|
2007
|
|
|
Gainerat, gauak ere zuen gure putikoa baretzen, noiz nahi gauerdi edo goizalderat entzuten zirelarik xori hixtu eta ttiuttiukak, zakurrak berak ixiltzen baitziren holako arrabots bitxiak ezagun zirelarik. Emeki emeki, gauzak makurtu ere baziren, herritarrek asetzeko jokabidetzat zauzkaten jestu
|
horiek
, burrasoer ogen emanez holako haur bitxia sortu izan gatik. Eta hauek, gaizo aitama eta haurrideak, ez zakiten bururik nora eraman ez zutelakotz deus ere ulertzen beren haurraren egoera eta eginbidetan.
|
|
|
Bazterrak oro trakes zauden, azken gertakari bat izan zelarik. Terexa erakasleak pazientzia galduz, alkatearen alaba zaflako batekin etxerat igorri zuen, hunek Xano defenditu zuelakotz natura zientziako kursoaren erdian, erranez kurso
|
horien
gatik zuela burua galdu, eta bixtan dena erakaslearen gatik. Eltzea gainditu zuen xorta izan zen gertakari hau, eta herriko arduradun, apez, kontseilari eta beste jakintasun handiko jendeak bildurik, alkateak deliberatu zuen biztanleen erdian ezin bizi zitakela hoien era hartu nahi ez zuen izaki bat.
|
|
|
Terexa erakasleak pazientzia galduz, alkatearen alaba zaflako batekin etxerat igorri zuen, hunek Xano defenditu zuelakotz natura zientziako kursoaren erdian, erranez kurso horien gatik zuela burua galdu, eta bixtan dena erakaslearen gatik. Eltzea gainditu zuen xorta izan zen gertakari hau, eta herriko arduradun, apez, kontseilari eta beste jakintasun handiko jendeak bildurik, alkateak deliberatu zuen biztanleen erdian ezin bizi zitakela
|
hoien
era hartu nahi ez zuen izaki bat. " Joan bedi beraz, xoriak diren lekurat, kaiolarat".
|
|
|
Xano hartu zuten, esku zangoak estekatu, garbitu ere hain zen zikina eta bereber utzia aspaldi hartan, eta herri beherean zen etxe zahar batetako borda erdi lurreratu batean zerratu zuten, janari gisa arto edo ogi bihiz ohatutako talo meta bat emanez ondoan. Eta Xanok,
|
horiek
guzien artean, ttiuttiuka eta hixtuz segitzen zuen, beti atxikiz ezpain xokoan, bere irri ezti eta umila.
|
|
|
— Zer dira ba maneria
|
horiek
, haurrak. Ez ahal duzue agurrik egun, gaizki ikasiak zuek?
|
|
|
— Zer dira hezur ixtorio
|
horiek
–Zozotzen ari ote zirezte haurrak, ala!
|
|
|
— Ale, ale, utzkitzue haurkeria
|
horiek
bazterrerat eta zoazte nik erranen egiterat aita jin gabe, bertzenaz kasu.
|
|
|
Zu, orhoitzen ahal zira noiz eta nun ehortzi ditutzun abere hilotzak? Atzoko egitateak ahanzten dituenak, nola gogoan lituzke hain aspaldiko botiga tzar
|
horiek
–
|
|
|
— Hauxe duk ba afera! Hezurkin
|
horiek
hainbeste balio badutea kalapita horren ezartzeko?
|
|
|
—... zer behar dute jandarma zozo
|
horiek
Marletako bordatik. Nik derauzuet ez dutela deus atzemanen, bizpahiru hezur ustelduk ez die deus erran nahi, hi, hi, hi
|
|
|
Ustez altxor bat galdu duzulakoan? Zer nahi gisaz, atzemanik ere Cromagnon baino zaharragoko hexak, jakin zazu
|
horien
fama edo ondorioek ez zituela ez zu aberastuko! Badira afera hortan gu baino abilagoak estalgia beren alde tiratzeko!
|
|
|
— Pena bat dun, bainan bainan, zer debru gordetzen ahal dauku ixtorio mixterio
|
horiekin
! Haurrek zer dute ba ikusteko bere ergelkeriekin?
|
|
|
|
Horien
guzien ondotik, hezurkin ixtorio hura ezeztatu zen berez, nehor ez zelakotz gehiago hortaz axolatzen, Señanen fama txarra ezaguna zen eta denak jakinean zauden haren karatera tzarraz eta gaizki egin nahiaz. Hainbeste nun, nehork ere ez zuen galdegin nolaz haren hezurrak Marletako bordan agertu ziren.
|
|
|
konsultaren lekua, bisitalarien izena, eguna, hilabetea, urtea eta azkenik semea edo alaba hitzak. Eta
|
horiek
azken bost urteentzat. Ez, ez zuen Arñotek mirakuilurik azaldu, eta futxo...
