|
2023
|
|
|
Halaber, kontuan hartu behar da zerga aldizkakoa edo iraunkorra den.
|
Hitz
gutxitan esateko, konfiskatzaileak dira zerga hauek: ondarearen gaineko zerga iraunkorra, ondareak ematen dituen errentak baino gehiago ordaindu behar denean; errenta edo ekoizpenaren gaineko zergak, errenta erabilgarri oso txikia6 uzten dutenean; edota gastu edo kontsumoaren gaineko zergak, bizitzeko gutxienekoa baino eskuratze ahalbide txikiagoa uzten dutenean.
|
|
|
Arazoak bitarte horretan ere sor daitezke (inbertsioa egin zenetik, salbuespena izateko aukera dagoen azken zergaldia arte), baldin eta salbuespena ezarri zuten arauak aldatzen badira. Arean bere, etorkizuneko zergaldietako salbuespenen sortzapena ez da oraindik gertatu; hortaz, ezin daiteke eskuratutako eskubideez
|
hitz
egin. Beste hitz batzuez esateko, ez da egon salbuespen horiek erabiltzeko eskubiderik eta, horren ondorioz, ez dira salbuespenak galdu, inoiz eskuratu ez direlako.
|
|
|
Arean bere, etorkizuneko zergaldietako salbuespenen sortzapena ez da oraindik gertatu; hortaz, ezin daiteke eskuratutako eskubideez hitz egin. Beste
|
hitz
batzuez esateko, ez da egon salbuespen horiek erabiltzeko eskubiderik eta, horren ondorioz, ez dira salbuespenak galdu, inoiz eskuratu ez direlako. Edozein modutara ere, segurtasun juridikoaren printzipioa eta Konstituzioaren beste printzipio batzuk (atzeraeragineza) ere gogoan izan behar dira, araua aldatu aurretik sortutako egoeretan salbuespenari eustea justifikatzeko.
|
|
|
jarauntsi onartu gabea eta ondasun erkidegoak. Lehenengoak gertatuko dira pertsona bat hil eta gero jarauntsia oraindik onartu ez bada (jarauntsia onartu ondoren oraindik jaraunsleen artean banatu ez bada, jarauntsiko erkidegoaz
|
hitz
egiten da, ondasun erkidegoen pare). Jarauntsia, beraz, administratu behar da.
|
|
|
Preskripzioaren ondorio nagusia da ordutik aurrera Administrazioak ezin dezakeela tributu zorra zehaztu. Beste
|
hitzekin
esateko, irabazitako preskripzioak zorra azkentzen du eta ofizioz adierazi behar da. Preskripzioak modu berean egiten die mesede ordaintzeko betebeharra duten guztiei.
|
|
|
Modu horretara, esan daiteke Tributu administrazioak duen eskubidea, egiaztapenak eta ikerketak egiteko eskubidea, ez dela preskribatzen (eta iraungitzen, Bizkaian), eskubide hori beste eskubide baten mendekoa izan litzatekeela dirudien arren, kasuan kasuko likidazioaren bidez tributu zorra zehazteko eskubidearen mendekoa, alegia; eta ondorioz, lau urteren buruan preskribatu litzatekeela (edo bost urte, Araban). Beste
|
hitzekin
esateko, zorra behar bezala likidatzeko aurretiaz zor hori egiaztatu eta ikertu behar da; horrenbestez, ahal horietako baten preskripzioa beste ahalekin lotuta egon litzateke. Laugarren urtetik aurrera (edo bost urtetik aurrera, Araban), Administrazioak ezin badu tributu zorra likidatu, delitu fiskala salatu ezik, orduan lituzke zor hori zehazteko egitateak egiaztatu eta ikertu.
|
|
|
21 Bizkaian, abuztuaren 21eko 125/ 2019 Foru dekretuaren 43.2 artikuluaren arabera, Zerga bilketaren Erregelamendua onesten duenaren arabera, premiamendu probidentzia jakinarazi eta hurrengo hilabetean konpentsatzeko eskaera aurkeztuz gero, eskaera izapidetzeko aldian ez da zordunaren ondarearen aurkako exekuziorik hasiko eta betearazpen aldiko errekargua %5ekoa izango da, %20ko premiamendu errekarguaren ordez. horrek, alabaina, badu salbuespenik: zenbait kasu berezitan, zorrak barkatu daitezke, eta halakoetan amnistia fiskalari buruz
|
hitz
egiten dugu. Hortaz, zorren barkamena izan daiteke tributu betebeharra azkentzeko beste modu bat.
|
|
|
37 Izenari eutsi diogu, nahiz eta, Zigor Kodea 2012an aldatu zenetik, jurisprudentziaren eta doktrinaren zati baten aburuz, egokiagoa da ez zilegi penala salbuesteko klausulari buruz
|
hitz
egitea," absolbitzeko desenkusari" buruz baino. Besteak beste, horixe da Auzitegi Gorenaren jarrera (ikusi maiatzaren 29ko 877/ 2018 epaia, 1528/ 2017 errek.). artikuluak diona" zorra aitortu eta ordaintzea" eta 7/ 2012 Lege Organikoaren zioen azalpenak ere), hots, kuota ordaindu behar da baita berandutze interesak eta errekarguak ere.
|
|
|
Jakin badakigu zehapena ez dela tributu zorraren osagaia; hala ere, soilik ondorio hauetarako subjektu urratzailea zordun nagusi bezala kalifikatuko da. Beste
|
hitzetan
esateko, tributu zorraren ordainketa betetzeko zordun nagusi bat egon daiteke eta beste zordun nagusi bat zehapena ordaintzeko. Horrela esaten du TFAOen 186.2 artikuluak (eta TLOren 181.2 artikuluak).
