|
2017
|
|
|
Bilaketa bibliografiko bat egiteko arrazoiak era askotakoak izan daitezke: ia ezagutzen ez dugun gai bati buruzko informazioa nahi dugulako, praktika klinikoan sortutako zalantza bati erantzuna eman behar diogulako, ikertzen ari garen gai baten inguruan azterketarik dagoen jakin nahi dugulako, eta abar. Informazio behar
|
hau
(edo beste era batean esanda, ezagutza hutsunea) 2 galdera motatan sailka dezakegu: «Orokorrak» (ingelesez «Background» bezala izendatuak), arazo kliniko bati buruzko (gaixotasuna, tratamendua?) ezagutza orokorra behar dugunean sortutako galderak, edo «Espezifikoak» (ingelesez «Foreground»), paziente baten egoerari buruzko ezagutza zehatza behar dugunean sortutakoak.Galdera orokorrek bi atal dituzte: galdetzaileari dagokiona (nor, zer, nola, noiz, non, zergatik) eta arazo klinikoari dagokiona (gaixotasuna, tratamendua, etab.), galdera hauei testuliburu bat kontsultatuz erantzun dakieke (adibidez, espezialitateko eskuliburu bat).
|
|
|
Galdera espezifikoei dagokienez, 90eko hamarkadan, galdera klinikoa ongi egitearen garrantziaz hitz egiten hasi zen (2) eta gaur egun PICO txantiloi deritzona definitu zen, zeinak honako esanahi
|
hau
duen: «P» («Patient» edo «Population») paziente baten ezaugarriak (gaixotasuna, adina?); «I» («Intervention») begiratu nahi dugun tratamendua, diagnostikoa eta abar; «C» («Comparison») beste tratamendu, diagnostiko eta abarrekin konparatu nahi badugu, eta, azkenik, «O» («Outcomes») aztertu behar diren emaitzak (morbimortalitatea, heriotza tasa, bizi kalitatea?). Webgune honetan zehaztasunez ikus liteke PICO txantiloia nola erabili: <http://researchguides.ebling.library.wisc.edu/ EBM/ ask>.
|
|
|
Baldintza kliniko bati buruz eskuragarri dauden ebidentzia guztiak laburbiltzen dituzten sintesiak dira, klinikoak eta pazienteak elkarreraginean aritzeko espresuki diseinatutako guneak dira, era sistematiko batean aukeratu eta eguneratutako ebidentziak eskaintzen dituzte, eta errazak dira kontsultatzeko (4). Web
|
honetan
tresna horiei buruzko informazio zehatza eskaintzen da: < http:// hlwiki.slais.ubc.ca/ index.php/ Point of care_ tools_ in_ medicine>.
|
|
|
CATak klinikoek eginak dira eta erakunde batzuek beren profesionalek eginiko CATetarako sarbidea eskaintzen dute. Horren adibide dira Donostiako Unibertsitate Ospitaleko MBE unitateak eginiko CATak (horietako 2 Osagaiz zenbaki
|
honetan
argitaratzen dira), webgune honetan eskuragarri daudenak: <https://10.ikere.net/ HDO/ MBE/ >.
|
|
|
CATak klinikoek eginak dira eta erakunde batzuek beren profesionalek eginiko CATetarako sarbidea eskaintzen dute. Horren adibide dira Donostiako Unibertsitate Ospitaleko MBE unitateak eginiko CATak (horietako 2 Osagaiz zenbaki honetan argitaratzen dira), webgune
|
honetan
eskuragarri daudenak: <https://10.ikere.net/ HDO/ MBE/ >.
|
|
|
Galdera espezifikoei dagokienez, 90eko hamarkadan, galdera klinikoa ongi egitearen garrantziaz hitz egiten hasi zen (2) eta gaur egun PICO txantiloi deritzona definitu zen, zeinak honako esanahi hau duen: «P» («Patient» edo «Population») paziente baten ezaugarriak (gaixotasuna, adina?); «I» («Intervention») begiratu nahi dugun tratamendua, diagnostikoa eta abar; «C» («Comparison») beste tratamendu, diagnostiko eta abarrekin konparatu nahi badugu, eta, azkenik, «O» («Outcomes») aztertu behar diren emaitzak (morbimortalitatea, heriotza tasa, bizi kalitatea?). Webgune
|
honetan
zehaztasunez ikus liteke PICO txantiloia nola erabili: <http://researchguides.ebling.library.wisc.edu/ EBM/ ask>.
|
|
|
Galdera egiteko era
|
honek
hurrengo pausoan lagunduko digu, bilaketa estrategia burutzen, hain zuzen ere. PICO txantiloiaren bidez, gako hitzak antzemango ditugu eta haien arteko konbinazioak errazago ikusiko ditugu (konbinazio hauetarako eragile boolearrak deiturikoak erabiliko ditugu).
|
|
|
PICO txantiloiaren bidez, gako hitzak antzemango ditugu eta haien arteko konbinazioak errazago ikusiko ditugu (konbinazio hauetarako eragile boolearrak deiturikoak erabiliko ditugu). Ondoren bilaketa estrategia
|
hau
erabiliko dugu datu baseetan erreferentzia egokiak topatzeko (http://www.cebm.net/finding the evidence using pico to formulate a search question/).
|
|
|
Produktu hauek «spice» edo «K2» ezizenez saltzen dira. Research Chemicalgisa ere saltzen dira,
|
hau
da, ikerkuntzarako produktu kimikoak izango balira moduan. Gainera, produktu kimiko gisa saltzen direnean, «produktu hau ez da giza kontsumorako erabilgarria» oharra eramaten dute.