|
|
|
... ez etxe zakur tonto eta zozo
|
horietarik
ez, egun osoak iragaiten baitituzte itzalean norbait edo zerbaiten zelatan, gero xanpa bortitz eta sendo batekin ez baitute nehor ez deus egoitzatik hurbiltzerat ere uzten, beren eremua ebatsiko diotelako lotsarekin, goizetik arrats ate sahetsean etzanik baitagozte, denmendren hezur edo salda ondar baten esperoan, beren lana ongi egin dutelako sariaren beha, larruari lotu kadena lepoan ez baitira...
|
|
|
... eztare zakur ihiztor ergel eta beharri luze bezain zabal diren izaki trakes
|
horietarik
, uau uauka pasatzen baitituzte gauak eta egunak, iduriz mila ihize mota senditzen dituztela beren zakurtegian zerratuak izana gatikan, ustez eta beren xanpa elkor eta estuekin nagusiari jatzararaziko deien bere ihiziko gura eta kurri abiatuko diren larre, oihan edo alorretan zehar, sasietan gaindi, sudurra lurreradino sartuz, erhauts, lohi edo ihintzean murgilduz, lakastaz emukatuta sartzen baiti...
|
|
|
... are gutiago, anddere xakur ttette
|
horietarik
, ileak goiz guziz orraztaturik, usainonez (diotenez, bainan ez duk hala ez!) eta krema zerbaitez apaindurik, lepoan distirant eta girgillatsu koilarre bat, azukre mokor baten biltzeko altzoetan jautzika xanpa mehar eta xehe bat bakarrik ateratuz, lumadun izakien arrabotsa iduri baitu zakur ots bat baino gehiago, kapa eta xingolez beztiturik bere madamaren antza hartuz, gure kastakoa zitekalarik n...
|
|
|
...uen barnean, kanpotik nehor ez dadin sar ez agert, balusazko alkietan bere aztaparrak ezin higatuz, xanpa hunarat, xanpa harat, itzulikaka lekuaren gainean, alkitik berinarat, berinatik alkirat, iguzki ala euri berdin baitzaio aterbean den ber, beroak erretzen badu ere, airearen eskasak itotzen badu ere, eta kanporat ateratzeko soka labur batez tinkaturik bere nagusiari hurbil hurbila ibiltzen den
|
horietarik
, ez baitakite ere zer den libre izatea, hain dira gogorki manatuak, alde guzitarat erabiliak, batzu armadun gizakietaz, beste batzu begiak estalgi beltzez gordeak dituzten makila xuridun batzuen zerbitzuko, beti umil, makal, sukre mokor baten beske...
|
|
|
... eta, ez aipa gehiago zuri ta belzez ilestatuak diren xakur aihartu txar
|
horiek
, arrotzak gainerat leku hotzetarik baiderabila, ardietaz ni bezala (ez, ez arras ni bezala ez!) arduratzen baitira, beti nagusiaren zangopetan, hunek aintzin berek aintzin, hunek gibel berek gibel, buztana beheiti, dirudi herrestan ibiltzen direla, alde guzitarat so, ez jakin zer eta nola egin, xanpaka ez baitute ikasi ere, iledun izakiak iziturik atxikiz hain dira faltsuak, ixilak, zitalak, uste...
|
|
|
...tzin, hunek gibel berek gibel, buztana beheiti, dirudi herrestan ibiltzen direla, alde guzitarat so, ez jakin zer eta nola egin, xanpaka ez baitute ikasi ere, iledun izakiak iziturik atxikiz hain dira faltsuak, ixilak, zitalak, ustelak, aurpegi biko eta xanpa zuri, beren bi hankadun jabeari kausitzeko... hobeko baitzuken, hunek, labrika xume eta bizi bat ezinez eta" colley" bastart zikin
|
horietan
konfidantza eman.
|
|
|
Ez, ez naiz kasta
|
horietako
zakur arraza trixte bat, ni. Artzai xakur erne eta alai bat bakarrik, ile kuskulatu labur eta harro batez jauntzirik, begiak xorrotx, beharriak erne, ez deus batentzat gorputz guzia daldaran.
|
|
|
Artzai xakur erne eta alai bat bakarrik, ile kuskulatu labur eta harro batez jauntzirik, begiak xorrotx, beharriak erne, ez deus batentzat gorputz guzia daldaran. Haatik, aitortu behar dut, ni ere besteak bezala, bi hankadunen zerbitzuko naizela, bainan ez nola nahika, nortasun bitxikoa naizenez, duintasunez beterik, ez baitut beti manatua egiten ostiko zonbaiten hixtuak ez naukalakotz beldurtzen, partikulazki nagusiak adardun edo apodun izakien bila manatzen nauelarik eta nik,
|
horiek
ezin soportatuz, uzten baititut nahi dutena egitera.
