
ukitzen direnean, herrialdepropioaz ari dira gehienbat berri ematen (DEIAren kasuan Bizkaiaz). EUSKALDUNONEGUNKARIAn eta GARAn, ordea, gizarte gaiak orobat Euskal Herri osoan eraginadutenak dira
|
lehen
lehenik, eta herrialde bakoitzean dutenak geroago (herrialde bakoitzaren presentzia ezberdina izanik, Iparraldearekin ikusi dugun bezalaxe).
|
|
|
–
|
lehen
lehenik Galiza Salamanka Gipuzkoa angelutzat hartuko lituzkeen lurraldeaikusten da,
|
|
|
Ezagunak dira, era berean, Nafarroen arteko harremanak, nola politikoak hala erlijiosoak. Ezagunak dira, jakina, lurralde guztietakobertsolarien arteko harremanak, plazarik plaza ibiltzean; ezagunak, baita, hegoaldekoapaizak iparraldean misiolari; ezagunak iparraldeko euskaltzaleak hegoaldean irakasle... Batasun politiko administratiborik ezaren gainetik, Euskal Herriak (Euskal Herriek) beti eduki izan du (dute) lotura historikoa,
|
lehen
lehenik hizkuntzari, erlijioari etakulturari atxikirik, gerora ekonomian sustraiturik, eta modernidadean politikanerroturik.
|
|
|
Sarritan gertatzen ez den arren, herriarenorografiak baldintzatzen du noiz edo noiz haizeen norabidea, eta jazotzen da herribatzuetan ez izatea puntu kardinalei zehatz dagokien haizerik, halako puntukardinalera begira mendi handi bat duelako edo bestelako arrazoiak bitarte. Arazohauek kontuan izanik, hona hemen
|
lehen
lehenik jaso diren izen hedatuenak:
|
|
|
Zein haize izen oteda nagusi lurralde bakoitzean? Egin dezagun
|
lehen
lehenik lurraldeen araberako taulaeta bil ditzagun bertan EHHAn jaso diren erantzun kopuruak7:
|
|
|
Gogoa tabakotik barreiatu nahirik, egun berriarekin etorkizun ziren nekeen neurria hartzeari ekin nion, sukaldeko kadiran jarria.
|
Lehen
lehenik, Ttipiren heriotzari zegozkionak. Dudarik ez, soinu horrexek dantzaraziko ninduen, egunkarira ailegatu orduko.
|
|
|
|
Lehen
lehenik, autoa ahanzturaren atzaparretatik askatu behar nuen. Ez zen uste bezain nahaste handia gertatu.
|
|
|
katu gernuaren urrin mina, amatxi zenaren etxearen gomuta ezabatuen ordezko, edo" Talco" hautsen balaku oretsua, anai arreba berriren baten etorrerari lotzen dudana. Bertzelakoan, hamahiru urte ingurukoak ditut
|
lehen
lehenak eta, hamahiru urtetan, imajina izugarriak kaskoratzen zitzaizkidan, lo arinak lo astunari zainak erauzi ondoan, erdi amets erdi ernai egiten nituen goiz orenetan. Imajina horietarik lazgarrienean —zer eta apez bat, ostia kontsagratua landatzen emakume baten iztape beltzean— anabasten zitzaizkidan nire orduko bi obsesioak:
|
|
|
Agian tupusteko bat, errailetik irtetea, inoiz argituko ez zitzaigun nahaste bat. Hauxe da, egiaz,
|
lehen
lehenik pentsatu nuena. Baina ez; ez zen halakorik ezer:
|
|
|
Ikasketa prozesua, jakina, luzea izan zen.
|
Lehen
lehenik, nire gelako ohean, zazpi urte nituelarik, egunero egunero, ordubetez, teknika ongi antzera ikasi artean. Crawla.
|
|
|
Bulegoko lankideek soilik? Zer egin behar nuen
|
lehen
lehenik. Erruduna bilatu?
|
|
|
Esana dago, bada, harro hasi zela Armando Bonilla aitorpenekin, Deere jaunari apustu egin nahian bezala, mesfidati.
|
Lehen
lehenik esan zuen misiolari joan zela Afrikara, misio hauetan bere espiritu herratua, jipoitua, altxatuko zuen esperantzan. Baina laster konturatu zen langintza hura oso gogorra zela, bide hark ez zeramala hondamendi handiago batera baino.
|
|
|
|
Lehen
lehenik, irakurle, barkamena eskatu behar dizut atzera, atal honetan neure esperientzia gordin ahaztezinari buruz aritu behar dudalarik, halabeharrez esango nuke, soil soilik aparteko traszendentzia izan zuenari atxikitzen banatzaio; ez naiz, beraz eta tamalez, seguruenera, xehetasun txiki baina betiere apaingarrietaz arituko, hala nola eguraldiaz, zinpeko zaintzaileen jardunaz, publikoaren mozor... ez naizelako horietaz oroitzen.
