|
2000
|
|
|
Laberintoaren oroimena (Baroja, Donostia, 1989) izenburuaz argitaraturiko saio bilduman Sarrionandiaren lehen poema liburu honetaz eta hiri horietako bakoitzean omenduriko olerkarien izenak eman ondoren, zera dio Jon Kortazarrek: " Zentzu honetan Sarrionandiaren poesia metaliteratura da, literaturari buruzko literatura,
|
euskaraz
egindako collagea. Sarrionandiarentzat dena esanda dago, geratzen dena beste era batetan esatea da eta horrela bere poesia zertxobait manierista da.
|
|
2001
|
|
|
Beste garaiak dira hauek, dudarik gabe: euskaraz esna gaitezke irratiari esker, euskal prentsa irakurriz gosal dezakegu, ikasketa asko
|
euskaraz
egin ditzakegu, Honekin batera, gure artean argitara ematen diren liburu askoren tiradek gora egin dute.
|
|
2002
|
|
|
1960ko hamarkadan Euskadin izan ziren gertakariek (garapen industrial eta ekonomikoa, ikastolen sendotzea, euskararen batasuna, ETAren sorrera 1959an, aktibismo politiko handia
|
euskaraz
egindako jarduera oro zentsuratzen zuen erregimen frankistaren aurka, alfabetatze kanpainak...) giro aproposa sortu zuten planteamendu literarioetan errotiko iraultza gerta zedin. Euskal argitaletxeen munduak ere aire berritzaileak ezagutu zituen:
|
|
|
Euzko aldun jator Leizaola jaunaren gain eguan. Aurkezpena Akarregi zintzuak
|
euzkeraz
egin eban. Izlarijak erderaz, laterrikeri" socialismo" tzaz itz egiñaz asijera emon eutson bere arimari.
|
|
|
Erki ta uri ta txaidien ixenak, be, euzkeraz jarri. Salerosketa txartelak eta edonungiak be,
|
euzkeraz
egin. Eta izparringijetan indartu euzkerea:
|
|
|
¿ Nork galazoko dauzku
|
euzkeraz
egiten. Iñork bez, geuk nai ezkero.
|
|
|
Aren
|
euzkeraz
egin biarra! Bai egoki ta bete betian esan giñekela Gurutz gaxua:
|
|
|
Baita beste guztijok be: euzkotar lez jokatu, euzkera dakijanak
|
euzkeraz
egin; euzko jakintza arlo guztijak aztertu eta ikasi. " Boicot" Jaungoiko bako ikastola madarikatubai; Euzko Ikastola zabaldu eta edatu.
|
|
|
Esakunok erderaz esan oi dabez. " Ni abertzalia naz, euzkerea apur bat ba dakit, baña eztot
|
euzkeraz
egiteko erreztasunik". Eta ¡ bai orixe!
|
|
2003
|
|
|
Aipatu ditugu jadanik 1986an ingelesetik
|
euskarara
egin zituen narrazio itzulpen biak, oraingoan bizkaierara erakarrita. Euskara erraz eta samurrean ume eta gaztetxoentzako literaturaemaitza ederrak eskaintzen dizkigu, beti ere helburu didaktikoa bistatik kendu barik.
|
|
|
Euskalkien maitale handia zen Oskillaso. Eta bere saio idatzietan LibNeg en partikulazki maiz mintzo da euskalkien alde, zeren euskara biziaren gordailu diren eta
|
euskara
egiten dutenek euskalkiz mintzo diren. Baina didaktika alde batera utzita, literaturan idoroko du idazleak euskalkiei idatzizko tratamentua emateko tresna bikaina.
|
|
|
Baina nor konturatuko da, gaurko egunean, hau
|
euskaraz
egiteak eleberriari ematen dion bizitasunaz. Benetako euskaldun jatorrek eztute irakurtzen euskaraz.