|
|
|
Research Chemicalgisa ere saltzen dira, hau da, ikerkuntzarako produktu kimikoak izango balira moduan. Gainera, produktu kimiko gisa saltzen direnean, «produktu
|
hau
ez da giza kontsumorako erabilgarria» oharra eramaten dute. Produktu kimiko hauek substantziaren benetako izen generikoa erabiltzen dute (JWH, HU, CP?) eta hauts zuri forman eskaintzen dira.
|
|
|
Katinona, Catha edulis (Khat) landarearen osagai aktiboa da. Landare
|
hau
psikoestimulatzaile moduan erabili da betidanik Afrikako lurralde askotan. Gehiegizko kontsumoak psikosia edo bihotzekoa pairatzeko arriskua areagotzen du.
|
|
|
Gehiegizko kontsumoak takikardia, hipertentsioa, hiperaktibitate motorra, izerdia, hipertermia, antsietatea eta gorakoak eragin ditzake. Mefedrona talde
|
honen
ordezkari ezagunena eta zaharrena izanik, Espainiako Estatuan legez kanpo dago 2011 urtetik.
|
|
|
Hala nola parkinsona, diskinesiak, takikardia, hipertentsioa, hipertermia, psikosia, ikara atakeak eta haluzinazioak. Droga
|
honek
zuzenean eragindako zenbait heriotza ere agertu dira. Talde berekoa den eta gure artean aurkitu den azken katinona flakkadelakoa litzateke.
|
|
|
XXI. mendeko mundu globalizatuan substantzia horien kontsumoa hedatu egin da eta gizarte garaikideetara heldu da. Talde
|
honen
barruan egitura kimiko, ekintza mekanismo eta eragin farmakologiko ezberdina duten substantziak aurki ditzakegu landare hauen osagaien artean. Aurreko substantziek ez bezala, talde hau osatzen duten landareak ezagunak dira beren jatorrizko lurraldeetan.
|
|
|
Talde honen barruan egitura kimiko, ekintza mekanismo eta eragin farmakologiko ezberdina duten substantziak aurki ditzakegu landare hauen osagaien artean. Aurreko substantziek ez bezala, talde
|
hau
osatzen duten landareak ezagunak dira beren jatorrizko lurraldeetan. Ezagupen horiei esker, talde honetako drogen profil toxikologikoa ezaguna izaten da kasu batzuetan, profil farmakologikoa guztiz ezagutzen ez dugun arren.
|
|
|
Aurreko substantziek ez bezala, talde hau osatzen duten landareak ezagunak dira beren jatorrizko lurraldeetan. Ezagupen horiei esker, talde
|
honetako
drogen profil toxikologikoa ezaguna izaten da kasu batzuetan, profil farmakologikoa guztiz ezagutzen ez dugun arren.
|
|
|
Euskal Herrian gero eta erabiliagoa den landare nahastea dugu. Izan ere, azken urteetan, edabe
|
hau
hartzeko taldeak ere sortu dira, legez kanpo ez dauden landareak izanik.
|
|
|
Ibogaina da Tabernanthe ibogalandarearen sustraietan dagoen osagai psikoaktiboa. Landare
|
hau
zuhaitz forman hasten da Hego Afrikan, batez ere Congo herrialdean. Bertan, altxor nazionala da eta tribu askok erabiltzen dute bai ehizan ateratzeko bai eta erlijio erritoetan ere.
|
|
|
Salvia divinorumlandarea aspaldidanik erabili da Mexikon beherakoak, buruko mina edo erreumatismoa sendatzeko. Baina landare
|
honen
eragin psikoaktiboak eragiten dituen osagai aktiboa hostoetan dago eta Salvinorina A du izena. Substantzia hori lehenengo haluzinatzaile ez alkaloidea dugu.
|
|
|
Burundanga Afrikako yoruba hizkuntzan Hyoscyamus albuslandarearen izena da. Landare
|
hau
Europan aski ezaguna da eta eragin antikolinergikoa duen alkaloide bat dauka, eskopolamina. Hori antzinatik sorginkerian erabili diren Mandragora autumnale edo Atropa belladonalandareetan ere agertzen den osagai aktiboa da.
|
|
|
Egun droga gisa erabiltzen dena, eskopolamina bera izango litzateke, burundaga ezizenarekin ezagutzen dena. Burundanga azkenaldi
|
honetan
ezagun egin da toxiko moduan erabiltzen delako edari alkoholikoetan nahastuta. Horrela, kontsumitzailearen sedazioa lortuko da, gero lapurtu edo bortxatzeko asmoz.
|
|
|
Cristobal Colonen garaiaren aurreko hitz
|
honek
landare igokari baten lorea izendatzen du: Ipomea violacealandarearen lorea eta LSDaren aitzindari den azido lisergikoaren amida (ergina) ekoizten du.
|
|
|
Asiako hego ekialdean lantzen den Mitragyna speciosalandarea kratom ezizenez sartu da drogen merkatuan. Landare
|
hau
murtxikatua, infusioan edo erreta hartzen da. Haren osagai psikoaktibo garrantzitsuena mitraginina da eta mu hartzaile opioideen agonista izateaz gain, 5HT2Aeta? 2hartzaileekin ere lotzen da.
|
|
|
Talde
|
honen
barruan, gehien detektatua izan den substantzia metoxetamina izan da. Kasu gehienetan ketaminaren aizuntzaile gisa aurkitu da, hau da, kontsumitzaileak ez zekien metoxetamina hartzen ari zela (14).?
|
|
|
Talde honen barruan, gehien detektatua izan den substantzia metoxetamina izan da. Kasu gehienetan ketaminaren aizuntzaile gisa aurkitu da,
|
hau
da, kontsumitzaileak ez zekien metoxetamina hartzen ari zela (14).? –
|
|
|
Hala ere, kasu batzuetan eragin pizgarriak edo sedagarriak izan ditzake dosiaren arabera. Substantzia
|
hau
kolore gabekoa, usainik gabekoa eta zapore gabekoa da. Hori dela-eta, ura edo beste edariekin nahasten erraza da.