|
|
|
Gaurko deia supermerkatu baten ataritik egiten dizut, baina gaur afaria prestatzea guri dagokigunez, bref bezain argia izaten saiatuko naiz.
|
Lehen
lehenik, harrigarria egin zaidan zerbaiten berri emango dizut: egunsentia ikusteko jaiki naizenean, Dan gidaria Rakeli furgoneta gainetik jaisten zelan lagun  tzen zion ikusi dut...
|
|
|
1976ko ekainean bueltatu nintzen Euskal Herrira. Neure konturako bidaia bat egin nahi nuen
|
lehen
lehenik: Olotera.
|
|
|
Kanpoaldean egunkari eta aldizkari pila bat erakusten zituen liburu denda baten parean geldiarazi zuen aurki Lauaxeta. Aldizkari bateko azalera joan zitzaizkion begiak
|
lehen
lehenik: titiak agerian zituen neska gazte ilehori baten koloretako argazkiak hartzen zuen oso osorik azal ikusgarri eta aztoragarri hura.
|
|
2001
|
|
|
Baina bat batean matizatu da zer den" errealitatea". Hori norberaren esperientziarekin lotzen da
|
lehen
lehenik. Bestetik, Pott bandan egiten zenez, ez da errealitatearen ezagumen sistematikorik planteatzen.
|
|
|
|
Lehen
lehenik poetika sinbolistaren agerpena ikusi genuke aipatzen ari garen bere ideietan.
|
|
|
Hotzetan dituen ezaugarrien erreferentziazko zenbakia adierazi ohi da
|
lehen
lehenik, ondoren W letra (honek esan nahi du olio horrek tenperatura hotzetan funtzionatzeko egokia dela) eta beste zenbaki batez, olio hori tenperatura altuetan nola egokitzen den jakinarazten duena.
|
|
|
Olioak hotzetan dituen ezaugarrien erreferentziazko zenbakia adieraz daiteke
|
lehen
lehenik, ondoren W letra (honek esan nahi du olio horrek tenperatura hotzetan funtzionatzeko egokia dela) eta beste zenbaki batez, olio hori tenperatura altuetan nola egokitzen den jakinarazten duena.
|
|
|
Hona hemen,
|
lehen
lehenik, taula hutsa:
|
|
|
Egiatan, kontraesan sakonen eremua da hizkuntzen irakaskuntza. Baina kontraesanhoriek pedagogikoak dira
|
lehen
lehenik. Eta ezin izango dira gainditu, ez badaerabaki pedagogikoak eta politikoak hartuz.
|
|
|
Hikuntzalaritza aplikatua eta psikopedagogia kritikatu ditugu, hain zuzen, horiekhizkuntzalaritza eta psikologia direlako
|
lehen
lehenik eta batez ere. Hizkuntzarendidaktikak, ordea, alderantziz jokatu nahi du, berriro ere pedagogiari emanezlehentasuna.
|
|
|
Beharbada
|
lehen
lehenik datorkigun irudia Julio Cortazar en ipuin famatuharena da: –Elkarren segidan dira parkeak?.
|
|
|
Hauen enbido eta are hordagoari (Orixe eta muslariak bezala ari naiz) eduki ozena botea zion. Erakutsia zuen, besteak beste, bere Artearen bitartez, ezina egin zitekeela eta, aurrerago joaz, egiaztatzen saiatua zen euskarak ez ziola hitz kontuan inolako zorrik inongo erdarari, latin eta gaztelaniari
|
lehen
lehenik. Egia da bestea baino ezinagoa zela azkeneko ezin hau eta, horrexegatik beragatik, ez zuela erdizka baizik egin, onenean ere.
|
|
|
hots, Axular, Larramendi eta gure arteko beste hainbesteren segizioko; eta gidari ere bai, beraz, ez baita egiazko berrikuntzarik zahartzaroaren oinarrian eta ezagueran finkatua gerta dadina baizik. Orduan, eta
|
lehen
lehenik, irakatsi ziguna goragoko beste zerbait izan zen: hizlariak, alegia, ez duela soil soilik uir bonus, dicendi peritus [behar], harako Kalahorrar hark agintzen omen zuenez.
|
|
|
Ezagutzaren Kudeaketa, ordea, berriagoa da, bost urte baino ez baitira joan Euskadiko Ezagutza Klusterra sortu zenetik, Jabier Retegi Industria sailburu zela. 1997 urtean ez ziren 13 enpresa besterik elkartearen bazkide eta, oraindik ere, guztira ez dira
|
lehen
lehen mailako 242 baino.