|
|
|
Tributu arauen lurralde esparruak betebeharrak betetzea oztopatzen du baldin eta betebeharrak behar bezala betetzeko beste Estatu baten jurisdikzioan jardun behar bada lege eta prozedura ezberdinen bidez, bai jakinarazpenak egiteko, bai informazioa lortzeko edo kredituak kobratzeko ere. MUGURUZA ARRESEren
|
hitzetan
," tributuen prozedurak edota alderdi substantiboak arautzeko Estatuek duten eskumenak berarekin dakar ezinbestean Estatu bakoitzean Tributu administrazioaren ahalak eta pribilegioak eta norbanakoen bermeak modu ezberdinean arautzea. Zalantzarik gabe, horrek lankidetzarako neurri orokorrak ezartzea atzeratu eta zaildu ditu, Estatu bakoitzean tributu zorrak borondatez ordaindu ez diren kasuak konpontzeko".
|
|
|
Herritarren elkarlana tributuak kudeatzekoari buruz
|
hitz
egiten da Arabako eta Gipuzkoako TFAOen 89 artikuluan eta Bizkaiko TFAOren 91 artikuluan. Horren arabera, hirugarrenen elkarlana adierazi nahi da, esaterako, Administrazioak aholkulari fiskalen elkarteekin abokatuen elkargoekin, banku erakundeekin sinatutako hitzarmenen arabera.
|
|
|
TFAOen (eta TLOren) 27 artikuluaren arabera, errekargua aplikatzeko baldintza da aitorpenak edo autolikidazioak epez kanpo aurkeztea baldin eta jokabide hori arau haustea izan badaiteke zorra ordaindu ez delako. Beste
|
hitzetan
esanda, epez kanpo aurkeztutako aitorpenaren ondorioz ez bada ordainketarik egin behar, epez kanpo aurkeztutako aitorpenen ziozko zehapenak aplikatu behar dira Administrazioarentzat kalte ekonomikorik ez dakarrelako, eta ezin daitezke aplikatu epez kanpo aitortzeagatik ezarritako errekarguak.
|
|
|
Egintzaren betearazpena eteteari eta horren ondorioei buruz geroago
|
hitz
egingo dugu erreklamazio ekonomiko administratiboen epigrafe egokian, horko arauketa orokorra aplikatzen baita.
|
|
|
Tributuak aplikatzeko prozeduren azterketa amaitzeko, jarraian zerga bilketako jarduketak jorratuko ditugu, horien bitartez altxor publikora dirua ekartzea mamitzen dela. Orain arteko prozeduretan autobabes adierazlearen baitan koka daitekeen administrazio eginkizunari buruz
|
hitz
egin badugu ere, une honetatik aurrera autobabes betearazlearen baitan ibiliko gara. Antolamenduaren gainerako adarretan gertatu bezala, oraingo honetan ere eskubidea aurretiaz aitortu behar da, edota aurretiaz autolikidatu behar da, gero betearazi ahal izateko.
|
|
|
Halakoetan, administrazio organoak tributuen Ikuskaritzari eskatuko lioke aipatutako txostena emateko. Gipuzkoaren kasuan, Ikuskaritzari buruz bakarrik
|
hitz
egiten da, prozedura hasteko nahiz txostena emateko. Kontrara, Bizkaian, ez dago bereizketarik eta Tributu administrazioaren edozein organok prozedura ofizioz has dezake; betebeharpekoa zein prozeduretan egon eta tributuak aplikatzeko prozedura horren arabera eskumena duen organoak prozedura hasiko luke (hiru Lurralde Historikoen TFAOen 163 artikulua).
|
|
|
Lege horren 32 artikuluaren arabera, Estatuaren Aurrekontu Orokorra da Estatuko sektore publikoa osatzen duten erakunde eta organo bakoitzak ekitaldian zehar likidatu behar dituen eskubide eta betebeharren adierazpen zifratu, bateratu eta sistematikoa. Beste
|
hitzetan
esanda, aurrekontuek hurrengoak zehaztuko dituzte: Estatuak gehienez aitor ditzakeen betebehar ekonomikoak; ekitaldi ekonomikoan aitortu beharreko eskubideak; enpresa sektore publikoak eta fundazio sektore publikoak izango dituen finantza gastu, finantza sarrera eta inbertsio eragiketak; ekitaldian lortu beharreko helburuak; eta Estatuko tributuak ukitzen dituzten onura fiskalak.
|
|
|
Zergapetze bikoitza edo anitza gertatzen da, egitate berberak tributu betebeharrak sortzen dituenean hainbat estatutan, titulu berbera edo antzekoagatik eta zergaldi berean. Bada, lau osagaien batasuna eman behar da zergapetze anitzaz
|
hitz
egin ahal izateko: subjektu pasibo bera, objektu bera, denbora berean eta titulu bera.
|
|
|
Bi sistemen arteko aldea dago salbuespen sistemak zerga oinarria ukitzen duelako, eta egozpen sistemak, ostera, kuotaren gain duelako eragina. Beste
|
hitzetan
esanda, salbuespen sisteman atzerrian ordaindutako zerga ez du eraginik, eta egozpen sisteman atzerriko zerga edozein kasutan kontuan hartu behar da.
|
|
|
Tributu arauen interpretazioa betidanik izan da gai eztabaidatua. Alemaniako Zuzenbidearen Eskola Historikoaren eta Frantziako Iraultzaren denboretan ezarri zenez, tributu arauak ez ziren arau juridiko osoak eta, ondorioz, tributu arauak interpretatzeko irizpide bereziak behar ziren, esaterako,
|
hitzez
hitzezko interpretazioa edo Ogasunaren aldeko interpretazioa onura fiskalen kasuan. Gero, bi Munduko Gerren arteko sasoian, bai Alemanian bai Italian, tributu arauak interpretatzeko irizpide bereziak aplikatu zituzten teoriak sortu ziren, arau zibiletatik bereizteko asmoarekin Finantza eta Tributu zuzenbideak bere autonomia bilatu zuenean Zuzenbideko adar lokabe bezala.