|
|
|
Ordukoa dugu pintatu zuen pelotarien koadroa. Haiekin
|
euskara
egiteko era ona izango zuen seguruenik. Baina katalana ere ikasi bide zuen, zeren urte asko geroago semea lagun zuela Lleidako institutura
|
|
|
Amak, Nafarroako Erriberakoa izanik, erdara egiten zuen, eta bere hurrengo arreba biek, lehenago esanik dugunez, euskara gutxi baino ez zuten ikasi Gernikan bizi izan ziren denboran, eta anaia gaztea artean oso txikia zen Gernikatik Valladolid-era bizitzen joan zirenean. Madrilen bizi ziren denboran ere, gerra aurrean zein gerra ostean, pentsatzekoa da aitarekin
|
euskara
egingo zuela. Horregatik eta beste arrazoiren batzuekatik, aita semeok euren artean harreman berezia izan ei zuten bizitza guztian.
|
|
|
GabAt elaberrian, beste ikasle euskaldun batzuekiko harremanak ere garantzen dizkigu; hizkeraz giputzak dira unibertsitari lagunok, eta segurtasun apur batez pentsa daiteke, idazlearen unibertsitari garaiko benetako bizipen eta gertaerekin lotura estua dutela. Geroago bere idazlanetan, besteak beste El libro negro del euskara (LibNeg) saioan behin eta berriro gogoratuko digu, euskaldunek, nork bere
|
euskara
egin ezkero, erraz elkar aditzen dutela eta erraz, baita, besteena ikasi. Eta euskararentzat berbeta modu natural hori erreibindikatuko du bere bizi guztian.
|
|
|
Beraren arrebek, ostera, ez dute euskara askorik ikasiko. Orduko garaian ez ei zen dotorea neskatilek
|
euskara
egitea eta seguruenik inguruko gizartean mutilek baino harreman gutxiago izango zuten, aldi hartan emakumezkoek gutxiago irteten baitzuten. Anaia gazteenak, Jonek ere, ez zuen euskara ikasi, zeren artean umea baitzen Gernikatik Gaztela aldera etxez aldatu zirenean.
|
|
|
Boiseko katedralean, zapatu arratsaldeko zazpiretan, uztailaren 29an, eleizea ganezka eginda, bero galantagaz, Boiseko gotzaina, Michael Driscoll jauna, buru zala, ingelesez eta euskeraz, beste hamarren bat abadek be parte hartzen ebela altaran (eleizgizonon artean, lau bizkaitarrak ginan). Ingelesezko zatiak Boiseko gotzainak zuzendu zituan, jakina; baina zatirik gehienak eta behinenak berbaldia be bai neuri itxi eustezan,
|
euskeraz
egiteko. Boiseko euskaldunen abesbatzak abestu eban mezea, eta dantzariak be parte hartu eben, ganoraz egin be.
|
|
|
Euskeraz ez ei da liburu askotzarik argitaratzen; gainera, euskal liburuok gitxi zabaltzen ei dira, zoritxarrez gitxi irakurten...
|
Euskeraz
egiten direan liburuen artean, ezin eleizliburuak ahaztuta itxi. Zenbat eleizliburu argitaratzen ete da gaur?
|
|
|
Baina oraintsu aurkitu dot neure liburuen artean, galdutzat neukan aspaldiko idaztitxu apal bat: Lagunarteko mezea orienteko kristiñauen eraz dauka izena, eta, izenburuak berak dinoskunez,
|
euskeraz
eginda dago, Bizkaiko euskeraz hatan be. Ez dino inon zein urtetan argitaratua izan zan (bai, horraitino, nok eta noiz emon eban argitaratzeko eleiz baimena:
|
|
|
3 Nikolas Ormaetxea" Orixe": Euskal literaturaren atze edo edesti laburra(
|
euskeraz
egina ta Euskal Esnalea aldizkarian argitaratua, 1927garren urtean).
|
|
|
Esate baterako:
|
euskeraz
egiten ete eben Santimamiñeko haxpeetan bizi izan zirean antxinako gizon hareek. Baleiteke holan izatea, baina eurak ez deuskue ezer esan, ezta esango be!
|
|
|
b) E. Lewyk, ostera, gehiago dino: Atlantiko aldeko Europa osoan
|
euskera
egiten zala, hizkuntza indoeuroparrak etorri aurretik, behinik behin.