|
|
|
Aise, denek uste zutelarik iheslariak karrika guziak lasterka zeharkatu zituela hiritik ihes egiteko ahal bezain laster, aski abila eta ausarta izan zian merkatuko plazan den platana handi baten hostotzaren barnean gordetzeko, bakarrik plaza hartako komersant batek ikusi baitzuen. Beharrik hau aldekoa zitean, eta hola gauerdiri buruz, ukan nian Donapaleurat joateko manua, eta haren ekartzeko" demarkazioneko" alde librorat, gure etxerat behin —
|
horiek
zinituen beraz... gure mutil berria... eta ere... zure semea...!
|
|
|
jauntzi, kadera, mahai, matalaz, bizpahiru platera, pixuntzi, aitzur, jorra, ile eta kilu, arrain zare eta amuhaga, mila motako arnes xehe andana batekin, dirudi mundu guziko ofizio mota guziak ezagutzen zituen.
|
Horiek
guziak ikusi zituelarik, Maddi hasi zen oihuka besoak zerurat altxaturik:
|
|
|
— Nun debru ezarriko ditut
|
horiek
oro. Ene senharraren aita onhartzen dut, bainan ez Garruzeko feria!
|
|
|
— Ikus murru
|
horiek
, zion Pettanek bere iloberi, xapela duten ber ez duzue horien desagertzerik ikusiko, ez zuek ez zuen haurrek.
|
|
|
— Ikus murru horiek, zion Pettanek bere iloberi, xapela duten ber ez duzue
|
horien
desagertzerik ikusiko, ez zuek ez zuen haurrek.
|
|
|
|
Horiek
hola, negu batez jakin zuen, ilober entzunik," gure amak beste haur bat ukanen du", horrek ez baitzizaioten gehiagoko efetorik egiten, aski zirela biak bai jostatzeko" zer izanen dugu gehiago anai edo arreba ttipi batekin. Zer afera!".
|
|
|
Jadanik erran badauzuet kanpoan laketago nintzela, barnean izatea ere maite dut eta, partikulazki, apairu denboran, bi hankadunen mahaiaren azpian, oi zer leku aproposa, han baitira denak entzuten, ikusten eta gainera, artetan hexur edo haragi puska batzu ere erortzen. Bainan, eta diozuet hau nehork sekulan ez duela bizi izan, mahai azpiko jokoak begistatzen ditut,
|
horiek
bainaute laster ezartzen behar denaren jakinean. Hala nola, ene sudurraren aintzinean arraren zangoa luzatzen hastelarik eta emeki emeki emearena kitzikatzen, kasu orduan, zeren eta, bi edo hiru aldiz zangoen harat hunata ikusi eta, irriz pufaka entzuten ditut" bahiza?" eta besteak" ale, goazen" eta brau xutitzen dira kaderak pusatuz edo berdin aurtikiz presaka bezala" Llabri, habil kanporat" ostiko edo erratzaren lotsak erne xutiarazten bainau eta atea ikusi gabe ziuntan pasazen, hixtuak ondoriorik ez dezan izan.
|
|
|
Sekulan ez nintzen, goiz hartan bezala, hain zalu eta erne jeiki, amak deitu ninduelarik — Eñaut... — jautzian ohetik ateratu, galtzerdi motxak trabeska ezarriz — ez, ez
|
horiek
ez, egun... — beste pare bat," igandetakoak" eman zauzkitalarik — badakik norat ari hizan egun, ez? — jaunzten nintuela ahal bezain laster, beldurrez ez nintzela aski fite preparatuko — ba, ama, merkaturat...
|
|
|
Gauzak hola, beste bi negu pasa ziren familia areagotu zenetik, Pettani, gogoratu zitzaiolarik azken bidaiaz artatu behar zuela, bere munduko pasaia ttipitzen ari zaiola aitortuz" azken zapetak preparatzen dituk holako
|
horietan
, oi zortea! " eta deliberatu zuen hil kutxa baten egitea, berari egokia zitakena, hau ez baitzitaken beretzat nihun ez zeneko lan bat, neurriak behar bezala hartzen baziren.
|
|
|
Enetzat, iledunak bakarrik dira gobernatzeko izaki hoberenak. Ardiak deitu izaki
|
horiek
, ni nizan etxaldean kasik une eta gune guzia betetzen dute, baita mendian ere funtsean, hazkuntza mailako izaki iledun hoberenak baitira. Hoberenak baita zozoenak ere, bururik ez zentzurik ez dutelakotz, idurita adarren artean duten muina ez zeiotela garatu aspaldiko denboraz geroztik, eta gisa hortan heietarik nahi dutana egiten baitut, erran nahi baita, nagusiak manatzen duena, orduan baita kontent gure gizona.