|
|
|
Artikulu horretan, arauak interpretatzeko irizpide orokorrak ezartzen dira: arauen
|
hitzez
hitzezko esangura, testuingurua, aurrekari historikoak, legegintzazko aurrekariak, arauak aplikatu behar diren garaiko gizarte errealitatea, eta, azkenez, arauen espiritu nahiz xedea. Dena den, 1978ko Konstituzioa indarrean jarri eta gero, erabat juridikoak diren irizpide horiei Konstituzioan jasotako printzipioak gehitu behar zaizkie.
|
|
|
Kode Zibilak, 6.4 artikuluan, jasotako kontzeptuaren definizio zehatzarekin bat ez badator ere, TFAOen 14 artikuluko itzurpenaren aurkako klausula (edo TLOren 15 artikuluko tributu araua aplikatzeko gatazka) da tributuen arloan lege iruzurrari eman dioten izena Tributuen Arau Orokorretan (ekainaren 18ko 65/ 2020 KAE, 10 ZO). Kasu horietan, legearen espiritua saihesten da legearen
|
hitzak
errespetatuz, edo bestela esanda, lege iruzurraz dihardu legearen esana bete arren horren helburua saihesten duenak.
|
|
|
Horrela, egintza batzuk daude, baita elkarrekikotasunik gabeko egoerak ere (betebehar izaerako harremanetan gertatu aldera), guzti guztiek helburu jakina dutela, alegia, tributua eskuratzea. Tributuaren ikuspegi dinamikoaz
|
hitz
egiten da, beraz, tributuaren bizitza juridikoan zehar gerta daitezkeen jazokizunak aztertzen direlako.
|
|
|
Horren arabera, Administrazioa eta norbanakoak elkarren arteko harremanak dituzte, prozedura baten subjektuak direlako. Hortaz, harreman juridiko tributarioaz edo tributu betebeharraz
|
hitz
egin daiteke, erosoagoa delako; dena dela, ezin ahantz daiteke izaera publikoa duten oinarrizko interesak ere hor daudela tributuaren arauketan. Hala eta guztiz ere, ez ditugu nahasi behar tributu eginkizuna eta harreman juridiko tributario zehatzak.
|
|
|
tributua eta horren aplikazioa. Beste
|
hitz
batzuez esanik, tributu betebeharra eta hori eragingarri izan eta aplikatzeko behar dugun prozedura nahastu ditu teoria horrek.
|
|
|
Legegileak arestian beste
|
hitz
batzuk erabili izan baditu ere, hala nola, arielak, kanonak, eskubideak edo kontribuzioak, ez dira tributu mota ezberdinak, baizik eta horiek guztiak aipatutako hiru motetara ekarri behar direla. Horien izaera juridikoa aintzat hartuta, zehaztu behar da hiruetatik zeinetara egokitu daitekeen.
|
|
|
Orokorrean, tasa eta kontribuzio berezien bitartez, jarduketa publikorako finantzaketa lortu nahi da; ildo horretatik, jarduketatik onura gehien ateratzen dutenek parte handiagoa hartu lukete jarduketaren finantzaketan. Horregatik, azken bi tributu horien kontraprestazio izaeraz
|
hitz
egiten da eta zergaren kasuan, izaera ordaintzaileaz argi eta garbi.
|
|
|
SAINZ DE BUJANDAk adierazi zuenez, zerga pertsonaletan, pertsona jakin bat dago zergaren baldintza objektiboen barruan; beste
|
hitz
batzuez esateko, zerga hori ezin daiteke pertsonarik gabe eratu. Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zerga, esaterako, pertsona bakarraren errenta osoaren gainean ezartzen da beti, baldin eta pertsona hori ohiko egoiliarra bada.
|
|
|
Lehenengoetan, legegileak kargapean jarri nahi duen pertsonak benetan ordaintzen du tributua, bestela esanda, pertsona horrek ezin du legez berreskuratu beste pertsona baten kontura erakunde publikoari ordaindu diona, hirugarren hori ez dagoelako harreman juridiko tributarioen betebeharpekoen artean. Beste
|
hitzetan
esanda, tributua ordainduko du legegileak benetan kargatu nahi duen pertsona.
|
|
|
Konstituzio Auzitegiaren
|
hitzetan
, tasak lege erreserbaren menpe jartzeko azken arrazoia da Administrazio publikoek sortzen duten monopolioaren antzeko egoeran. Hortaz, herri jabaripeko ondasunen aprobetxamendu berezia edo bakarreko erabilera nahi duenak baimena edo emakida lortu behar du, eta erakunde publikoek bakarrik eman ditzakete horrelakoak.
|
|
|
Hainbestez, Administrazioak ez badu zorra eskatzen foru arauak zehazturiko epean, zor hori azkendu egiten da. Beste
|
hitz
batzuez esanik, Administrazioak likidazioaren bidez tributu zorra zehazteko duen eskubideak iraupen mugatua du. Ondorenez, epe jakin batzuk igarotakoan, Administrazioak bere eskubidea galtzen du.
|
|
|
SAINZ DE BUJANDAren
|
hitzetan
, Finantza zuzenbidea barne zuzenbide publikoaren adarra da, eta horren eginkizunak ondokoak dira: batetik, Estatuaren zein gainerako erakunde publikoen Ogasunaren baliabideak antolatzea (erakundeok lurralde erakundeak zein erakunde instituzionalak izan); eta, bestetik, diru sarrerak jasotzeko eta gastuak nahiz ordainketak agintzeko prozedurak arautzea, subjektu horiek (Estatuak eta gainerako erakunde publikoek) euren helburuak bete ditzaten.