|
|
|
«Krokodiloa» da kalean erabiltzen den hitza desomorfina opioide semisintetikoa izendatzeko. Droga
|
hau
aho bidez eta bereziki zain bidez hartzen da. Azken urteotan, konposatu honen erabilera Europan zehar zabaldu da, garestia eta topatzeko zaila den heroinaren ordezko gisa.
|
|
|
Droga hau aho bidez eta bereziki zain bidez hartzen da. Azken urteotan, konposatu
|
honen
erabilera Europan zehar zabaldu da, garestia eta topatzeko zaila den heroinaren ordezko gisa. Izena kontsumitzaileengan sortzen dituen azaleko ultzera berdeengatik datorkio, krokodilo baten itxura ematen baitute.
|
|
|
Hala ere, biztanleen% 74,1ek dio ez duela izan substantzia psikoaktibo horien berri. Azterlan
|
honen arabera
, espainiarren artean substantzia horien kontsumoa esperimentala da eta gizonezkoen artean erabiliagoak izaten dira. Bestalde, Energy Controlerakundeak egindako kaleko detekzio lanetan 290 lagin aztertu zituzten Espainiako Estatuan zehar 2015 urtean eta horien artean 81 substantzia psikoaktibo berri ezberdin detektatu zituzten.
|
|
|
Feniletilaminen taldea substantzia ezberdin ugariz osatutako talde zabala dugu. Talde
|
honen
barruan eragin pizgarria (anfetamina klasikoak), entaktogenoa (3,4 metilendioximetanfetamina edo MDMA, eta haren eratorriak) edo haluzinatzailea (metoxianfetaminak) izan dezaketen substantziak daude (8). Efektu bat edo bestea sortzeko ahalmena neurotransmisore ezberdinekiko duten eraginaren, emandako dosiaren eta kontsumitzaile bakoitzaren ezaugarrien araberakoa izango da.
|
|
|
Era berean, talde
|
honen
barruan azpitalde batzuk ditugu, egitura kimikoaren arabera sailkatuak. Guztiek dute, hala ere, eragin farmakologikoaren erantzule den antzekotasun amankomun bat:
|
|
|
Azken urteotan, talde
|
honen
barruan garrantzi gehien hartu duen substantzia PMMA dugu. PMMA parametoxianfetamina da eta «superman» ezizenez ezagutu da, zeren substantzia arriskutsu hau daukaten pilulek supermanen ikurra baitute azalean.
|
|
|
Azken urteotan, talde honen barruan garrantzi gehien hartu duen substantzia PMMA dugu. PMMA parametoxianfetamina da eta «superman» ezizenez ezagutu da, zeren substantzia arriskutsu
|
hau
daukaten pilulek supermanen ikurra baitute azalean. PMMAk serotoninaren mailak igo eta eragin pizgarria eta entaktogeno indartsuak eragiten ditu.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, ezer gutxi dakigu sare horiek duten eraginari buruz IA jasaten duten emakumeen heriotza tasan eta bihotzekoa artatzeko prozesuan (4, 5). Ikerketa
|
honen
helburua da MIA jasaten duten gizonezkoen eta emakumezkoen arreta antzekoa den jakitea, lehen harreman medikotik (LHM) itxitako arteria zabaldu arte.? –
|
|
|
LHM fibrinolisia 37, 5min vs 35min (p= 0,954); LHM LAIK 123min vs 101min (p= 0,004). Garai
|
honetan
STISKA jasaten duten emakumeen hilgarritasun tasa ia erdira jaitsi da(% 10 vs% 6,7 (ik 2 irudia).? –
|
|
|
Nahiz eta gure datuetan ikusitako diferentzia hori adinaren ondorioa izan, literaturak dio hipertentsioak lotura estuagoa duela MIArekin emakumeen kasuan: populazioari egotzitako arriskua% 36koa da emakumeen artean,
|
hau
da, hipertentsioa kontrolatuko balitz, STISKA arriskua% 36 gutxituko litzateke (12).? –
|
|
|
Iskemia denborak,
|
hau
da, sintomak hasi eta arteria zabaldu arte doan denborak, erlazio zuzena du bihotzekoek eragindako heriotza eta desgaitasunekin. Zenbait ikerketak (4, 5, 8, 9) erakutsi digute iskemia denborak luzeagoak izaten direla emakumeen artean, besteak beste, beranduago jartzen baitira harremanetan osasun sistemarekin.
|
|
|
Bestalde, gaixoak dakarren atzerapenari sistemari dagokiona gehitu behar zaio,
|
hau
da, lehen arreta medikotik arteria zabaldu arte doan denbora. Europako Kardiologia Elkarteak, LAIKa sintomak hasi eta lehen 120 minutuetan egin badaiteke, LAIKa hobesten du fibrinolisiaren gainetik, denbora epea gaixoa osasun sistemarekin harremanetan jartzen den kokagunearen araberakoa den arren.
|
|
|
Ikerketa
|
honek
EAEko emakumeak salbuespena ez direla erakusten digu; izan ere, gizonekin alderatuta emakume gutxiagok jaso dute arteria zabaltzeko tratamenduren bat(% 91,5 vs% 95,3); gainera, jasotzen dutenek beranduago jaso dute (iskemia denbora 217 (145) vs 170 (115) min.). Nahiz eta atzerapen horren zatirik handiena MIA jasaten duen emakumeari dagokion (sintomak LHM 108 min (55) emakumeen artean, 77 min (41)... Izan ere, behin osasun sistemarekin kontaktuan jarri ostean, emakumezkoek atzerapen handiagoarekin jasotzen dute itxitako arteria zabaltzeko tratamendua:
|
|
|
Sarearen funtzionamendua balioztatzeko sortu zen BIHOTZEZ datu basea, ondorioz, baliteke ikerketa
|
honetan
aztertu ez diren konfusio faktore gehiago egotea. Gauza jakina da emakumeen bihotz hodietako gaixotasunek ezaugarri bereziak dituztela.