|
|
|
Gogoan izan, aldi haretan euskereak ate guztiak itxita eukazala gure eskoletan eta komunikabideetan. Irakurgaiak
|
euskeraz
egiteko, J. Kerexetaren Meza liburua erabilteko baimena izan genduan Bizkaian, eta ez da makala izan Jaimeren liburu honek egin euskun mesedea bere euskera garbi, argi eta herrikoiaz.
|
|
|
Heriotza hori, fedearen argitan eta itxaropenaren pozetan, ospatu egiten dogu kristinauok, Kristoren Pazko misterioan bat eginik. Ederra, sarkorra benetan,
|
euskeraz
egin ohi dan ospakizuna. Jainko Herriaren Otoitza bertsotan egiten da leku askotan:
|
|
|
Lekukotasun aldetik daben balio handiagaitik. Gerraoste iluneko euskerearen aldeko lan ixilaren eta eleizan
|
euskeraz
egin dan lanaren (Bilboko urian, berbarako) testigantza parebakoa zalako.
|
|
|
Baina zuen osabearenean
|
euskera
egingo eben..
|
|
|
Auzoko ume lagunok be
|
euskeraz
egiten genduzan geure kontuak. Hara:
|
|
|
Jakina! Gerrosteko urteak urte onak ziran, ba, izan be, eskola barruan
|
euskera
egiteko! Bat izan ezik geure herriko semea zan D. Nikolas Zuazo, beste maisu guztiak erdaldun garbiak izan nituan; bai izatez eta bai euren gogoz, erdaldunak eta erdalzaleak.
|
|
|
Durangoko eleizetan be ez zan euskerazko berbarik entzuten, nahiz eta durangoar askok euskera jakin eta ganera albo herrietako hainbat jente joan eleizkizunetara (esne saltzaileak, merkatariak, bendejerak, baserritar goiztarrak e.a.). Kaleetan be erderea zan nausi bakarra: gerra aurreko durangoar gehienak euskera polito baekien be, gerra inguruan Durangon jaiotako umeak eta gaztetxuak ez eben
|
euskerarik
egiten. Txarrago dana:
|
|
|
Sarritan ikusten genduana: guraso biak euskaldunak izan eta etxean euren artean
|
euskera
egin arren be, umeak ez eben euskerarik ikasten. Eta, esango ete dot?
|
|
|
Herriko eskolan erderea nausi bakarra izan arren, eleizan horraitino Iurretako abadeak
|
euskeraz
egingo eutsuen...
|
|
|
Lau bost, Durango aldekoak; beste batzuk, Arratiakoak. Baina, hain zan erdalduna orduko eta hango bizimodua, geure artean
|
euskerarik
egitea burura etorri be ez jakun egiten. Euskaldunok be geure artean erderaz gu beti, jo ta ke," euskerakada" ederrik botaten genduala lantzean behin, gure ikaskide erdaldunen barregarri.
|
|
|
Ikasketak, hitzaldiak, alkarrizketak, antzerkitxuak..., dan danak erdera hutsean. Urte bi egin nituan Artean, eta, herrian bertan
|
euskeraz
egiten bazan be, gure artera ez zan euskal usain handirik heltzen. Beste gai batzuen artean, hizkuntzak euken lehen tokia gure ikasgaietan:
|
|
|
Abade egin barritan Derioko Seminario Txikira bialdu ninduenean, hantxe aurkitu nebazan eurotariko gehienak, eta, izen eta guzti esateko, M. Estonbak, J.M. Iruretagoienak eta S. Duok asko be asko lagundu eusten Derion nire euskaltzaletasuna bizkortzen. Arteako Seminarioan, ostera, eurak be ez euskuen
|
euskeraz
egiten, ez eskola barruan, ez eskolatik kanpo. Gure arteko askok uste genduan euskerarik jakin be ez ekiela abade irakasleok...
|
|
|
" Euskeraz ala erderaz?"" Erderaz beti", erantzun neutsan; euskeraz zelan egiten zan ahaztuta neukala... Eta aurrerantzean etxe barruko otoitzak
|
euskeraz
egiteko agindu eustan. Halaxe egin neban harrezkero.