|
|
|
Beste auzo batzuen ganik jakiten da ere" usutan kalapitak ezagun ziren azkar, baita ere oihu, sakre eta beste", eta inkestak agertuko duen bezala, bi gizonak papotik loturik ere egon omen ziren egun batean, oihesturik, batak bestea kriminel izenaz akusatzen zuela. Poliza gizonek bildu lekukotasunen erranean jarraituz, arma batekin hiltzeaz gain, aipatua izan zen haizkoraz botatzea, espatarekin triperditzea, leize zulo batetarat botazea eta nork daki zer oraino, bainan
|
horiek
guziek ez dute funts mendrerik ere zeren eta bakoitzak iruditutako ideia batzu baizik ez baitziren.
|
|
|
Hau, baginakien nor zen, aspaldi hartan gure herriko artaldearen artzaina, berrogoita hamar urteak lerdenki ekartzen zituena, sabelez anple eta kolore gorritsuak izana gatik. Herriko ehorzketa, bataio, ezkontza, komunione, absoluzione, katexima, edo elizako ofizio guziak airean eremaiten zituen, baita ere, denbora berean, nortsu zen mezarat heldu goaitatzen, ilherrietako belardia tapikatzen zuten haurrak erasiatzen,
|
horiek
guziak ondorio eraginkor bainan irudimen gabeko jokabide batean. Igande eguerditetan, ardura heldu zen gure etxera jatera eta oilaskotik bietan hartzeko ez zen herabe.
|
|
|
Aitortu behar dut, ene zortzi urterekin, miresturik nengoela holako" amodio" ixtoriaren jakinean izateaz: bai ene arrebak amoros bat izan zezan, bainan gehiago,
|
horietarik
bat gure apez gaztea izan zedin! Hau zen gauza harrigarria eta arras berria neretzat.
|
|
|
" Besten etxea xerbitxatzen ikasia ukanen dunalarik, hirea estimatuko dun! " Hitz
|
horiek
erran ondoan, amak kartonezko balisa hetsi zuen, Xantiana lagundu geltokira, Miaritzera abian zen treinean sakatu bi musu motz motza mateletan pausatuz (amak ez gintuen sekulan amultsuki besarkatzen, horren egitea ahulezia bat zaiolata), eta adios ttipi batez agurtu zuen kaia ertzetik. Ene arreba" lanera" badalia izan zen, penitentzia gisa, gure apez xaharraren kontseiluen bidez, kostakaldeko familia handi batetara, errotik katolikoa, aberatsa izana gatik, Miaritzeko auzo gune batetan zuten gaztelu kozkor bezain apaindu batetan bizi zena.
|
|
|
Famili hartako jabek eskutan zuten kostako" villa" ederrenetarik bat, itsasoa alde batetik, mendia bestetik, bide zarratatsuetarik urrun, nihunezko arbola, lore eta edergailuz inguratua, parabisu ttipi baten antzako leku hartan. Gainera, oraiko josta eta aisaldi errextasunak oro plantatuak zituzten beren zazpi haurren (lau mutiko gazte eta hiru nexka) gero irus eta goxo baten menturan atxikitzeko etxetik sobera urrun joan gabe, hala nola, pizina, tenisa, barneko kirol eta nik dakita zer oraino, zerbait baizitaken
|
horien
guzien erabiltzea.
|
|
|
Gure ama bortitza bazen ere, ez zen ez, garbiki erran, papo zuko idor
|
hoietarik
eta ez zuen sekulan erranen" oraiko gastek gerla bat merezi lukete, guk ezagutu dugun hoietarik bat, ikasteko zer den bizia".
|
|
|
Gure ama bortitza bazen ere, ez zen ez, garbiki erran, papo zuko idor hoietarik eta ez zuen sekulan erranen" oraiko gastek gerla bat merezi lukete, guk ezagutu dugun
|
hoietarik
bat, ikasteko zer den bizia".
|
|
|
". Nik aldiz, xoraturik, ikusten nuen emazte eder eta galant bat, tenizeko raketa eskuan, ezpainak gorri gorriak, irus eta airos zegon andere pollit bat, haur kondairetan agertzen den
|
hoietarik
. " Presan naiz, ama.
|
|
|
famili hartako gazte guziak, bai nexka bai mutikoak, xoraturik zegoela Xantianaren xotiltasunaz, nexkakide xarmantagorik ez zela heiekin ondartzara joaiteko, tenizean aritzeko, berdin xake jokoan ere hau ikasi baitzuen inomineko ixtantean, eta zinemako ateraldiak ere egiten zituztela elgarrekin. Adios lisatze, kozina egite, buketa hedatze eta beste lan murriztu eta etorkin gabeko
|
horiek
, ez dira beretzat, Xantiana bezain gisako neska batek beste gero baten mentura behar zuela" aterako da segurki, badaki zer ari den". Denak ongi zoatzin beraz, amak ez zuen kezkatu behar, eta" nahi baduzu bederen, denbora puska bat gehiago atxik ginezake hemen, kontratuz kanpo, bixtan dena, hain gira beraz kontent, bazter guziak airosten baititu... dute bat hartuko duzu?