|
|
|
Lan
|
honen
helburua zera da: Gipuzkoan haurdunen artean agertutako listeriosi kasuen ezaugarri epidemiologikoak zehaztea eta jarraibide terapeutikoak zeintzuk izan behar diren adieraztea.
|
|
|
Talde
|
honetan
7 kasu biltzen dira: haurdunaldiko 3 listeriosi, jaioberriaren kasu 1 eta beste 3 listeriosi mota.
|
|
|
Taldekatze
|
honek
11 kasu biltzen ditu: 4 haurdunaldiko, jaioberriaren kasu 1 eta bestelako 6 kasu.
|
|
|
Ingurugiroko azterketan zenbait lagin jaso ziren, bai etxekoak bai establezimendu ezberdinetakoak, eta eginiko azterketan Listeria monocytogenesaren kontaketa altua identifikatu zuten (5.2 x 104ufc/ g). Datu horiek agerraldia izan zela baieztatu zuten, eta foiea zehaztu zuten taldekatze
|
honen
eragile gisa.
|
|
|
Immunitate baxuko egoeretan, hala nola haurdunaldian, infekzioa garatzeko arriskua areagotu egiten da (17 aldiz), batez ere hirugarren hiruhilekoan (1, 2). Mikroorganismo
|
honek
haurdun eta jaioberriengan eragiten dituen ondorio kaltegarrien ondorioz, haren garrantzia areagotu egin da azken agerraldietan.
|
|
|
Lortutako datuen arabera, gure lurraldeko listeriosi kasuen igoeraren ondorioz prebentzio neurriak areagotu behar direla atzeman dugu. Behaketa
|
honen
ostean, infekzio bide nagusia elikagai kutsatuen bidezkoa dela ohartu gara.
|
|
|
Arazoa, ordea, diagnostiko berantiar batek dakar; izan ere, prebenitu ordez konplikazioak tratatzen baitira kasu horietan. Lan
|
honi esker
ohartu gara 2012ko kasuen diagnostiko eta tratamendua erditu ondorengoa izan zela, behin plazenta eta mintzak aztertu ostean. Protokolo klinikoa ezarri ostean, ordea, diagnostikoa haurdunaldian zeharrekoa izan da eta ez erditu ostean.
|
|
|
Lortutako datuen azterketa eta behaketa egin ostean, foku ezezaguneko sukarra duen haurdunaren kasuan bahetze prozesuren bat egin behar ote den otu zaigu. Ondorioa,
|
hau
izan da: foku ezezaguneko sukarra duen haurdunean hemokultiboak egin behar direla listeriosi kasu posible bat deskartatzeko eta haien emaitzaren zain antibiotikoa ezarri.
|
|
|
Lortutako datuen arabera, eta behaketa
|
honen
ostean infekzio bide nagusia elikagai kutsatuen bidezkoa dela ohartuz, prebentzio neurriak areagotu behar direla atzeman dugu eta horretarako elikagaien inguruko heziketa egokia eta lehen mailako prebentzio neurriak azaltzen ditugu.
|
|
|
urte bitartean, Gipuzkoan 73 kasu berri jakinarazi ziren, eta horietatik 52, urte bitartean. Urte horietako kasuen informazio kliniko eta mikrobiologikoak aztertu dira lan
|
honetan
. 2013 urtean, 22 kasurekin, azken 10 urteetako intzidentzia hirukoiztu zen.
|
|
|
Urte horretan, haurdun eta jaioberriak arrisku taldeen% 50 izan ziren (9 kasu). Haurdunaren infekzioa detektatzea zaila izan liteke, sintoma inespezifikoak eragiten ditu-eta (digestio aparatuarekin lotutako sintomak eta sukarra), baina umekiarengan ondorio kaltegarriak izan ditzake (abortu septikoa, goiztiartasuna). Lan
|
honetan
aztertutako kasu gehienetan haurdunak sukarrarekin agertu ziren eta kasu gehienetan erditze goiztiarra gertatu zen. Kasuen banaketa eta ezaugarriak ezberdinak izan dira urte batetik bestera.
|
|
|
Estresak, berriz, hipokanpoko serotoninaren metabolitoen (5 HIAA) maila handitu duenez, bertan serotonina aktibitatea areagotu egin duela esan genezake. Estresak berak, aldiz, ez du jokaera mailan aldaketarik eragin, baina estresaren aurrean izandako jokaerak,
|
hau
da, sagu aktibo edo pasibo izateak, eragina izan du estriatuko 3 HK/ KIN ratioan. Sagu pasiboek 3 HK maila altuagoa azaldu dute KIN mailarekiko, eta horrek, tumoreak bezala, estrategia pasiboa izateak bide toxikoa aktibatu duela adierazten du.
|
|
|
Hori horrela izanik, subjektuen banakotasunak jokaera depresiboen garapenean duen eraginean sakontzea litzateke beste urrats garrantzitsu bat.
|
Hau
da, buru nahasteak garatzeko aukerak areagotzea edo murriztea zein ezaugarrik eragingo luketen aztertzea.
|
|
|
Ikerketa
|
hau
Eusko Jaurlaritzaren Ikertzaileak Prestatzeko Doktoretza aurreko bekari (PRE_ 2015_ 1_ 0085) eta Espainiako Ekonomia eta Lehiakortasun Ministerioaren proiektuari (PSI2015 R) esker burutu da. Egileek UPV/EHUko SGIkerren giza babesa eta babes teknikoa eskertzen dute.