|
|
|
1.300 orrialde inguru EEBBen XX. mendeko estrategia inperial (ist) a ezagutzeko.
|
Lehen
lehenik, esan dezakegu Kissinger Nixonen laguntzailea eta Pentagonoaren estratega militarretako bat izan zela (paradoxen paradoxan, 1973ko bakearen Nobel Saria jaso zuen). Beraz, merezi du lehenengo orrialdeak," Munduko ordena berria" ataletik hartutakoak, euskaratzea, EEBBek beren kanpo politika espantsionista nola aztertzen duten ulertzen hasteko:
|
|
|
Ezer ere ez. Heroiak eta traidoreak eduki ahal izateko,
|
lehen
lehena kausa bat eduki behar da, kausa justu eta eder bat, zeren alde borrokatu; eta gero beharrezkoa da nazioarteko komunitateak –zuek ordezkatzen duzue komunitate hori, hemen eta gaur– zure kausa ederra eta justua dela onartzea, eta gero –hau berezkoa izaten da, ia– zure kausa eder eta justua famatzea. Bi osagarri horiek ez badira, kausarik ez badago, alegia, ez dago heroirik, ez traidorerik.
|
|
2002
|
|
|
ZER ekarriko dio euskal kulturari?
|
Lehen
lehenik, erran behar da ikerketa hau ez dela euskal kulturan mugatzen, honek toki garrantzitsua baldin badu ere Iparraldean.
|
|
|
|
Lehen
lehenik, elikagai bakoitzetik bina aleren homogenizazioa egin zen, azterturiko 113 produktuen lagin ordezkatzailea ikertu ahal izateko.
|
|
|
Euskal erkidegoek, estaturik gabeko beste nazio europarrekin batera,
|
lehen
lehenik berei eragiten dieten EBko erabakietan parte hartzea eskatu behar dute.Era berean, Estatuak erregioekin eta estaturik gabeko nazioekin subiranotasunapartekatu beharraz kontura daitezen, erregioek lobby lanaren bidez presionatubehar dute. Eskakizun maila handiena duten erregioak edota nazioak hauexek dira, besteak beste:
|
|
|
Agintepide hori erabiliz, eta funtsezko herri zerbitzu deneko irizpidea aitortuz, Lege honen gai diren gizarte adierazpideak, herritar euskaldunak argipide eta politikan
|
lehen
lehen mailako bide direnez eratzen dira, eta bai hezkuntzarekiko eta euskal kulturaren suztapen eta zabalkundearekiko gure erapidetzaren oinarrizko lankidetasun tresna direnez ere, euskeraren suztapena eta zabalkundea bereziki kontutan izanik eta, hori guzti hori, Autonomia Elkarte honetako herritarren eskubide eta jaurpideak behar bezala egiteratzeko eustazpi eta oinarri. Labur labur esandako oinarri irizpide hoietatik abiatuta, Lege honek, orotariko oinarrizko irizpideei men egitea ezezik, erantzun eskubidea araupetzea ere egiten du, lehen aipatu ditugun oinarrizko jaurpide hoiek elkar egokitasunez osatu eta, batean esanda, horretarako egoki diren lege bideez baliatuz Legearen xede diren helburuei egokitutako egitura bat ezarriz7.
|
|
|
Kronologia hausten da errelato periodistikoan: aurretik gertatutakoa ez da beti derrigorrez
|
lehen
lehenik azaltzen. Episodioa kontatzen denean, proposamen nagusiak kontatzen dira; ez horien arrazoiak edo iturburuak.
|
|
|
Pertsuazioaren beharra duenak norbait konbentzitu behar izaten du, eta, normalean, pertsuasiolariak bere kontra dauden mintzakideak hartu behar ditu aurrez aurre. Lortu behar duen
|
lehen
lehena da mintzakideak bere jarduna kontuan hartzea da; alegia, arerioak ontzat hartzea bere diskurtsoa; besteek entzutea, beste barik, horixe lortu behar du abiapuntuan limurtzaileak. Jardun horretan, igorleak duda sortu behar du entzulegoaren sinesmenetan, arerioen artean.
|
|
|
Kulturarteko komunikazioan,
|
lehen
lehenik ikusi behar dugu besteen kulturak desberdinak direla. Baina, egia esan, gurean ere badira desberdintasunak.
|
|
|
Esan gura baita, ezinezkoa da pentsatzea informazio item bat mundu osoaren eskuetara hel daitekeenik, teknologia komunikatiboen konkurrentzia barik. Masa komunikazioa mediatua da,
|
lehen
lehenik, teknologiak berak mediatua (prentsak, irratiak, telebistak, sareak?).