|
|
|
— Kamelua ez duk barnean atxikitzen den abere bat, gainerat ez altzoan ematen den
|
horietarik
ere... ez are miau miauka ari denetarik...
|
|
|
— Gehienak Asia edo Afrikan bistan dena, baina hemen berean ere posible duk, anitzek akuario edo arrain-ontzi batean ezartzen ditie eta hola beren eskupean ditie animali bitxi
|
horiek
.
|
|
|
— Zer dakik hik? Lore sendagilez artatzen diren franko baduk, eta ez dituk denak ezagutuak, behar bada" anonimo"
|
horietarik
dukek.
|
|
|
—" Hipi" tzar
|
horien gisa
to! Musika, pipa, ametsetan eta nork daki zer!
|
|
|
Orduan, beti gauza beraren entzutea, bere senarra gau guziez berantago sar zedin, bera lan ttipiz ttipi ibil zedin sekulan deus funtsezkorik kausitu gabe,
|
horiek
guziek nardatu zuten ene ama. Gainera, aitortu behar da emazte pollitaren eitea zuela, gaztea, beti irriz eta ongi apailatua.
|
|
|
Orain badu bost urte istorio
|
horiek
gertatuz geroztik, bost urte ene habia egin duala, ahal nuen lekuan eta ez nahi bezala. Bost urte, karrikan bizia deramala, ordu artean jasan nituenak ahantziz, ezagutu nituenak ezabatuz, bizi berri bat antolatuz, eta horra non lagun batek eskaintzen didan bezperako kazeta arrunt bat, eta non, sekulan ez eta, irakurtzen hasten naizen ehorzketa abisuak... eta... zer ikusten dut Irrizar, ene izena
|
|
|
—... Abak ere egiten zitinan
|
horiek
–
|
|
|
... orain duk unea, har ditzagun lastargia, ikatz kutxa, errauts gorria, eta goazen... harkaitz zutabe horren ondotik doa lurpeetarako bidea, xendra... eta han ormaren zabalean ikusiko duk Aba garbitu duen basa idia... gorriz emokatua... gezi bat saihetsean... eta ere abelgorriak, oreinak. Baina, ez dituk bakarrik ikurrak agertzen hemen, orman tilingo diren harkaitz puska
|
horiek
erabiltzen ditiat ttunttunaren egiteko, orein adar punta batekin, jo eta jo ari nauk gure arbasoei deika, entzun gaitzaten...
|
|
|
Hemen gara beraz, Izturitzeko aterpe famatuan eta nahi banatzaizue jarraiki bederen, joango gara barne hatz
|
horien
bisitatzera. Hau, lehen gela dugu, Izturitze deitua da, beste bi ere direlarik, baina, bat ezin bisitatuzkoa, urpeko sarrera duelako, eta bestea aldiz, sarritan ikusiko duguna.
|
|
|
Gibeleko hankaren, azpian, hiru marra eslaikatuak agertzen dira. Grabatze
|
horiek
hamazazpi mila urteko sedimentuen azpian gordeak ziren, eta hunek frogatzen du orduko gizonen lana zitakela.
|
|
|
— Zaude, zaude, anderea otoi, nahi baduzu, galderak bukaerako utziko ditugu, gure bisitak segi dezan deus trabarik gabe, milesker. Beraz jaun andereak, erraten nuen bezala, historiaurreko gizonek ehizaz eta bizibideez artatzeaz besterik zuten gogoan, eta jakintsu handi handiengandik dakigu erlisione edo izpiritualismo mota zerbaiten seinaleak direla harpezuloetan ikusten diren tinta, margo, grabatze eta beste, baita ere orduko gizonek jotzen zuten histu soinu egiteko tresna
|
horiek
...
|
|
|
... zer debru, ez datak bakerik emanen bere lapin zikin... xo... xo... zertan nintzan... a ba, hola pasatu dituk uda huntako egunak... suerte on bat ukan diauk holako langilearen kausitzea... langilea bai, bainan ez lan gose diren
|
hoietarik
ez... gozoki ari den bat, karkulatuz... denbora hartuz ere zonbait aldiz... auzoeri ez zeian ez sobera gustatzen hori... bena, bakotxak bere heina... eta beti prest halere... iduriz frango laket zian gure etxean... eta frango ontsa akomatzen gintian...
|
|
|
... domaia duk, mintzatuko gintian oraino eta gainerat bazterrak alaituko ere... giroa berotuko... badik beharra gure etxeak egun...
|
horiek
guziak belhar pixka baten gatik... emazte horiek haatik... denak berdinak dituk ba... gauza guti aski samurtzeko...
|
|
|
... domaia duk, mintzatuko gintian oraino eta gainerat bazterrak alaituko ere... giroa berotuko... badik beharra gure etxeak egun... horiek guziak belhar pixka baten gatik... emazte
|
horiek
haatik... denak berdinak dituk ba... gauza guti aski samurtzeko...