|
|
|
zati orokorra eta zati berezia. Lehenengoan, tributua zer den jakiteko oinarrizko kontzeptuak ikusten dira; beste
|
hitz
batzuez esanik, tributuak Zuzenbidearen barruan duen garrantzia azaltzen da. Horrez gain, tributuaren arauzko iturriak aztertzen dira bereziki Konstituzioak xedatutako printzipioak, eta tributuak ezarri eta biltzen dituzten erakunde publikoen berri ere ematen da.
|
|
|
Ez betetzearen kasuan, zerga egitatea gauzatu eta tributu betebeharra sortu da, baina zergadunak ez du zergarik ordaindu. Ihes fiskalari buruz
|
hitz
egin ohi da. Lege iruzurrean, aldiz, zerga egitatea ez da inoiz gauzatu, hain zuzen ere, egitate hori saihestu nahi izan delako, tributu karga gutxiago duen beste zerga egitate bat burutuz.
|
|
|
Hori azal daiteke honako arrazoiekin: ez duelako zentzurik lagatako tributuen gaineko errekarguak ezartzea autonomia erkidegoak horien karga tasa arautzeko ahalmena badu; gizartean ez delako ondo ikusten halako errekarguak jartzea; eta errekargu
|
hitzak
ere gutxiespen adiera daukalako.
|
|
|
Autonomia hori, erakunde autonomiarekin eta prozedura autonomiarekin batera, ezinbesteko irizpidea da neurri fiskal bat Estatu laguntza hautakorra denik ukatzeko, eta ondorioz, Europar Batasunaren Funtzionamenduari buruzko Tratatuaren kontrakoa denik ukatzeko. Ekonomia Itunaren 48 artikuluaren
|
hitzetan
, autonomia fiskal eta finantzarioa dago.
|
|
|
Horren salbuespen gisa, probaldiak iraun bitartean, alderdietako edonork eska dezake lan harremanak suntsiaraztea. Ondorenez, alderdietako batek besteari begira dituen igurikimenak ez betetzea nahikoa da kontratua suntsiarazteko askatasunaz
|
hitz
egiteko (ikusi LELTBren 14.2 artikuluaren lehenengo lerrokada). Edozein kasutan, enpresaburuak eragindako suntsitzea deuseza izango da emakume diren langileen kasuan, suntsitze hori oinarritzen bada haurdunaldian, haurdunaldia hasten denetik eta 48.4 artikuluak kontratua eteteko aipatu duen aldiraino edo amatasuneraino, salbu eta haurdunaldiarekin edo amatasunarekin zerikusirik ez duten arrazoiak daudenean (ikusi LELTBren 14.2 artikuluaren bigarren lerrokada).
|
|
|
(c) Lan harreman arrunt batzuen berezitasunak pertsona gazteak laneratzeko enplegu politiken ondorio dira. Beraz, enplegu politiken inguruko ad hoc sailkapenaz
|
hitz
egin ohi da.
|
|
|
1 Noiz
|
hitz
egin daiteke ius variandi delakoaz?
|
|
|
16 Maria Luisak Vitoria Gasteizko jatetxe batean lan egiten du sukaldari gisa, lanaldi osoan. Eta azken aldi honetan pentsatzen ari da enpresaburuarekin
|
hitz
egitea, komentatzeko bere asmoa dela astean 3 orduz lanera ez joatea, ingelesa ikasi ahal izateko. Zer planteatu diezaioke enpresaburuari?
|
|
|
(b) Enpresa batzordeen eta segurtasun nahiz higieneaz arduratzen diren enpresako barne erakundeen batzarretara joatea,
|
hitz
egiteko eskubidearekin, baina botorik gabe.
|
|
|
Beraz, etete arrazoia desagertzen denean, langileak eskubidea izango du erreserbatutako lanpostuan berriro lanean hasteko (ikusi LELTBren 48.1 artikulua). Modu metaforikoan
|
hitz
eginda," kontratua lo dago". Bada, etetea aldi baterako da beti, eta azkentzeak berarekin dakar lan kontratua amaitzea.
|
|
|
Baina enpresaburuaren ius variadi delakoaz
|
hitz
egiteko, beharrezkoa da enpresaburuak alde bakarrez gauzatutako aldaketak oinarrizkoak ez izatea (infra, 5 gaia, 1.1.A). Hurrean ere, hasieran kontratatutako lan prestazioari dagokionez aldaketak oinarrizkoak badira, LELTBk ezarritako prozedura bereziei jarraitu zaie, nahiz eta aldaketok enpresaburuak alde bakarrez erabaki.
|
|
|
Sexu jazarpenaz
|
hitz
egiteko nahitaezkoa da" lizunkeria" izatea edo sexu harremanak izateko helburua.
|
|
|
Sexuan oinarritutako jazarpenaz
|
hitz
egiteko ez da behar" lizunkeriarik", baina bere baitara biltzen ditu biktimaren sexuarekin zerikusia duten jokaera erasokor guztiak.
|
|
|
Manuaren
|
hitzez
hitzezkotasunari helduz, hori baita interpretaziorako lehenengo kanon hermeneutikoa, ulertu behar da, abokatuari" beste bulego batean" aritzea debekatu zaionez, borondatezko eszedentzian dagoen abokatua ezin izango dela aritu bulego baten titular autonomo edo lankide gisa, ezta beste bulego bateko alokairuko langile gisa ere; soil soilik onartuko litzateke erakunde publikoetan edo buleg...
|
|
|
Lan kontratua egin daiteke idatziz edo
|
hitzez
. Idatziz egin da lege xedapenen batek hala ezarri duenean, kontratu modalitate jakin bati begira.