|
|
|
Hearst ek azken muturreraino eraman zituen aurrekoaren irizpide periodistikoak. Hearstek
|
lehen
lehen mailako kolaboratzaileak, kasuren batzuetan Pulitzer-ekin ikasitakoak eta hasitakoak, kontratatu zituen.
|
|
|
Tituluan bertan adierazi dut
|
lehen
lehena, gerogarrenean jorratuko ditudan gaien artekoa. Ez dakit zehatz mehatz gaia den; ez dakit, grinaz edo lerrakeraz, pentsamoldea ote dudan.
|
|
2003
|
|
|
|
Lehen
lehena, gehien gustatzen zaiguna zer den zehaztea.
|
|
|
Horren osaketak gero izango zuen iraunkortasunik ez bazuen ere, badaude zenbait izen aipatu beharrekoak. Elhuyar taldea
|
lehen
lehenik: Luis Mari Bandres, Iñaki Azkune eta Mikel Zalbide; Koldo Martinez nafarra, Iñaki Azkoaga eta Patxi Letamendi, beste askoren artean34 Gizonezkoen izenak dira, baina ezin ahaztu lan isil eta, era berean, garrantzitsuenetan zenbait emakume ere erabili zirela 1976an, adibidez, Beatriz Petralanda, Begoña Urkiaga eta Irene Goikolea, besteak beste, UEUrentzako dirua biltzen ibili ziren.
|
|
|
Bada nik uste dut poema erroetaraino kristaua dela.
|
Lehen
lehenik gizakiarentzat hil edo biziko diren hiru galdera planteatzen ditu: zer egin gure bizitzekin?; zertarako eman zaigu bizitza?; zerekin bete existentzia?; Ongia ala Gaizkia egiteko gaude hemen?; eta nora goaz?
|
|
|
Pentsamenduak berton egosi behar dira, alegia euskararen munduan. Pentsamenduak kanpora proiektatu behar dira, aberkide erdaldunei
|
lehen
lehenik, nazioartera ondoren. Kolonialismo arriskutsuaren ezpatapean bizi gara, kolonia bikoitza:
|
|
|
Gaingiroki baizik ez ditut aipatu gai hauek; izanen zen beste asko ere. Niretzat, euskal kultura
|
lehen
lehenik euskaran oinarritua da. Berriro inkestek baieztatu diguteeuskararen egoera oroz gainetik kezkagarria dela iparraldean.
|
|
|
Nork bere balorazioak egin ditzake baina, hondarrik gabeko ur handietan sartu gabe, honako hauek begi bistako samarrak dira.
|
Lehen
lehenik, jira eta buelta, enpresa berberak ari direla guztion gogotan. Besteak beste, enpresa handi samarrak direlako eta komunikabideetan sarri agertu ohi direlako, segurutik.
|
|
|
Hezkuntza mundurako ez da ordea, osorik eta erabat, zuzena. Eskola munduan zer gertatu den jakin nahi duenari, izan ere, zera azaldu behar zaio
|
lehen
lehenik: pauso handia egin dela zinez, mende laurden honetan, Euskal Autonomia Erkidegoko irakasle jendea alfabetatzen eta euskalduntzen.
|
|
|
7 Ikusi da, orobat, premiazkoa dela legeen aplikazioa eta ulerkera egitea euren espiritu eta gogoaren arabera, eta euretariko bakoitzaren iritzi zehatza osatzeko, kontsideratu behar dela zein den eurak aldarrikatzeko arrazoia, zein aurreikusi nahi dituen desegokierak, nolakoa ekar dezakeen onura; antzinakoekin dituzten harremanak, horietan ekartzen dituzten aldaketa eta gorabeherak, eta euren zinezko esanahia eman diezaguketen bestelako gogoetak ere. Horren ondorengoa da,
|
lehen
lehenik, bitarte horiek direla eta, lege baten zati guztiak aztertu beharra, bere gogoa eta espiritua ezagutzeko. Horien barnean azalpenak eta xedapenak ikertu, eta artikulu guztien testuingurua ere aintzat hartu behar dira, haren esangura eta espiritua artez epaitzeko, legea bera itxuraldatu edo deuseztatu gabe.
|
|
|
Guztiek ere gizartearen ordena moldatzen dute, osorik nahiz zatika, edota mota askotako gaiak. Hainbatez, aise ikusten da legeak orokorragoak direla,
|
lehen
lehenetatik hurbilago dauden neurrian. Eta orokortasun txikiagokoak direla, arautu behar dituzten negozioetan jaisten diren ber. Beraz, batzuk orokorrak dira edozein gaitarako, kasurako, onustea arautzen dutenak, dolo eta iruzurra debekatzen dituztenak, eta antz bertsukoak eta beste batzuk, gai askotarako erkide izanik ere, ez dagokie guztiei.