|
|
|
Erbesteko batzuk be lagundu deuskue arlo honetan. Apalogistok euskerearen alde berba ugari (ta, batzuetan, lan asko) egin dabe, maitetasunik handienagaz egin be; baina, zoritxarrez, askok eta askok berbaz baino ez; eta berbok eurok be erderaz (lan horretan egindako ahaleginetatik, lautik bat bakarrik
|
euskeraz
egin izan balebe, bestelako mesedea euskerearentzat! Baina, euskerea zapalduta egoala ta, hizkuntza itsusitzat eukela ta, horra nun sortzen diran gure burrukalariok, euskerearen pitxiak eta edertasun izkutu harrigarriak agirian ipini guran).
|
|
|
Beste jokabide bat be hartu neban, liburu horri esker: neure gogo barruko erlijino berbeta guztia
|
euskeraz
egiten hasi nintzan, eta hau be mundu barri gozoa izan zan niretzat. Holan izan zan orduan, eta harrezkero holantxe izan da nire bizitza guztian.
|
|
|
Lehen latinez buruz nekizan otoitzak, salmoak, antifonak, eleiz kantak... orain euskeraz hausnartzea harrigarri ta zoragarri egin jatan. Konturatu barik, mezaren egunerokoa bizkaieratu be egin neban neure barrurako, otoitzak neure etxeko
|
euskeraz
egiteari beste gozotasun bat aurkitzen neutsalako.
|
|
|
Eta zu euskalduna zinan ezkero,
|
euskeraz
egiten zan herriren batera bialduko zinduezan abade...
|
|
|
Neure abadetzako lehenengo 20 egunak Bizkaiko ertz ertzean igaro nituan, Lanestosan, Kantabria ta Burgosen mugetan, beste abade baten ordezko. Dakizunez, Lanestosan ez da
|
euskerarik
egiten. Ganera, udea zan, eta udan kanpotar asko joaten zan orduan hara, oporraldia bertan igaroteko:
|
|
|
Euskeraz berba egin, gitxitan egin ahal izaten neban; baina euskerazko liburutxuren bat beti neukan neugaz, eta egunero irakurten neban zerbait euskeraz, gehienetan Kristoren Antz bidea, gipuzkeraz. Amari eta adiskide batzuri be
|
euskeraz
egiten neutsezan eskutitzak, eta, batez be, aspaldiko ohiturea ondo gordeten ahalegindu nintzan: neure gogo barruko jarduna euskeraz baino ez neban egiten.
|
|
|
Orduko denporetan ohi zanez. Nekez aurkituko dozu, sasoe horretan,
|
euskeraz
egindako gramatikarik.
|
|
|
Horra hor, horren lekuko, zeure ikasleentzat polikopiaz egin zenduan" Bizkaierazko elerti (literaturaren) atze edo edesti laburra". Erderaz barik,
|
euskeraz
egin zenduan.
|
|
|
Uste dot eguneroko ekite honek hainbat mesede egin eustala neure euskera landerra aberasteko. Aldi honetantxe hasi nintzan amari be kartak
|
euskeraz
egiten.
|
|
|
Orduan erabagi hau hartu neban: amari asteroastero egingo neutsala eskutitza... eta hori
|
euskeraz
egiten hasi nintzan, nik amari zuzenean erderaz berba egiten ez nekialako.
|
|
|
Holakorik ez. Handik lasterrera askok eta askok gure eleiz zereginak gehien baten
|
euskeraz
egin behar izango genduzan arren, Seminarioko egitarauetan euskereak ez eukan ezetariko lekurik, hori gaur ulertezina egiten bajaku be. Beste hainbat ikasgairen artean, bageunkan bat," Pastoral" eritxona, gure herrietan artzain on izateko bideak erakusten euskuzana.
|
|
2004
|
|
|
Hil egiten zaigu, hil egiten dugu, hil gure herri; gure
|
euskara
egin da mila zati, euskaldun gazteen lotsagarri!
|
|
2005
|
|
|
Hori ezin da ahaztu. Batua sortu baino lehenagoko sasoian, nahitaez,
|
euskaraz
egiten zen literatura oro euskalkietan idazten zen. Euskalki literario jakinetan esan genuke, bakoitza bere bilakaera eta urrezko aroarekin.