|
|
|
... goxo egiten din halere bestetan kondatzeak, gu goxoan ginelarik, zortzi egunez bekoz beko... iguzkitan kixkailtzen... laneko gogo izpirik gabe... hun egin daukutela eguntto
|
horiek
... eta berari esker... etxerat eta denak garbiak... lanak eginak... bazkatze, ohantze egite... ai ai ai... pipatzen hasiko dun... ez din usaia tzar hori oino galdua... gure Argitxurentzat ez tun on ez...
|
|
|
... to, Argitxu ttipia horra hiza, munaka... ile horaila... panpina bezala bezti, ez beti besoetan dagoen
|
horietarik
ez... jes, nola beltzatua den... eta berdin bere ama... afrikano batzu bezala!... ene larru zuriaren aldean... hemendik urruntzeak hun egin deik naski... beritzultzean berdinak dituk... irritsu eta kaanak... jia! nola mintzatzen haiz, Jakes... ez duk hire usatuzko tonua, hori zer duzue zuen arteko griña?... xito bat lehertu dakok trakturrarekin, ala?... ez dirudi denak xuxen doatzin egun, hemen... ez diat luzatu... beren aferetan sartu gabe...
|
|
|
... hire erraner bai, banikek hortaz zer... erran... nihaurek, sudur puntatik neramakela nahi bahu... gaizo ni... hi bezalako emazte galant eta distirant batek burua galarazteko baizik ez luken... bainan... hola hobe beharbada... gu biek badikenau gune iduritsu bat... egun batez baitugu itzuli handi bat hartu itzuliezinezko itzuli bat... erran nezaken... bainan
|
horiek
gure egitateak dituk... nehork ez dik deus jakin behar...
|
|
|
Hiru haurren ama zen ordu hartan, biga ibiliz zoatzinak, eta besoetan, beltxaran bat, dena Antton, pentsatu zuen. Apirila zen, eta aroa ez oraino arras berotua malda kasko
|
horietako
pentzetan. Ilunabarra zena gatik, Ximunek su ttipi bat piztua zuen, salda bero xorta batez afaltzeko.
|
|
|
Zoroa zira ba! Haur
|
horiek
eneak dira, zinez eneak. Hunki zatzula eta kasu zuri!
|
|
|
— Errazu emaztea, haur
|
horien
aitak, ez litezteke beren umetaz ardura?
|
|
|
— Ze lerrak? Zertuk
|
horiek
|
|
|
Eta gure taula tzar hek zangoetan trebes, nihundik ezin urhats bat egin erori gabe! Eta kendu nahi ukan ditugularik, alanbreak tiranian gogortiak, koropilatiak, sekulako pikoak egin tiat eta behatz zonbait hautsi lerra madarikatu
|
horien
gatik! Bagindian" alura" ba, oskiak ere kendu behar izan ditiauk!
|
|
|
Izanen zian kalapita! Ale, ahantz ditzaun
|
horiek
eta goazen auhaiterat, tenorea duk! Eta ez deus erran, he!
|
|
|
— Altxa zatzue zuen buru
|
horiek
, erran zein amak, eta harazie salda bero huntarik, badukezie beharra egun bezalako aroarekin.
|
|
|
— A, horra zertako ziren ba zeinu
|
horiek
! Segizak, Kaiet.
|
|
|
— Ze,
|
horiek
oro egun. Ze debru bada ba herri huntan, hola mensteko?
|
|
|
— Badinat beldurra norbaitek ontsa irri egiten duela nunbait, gaur. Nik hasteko, bi buhame aihartu txar
|
horiek
esku pean banutza...
|
|
|
Xakurra jin zitzaion lasterka oinetarat, hats hantua, buztana apal, trenpan" zer debru ari izana hiz hi? zer hitien xanpa
|
horiek
–zer ikusi duk?" eta segitu zuen zerritegirat buruz, korralean sartu, zerriak zurrungan zirela ta, eta orduan" jes!" berehala ohartu zen" bertza...!
|
|
|
Hortan Battitta nigarrez hipaka hasten da, denak harriturik daudela," biktima bat naiz, nehork ez nau maite, mundu guzia kontra dut, ai ei ai, hilen naute" eta beste. Pettani ere dolua sartzen ari zitzaion," eta futxo badakiat bertza harek diela nunbait, jandarma zozo
|
horiek
ez badute hatzeman ere, izigarri duk ba hola ikustea... aski zatan berak itzultzia eta kitto...