|
|
|
Depresioak lotura estua du minbiziarekin eta estres sozialarekin, baina harreman hori eragiten duten mekanismoen inguruko informazioa ez dago erabat osatuta. Hori dela-eta, tumoreek eta estresak garunaren aktibitatean duten eragina aztertzea izan du helburu ikerketa
|
honek
. Horretarako, Oncins France 1 (OF1) sagu arrei B16F10 melanoma zelulak inokulatu eta azpitalde bati estres soziala eragin zaio.
|
|
|
Munduan hildako gehien eragiten duen bigarren gaitza da. 2015ean 8,8 milioi heriotza eragin zituen,
|
hau
da, 6 heriotzatik 1 kantzerrak eragin zuen. Gainera datozen bi hamarkadetan, kasu berrien kopurua% 70 haziko omen da (2).
|
|
|
Aurretikoak kontuan hartuta, ikerketa
|
honek
tumoreak eta estres sozialak depresio jokabidean dituzten eraginak aztertzea du helburu. Gainera, aldagai horiek garunean eragiten dituzten aldaketak eta horiek jarraituko duten bidea zehaztu nahi da.
|
|
|
Ikerketa aurrera eramateko, honako esperimentu
|
hau
gauzatu zen:
|
|
|
Eskizofrenian, gain gainetik, sintoma positiboak eta negatiboak ezberdindu ditzakegu. Sintoma positiboak haluzinazioak eta delirioak,
|
hau
da, errealitatearekin bat ez datozen ideiak izango lirateke. Sintoma negatiboak, bestalde, apatia, afektu murrizketa, isolamendu soziala eta interes eta ekimen falta.
|
|
|
Laski eta Taleporos ek 1977an (10) gazte eskizofreniko latino baten kasua deskribatu zuten. Gaixoak entzutezko haluzinazio mehatxagarriak deskribatu zituen ingelesez,
|
hau
da, bere bigarren hizkuntzan. Antikolinergikoek eragindako delirium bat egin zuen aurrerago, eta orduan haluzinazioak, mehatxagarriak izanda ere, gaztelaniaz aditu zituen.
|
|
|
Alde batetik, eskizofrenia edo nahasmendu eskizoafektiboa zeukaten 222 gaixo aztertu zituzten BPRS galdetegia erabiliz, haien lehen edo bigarren hizkuntzan. Lehen hizkuntzan aztertutakoek «pentsamenduaren nahasmendu» faktorean,
|
hau
da, haluzinazio eta delirioak bezalako sintoma positiboak barne hartzen zituen faktorean, puntuazio esanguratsuki altuagoa lortu zuten; ez, ordea, desorganizazio sintomak aztertzen zituen faktorean. Beste alde batetik, 414 unibertsitate ikasleri Oxford Liverpool Inventory of Feelings and Experiences galdetegia egin zieten, psikosiaren sintoma subsindromikoak aztertzen zituena.
|
|
|
Zentzuzkoa dirudi, orduan, sintoma psikiatrikoek adierazpen ezberdina izatea hizkuntza ezberdinetan, modu konplexuan bada ere, egitura ezberdinen aktibazioa eta inhibizioa eragiten baitute. Gainera, ama hizkuntzan prozesu automatikoak,
|
hau
da, batez ere prozedura oroimena, erabiltzen den bitartean, bigarren hizkuntzaren erabilerak esfortzudun kontrola eta memoria deklaratiboaren erabilera behar dituela azaltzen du ikertzaile horrek; lehen ere aipatu bezala, funtzio betearazleen parte hartze handiagoa, hizkuntza igorpenean arreta gehiago ipintzea ekarriko lukeena.
|
|
|
Berrikusketari dagokionez, beste hizkuntza batzuetan gaiari buruzko lanak argitaratuta badaudela ikusi dugun arren, ingelesez eta gaztelaniaz daudenak baino ez ditugu bildu. Hori dela eta, ezin dugu esan argitaratuta dagoen informazio guztia batu dugunik berrikusketa
|
honetan
. Alabaina, mugak muga eta ikusitakoaren arrazoia edozein izanda ere, praktika klinikorako erabilgarria den aurkikuntza nagusia aipatutako bi puntuetan laburbildutakoa da, alegia, gaixo psikotiko elebidunak sintomen adierazpen ezberdina egiteko joera daukala bere bi hizkuntzetan, eta, beraz, egokiena azterketa psikopatologikoa bi hizkuntzak erabiliz egitea izango litzatekeela.
|
|
|
Joera hori aldatzea zaila da, gainera, gaur egun oraindik profesionalen zati handi batek ez du euskara menperatzen, eta dokumentazio klinikoa denek ulertzea gaztelaniak baino ez du bermatzen. Hizkuntza eskakizunen orokortzeak bakarrik lortu dezake aldaketa alor
|
honetan
; ordura arte, lehentasuna gaixoaren osasuna den heinean, txosten klinikoek denontzako ulergarriak izan baitute.
|
|
|
Azken aipamen moduan, gure gizarte gero eta pluralago
|
honetan
, ama hizkuntza gisa ez euskara ez gaztelania daukaten ez diren pertsonak topa ditzakegu, eta garrantzitsua litzateke interpretazio zerbitzu egokiak edukitzea haien beharrizanei ere aurre egiteko.
|
|
|
UPV/EHUk antolatutako Udako Ikastaroetan «Osasuna eta Hizkuntza» jardunaldi profesionalen ikastaroaren harira egindako lana da
|
hau
.