|
|
|
Non da latina? Apez gazte, lehen bataioak
|
euskaraz
egin zirelarik, baziren otoitz batzu derrigorrez latinez egin beharrak hala nola: " Izpiritu lohia, Aita, Seme eta Izpirituaren izenean manaztzen deiat; hoaz haur honetarik kanporat." Latina desagertu da.
|
|
|
Eskualduna izan da gaurdaino euskaraz atera diren kazetetan iraunkorrena: mende erdi luzez atera zen eta(), eta hark Iparraldean kazetaritza
|
euskaraz
egiteko finkatu zuen tradizioak ez du harrezkero etenik eduki, aldian aldian aldaketak egon diren arren. Hasiera hasieratik izan zituen atal batzuk denboran zehar iraun zutenak:
|
|
|
duela 30 urte, euskara hil zorian zegoen. Gehienek uste zuten, euskara mintzo zutenak bizi zireno entzunen zela gure mintzaira zaharra, baina epe laburrik barne
|
euskararenak
egina zuela, lur azaletik desagertzera kondenatua zela.
|
|
|
Bere agoniatik atera nahi baldin badu Elizak,
|
euskararentzat
egin dugun bezala, geroan sinetsi behar du gostarik gosta, lanari lotu heriotzera daraman atekatik baztertuz. Bide berriak ideki.
|
|
2007
|
|
|
Hain zuzen ere, Nafarroan utzitako familiari horren berri emateko idatzi zituen bertsoak. Emazte erdaldunarekin ezin
|
euskararik
egin; eta anaia oso urruti zeukanez, behiak izan ziren berpiztu zitzaion bertsozaletasunaren lekuko.
|
|
|
Leku izenak dira euskaraz ditugun lekukotasunik zaharren eta seguruenak. Euskal toponimia bakana denean ez da esanguratsua, baina maiztasun handikoa eta jarraikoa denean lurralde baten, horrek esan nahi du hango biztanleek
|
euskara
egiten zutela; euren hizkuntzan eman zizkietela izenak etxe, landa, soro, zubi, baso eta enparaduei. Euskal toki izenak bakandu edo mehazten diren lekuan, horrek esan nahi du hizkuntza ere ahul dagoela aldi horretan.
|
|
|
Nafarroako lurraldean euskarak duen egoera, euskal toponimiak duen dentsitatean islatzen da ondoen. Askoz ugariagoa da
|
euskara
egiten den edo oraintsura arte egin den eskualdeetan; ez da hain trinkoa euskara aspaldi galdu zen Erdialdeko lurretan; eta askoz bakanagoa gertatzen da Erribera alderdian. Zenbat eta zaharragoa den dokumentazioa, hainbat ugariagoa euskal toponimia hegoaldean ere.
|
|
|
Toponimia txikiak argiro erakusten du Behe Erdi Aroan (XIII XIV. mendeak), hasi Behe Nafarroatik eta Goi Nafarroaren hegoaldera Ebro ibaiaren hurrera heltzen zela euskararen muga: Aragoi ibaiaren haranean dagoen Zarrakaztelutik Sesma eta Elizagorriara (Lazagurria) doan marraz iparraldean
|
euskara
egiten zen.
|
|
|
Mende horretan zehar galdu zen, esaterako, ipar ekialdean, oraindik ere Iruña aldean
|
euskara
egiten zen denboran. Erronkarin XX. mendearen hasierara arte euskara egin izan da.
|
|
|
Mende horretan zehar galdu zen, esaterako, ipar ekialdean, oraindik ere Iruña aldean euskara egiten zen denboran. Erronkarin XX. mendearen hasierara arte
|
euskara
egin izan da. Zaraitzun beranduagora arte.
|
|
|
Nafarroaren erdi sartaldeaz loturiko datu bat: XIX. mendearen azken herenean, Irurzundik Iruñera bitarteko lurraldean, eta Iruñerrian ere,
|
euskara
egiten zen oraindik. (Jose Migel Barandiaranen lekukotasuna).