|
|
|
...beste eremu batzuen kurritzia, beste jende mota baten kausitzia... bainan han ere ez die ene beharrik izan, jaun kasketadun kaskoin bat ari zautalarik gorputz guzian ikerka, entzuten nian beste bati ziokala" bla bla bla deficient mental... (zigarreta buhako bat emanez)... bla bla bla debilite marquee... (beste buhako bat)... bla bla bla de plus a les pieds plats... (zer debru erran nahi zian
|
horiekin
–) eta arrunt etxerat igorri nindutean"... libre de toute incorporation..." ziotela...
|
|
|
... ez nindian ez baitezpada trixte ordu hetan
|
horiek
aditzearekin...
|
|
|
... ez nindian ez baitezpada trixte ordu hetan
|
horier
pentsatzearekin...
|
|
|
... ez nindian ez baitezpada trixte ordu hetan
|
horiek
senditzearekin...
|
|
|
... ez nindian ez baitezpada trixte ordu hetan
|
horiek
ikustearekin...
|
|
|
... ez nindian ez baitezpada trixte ordu hetan
|
horiek
irestearekin...
|
|
|
Ordu diat jakitea zer debru kondatuko dien gure etxaldeaz. Nik, jadanik, beste klase batzuentzat ari izana bainiz txostena irakurtzen eta berantolatzen, kurius nindukek jakitea zer balio duten Etxarriko ikasle
|
horiek
... ba, Etxarritar horiek... ba, harritzekoa baita hor eskolan sartzen diren horien kuraia: gehienek adin puska bat badie eta berriz eskolan sartzea halako bat zaitak.
|
|
|
Ordu diat jakitea zer debru kondatuko dien gure etxaldeaz. Nik, jadanik, beste klase batzuentzat ari izana bainiz txostena irakurtzen eta berantolatzen, kurius nindukek jakitea zer balio duten Etxarriko ikasle horiek... ba, Etxarritar
|
horiek
... ba, harritzekoa baita hor eskolan sartzen diren horien kuraia: gehienek adin puska bat badie eta berriz eskolan sartzea halako bat zaitak.
|
|
|
Ordu diat jakitea zer debru kondatuko dien gure etxaldeaz. Nik, jadanik, beste klase batzuentzat ari izana bainiz txostena irakurtzen eta berantolatzen, kurius nindukek jakitea zer balio duten Etxarriko ikasle horiek... ba, Etxarritar horiek... ba, harritzekoa baita hor eskolan sartzen diren
|
horien
kuraia: gehienek adin puska bat badie eta berriz eskolan sartzea halako bat zaitak.
|
|
|
— zer,
|
horiek
hintien falta. Emanen dizkiauk, ba, ago gustian..
|
|
|
... egia duk, banian segur beste egitekorik, kabala, kanpoak eta guziak. ...arekin... ni bera baino puska bat gazteago izanki ta... errespetua zor dioat... uste’uka... hamabost urteren diferentzia diauk... halere... ez tik inport... elgar entzuten diauk frango untsa... hatsarrean baino segur hobeki... doi bat tinko zitian gure harremanak... herabetasuna edo nik dakita zer... laster laxatu gaituk... to nola ilhuntze batez... galdegin zauzkularik gure kontu personalak(
|
horiek
ere jakin behar ditie eskola debru hortan!)... xekier eta kreditako xehetasunak..." ez dik goxo, bainan, txostenarentzat duk" ziokan... gu bezain herabetua... bera, galdetzea gatik eta gu, errantzutea gatik...! Eta mintzatu gaituk hiruak, Xexilirekin, eta emeki emeki gostuxaño gintian denak.
|
|
|
... ez nindian ez baitezpada trixte ordu hetan
|
horiek
jasaitearekin...
|
|
|
... gaztaroa jin eta ni ere abiatu nindian, bestek bezala egiteko, nesken ondotik, bainan ez zitzaizkian batere behatzen, ez nindutean ikusten ere nik heiek bezala eta berdin geroxago, nik uste ez nuenean, berak heldu zitzaizkian gibeletik gordeka, niganat orduko hasiz hixtuz ta oihuka, pusa ta kilika, ni berritzularazi artino, ikaran, barnea sutan, eta orduan irri maltzur batean, xori jostakinak iduri, urruntzen zitzaizkian kikizaika, dauztika, kantatuz: " mutil ttipi, asto ziri, behiekin ezkont hadi!" eta ni kontent nindian
|
horiek
entzutean, ustez eta ene laudatzez zirela hola mintzo, norbaitek bederen nitaz arta hartzen zuela; arte hartan bazoatzikan beste mutilekin, ni bakarrik nindaukala ene behiekin...
|
|
|
... ez nindian ez baitezpada trixte ordu hetan
|
horier
ohartzearekin...
|
|
|
Eta norbaitetaz mendekatu nahi zutenean bide horren desgrazia orotaz, ardurenian apezari edo errientari bihurtzen zituzten beren erranahiak. Jakinez gainerat, sakretan erabiltzen direla erlijione hitz zonbait, hala nola Jainko, debru eta bertze, hori aski zeien, holako elhe zonbait erranez, bi" arraza"
|
horiek
batean laidostatzeko!