|
|
|
Aldi berean, hauxe frogatu nahi izan da: ordena horren oinarri edo printzipio
|
lehen
lehenak lehenengo bi legeak direla; gizaki eta gizartearen arteko loturak lege horien ondorio direla, baita eginbehar guztien iturri eta beste legeen funtsa ere, printzipio orokor horiek lege zibilen printzipio bereziak ondorioztatzen baitituzte. Beraz, lege horiek nahiz legeon gaiak xehetasunez aztertu baino lehen, euren izaera eta espiritu orokorra aztertu lirateke sakonago, baita mota bakoitzaren ezaugarriak ere, oinarrizko erregela askoren euskarria aurkitu, jakin eta ondo aplikatzeko.
|
|
|
Ezin, beraz, jatorrizko testuaren ezaugarriak zokoratu, euskaraz behar den bezalaxe eman nahi izanez gero. Emate horretan, esan gabe doa hori ere, euskaldun juristak izan ditugu gogoan
|
lehen
lehenik, horientzat baliagarri izan daitekeen neurrian. Edu bertsuan, ez ditugu bazter utzi nahi izan bestelako irakurle jakinguratsuak, zuzenbidea bera zerbait itxia baino, zabala eta orotarikoa nahi dugulako.
|
|
|
1 Deus ere ez lukete hobeto ezagutu behar gizabanakoek legeen printzipio
|
lehen
lehenak baino, horiek gizabanakoaren eta gizartearen beraren jokaera moldatzen baitute. Zehatzago esanez, erlijioaren argia iritsi ez dutenek ere —hortik ikasi ditugulako guk geuk printzipiook—, euren baitan idoro lituzkete, gure izaeraren hondoan irarrita baitaude.
|
|
|
Horretarako osagaien artean,
|
lehen
lehena, zuzenbide naturaleko hainbat printzipio eta erregelak zerrenda egokian jartzea, gerora zuzenbide zibilean aplikagarri izan daitezen, Arrazoiaren argia dela medio, gizaki guztiek jakin ditzakete justiziari eta ekitateari dagozkion erregela erkideak. Hortaz, arrazoiaren argia lege gisa har daiteke, ulermen guztietan islatzen baita, nahiz eta nork bere burua maitatzeak ulermen horietan nolabaiteko ilunaldiak barreiatu.
|
|
2004
|
|
|
J. B. ETXEBERRI. Nik Iparraldean euskarari buruz badugula asmoa, badugula hatsa baina ez dugula indarrik erranen nuke. Badugu bi aldeen artean ezberdintasun bat,
|
lehen
lehenik onartu behar duguna. Guk gure aldetik eta zuek zuen aldetik ere bai.
|
|
|
Orduan, nik" nazio eraikuntza" delakoa gizartearen oinarrira ekarri nahi dut.
|
Lehen
lehenik, adostasuna behar dugu gure gizarte ekintzen inguruan. Partzuergoan ez badugu adostasunik euskaldunen artean, ez dugu zer egiterik.
|
|
|
Antzerkia egitea, berez, gezurretan aritzea balitz bezala. Hau aldrebeskeria, nik badaramat ia hogei urte horretan eta
|
lehen
lehenetik erakutsi zidatenetako bat, eszenatokian egiarekin lan egin behar dela izan zen »bejondeiola Stanilavskiri». Aktoreak bizi egin behar duela bere pertsonaia, sinetsi sinestarazteko, azken batean jendea bereganatzeko.
|
|
|
Glaziar txikiak dira
|
lehen
lehenik tenperatura igoeraren eragina sufritzen dutenak. Azken 150 urteetan Alpeetako batez besteko tenperatura 1, 2°C igo da eta 2003ko uda beroak izugarri eragin zuen glaziar txikietan.
|
|
|
|
Lehen
lehenik, deforestazio prozesu jakin hori eragin duten zuzeneko eta zeharkako zergatiak eta bertan esku hartutako aktoreak zehaztea, identifikatzea, eta konponbidea emateko neurri estrategikoak jartzea.
|
|
|
1 Hirugarrengotza duenaren kreditua titulu betearazlean jasotzen bada, eta alderdi betearazleak eskubide hobeko hirugarrengotzaren aurrean amore ematen badu, autoa emango da besterik gabe. Auto horren bidez aginduko da betearazpenak aurrera egitea,
|
lehen
lehenik, hirugarrengotza duenari ordaintzeko. Dena den, hirugarrengotza duenari ez zaio ezer emango, aurretiaz alderdi betearazleari ez bazaizkio ordaindu horrek eskatutako jardunaren ondorioz sortu kostu eta gastuen hiru bostenak.