|
|
|
Araban ere hiriburua gertatu zen gaztelar erromantzearen indar-gune eta zabaltzaile, inguruko lautada guztian
|
euskara
egiten zen bitartean. XVI. mendean Gasteiz elebidun zen:
|
|
|
Bada hiri horretarako eginiko euskal dotrina bat, 1828an bertako abadeek inprimarazi zutena, eta 80ko hamarkadan berriro argitaratu zena. XIX. mendearen azken herenean
|
euskara
egiten zen oraindino, ez bakarrik Laudion, baita Murgian eta Larrea aldean ere.
|
|
|
XX. mendean lehen erdian joan zen galtzen euskara Gasteiztik iparraldera, Legutiorantz dauden herritxoetan. Hemengo herrietan eliz arduretan jardundako apaiz baten lekukotasunetik dakigu, esaterako, 1917an Nafarreten
|
euskara
egiten zela, Lukun helduek egiten zutela, eta Gamarran zaharrek.
|
|
|
ea erromatarren aurretik egiten zen ala errekonkistaren ondorioz zabaldu zen, goragotik hara bizitzen joaniko euskal jendeak ekarrita. Kontua ilun dago, baina erromatarrak etorri aurretik paraje horretan
|
euskara
egiten zelako ustea dago gaur egun; badira horren zantzuak. Hala ere, errekonkistaren ondorengoak dira daturik seguruenak.
|
|
|
Merino Urrutia ikertzaileak, inguruotako toponimia aztertu ondoren, zalantza gutxi dagoela dio, Errioxan eta Gaztelako Bureban
|
euskara
egiten zela Erdi Aroan.
|
|
|
Han adierazten denetik, Ojacastroko biztanleak mende horretan euskaldunak ziren eta lege aurrean euskara erabiltzeko eskubidea bermatua zuten. Epaile aurrean
|
euskara
egiteko eskubidea aitortzen duen auzi izkribu hori mende horren 30eko hamarkadakoa da, jaun hori Gaztelako merino edo epaile nagusi zen aldikoa. Hala dio:
|
|
|
Ibarreko hiri nagusiko (Ojacastro) eta beste herrietako biztanleek foruz onartua zuten eskubide hori. Mende horretan, hirian zein ibarreko beste herriotan
|
euskara
egiten zen seinale.
|
|
|
XVII. mendean, eta beranduago ere, Enkarterrien sartaldean
|
euskara
egiten zen. Agirien bidez dakigu esaterako, Bizkaiko Batzar Nagusietara Barakaldotik zetozen ordezkariak euskaldunak zirela.
|
|
|
XIX. mendean oraindino Galdames eta Gordexolan
|
euskara
egiten zen ezaugarriak badira. Sopuertatik sartalderantz askoz lehenago desagertuko zen, egin izan bada behintzat.
|
|
|
Horregatik beharbada, ez da berdina izan lurralde guztietan.
|
Euskara
egiten zen eremuetan erabili dute elizgizonek euskara gehiago. Lurraldeei dagokienez, Iparraldean, Gipuzkoan eta Bizkaian gehiago zaindu da; Nafarroan gutxiago.
|
|
|
1936ko euskal estatutuak, II Errepublikan onartu zenak, modu orokorrean onartzen zuen euskararen ofizialkidetasuna, baina
|
euskara
egiten zen eskualdeetara bakarrik zuzendurik. Ez zuen, hala ere, garatzeko astirik izan:
|
|
|
Ditugun datu guztietatik segurutzat jo daiteke
|
euskara
egin zela Garona ibaira bitarteko lurraldean.
|
|
|
Menéndez Pidalek erromatar garairako finkatu zuen euskararen ekialdeko muga, Lleida, Barbastro eta Osca (Huesca) hiriek markatzen duten lerroa da. Erdi Aroan seguruenik lurralde horretako hiri eta herrietan
|
euskara
egiten zen latinarekin batera. Erromanizatu ondoren ere, mendialdeko baskoiek euren kultura eta gizarteegituretan nolabait euren" euskal izaerari" eutsiko zioten.
|
|
|
Esan daiteke, bada, erromanizazioa goizetikoa izan bazen ere, euskara ez zela berehalakoan galdu. Ditugun datuen arabera, Erdi Aroan oraindik
|
euskara
egiten zen Pirinioen erdialdean: XIII. mendean bizirik zegoen oraindik Comminges Goieneko leku batzuetan.