|
|
|
Edonola ere, ius variandi hori aipatu gainerako neurrietatik bereiziz, nabarmendu behar da ius variandiaz
|
hitz
egiteko behar beharrezkoa dela enpresaburuak gauzatutako aldaketak garrantzi gutxikoak izatea, funtsezkoak ez izatea, oinarrizkoak ez izatea. Bestela esanda, aldaketa horiek ez dituzte aldatu behar lan prestazioari begira hasieran itundutako funtsezko aldeak.
|
|
|
18 Noiz
|
hitz
egin daiteke langileak legearen aurka lagatzeaz. Zein dira legearen aurkako lagatzeen ondorioak?
|
|
|
Ba omen dago lan kontraturik? Eta kaleratzeaz
|
hitz
egin ahal da. Enpresaren erantzuna zuzenbidearen araberakoa al da?
|
|
|
Baina ezin da mugigarritasun geografikoaz
|
hitz
egin, langileak beren beregi kontratatu direnean lantoki mugigarri edo ibiltariak dituzten enpresetan zerbitzuak emateko [ikusi 2004ko urriaren 14ko (2464/ 2003 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
|
Lekualdaketaz
|
hitz
egiten da mugigarritasun geografikoa gauzatzen denean 3 urteko aldian, 12 hilabetetik gorako iraupenarekin (ikusi LELTBren 40.6 artikulua).
|
|
|
Enpresaburuaren eginbeharrik nagusiena alokairuak ordaintzea da. Bada, 1 gaian aurreratu bezala, lan zuzenbidean benetako sistema eratzen da alokairuaren gainean; sistema hori dela eta, enpresaburuaren eta langilearen arteko alokairu harremanez
|
hitz
egin ohi da. Egin eginean ere, alokairu sistema horren edukiari eta horrek eratorritako harremanei erreparatuko zaie jarraian.
|
|
|
Intimitaterako eskubidearekin batera, gaur egun, eta uztailaren 20ko 254/ 1993 KAEtik aurrera, datu babeserako oinarrizko eskubideaz
|
hitz
egin ohi da, Konstituzioaren 18.4 artikuluan xedatutakoaren haritik. Oinarrizko eskubide berri horren aitortza prozesua bukatu zen azaroaren 30eko 290/ 2000 eta 292/ 2000 KAEekin.
|
|
|
Egin eginean ere, lan kontratuaren eta lan zuzenbidearen arteko lotura erabatekoa da. ALONSO OLEAren
|
hitzetan
" lan kontratua da lan zuzenbidearen funtsezko erakundea; lan kontratua da lan zuzenbidearen oinarri eta arrazoi; lan zuzenbidea autonomia propioa duen diziplina juridikoa da, lan kontratuarengatik".
|
|
|
Legegileak
|
hitzez
hitz esandakoa gorabehera, kontuan hartu behar da lan enpresaburu nor den zehazteko ondare izaera oro bazter utzi behar dela.
|
|
|
Legegileak hitzez
|
hitz
esandakoa gorabehera, kontuan hartu behar da lan enpresaburu nor den zehazteko ondare izaera oro bazter utzi behar dela.
|
|
|
Horrela, borondatearen aldeko presuntzioa jaso da LELTBren 8.1 artikuluan: " lan kontratua egin ahal izango da idatziz nahiz
|
hitzez
. Uste izango da badela lan kontratua, batetik, inorentzat eta inor horren antolaketaeta zuzendaritza esparruan zerbitzuak ematen dituenaren eta, bestetik, ordainsarien truke zerbitzuok jasotzen dituenaren artean".
|
|
|
(d) Doloa: doloa bada izan, kontratugile batek,
|
hitz
edo azpijokoen bidez, bestea bultzatzen duenean kontratua egitera, eta hitz edo azpijokorik izan ez balitz, kontratugileak ez bazukeen kontratu hori egingo.
|
|
|
(d) Doloa: doloa bada izan, kontratugile batek, hitz edo azpijokoen bidez, bestea bultzatzen duenean kontratua egitera, eta
|
hitz
edo azpijokorik izan ez balitz, kontratugileak ez bazukeen kontratu hori egingo.
|
|
|
Lan kontratuaren kasuan forma askatasuna LELTBren 8.1 artikuluan jaso da, ondokoa adierazi baita: " lan kontratua egin ahal izango da idatziz nahiz
|
hitzez
". Gainera, gogora bedi, 8.1 in fine artikuluan jasotako presuntziotik ondoriozta daitekeela isilbidezko formaren baliozkotasuna.
|
|
|
Baina LELTBren 88.1 artikuluak gogorarazten duen bezala, negoziazio batzordean
|
hitz
egiteko eta botoa emateko eskubidea izango duten kideen banaketa egin behar da ordezkaritzaren araberako proportzioan.
|
|
|
Alderdi negoziatzaileei dagokie batzordea osatuko dutenak izendatzea; batzordea osatzen dutenek, ados jarrita, lehendakari bat izendatu ahal izango dute, eta aholkularien laguntza izan dezakete eztabaidetan; lehendakariak nahiz aholkulariek
|
hitz
egiteko eskubidea izango dute, baina boto eskubiderik ez.
|
|
|
Nolanahi ere, lan arloko arautegi hori ez da nahastu behar lan zuzenbidearen sorrerarekin, antolamendu juridikoko adar independente gisa. Arean ere, lan zuzenbideaz
|
hitz
egin ahal izango da soil soilik lan kontratua arautzen denean, zerbitzu errentamenduen kontratutik modu autonomoan, eta lan kontratuaren gainean printzipio eta erakunde juridiko batzuk sortzen direnean.
|
|
|
Testuinguru horretan, lan zuzenbidea eratzeaz
|
hitz
egin daiteke; izan ere, Espainiako historian, lehenengo aldiz, lan kontratua arautu zen, zerbitzu errentamendutik at. Etorkizunera begira, horrek berarekin ekarri zuen lan kontratuaren inguruko arauen eta printzipioen sistema eratzea. Bada, lan kontratua arautu zuen 1926ko abuztuaren 23ko Lege dekretuak onetsitako Lan Kodeak.