|
|
|
Ondorio horretara helduak dira, behintzat, lan horiek egiten dituztenak, eta horien buru ageri zaigu Maria Jose Azurmendi.
|
Lehen
lehenik iritzi sorta hau jasotzetik hasiko gara: –Euskaldun sentitzeko beharrezkotzat diren baldintzei dagokienez:
|
|
|
Mintzabide horretaz baliatzen diren pertsonak berorren jabetasunak eta erabiltzeak elkartuta sentitzen dira; era berean berorren jabe ez direnak bereziak eta baztertuak bezala aurkitzen. Beraz, hizkuntza,
|
lehen
lehenik giza harremanetarako tresna bada ere, bereizgarria ere (nahiz eta oso bigarren mailan izan) bada?. 35
|
|
|
Bertatik bertako eragileak baititugu begien aurrean, gordin gordin eta bizi bizirik. Ez da bada harritzekoa gure oharmenaren joerak gertaera enpiriko mikroak hautematea
|
lehen
lehenik, horren araberako bizimodua daramagula uste izateko. Esan dezagun, ordea, berezko senaren joera izango litzatekeela hori:
|
|
|
Gure literatura adituari iradokizunen bat edo beste egitea ez zaio gaizki etorriko.
|
Lehen
lehenik, letraren errepublikan hain jantzia den baten lumatik irakurri duguna irakurtzea, atentzioa emateko modukoa da. Zeren, xehetasunetan arakatu gabe ere, elebitasunaren lantegian jadanik gauza bat bederen aski garbi dagoela diote:
|
|
|
Letrekin batera desagertuko garelakoan. Desagertu, haien begien bistatik,
|
lehen
lehenik. Desagertu, arrotz bilakatu?
|
|
|
Beraz, euskararen etorkizuna gainerakoekin taxutuko duen hizkuntza merkatuaren sokatiran erabaki da:
|
lehen
lehenik Estatu hizkuntzaren batekin, eta gero, edo aldi berean, globalizazioaren mintzabide dugunarekin. Arraiok ez badu, erronka gogorra jo digu Mendigurenek, baina, beharbada, honezkero, ez dago beste biderik.
|
|
|
Hala izatekotan, ohar txiki bat egin nahi nuke nire aldetik. Hizkuntza ekologiaren dialektikak bere altzoan daukan maila materiala azpimarratu nahi nuke
|
lehen
lehenik. Hizkuntzaren metafisikak ez liguke izari material horren determinazio ahalmena ahantzarazi behar.
|
|
|
Aldiz, lurraldetasuna balitz abiaburu, komunitatea joko genuke hizkuntza eta kultura aniztasunaren sortzaile, ondare eta subjektutzat. Ezertara baino lehen, beraz, munduak oraindik zorionez bere baitan duen pluraltasuna zeri zor dion jakin genuke
|
lehen
lehenik. Eta horretarako, abian jarritako galdera andanari lotuko gatzaizkio atzera ere:
|
|
|
Besteak beste, hasierako puntua jarriz, Bizkaian bizpahiru abiapuntu ditut nik nagusi.
|
Lehen
lehena, ekimen politikoarena, ordu arteko forutasuna gainditu zuena, Euskal Herri oso baten asmopean. Euzkadi jarri zion izena hark batasun horri.
|
|
|
Gerra denborako aipamen horrek bide ematen dit, orobat, XX. gizaldiko Euskal Berbizkundea gogora ekartzeko. Nago, eta diodan hau frogagarri dela uste dut, Sabino Aranaren eragina ez ote dagoen bestelakoetan, hau da, berarekin hasi eta gerraurreko eta osteko
|
lehen
lehena horretara iristen dena. Bizkaian, edonondik begira dakiola ere, izenak borborka datoz.
|
|
|
|
Lehen
lehen eginkizuna, guztiz presakoa (eta ez piskanaka konpontzeko modukoa) EUSKERAREN BATASUNARENA DA.
|
|
|
Euskera euskaldunen zerbitzutan jarri behar dugu. Eta zerbitzari eta kultura tresna izan dakigun,
|
lehen
lehen puntua, euskera elkar konprenitzeko eta kultura jasotzeko bidea izatea da.
|
|
|
Hala ere, eta ideiak finkatzeko, on izan daiteke" euskalki" batzu zedarritzea. Bonapartek egin zuen sailketa lan hau
|
lehen
lehenik; eta orain dela mende bat egin zuen zatiketa, Azkuez gero aldatuxea, ontzat ematen da oraindik.