|
|
|
Horrek ez du inola ere esan nahi lautadetatik euskara guztiz aldenduko zenik. Aurrerago diogunez, jakina da XVIII. mendean, eta XIX. mendera arte ere oraindik,
|
euskara
egiten zela Arabako lautadan, Lizarrerrian eta Tafalla aldean ere, herri askotan behintzat. Batzuen ustea da, euskarak beheko lautadok atzera irabazi zituela Erromatar Inperioa behera etorri zenean.
|
|
|
Motxileagaz hain trankil ikusi nabenean, pentsau dabe badakidala nora eta zelan joan. Lehenengo ingelesez, eta gero nongoak ginan jakinda, euskeraz, bategaz, besteak ez dau eta
|
euskeraz
egiten. Oporretan etorri dira hiru asterako.
|
|
2008
|
|
|
Berriatuan herriko aguazilak egiten eban lan hori, meza ondoren petril ganera igonda.
|
Euskeraz
egiten ebala esango neuke.
|
|
|
Erdera ikastera joaten ginan eta ezin, bada,
|
euskerarik
egin! Guk be ezagutu genduan zoritxarreko eraztuna edo karretea, ez dot zehatz gogoratzen zer prenda zan.
|
|
|
Han kanpamentuen esaten nebala. Gurean Berriatuko
|
euskera
egiten genduan eta normalena Han kanpamentun esatea zan. Lekeitio aldeko euskerearen eragina be handia zan, ama egunero joaten zan hara eta.
|
|
2009
|
|
|
Senidetasun mailari dagokionez,
|
euskaraz
egiten dugun izendapena inguruko hizkuntzetakoa baino konplexuagoa da, sexuen arteko bereizketa egiten dugu eta. Hara Jataben arbasoei eta familia artekoei esateko erabiltzen direnak:
|
|
|
Egia da, era berean, gaztelaniatik hartutako forma berriak ere entzuten direla. Egia den moduan, lekuko batek baino gehiagok erdarara jotzen duela ondokoak
|
euskaraz
egin arren ere. Eta elkarrizketa elebidunari eusten diote denbora luzean.
|
|
|
Dana dala,
|
euskeraz
eginiko barrearen gozoa zein gozoa dan jakinazoko deutsu. Eta gitxi deritxazu, beraz?
|
|
|
Oi!
|
Euskeraz
eginiko barrea!... Bazenki jakin zeinen gozoa dan!
|
|
2011
|
|
|
Ibarluzeak azpimarratzen duen bezala, kontzeptu malgutzat hartua izan da Translation Studies delakoa (ik. Valero Garcés, 1995), baina bistakoa da bertan barneratzen diren hainbat arlok (itzulpenaren estilistika, teoria eta kritika, esaterako) ez duela inongo islarik gaur egun
|
euskaraz
egiten den itzulpenen gaineko kritikan.
|
|
|
Altamirako eskolan, frankismo aurretik be,
|
euskeraz
egiten eban umeari eraztuna ipinteko ohitura zaharra erabilten eban maisuak. Aste hasieran eraztuna lehenengo hartzen eban umeak, hurrengo euskeraz entzuten ebanari emoten eutsan agudo, eta holantxe atzamar batetik bestera ibilten zan aste osoan, eta aste amaieran eraztuna aldean eukan eskola umeak zigorra irabazten eban.
|
|
|
Eta frankismoaren aldi ilun haretan eskolea emoten ebenak izaten ziran, edo errazoi politikoakaitik maisu titulua kendu eutsienak edo nautika ikasitakoak. Partikularretako irakasleek umeei
|
euskeraz
egiten eutseen, hobeto ulertu egien.
|
|
|
" Eskolan erderaz ikasten zenduen dana ezta? Eta
|
euskeraz
egin ezkero zer pasetan zan. Ba kastigue.
|
|
|
Berak
|
euskeraz
egiten ebana, nik lagunei gaztelerara bihurtzen neutsen, eta nire lagunek gazteleraz egiten ebena, nik Mixeleri euskerara. " Baina, ez ete gagoz Frantzian?" zan euren itauna.