|
|
|
Are gehiago, antzeman daitekeenez, eta zehaztasun gehiago geroagoko utziz (ikusi 3 gaia), lan zuzenbidearen ikuspuntutik langileaz edo enpresaburuaz
|
hitz
egin daiteke ezaugarri horiek baldin badaude bakarrik.
|
|
|
Orduan bakarrik
|
hitz
egin ahal izango da alokairuaz. Halatan, alokairu deritze inorentasunarekin eta mendekotasunarekin zerbitzuak ematen dituzten langileen ordainsariei.
|
|
|
Hortik, bada," alokairuko langile" kontzeptuaren jatorria. Eta horren guztiorren ondorioz, alokairuaz
|
hitz
egiteko lan kontratua izan da, eta ez alderantziz.
|
|
|
Lan zuzenbidearen bigarren eginkizun horren arabera definitzen dira, berebat, lan kontratuaren eginkizunak. Horrela, lan kontratuaren eginkizun arautzaileaz
|
hitz
egin ahal izateko, lan kontratuak hobetu ditu goragoko arauek gutxieneko izaerarekin ezarritako baldintzak. Aitzitik, lan kontratua mugatzen baldin bada goragoko arau horiek ezarritakoa jasotzera, beraren eginkizun bakarra izango da enpresaburuaren eta langilearen arteko lotura eratzea; lotura horrek harreman juridiko batzuk eratorriko ditu (adib. alokairu harremanak, aldarazpen harremanak, etete harremanak, azkentze harremanak).
|
|
|
Locator delakoak materialak eman behar zizkion conductor delakoari, baina hark azken honen gainean zuen agintea mugatzen zen irizpideak ematera, lortu beharreko emaitzari begira, bai eta obra egiteko ezarritako epea betetzea galdatzera era. Beste
|
hitz
batzuekin esanda, conductor delakoak autonomia zuen obra betearazteko. Horrenbestez, aurretiaz aztertutako erakundearekin alderatuz, kasu honetan ez zegoen mendekotasun pertsonalik zerbitzua emateko moduari dagokionez:
|
|
|
Hiru postulatu liberal horiek eta industria iraultzak bat egitean, inoiz ez bezalako gizarte gatazka sortu zen. Sortutako tentsioen berri emateko" gizarte auziaz"
|
hitz
egin ohi da.
|
|
|
Gizakiak bizitzeko beti lan egin badu ere, ezin da lan zuzenbideaz
|
hitz
egin, antolamendu juridikoko adar independente gisa behinik behin, ekoizpen sistema kapitalista agertu arte. Jakina, une horretara arte, lana arautu zen, baina garai historiko bakoitzean indarrean zeuden bestelako erakunde juridiko batzuen mende, eta kontuan hartu gabe lana arautu behar dela justiziarako eta gizarte bakerako lanabes gisa.
|
|
|
Hedatutako ordezkaritzaz
|
hitz
egin ohi da, enpresa kontratari eta azpikontratarietako langileei, lege ordezkaririk ez dutenean, eskubidea aitortzen zaielako, enpresa nagusiko langileen ordezkariei galderak egiteko, lan jarduera betetzeko baldintzen inguruan, lantoki berean lan egin baina ordezkaritzarik ez duten bitartean. Alabaina, argi utzi behar da eskubide horretara ez direla biltzen langileek euren enpresei begira egin ditzaketen erreklamazioak (LELTBren 42.7 artikulua).
|
|
|
Horrela, itxurazko kontrata horrek enpresari ahalbidetzen dio itxurazko kontratariaren langileak erabiltzea, bere instalazioetan; izan ere, itxurazko enpresa kontratariak langileak lagatzen dizkio ustezko enpresa nagusiari, horrek inolako lan kontraturik egin gabe. Horregatik, halakoetan sasi kontrataz edo kontrata faltsuez
|
hitz
egiten da.
|
|
|
Akordio horien kontratu izaera nabarmena da, Kode Zibilaren xedapenen babesean itundu behar direlako, eta euren eragingarritasun pertsonala mugatzen delako alderdi sinatzaileetara eta, hala denean, autonomoen elkarte edo sindikatu sinatzaileetan afiliatutako pertsonetara, afiliatu horiek horretarako esanbidezko adostasuna eman dutenean. Beste
|
hitz
batzuekin esanda, akordio horiek ez zaizkie zuzenean edo modu automatikoan aplikatzen denei —estatutu izaerako hitzarmenetan gertatu antzera—, ezta alderdi sinatzaileek ordezkatutakoei ere —estatutuz kanpoko hitzarmenetan gertatu antzera—.
|
|
|
Badirudi agindu horren
|
hitzez
hitzezkotasunak aspaldiko eztabaida argitzen duela, arauen arteko erkaketa egiteko moduaren inguruan. Zehatzago, arau desberdinetako gaiak talde homogeneoen arabera modu partzialean erkatzearen aldeko apustua egin dela dirudi; egin eginean ere, bi lan arau edo gehiagok jasotako manuen arteko gatazkak aipatzen dira eta ez bi arau edo gehiagoren arteko gatazkak.
|
|
|
Udal araubideari dagokionez, Udal Estatutuak indarrean jarraitu zuen 1935.eko Udal Legea onetsi arte eta argi dago azken lege horrek oso indarraldi laburra izan zuela. 1935.eko urriaren 31ko legeak 242 artikulu zituen eta 11 xedapen iragankor, 1933 urtean hasi zuten idazketa eta hein handi batean, GARCIA ARANDAren
|
hitzetan
, Udal Estatutua oinarritzat hartu zuen49 Legea 1935ean onetsi zen eta urte t' erdiko iraupena izan zuen.