|
|
2008
|
|
|
Dakizuen bezala, Uda aroan, alorretan artoak berde edo heze direlarik, abere basak, azkon eta basurdeak beti aiher zaizkiete. Basabere
|
horien
haizatzea da lehenbiziko buru haustea, nahi bada gure lur mehetako uzta osorik altxatu.
|
|
|
Basabere
|
horien
haizatzeko gure aitak bazuen joko pollit bat pentsatua. Dupa erraiten dioten zurezko ontzia, mahats irakinarazteko egina zen bat, erosi zuen.
|
|
|
Hastapenean, duparen behere aldeko take
|
horien gainean
jarririk salatzen genituen elgarren alderako ginauzkan aments goxoenak
|
|
|
Lau arto lerro badira zapalduak lisa burdinez bezala. Dupa buruan banituen itze batzu erdi sartuak beleak izitzeko zingolen kokagarri, itze
|
horietan
ditaizke lotu, torraka, dupa ezin geldiaraziz ari zirelank... Zer tenorez sartu haiz etxean, Katixa?
|
|
|
Igande goiz batez, agorril goizeko sedena airatu aintzin, iguzki pindar
|
horien
miresle nindagon orduan, beste agerpen batek zidan altxatu bihotza. Gillome, pentzean zehar, gure etxeari buruz zetorrela.
|
|
|
Jendea, gero eta gehiago metatzen ari da plaza horretan. Ez da harritzen gorriak plazan ikusteaz meza denboran, bainan zuri
|
horiek
zer ari dira hor. Oroz gaineko pegar betegarria!
|
|
|
Jauzi punpe tiki batzu ere egiten dituzte, zain ginarrien iratzararazteko bezala. Emazteki
|
horiek
dira bitxienak, jantzi arinetan emanak, bularretako eta galtxa motx batzu baizik ez, pentsa beraz, jauzi ttikiek higiarazten dizkietela jantziek kukutzen ez dituzten alderdi nasaiak.
|
|
|
Izkirio tinko batez oso osoan beterik. Joanes Haritxene auzapeza begiak zabaldua dago paper osto
|
hoieri
behatuz: bere baitan diolarik zer mirakulu ote den Katixak eskuan dauzkan paper zimurtu horiek dakarten berria.
|
|
|
Joanes Haritxene auzapeza begiak zabaldua dago paper osto hoieri behatuz: bere baitan diolarik zer mirakulu ote den Katixak eskuan dauzkan paper zimurtu
|
horiek
dakarten berria. Ama hasarretu horrek ez du denborarik galtzen semeak igorri gutun mustukatu horren irakurtzeko:
|
|
|
zuek, gu bion, galdetu behar zenukete herriko auzapezen laguntza, bai eta ere mirikuena. Jaun
|
horiek
behar lukete berme jartze bat egin, zeintan baieztatu behar bailukete noiztenka erho lanjeros bilakatzen garela. Nihoiz ezin daitekela gutan soldado segurrik...
|
|
|
Supiteneko Katalinek ahoa zabaldu zuen hitz
|
horiek
entzutean. Oroitu baitzen erdi biluzia zegoela!
|
|
|
Eritu zen, xotina jauzirik. Halarik ere, atsegin handitan sartu omen zen, ziolarik, on zutela, Balitzaneko Zuriek, iztilean beltzaldi on baten hartzea eta, menturaz, Gorri pagano
|
horiek
ere doi bat xurpailtzea elizan.
|
|
|
Haundixagotu eta ere, pilotarako edo bertsularitzarako, edozein beste lan bidetarako jaiduretan, gogo eta memorioz ahul senditze horrek ezgaitasunean ezarriz. Adimenaren belzdura
|
horien artetik
nahiz eta beste nonbaiteko mundu alegerako baterat ihes egin, asmatzen nituen eta besteri kondatzen, alegiazko eta ezin sinetsizko gertakari bitxiak. Nahiz eta, besteeri irri eginaraztean, neure gogoari indar pixka bat eman.
|
|
|
hau buruko mina Goazen hemendik barnera, Xemartin! Sendagailu zerbaiten beharra baduzu! Zerbaitek bildurtzen nau! Zerk bada. Bi tiro
|
horietan
norbait hilik ezarri ote dudan! Mintzatuko zen ba engoitik! Hau emazte bitxia zu berritz! Gogoa ximurdikan hasia zaitzu Maria!
|
|
|
Mutikoa bera harritzen du: zer ukimena dioten egin hitz
|
horiek
neskatxoari! Goazen kanpora, han mintzatuko gara. Nolaz daukazu, zuk, Peioren mezu bat. Berak erranik! Nahi izan du jakinarazi, zuri eta bere etxekoeri, ez beste nehori, zauriturik dagoela hiri nagusiko artetxe batean.
|