|
|
|
Kasu larri horietarako, oso garrantzitsua da espezialitate anitzeko protokolo bat izatea, maila ezberdinetan eman beharreko arreta hitzartua duena. Berrikuspen lan
|
honetan
maila ezberdin bakoitzean eman beharreko arreta egokia deskribatzen da. Larrialdi Zerbitzuetan:
|
|
|
Baina kasuen% 15 okertu egiten dira, morbilitate eta hilkortasun tasa handiarekin(% 20tik gorakoa, Zainketa Intentsiboen Unitatera iristen bada) (6). Berrikuspen
|
honetan
, pankreatitis akutua duen pazientearen arretak nolakoa lukeen deskribatuko dugu, formarik larrienetan batez ere. Garrantzitsua da ospitale edo ESI bakoitzak bere protokolo egokitua izatea, Larrialdi, Erradiologia, Laborategi, Kirurgia Orokor, Digestio Aparatu eta Zainketa Intentsiboen Unitateetako espezialistek osaturiko lantalde batekin, nazioarteko gidek gomendatzen duten moduan (10).
|
|
|
Organo gutxiegitasunik ez bada, ospitaleratu egingo dugu pazientea, ahal dela hartzen duen zerbitzuaren mediku arduradunari
|
honen
berri emanez.
|
|
|
ADHNa beste asaldu horiekin batera agertzen denean, diagnostikoa larriagotu, eboluzioa okertu eta tratamenduarekiko erantzuna txikitu egiten da. ADHNa, gaur egun, esparru klinikoan eta osasun publikoan garrantzi handia duen nahasmendua da lehen mailako arretatik beste espezialitate medikoetara egiten diren deribazioengatik baita arazo
|
honek
eskatzen duen laguntza hezitzailearengatik. ADHNaren konplexutasunagatik, zaila izan da asaldu honi kausa bakar bat ezartzea eta arazo heterogeneotzat hartzen da (2).
|
|
|
ADHNa, gaur egun, esparru klinikoan eta osasun publikoan garrantzi handia duen nahasmendua da lehen mailako arretatik beste espezialitate medikoetara egiten diren deribazioengatik baita arazo honek eskatzen duen laguntza hezitzailearengatik. ADHNaren konplexutasunagatik, zaila izan da asaldu
|
honi
kausa bakar bat ezartzea eta arazo heterogeneotzat hartzen da (2).
|
|
|
Ongi ezagutzen da arazo
|
honek
osagai heredagarri garrantzitsua duela (batez besteko% 79), baina faktore genetikoez gain gaixotasunean eragin dezaketen beste hainbat ingurune faktore deskribatu dira: burualdeko traumatismoak, NSZko infekzioak, entzefalopatia hipoxiko iskemikoa, jaiotzean pisu baxua, erditze goiztiarrak, zilbor hestearen prolapsoa, preeklampsia, haurdunaldian zeharreko gernubideetako infekzioak, alkohol kontsumoa, amaren estresa, baldintza sozioekonomikoak, etab. (1).
|
|
|
Gai
|
honen inguruan
, ADHNan eragina izan dezaketen faktoreak azaltzeko erronka izan dute ikertzaile ugarik. Horrela, haurdunaldian tabakoa erretzea, ADHNa pairatzeko arrisku faktore garrantzitsua dela aurkitu dute hainbat ikerketak.
|
|
|
Lagin biologikoak (odola, gernua, ilea, plazenta, eta abar) jasotzeaz gain, zenbait (orokorra, gaixotasunak, dieta, lana, ingurugiroa, eta abar) betetzen dira, batetik, airean, ingurugiroan eta kontsumoko uretan aurkitzen diren kutsatzaileen balorazioa egiteko, eta, bestetik, dieta bidez jasotako kutsatzaileen estimazioa ateratzeko. Zumarragako Ospitaleari dagokion biztanleriak definitzen du ikerketaren inguru geografikoa,
|
hau
da, Goierriko eta Urola Garaiko nahiz Urola Erdiko udalerriek. Inguru hori aukeratu zen, hain zuzen, lehen mailako arreta eskaintzeagatik eta ospitaleko zerbitzuen ezaugarriengatik.
|
|
|
6 puntu baino gehiago lortzen badira bai arreta defizitaren bai hiperaktibitate eta inpultsibitatearen galdeketetan, ADHN mota nahasia diagnostikatuko da (ADHNN); aldiz, 6 puntu baino gehiago soilik galdeketa batean lortzen badira, arreta defizitaren nagusitasuna (ADHNA) edo hiperaktibitate inpultsibitatearen nagusitasuna duen ADHNaren (ADHNH) diagnostikoa egingo da (2). Ikerketa
|
honetan
, hala ere, analisi estatistikorako ez genuen kasu/ ez kasu erabili menpeko aldagai bezala, ez eta sintoma kopuruena ere, baizik eta 0 puntuek ematen zuten puntuazio orokorra erabili zen; hau da, azpieskala bakoitzean 0tik 27ra bitartean aterako ziren puntuazioak aldagai jarraitu bezala erabili ziren, eta 0tik 54ra bitartean ADHNrako. Horrek aldakortasun handiagoa ematen dio menpeko aldagaiari.
|
|
|
6 puntu baino gehiago lortzen badira bai arreta defizitaren bai hiperaktibitate eta inpultsibitatearen galdeketetan, ADHN mota nahasia diagnostikatuko da (ADHNN); aldiz, 6 puntu baino gehiago soilik galdeketa batean lortzen badira, arreta defizitaren nagusitasuna (ADHNA) edo hiperaktibitate inpultsibitatearen nagusitasuna duen ADHNaren (ADHNH) diagnostikoa egingo da (2). Ikerketa honetan, hala ere, analisi estatistikorako ez genuen kasu/ ez kasu erabili menpeko aldagai bezala, ez eta sintoma kopuruena ere, baizik eta 0 puntuek ematen zuten puntuazio orokorra erabili zen;
|
hau
da, azpieskala bakoitzean 0tik 27ra bitartean aterako ziren puntuazioak aldagai jarraitu bezala erabili ziren, eta 0tik 54ra bitartean ADHNrako. Horrek aldakortasun handiagoa ematen dio menpeko aldagaiari.