|
|
|
Frankismo garaian toki administrazioari edo udal administrazioaren inguruan
|
hitz
egiten zuen lehenengo araua izan zen Toki Araubidearen Oinarriei buruzko 1945eko uztailaren 17ko Legea. Lege hori ez zen 1950 urteko abenduaren 16ra arte artikulatu eta 1955ean Toki Araubideari buruzko Legeren aldaketa artikulatu egin zen.
|
|
|
Jarraian, zioen azalpen berak nazio interesa udal interesa baino garrantzitsuagoa izango zela aipatzen zuen eta antolamendu juridikoan sarturik toki administrazioek autonomia gehiago edo gutxiago izango zutela. Hau horrela eta Garcia ARANDAren esanetan, legea ondo osatuta dago eta oso ondo egituratuta ere52 Lehenengoz, testu juridiko frankista batean, autonomiaren aipamena egiten zen eta horrekin batera deszentralizazioaren beharraz
|
hitz
egiten zen. Azkenik, adierazi behar dugu Garcia Fernandez jaunari jarraituta:
|
|
|
Horrez gain, EKren lehenengo urte horietan Estatuko legegileak interes gutxi izan zuen toki administrazioaren egituraketan. SOSA WAGNERren57
|
hitzetan
: " legegileakez zekien oso ondo zer esan nahi zuen hori (toki autonomia) eta gainera beste espazio autonomiko bat eraikitzen oso lanpetuta zebilen (autonomia erkidegoena hain zuzen ere), askoz dizdiratsua, idazteko oso zaila izateaz gain eta korapilatsua, eztabaida politikoa zela eta".
|
|
|
Honekin eta gaur egun erakunde bermearen teoriak jaso duen garapena ikusirik (Bonneko Konstituzioak ere erakunde bermera jotzen duelako, EKak bezala), erakunde bermea
|
hitz
xehez esateko honako hau izango litzaeteke: erakunde batek izandako garapenagatik konstituzioaz gaineko eduki bat dauka, uneanunean gizarteak aitortzen diona eta legegileak inondik inora ezin duena gainditu.
|
|
|
Epaiak horrela jarraitzen du: " Berez, ondorioz, erakunde bermeak ez du finkatzen eduki zehatzik edo betiko finkatutako eskumen eremu zehatzik, baizik eta erakunde beraren ezagupenerako gizarteak momentu eta leku konkretu batean duen kontzientzia" 77
|
Hitz
xehekin esateko, toki autonomia da gizarteak toki autonomiatzat une eta leku jakin batean ulertzen duena, eta horregatik babes berezia merezi du.
|
|
|
Erakunde bermearen izaera aitortu eta gero, Karen 32/ 1981 epaiaren 5 zuzenbideko oinarrian EKren 149.1.18 artikuluaren interpretazioa zehazten da. Epaiak adierazten duenez,".. konstituzioaren testuan Estatu
|
hitzak
erabilera anfibiologiko garbia dauka" 78 eta horrekin Estatuaren adiera guztien errepasoa egiten doa. Azkenean aipatzen du, eta erakunde bermearekin bateratuz, artikulu horrek Estatua aipatzen duenean adiera zabalean egiten du eta horrek esan nahi du erakunde bermeak ere babesteko modukoak direla.
|
|
|
Nolanahi ere, azken urteotan, TAAILetik sortutako jurisprudentziaren ondoren, tokiko autonomia bat, berme instituzional gisa, eta tokiko autonomia bat, konstituzio berme gisa, ondorioztatzen ari dira. VELASCO CABALLERO bezalako egileen arabera, Konstituzio Auzitegiak tokiko autonomiaren berme instituzionalaz
|
hitz
egitea saihesten du, eta bere metodologia tradizionala alde batera uzten du, hau da, inpugnatzen den lege arau zehatz bakoitzak EKren 137 artikuluak ezartzen duen toki autonomiaren berme instituzionala bilaezina egiten duen ala ez egiaztatzea, toki autonomia konstituzio printzipio gisa identifikatuz, bere irismen potentzialean laga dezakeena, beste printzipio edo ondasun konstituzional batzuek ha... KAren 82/ 2020 Epaiaren 6 oirnarri juridikoan honakoa dio:
|
|
|
Esan bezala, aipatutako epaiaren auziak TAOLaren artikulu batzuen konstituziotasunari buruz ziharduen. Horretan, Galiziaren eta Kataluniaren errekurtsoak aztertu egin ziren eta hasieratik, epaiaren egitateetan bertan, jatorri bikoitzari buruz
|
hitz
egiten da.
|
|
|
KAren 214/ 1989 Epaiaren 2 zuzenbideko oinarriak eskumen banaketaren sistema zehazten du, TAOLaren 2 artikuluaren aurka jarritako argudioari buruz
|
hitz
egitean. Kataluniako Generalitateak Estatuko legegileari konstituziogile papera hartzea leporatzen dio, TAOLaren bitartez legegileak berme instituzionalari (autonomia) dagozkion neurriak hartzea berari bakarrik dagokiola ulertzen zuela leporatuz.
|
|
|
Une horretan, Espainiako Estatuan bigarren deszentralizazioaz
|
hitz
egiten hasi ziren. Toki erakundeei zegokien deszentralizazioa izan behar zen hori.
|
|
|
Horrek esan nahi du, toki erakundeek berezkoak dituzten jarduera horiek gauzatzeko baliabideak behar dituztela, baita baliabide horiek erabili ahal izatea ere. Horregaitik, toki erakundeen finantza jardueraren esparruan
|
hitz
egiten dugunean, diru sarreren esparrua eta gastuen esparrua aipatu behar ditugu. Hori horrela, finantza jardueraren esangura zabala erabiliko da lan honetan zehar.
|
|
|
Kontrola edota zaintza izango dira lan honetan erabiliko diren kontzeptu nagusiak, gehien erabiliko direnak. Administrazioaren esparruan kontrolari buruz
|
hitz
egitean bi subjektu agertuko zaizkigu: kontrolatzailea eta kontrolatua.