|
|
|
" izenak jarriz/ ibili ihardun/ norbere bizikizun/ egunero berriei...,/ egunero estreinatzen ditugun/ uneei/ izen berriak asmatuz" (inpresionista esanen ote diogu?). Poesia hitza da, eta hitza –bere eskuetan–, a) gauzen izena da
|
lehen
lehenik," egunez eguneko/ angelu berriz/ gauzei adi", mundu beti berri bati egokitzeko hitza beti berrituz. Hitza, b) ispilua da, gauzek ematen diguten irudi beti berriaren ispilu.
|
|
|
Euskal kantua entzungai izan da hilabete batez, urrian, Parisko toki desberdinetan. Gertakari honek bozten gaitu eta,
|
lehen
lehenik, Parisko Euskal Etxea eskertu nahi nuke. Alabaina, oso garrantzitsua da euskal kantuaren gozaraztea eta ezagutaraztea, nola Parisko euskaldunei hala mundu zabaletik hiri nagusira datorren publiko zabal bati.
|
|
2005
|
|
|
Ni irakurlearen inteligentziari zuzentzen naiz, ez ditut aisiarako liburuak idazten. Irakurleak plazera ere atzematen ahal badu hobe, baina
|
lehen
lehenik bere inteligentziari zuzentzen naiz, bere sentsazioei, bere estetikari. Burmuinean begi berri batzuk irekitzen ahal banizkio, ongi izanen litzateke.
|
|
|
Gure ekonomiek ere horien arabera aldatu behar lukete. Eta
|
lehen
lehenik, nahi eta nahi ez, xuhurrago biziz. Baina nork onart horrelakorik?
|
|
|
Ezaugarri narratiboei dagokienez,
|
lehen
lehenik aniztasuna nabarmendu genuke, bilduma osatzeko hainbat genero erabili zituen: hitzaldi baten grabazioa, telefono elkarrizketak, gutunak, ikasleei zuzenduriko saioak...
|
|
|
Beste pasarte honek ezin argiago erakusten du Jesusen dizipulu batek zorionean bizi behar duela lur honetan: "
|
Lehen
lehenik gizaki guzien onetan galde, otoitz, eskari eta esker onen egitea gomendatzen dizuet(...) bizitze gozo eta baketsua eraman dezagun." (Tm 2,1) Bai. Ongi irakurtu duzue, bizitze gozoa aipatzen du apostoluak ere.
|
|
|
Ezkontza ezin hautsia ez du Elizak asmatu ez eta Jesu Kristok Afrikako paganoetan bazen. Duela 2.500 urte aipu zen Bibliako
|
lehen
lehen liburuan: " Bat bera izango dira." (Has 3,24)
|
|
|
Atzerriko lurra zapaldu ordurako eragozpenak dituzu nonahi_
|
lehen
lehenik, inmigrante izatearen ondoriozkoak, ingurunea eta batzuetan hizkuntza ez ezagutzea, bestelako ohiturak, sustraien galera...
|
|
|
Etorkizuneaneuskaranzeraldaketanagusigertatukodirenikustekodago oraino.
|
Lehen
lehenik euskarak berak behardu indarra hartu, soziologoek esanduten legez, azpigizarte euskaldunaren protagonismosozialerakargarria funtsezkoada.Ezdakigueuskaldunonarteanzeineratako ideologiagramatikalanagusituko zaigun; ezdakiguereduestandarra hirietanherrixketan baino lasterragoetasakonago hedatuko otedenere, ohizhirietanageribaitanabar menenestandarrarenindarra; hirietan erkidegoen arteko ha...
|
|
|
Eta zeren galdez behar dute euskaldunek mintzatu?
|
Lehen
lehenik galda bezate ez ditzaten lehenagoko herrialdeak suntsi; ez bereiz Zuberoa beste bi euskal herrietarik, baina hiruak bil elkarrekin, Baiona dutela hiriburu. Galda euskara izan dadin eskoletan irakatsia eta etsaminetan onartua.
|
|
|
Baina
|
lehen
lehenik gogoratu nahi du aski garbi eta aski gora, eta behin baino gehiagotan, altxatu izan dela mendi haindi honaindietan Euskal Herriaren bere gain jartzeko ametsaren kontra eta, beraz, ez duela nehork erraten galdatzen duena galdatuz baduela gibel gogorik edo beste sabe leko minik.
|
|
|
Erlijioarentzat askatasun osoa, bereziki eskoletan, hori da hautagai xuriek hauteskundeetan
|
lehen
lehenik aldarrikatzen dutena. Gure kazetaria ere hun kitzenago du barne muinetatik erlijioa eskolatik kentzen duen lege horrek beste ezerk baino, zeren
|
|
|
– Ikasle kopurua handituz gero,
|
lehen
lehenik, honelako eremuak baliatzendira ikasgela bihurtzeko.