|
|
|
Tabakoaren inguruko informazioa lortzeko galdeketa bat pasa zitzaien amei, 32 astean, gurasoen kontsumoaren aurrekariak eta maiztasuna jakiteko. Lan
|
honetarako
haurdunaldiaren hasieran, haurdunaldiaren 12 astean eta 32 astean erretzen zuen (bai/ ez) bildu zen, haurdunaldiaren momentu ezberdinen eragin posiblea ebaluatzeko. Galdesortaz gain, gernuko kotinina mailak ere neurtu ziren haurdunaldiaren 32 astean.
|
|
|
Emaitza horren aurka beste ikerlan batzuetan (9, 11) bai amak eta bai aitak erretzen zuten egoeretan lotura agertu da. Baina lotura hori soilik mantentzen da aitak erretzen zuen familietan;
|
hau
da, ez dago ADHNa izateko arrisku handiagorik amak erretzen duen kasuan soilik. Horrek oinarri genetikoaren alde jotzen du, aitak ez baitu eragiten umetoki barneko ingurunean, baina elkarrekin banatzen ditu geneak eta beste ingurumen faktore batzuk.
|
|
|
Horrela, beste ikerketek tabakoaren eta ADHNaren arteko erlazio hori indargabetzen dute. Ildo beretik, oinarri genetikoa aztertu nahian, bi haurdunalditan zehar kontsumo ezberdina izan duen ama ikertzean (lehen haurdunaldian zehar erre du eta bigarren haurdunaldian ez du erre), ikusi da bi neba arreben artean ez dagoela ezberdintasunik;
|
hau
da, esposizioa jasan duen haurrak ez duela arrisku gehiagorik ADHNa izateko, esposizioa jaso ez duenak baino (10). Horrek faktore genetikoen edo nahaste faktoreen garrantziaz pentsarazten digu.
|
|
|
Lan
|
honek
hainbat muga ditu. Lagina ez da handia, 323 ama/ ume bikote.
|
|
|
Jarraipen horretan, ingurumen datuak kontuan hartzeaz gain, hainbat egiten dira denboran zeharreko ezaugarri fisiko, neurologiko eta sozioekonomikoen inguruko datuak jasotzeko. Gainera, aintzat hartzekoa da. orobat, informazioa modu objektiboan jaso dela, galdeketa
|
hau
pasatu baino lau urte lehenago. Tabakoaren kontsumoari buruz, informazioa ez ezik, gernu laginetako kotinina mailak ere neurtu ziren, emaitza subjektiboak datu objektiboekin kontrastatuz.
|
|
|
Sintesian, ikerketa
|
honetan
prebalentzia txikia sumatu da,% 2,5ekoa eta mutilek ADHNa garatzeko arrisku handiagoa azaldu dute. Ikasketa maila baxua duten gurasoen haurrek arreta defizita eta hiperaktibitatea edo inpultsibitatea izateko arrisku handiagoa dute.
|
|
|
Gai
|
honen inguruan
jardun diren ikertzaile gehienek dioten bezala, ikerketa ezberdinen emaitza kontrajarriak ikusita, ikerketa gehiago behar dira tabakoaren eta ADHNaren arteko lotura finkatzeko.
|
|
|
Ikerketa
|
honen
emaitzen arabera, mutilek ADHNa izateko arrisku handiagoa dute, arreta defizitaren esparruan, batez ere. Arreta defizitaren diagnostikoa egiteko baldintza 3 mutilek betetzen zuten, neska batek eta bi mutilek hiperaktibitatearen diagnostikoa eta bi mutilek ADHN mota nahasia erakusten zuten.
|
|
|
Guztira% 2,5eko prebalentzia sumatzen da gure laginean;% 0,6 neskengan eta% 4,3 mutilengan. Mundu mailako prebalentziarekin(% 5) alderatuz (1) lagin
|
honetakoa
baxua da. Hala ere, beste ikerketa batzuetako prebalentziak ez dira gurearen aldean hain ezberdinak:
|
|
|
Ikerketa
|
honetan
, aldiz, ez da erlaziorik aurkitu ADHNaren eta haurdunaldiko tabakoaren artean. Arreta defizitarekin aurkitutako ORak 1,17 eta 1,22 bitartekoak izan dira haurdunaldiko une ezberdinetan erretzearekin edo gernu kotinina altuarekin.
|
|
|
Arreta defizitarekin aurkitutako ORak 1,17 eta 1,22 bitartekoak izan dira haurdunaldiko une ezberdinetan erretzearekin edo gernu kotinina altuarekin. Badirudi ikerketa
|
honek
ez duela nahiko potentziarik izan lotura hori berresteko. Alde batetik, emakume gutxik aitortu zuten tabakoa erretzen zutela eta 32 astean erretzen zutenen artean gehienez egunean 12 zigarro erretzen zituztela aitortu zuten.
|
|
|
Arreta defizitaren eta hiperaktibitatearen nahasmendua (ADHN) umeengan arazo hedatua da gure gizartean. Haurdunaldian tabako kontsumoarekin lotu izan da hainbat ikerketatan, baina lotura kausal hori ondo finkatu gabe dago gaur egun. Ikerketa
|
honen
helburua zera da: emakume haurdunen tabako aztura eta haien haurdunalditik jaiotako 4 urteko umeen ADHNa ikertzea.
|
|
|
Maila sozial baxuko eta, batez ere, lehen mailako edo ikasketa gabeko gurasoen umeek ADHNaren arriskua areagotuta zeukaten. Kohorte ikerketa
|
honetan
amei haurdunaldiaren 32 astean tabakoari buruzko eta hainbat aldagai sozioekonomikori buruzko galdeketa egin zitzaien. Gainera, gernuko lagin batean kotinina neurtu zitzaien.