|
|
|
Esandako guztia esanda, lan honetako lehenengo kapituluan toki erakundeen toki autonomiaren printzipioaren eraginari buruz
|
hitz
egin dut. Toki autonomiaren printzipioa da toki erakundeen jarduera gauzatzeko oinarrietariko bat, toki erakundeari izaera ematen dion printzipioetariko bat.
|
|
|
Printzipio horren arabera, toki erakundeek baliabide nahiko izango dituzte berezkoak dituzten interesak kudeatu ahal izateko. Ebazpena diru sarreren esparrura mugatzen dela pentsatu daiteke, baina berezko eskumenen kudeaketa hori aipatzean baliabideen erabileraz
|
hitz
egiten dabil, hau da, gastuen esparruaz.
|
|
|
Toki autonomiaren printzipioaren eta horren mugen inguruan
|
hitz
egin eta gero, bigarren kapituluan toki erakundeen gainean ematen den zaintzaren kontzeptua jorratu dut. Kontzeptua zehaztu eta gero, Espainako antolamendu juridikoaren bilakaera zaintzak eta kontrolak izan duten garrantzia adieraziko da.
|
|
|
Bakoitzak bere buruari arauen bitartez jartzen dizkion mugak. Esangura zabal honetan autonomiaren kontzeptuan subjektuak garrantzi handia hartzen du eta subjektu horren borondate askatasunaren inguruan
|
hitz
egiten dugula dirudi.
|
|
|
Perez Luquek autonomiaren kontzeptua aporiatzat jotzen du, hau da, ikuspuntu arrazional batetik beren bideragarritasun eza daukan esakunea. Ildo horretan, PEREZ LUQUEk8 esaten duen bezala, badirudi gaur egun autonomiari buruz
|
hitz
egitea ez duela zentzurik, ez duela merezi. Badirudi autonomia dela guztiek faltan botatzen duten gauza bat, baina behin edukita, inor ez dela bere inguruan hitz egiteko gauza.
|
|
|
Ildo horretan, PEREZ LUQUEk8 esaten duen bezala, badirudi gaur egun autonomiari buruz hitz egitea ez duela zentzurik, ez duela merezi. Badirudi autonomia dela guztiek faltan botatzen duten gauza bat, baina behin edukita, inor ez dela bere inguruan
|
hitz
egiteko gauza. Autonomiak botere banaketa dakar, edozein boterek bere ahala banatzean autonomia ematen dabil eta horrekin botere horren deszentralizazioa gauzatu egiten da.
|
|
|
Beraz, benetako autonomia deszentralizazioaren emaitza da, deszentralizazio barik ez dago autonomiarik eta autonomia barik ezin dezakegu benetako deszentralizazioaz
|
hitz
egin. PARADA VAZQUEZi jarraituz, deszentralizazioa sustatzen duen erakundeak deszentralizatutako erakunde edo organoaren gaineko lotura handia denean, deszentralizazio teknikoa izango litzateke, baina ez benetako autonomia dakarren deszentralizazioa9 Kontzeptu hau modu konkretuan aztertuko da lan honetan zehar hurrengo orrialdeetan, eta horrekin toki autonomiaren lurraldetasun kontzeptua ere aztertuko da.
|
|
|
Lehen adierazi dugun bezala, autonomiaren kontzeptuaren inguruan
|
hitz
egitean subjektuak garrantzia dauka. Toki autonomiaren subjektua toki administrazioa da:
|
|
|
baina, zer da toki administrazioa? Egia esan EKra jotzen badugu toki administrazio
|
hitza
VIII. Tituluaren II. Kapituluan aipatzen da, baina ez da definitzen. EKk ez du zehazten subjektu horiek zeintzuk diren, nahiz eta udalak, probintziak eta irlak aipatu.
|
|
|
Lehenengoaren esanetan, ezin daiteke egin autonomia politikoaren eta administratiboaren arteko bereizketa zorrotza, legea aplikatzean funtzio betearazle aseptikorik ezin daitekeelako egin, hau da, botere betearazleak legea betetzean hori interpretatu behar duelako eta horretan izaera politikoa derrigorrez sartzen delako. Toki korporazioek politika egiten dute ikuspuntu ideologiko batetik17 Bigarren autoreak aldiz, haratago doa eta
|
hitzez
hitz hurrengoa adierazten du: " Kudeaketa publikoetan politikoaren eta administratiboaren artean egin nahi den bereizketa, kasu gehienetan, ezinezkoa da.
|
|
|
Lehenengoaren esanetan, ezin daiteke egin autonomia politikoaren eta administratiboaren arteko bereizketa zorrotza, legea aplikatzean funtzio betearazle aseptikorik ezin daitekeelako egin, hau da, botere betearazleak legea betetzean hori interpretatu behar duelako eta horretan izaera politikoa derrigorrez sartzen delako. Toki korporazioek politika egiten dute ikuspuntu ideologiko batetik17 Bigarren autoreak aldiz, haratago doa eta hitzez
|
hitz
hurrengoa adierazten du: " Kudeaketa publikoetan politikoaren eta administratiboaren artean egin nahi den bereizketa, kasu gehienetan, ezinezkoa da.
|
|
|
" Kudeaketa publikoetan politikoaren eta administratiboaren artean egin nahi den bereizketa, kasu gehienetan, ezinezkoa da. Ez bakarrik ezinezkoa, ez dator bat konstituzioaren
|
hitzekin
eta espirituarekin, toki korporazioak sufragioaren bitartez aukeratzen diren momentutik, gobernu horiek herriaren ordezkari direlako eta hori garrantzi handikoa delako, toki korporazioei bakarrik funtzio administratiboak emateko" 18.
|