|
|
|
Baina Sortzez Garbiaren bederatzi urrena ospatu behar zanean etorri zan arazoa. Ni joatea izan zanean, jakina,
|
euskeraz
egin neban. Inguruetako meza entzuleak eta monja gazteak, danak, bat izan ezik, euskalduna ez zan bakarra, pozarren, eurek autortu eustenez.
|
|
|
Luzaroan egon ginan berbetan. Eurentzat bakarrik izan ezkero, eurek nahi eben hizkuntzan egingo neutsela, baina, inguruetako andra gizonak be egon ezkero, beharrezkoa zala
|
euskeraz
egitea. Orduan be, gero eurei egingo neutsela gura eben hizkuntzan.
|
|
|
Ahozkoak ez, baina idatziz ziranak,
|
euskeraz
egiten hasi ginan batzuk, ez dakit urte horretan ala hurrengoan. Alvarez abizeneko irakasle bat, haserre!
|
|
|
Aurreko urteetan Arrateko irratitik guk, ni Markinara joan orduko," Oiztik Anbotora" egiten genduanean, Markina aldekoek euren irratsaioa egiten eben. Ba, Julianen esku egoana, baserritarrentzat izan ezkero, bai,
|
euskeraz
egiten eban, baina kaletarrentzat zana, gaztelaniaz," Consultorio del doctor Egizale" eta Markina bertako barriak, esate baterako.
|
|
|
Hori ez zala holan ikusi egian, erderaz egiten neban beragaz, bakarrik gengozanean, nahiz eta euskeraz jarraitu beste inor gugaz egoanean. Baina, egun baten, ez jat hasten, ba, biok bakarrik gengozala,
|
euskeraz
egiten?
|
|
|
Baina berak ekin eta ekin. Hiru egun egin genduzan holan, eta, azkenean, hasi nintxakon neu be, biok bakarrik egon arren,
|
euskeraz
egiten. Holan jarraitu dogu beti, beste guztiakaz egiten dodanez.
|
|
|
Harek be, errazoi sakonak erabiliz, bakotxaren hizkuntzak norbere heziketan dauen garrantzia argitu euskun. Jose Anjelek, hain zintzoa eta fina izanik, biotariko bati bakarrik errazoia emon barik, niri be errazoizko ziritxua sartu eustan,
|
euskeraz
egiten ez dan Euskal Herriko lurraldeei buruz orain gogoratzen ez dodan zerbait aitatuz.
|
|
|
Eta Etxebarrin, Agerreko Mikaela Elordiri eta Basabeko Juanita Barruetabeñari. Nire gazte taldeko honeen alaben
|
euskeraz
egiteko trebetasuna ezaguturik, zelan egingo ete eben horretan irakasle ebezanak, amak?
|
|
|
Jabierren etxean afaldu genduan, bere emazte filipinarraren beste ahizta bigaz eta beste euskaldun batzukaz,
|
euskeraz
egiten genduanok mahai baten eta besteek bestean.
|
|
|
Ingelesa egiten zanean, neu ulertu ezinik.
|
Euskeraz
egiten zanean, Helene ixilik. Eta gaztelaniaz egiten bazan, Frankek txistik be ez.
|
|
|
Sartu orduko, kalean, urrundik ikurrina ikusi ebanean, zuzen zuzen etorri jakun irribarreka eta
|
euskeraz
egiten ebala, Ezpeletako semea dan Roger Etxegarai kardenal ospetsua, Gantin kardenal baltzagaz batera.
|
|
|
Horregaitik esaten eutsen" El Padre eterno". Baina, latinez izan arren, azken Agur Mariak eta otoitza
|
euskeraz
egiten genduzan, pozarren, Xabierrek eta biok.
|
|
|
Rikardo Sarriortuzar nire osaba Agustinen ezkon-anaiaren esku egon zan ardura hori. Orduantxe entzun neban lehenengoz, nire parrokian, hitzaldia
|
euskeraz
egiten. Ez eusten orduan be sinesten Comillaseko lagunek nire Meza barrira arte itxaron behar izan nebala, neure herrian, neure parrokian, neure hizkuntzan berba egiten entzuteko.
|