|
|
|
Hiperaktibitatea edo inpultsibitatea ez zen lotzen estatistikoki amaren tabako kontsumoarekin. Ikerketa
|
honek
adierazten du ADHNaren eta haurdunaren tabako, kontsumoaren arteko lotura ez dela handia, baldin badago ere. Lanaren mugen artean dago laginaren tabako azturaren prebalentzia(% 21ekoa haurdunaldiaren hasieran eta% 12koa 32 astean) eta kopuru murritza (gehienez 12 zigarro egunean).
|
|
|
Lanaren mugen artean dago laginaren tabako azturaren prebalentzia(% 21ekoa haurdunaldiaren hasieran eta% 12koa 32 astean) eta kopuru murritza (gehienez 12 zigarro egunean). Ikerketa gehiago dira hipotesi
|
hau
ondo zehazteko.
|
|
|
Hala ere, asaldu
|
honen
diagnostikoa irizpide klinikoetan oinarritzen denez, prebalentziaren datuak aldakorrak izango dira irizpide kliniko, ebaluazio metodo, lagin mota, informazio iturri eta populazioaren ezaugarri soziokulturalen arabera. ADHNa kasu gutxitan agertzen da asaldu bakar baten moduan; kasuen% 70ean beste asaldu psikiatriko batzuekin batera agertzen da, adibidez:
|
|
|
Berrikuspen
|
honetan
, loezinerako farmazietan eskuragarri ditugun landareak bildu dira, bi taldeetan banatuz: loezina tratatzeko erabilgarriak diren landareak eta loezina tratatzeko erabilgarriak izan daitezkeen landareak.
|
|
|
Esate baterako, asaldura psikiatrikoei loturiko loezina% 40 agertzen da. Loezina primarioa bada, larriak ez diren kasuetan sendabelarren erabilera hiperaktibazio eta loezina tratatzeko aukera bat izan daiteke, sendabelar horien segurtasuna eta erabilgarritasuna frogatuz gero1 Tratamendu fitoterapeutikoek ezaugarri hipnotiko eta erlaxagarriak izateaz gain, ez dute loaren arkitektura eraldatzen2 Artikulu
|
honetan
, loezinerako farmazietan eskuragarri ditugun landareen berrikusketa egin da Natural Medicines databasea erabiliz3 Informazio iturri horrek PubMed, AMED, CANCERLIT, CINAHL, CISCOM, The Cochrane Library, EMBASE, HerbMed, International Pharmaceutical Abstracts eta NAPRALERTen produktu naturalen inguruan deskribaturik dauden lanak biltzen ditu.
|
|
2018
|
|
|
Astrozitoak nerbio sistemako zelula glial nagusi eta ugarienak dira. Funtzio nagusia neuronen ongizatea mantentzea da, nutrienteen garraioa burutuz, mikroingurunea kontrolatuz, eta kalteren bat gertatuz gero, neuronen birsorkuntzan,
|
hau
da, neurogenesian, parte hartzen dute.
|
|
|
Bestalde, hanturak ere hipokanpoko BDNFari eragiten diola ikusi da, baita neurogenesiari eta dendriten arborizazioari ere, ikasteko ahalmenean eta oroimenean arazoak eraginez. Aipatzekoa da farmako antidepresiboen ekintza monoaminen erabilgarritasun sinaptikoa igoaz eta BDNFa induzituaz,
|
hau
da, neurogenesia bultzatuz burutzen dutela. Bestalde, depresioaren animalia ereduetan IL, a eta TNF, a BDNFaren kontzentrazioa jaisteko gai direla ikusi da.
|
|
|
Depresioa gaixotasun multifaktoriala den heinean, atzetik hainbat kausa eta faktore daude, koadro sintomatiko ezberdinak agertzea eragiten dutenak. Hortaz, gaitz mental
|
hau
eragiten duten mekanismoak ulertzea ezinbestekoa da tratamendu eraginkorra ezarri ahal izateko. Neuroimmunologian eginiko ikerkuntzak informazio ugari eman du, bereziki HPA ardatzaren aktibitatearen, hanturaren eta immunitatearen inguruan.
|
|
|
Lortutako emaitza kliniko eta preklinikoek honako hipotesi
|
hau
indartzen dute: hanturak eta immunitatearen desorekak neurotransmisoreen metabolismoan, funtzio neuroendokrinoan, plastikotasun sinaptikoan eta faktore neurotrofikoen ekoizpenean eragin dezaketela proposatzen duen hipotesia.
|
|
|
Horien bidez, prozesu fisiopatologiko espezifikodun pazienteak identifikatu lirateke eta, gainera, depresioarentzako bide garrantzitsuetan emandako erantzun terapeutikoa monitorizatzeko erabilgarriak izango lirateke. Hortaz, biomarkatzaile periferikoak, kasu
|
honetan
, TNF?, CRP edo IL bezalako zitokina proinflamatorioak, depresioaren tratamendua pertsonalizatzeko baliagarriak izan daitezke, betiere hantura ageri duten pazienteetan. Horren harira, beharrezkoa da depresioaren definizio berri bat egitea, non profil sintomatikoak eta neurobiologia hobeto erlazionatuko liratekeen.
|
|
|
Gaitz afektibo bat da, baina anhedonia (plazera sentitzeko ezgaitasuna), tristura eta egoera emozional baxua bezalako sintoma afektiboez gain, ikusmen espazialeko arretan, oroimenean, exekuzio funtzioetan eta beste funtzio kognitibo batzuetan ere desorekak agertzen dituzte deprimituek. Horregatik, asaldura mental
|
honek
ondorio negatibo ugari dakartza gaixoen bizitzara: alde batetik, sufrimendu eta sintoma latzak, kasurik okerrenetan heriotzara daramatenak, suizidioa dela-eta, eta, bestetik, ezgaitasuna eragiten duen lehenengo kausa globala da eta modu garrantzitsuan gehitzen du morbilitate karga orokorra (1,2).
|