|
|
|
Antza denez, animalia oso txikiak ezin dira eskeleto hidrostatikoaren abantailez baliatu (izan ere, gehiago erabiltzen dute zilio bidezko lokomozioa, edo mukoziliar delakoa). Alabaina, gorputz barrunbea onuragarria da
|
lehen
lehenik bideratzen duen tamaina gehikuntzarengatik; berorrek aldean dakartzan abantailak berehalakoak dira: kreatura handiek harrapatua izateko arrisku gutxiago, janari izan daitezkeen animalien aukera gehiago eta ingurunearekiko independentzia handiagoa eta kontrol homeostatiko nabarmenagoa.
|
|
|
Inor gutxik jakingo du gaur eguneko jurista euskaldunen artean, berori izan zela,
|
lehen
lehen, zuzenbidearen alorrean ohiko izaten diren kode horien euskaratzailea. Zehatzago esateko, Erromako Elizaren Araudia, alegia, zuzenbide kanonikoaren esparruan 1917 urtean argitaratu zen testua.
|
|
|
Programa 21en aurkibideak finkatzen dituen lau atal handiei jarraiki, honako ekintza ardatz hauek ikusten dira: 1) Dimentsio sozial eta ekonomikoak (pobrezia erauzteko,
|
lehen
lehenik); 2) Garapenerako baliabideen kontserbazio eta kudeaketa (herrialde aberatsetako kontsumo joera iraungaitzak salatuz); 3) Talde nagusien eginkizuna sendotzea (kontzientzia hartzeko eta konponbiderantz jarduteko); 4) Aurrekoak gauza  tzeko baliabideak (sekula iritsi ez direnak).
|
|
|
Hori behin eta berriz, nekatu gabe esan zigun. Zoritxarrez, ez dugu oinarrioinarrizko eta
|
lehen
leheneko agindu hori bete.
|
|
|
Espainolek oso ongi egiten dute Espainia beren ama maitatuz. Nork
|
lehen
lehenik bere ama maite behar du.
|
|
|
1 Tratatu honen izenburuan De iure belli jartzean, xedea dugu
|
lehen
lehenik, ea gerra zuzenik dagoen ikertu, eta, bigarrenez, zer den zuzen gerraren barruan. Bertan zuzenbidea ez da besterik zuzena dena baizik, eta hori ere, ezezko esanahian baiezkoan baino, hots, zuzena da zuzengabekoa ez dena.
|
|
|
Hala dator Tuliorengan, horrek esaten baitu zuzenbidearen doktrina atera behar dela, ez pretorearen ediktutik, orduan askok egiten zuten bezalaxe, ezta XII tauletatik ere, filosofiaren barne muinetik baino. Hemen dago
|
lehen
leheneko eginkizuna, aurretiaz arrazoimen naturala zer den horren jakitun bagara eta hori egiaztatzen bada agintaritza sakratuarekin. Horixe izan zen, izan ere, aspaldiko jakintsuen eta sona handiko herrien iritzia.
|
|
|
Hortxe zen, haren iritziz eta Ekialdeko Indien Konpainia holandarraren bazkide askoren aburuz ere, bide bakarra bakeari eta merkataritzari eusteko. Ezin argiago adierazten du ideia hori,
|
lehen
lehenik De iure praedae commentarius delakoan; hurren, De iure belli ac pacis liburuan:
|
|
|
Tratatu honen izenburuan De iure belli jartzean, xedea dugu
|
lehen
lehenik, ea gerra zuzenik dagoen ikertu, eta, bigarrenez, zer den zuzen gerraren barruan. Bertan zuzenbidea ez da besterik zuzena dena baizik, eta hori ere, ezezko esanahian baiezkoan baino, hots, zuzena da zuzengabekoa ez dena.
|
|
|
Gorago aipatu legez, 1625 urtean argitaratu zen,
|
lehen
lehenik, De iure belli ac pacis. Argitaratu ahala, arrakasta eta goresmenak jaso zituen, obra nagusiek ohi duten bezalaxe.
|
|
2006
|
|
|
Hildakoak ez bazuen seme alabarik, ezta ondorengorik ere, arbasoek (guraso, aitona amonak, etc.), gurasoek
|
lehen
lehenik heredatu dutela, seme alaba eta gainerako ondorengoen herentzia ondasunen erdia jasotzeko eskubidea dute, baldin eta herentzia jasotzen ez badute hildakoaren ezkontidearekin; honelakoetan, guraso edo arbasoen senipartea herentziaren herena izango da.
|
|
|
|
Lehen
lehenik, ikas dezaten mintzatzen eta irakurtzen; ikasgaiak geroago etorriko dira.
|