2006
|
|
Artikulu honetan, bada, Zentsu eta Udal Erroldako datuen azterketarekin batera, hiztun sailkapenerako irizpideak eta hiztunen zenbaketarako oinarriak jorratzen dira. Hizkuntzen arteko ukipen egoera, egoera aldakor
|
bezala
hartzen da; horren bilakaerak ez du, halabeharrez, norabide bakarra. Euskararen berreskurapen prozesuan behatutako aurrerapausoak ukaezinak badira ere, galerak eta atzerako joerak datuetan bertan antzeman daitezke.
|
|
Kasu honetan, lehen egin
|
bezala
, beste hizkuntzarena, estatistikoki esanguratsua ez delako baztertzen dugu, inor aspertu nahi ez dugulako hain zuzen ere.
|
|
" Euskaldunak batez beste gero eta gazteagoak izatea zantzu positibo
|
bezala
ulertu behar dugu" udalerriak, galera galgatua/ etengabea,... Gure ustetan arlo horretan erabili ohi diren sailkapen guztiei izaera politikoa datxikie, sailkapen guzti horien funtsa hizkuntz politikaren ihardueran baitatza.
|
|
J.I. Ruiz de Olabuenaga soziologoak (1983anMapaSociolingü� stico Vasco), euskara nekazal eta arrantzale giroko gertaera
|
bezala
definitu zuen. Harez geroztik, euskararen berreskurapenaren bidez euskara udalerri eta hiri handietara zabaltzen ari da bere eragina.
|
|
Era berean jakina da ere euskararen berreskurapena ezin izan daitekeela berezko prozesua. Berezko prozesu
|
bezala
planteatu ezkero euskararenak urte gutxitan egina du eta, hori da, hain zuzen ere, Euskal Herriko zenbait lurraldetan gertatzen hasia dena (Zuberoan,...). Euskarari eustekotan iharduera gidatua edota herri mugimendu sendoa behar dugu; gure ustez biak dira ezinbestekoak.
|
|
Honek ez du adierazten hiztun jakin batek zenbatetan egiten duen euskaraz, baizik eta adin taldekoen artean ehuneko zenbatek aitortzen duen euskaraz egiten duela. Dena den, lehen
|
bezala
honetan ere euskaldungoa bitan bana daiteke. Batetik 35 urtetik beherakoak, hauen artean erabilera tasa% 75ekoa baino txikiagoa izanik eta, bestetik, 35 urtetik gorakoak euskararekiko atxikimendu handienekoak hain zuzen ere.
|
|
6 Zaharren arteko hazkuntza, aurreko kasuan
|
bezala
honako hau gehienetan hazkuntza negatiboa da eta 60 urtetik aurreragoko hiztun galerak adieraziko luke.
|
|
Ez da zehatza esatea lehen baino hainbeste hiztun gehiago dagoenik. Hiztunak, euskaldunak zehazki, jatorrizkoak (berezko hazkuntza), eskolak ekarrita, bere kasa edo euskaltegietan euskaldunduak,... izan daitezke baina euskaldunak, gainontzeko edozein hiztun
|
bezala
, hil daitezke (berezko galera), Euskal Herritik aldegin edo, eta gure egoeran eta hori bakarrik euskaldunei gerta dakieke, euskara ahaztu eta euskaldun izateari utzi. Ondorioz berreuskalduntzea bi norabidetako prozesua da.
|
|
Berreuskalduntzea bi norabidetako prozesua da, hiztunak irabazi eta galdu egiten dira. Euskaldunak jatorrizkoak, eskolak euskaldunduta edo beranduago bere kasa edo euskaltegietan ikasitakoak, baina euskaldunak, beste hiztunak
|
bezala
, hil, Euskal Herritik alde egin, edo, hiztun normalizatuek ez bezala, euskara ahaztu eta euskaldunak izateari utz diezaiokete.
|
|
Berreuskalduntzea bi norabidetako prozesua da, hiztunak irabazi eta galdu egiten dira. Euskaldunak jatorrizkoak, eskolak euskaldunduta edo beranduago bere kasa edo euskaltegietan ikasitakoak, baina euskaldunak, beste hiztunak bezala, hil, Euskal Herritik alde egin, edo, hiztun normalizatuek ez
|
bezala
, euskara ahaztu eta euskaldunak izateari utz diezaiokete.
|
|
• aniztasun linguistikoa (UNESCO Etxeko Amarauna taldekide
|
bezala
egindako lana: Mart� et al 2005a, 2005b, 2006a, 2006b, Amorrortu et al 2004a, 2004b, 2005, Barreña et al 2005, 2006, Uranga et al 2005) • soziolinguistika orokorrean (Amorrortu 2003b)
|
|
Indargune
|
bezala
Soziolinguistika Euskal Filologiaren curriculumean derrigorrezko gai bezala berriro sartu izana azpimarratu gura dut. ArestiIrakaskuntzari dagokionez, soziolinguistikari buruzko irakasgai bakarra eskaintzen da gaur egun, 5ECTS dun irakasgai derrigorra, Euskal Filologiako curriculumean.
|
|
Indargune bezala Soziolinguistika Euskal Filologiaren curriculumean derrigorrezko gai
|
bezala
berriro sartu izana azpimarratu gura dut. ArestiIrakaskuntzari dagokionez, soziolinguistikari buruzko irakasgai bakarra eskaintzen da gaur egun, 5ECTS dun irakasgai derrigorra, Euskal Filologiako curriculumean.
|
|
Turrez (Gonzalez 1999, Molina 2001) irakasleen zuzendaritzapean soziolinguistika lanak burutu dira urteetan zehar. an esan
|
bezala
, 2003tik indarrean dagoen ikasketa planean jorratzen den euskal filologoaren profilean soziolinguistika arloan ikasleak behar duen prestakuntza eta lanean modu praktikoan, arduratsuan, eta profesionalean aritu ahal izateko jorratu behar dituen gaitasunak beren beregi aipatzen dira.
|
|
Hizkuntza merkatu hori eta bertan erabiltzen den hizkuntza, modu bat da eskola porrotari eta haustura sozialari aurre egiteko baita hizkuntza ez zilegia baieztatzeko. Horrez gain, hauzo horietako gazte askok beraien gizontasuna adierazteko modu bat
|
bezala
ikusten dute.
|
|
Garbizaletasuna hizkuntzaren ikuspegi atzerakoi bati lotua dago non arauei toki garrantzitsuegia ematen zaien. Ondorioz, ezberdintasun guziak mehatxuak eta desintegrazio arrixkuak
|
bezala
ikusiak dira.
|
|
ahalik eta jende zabalenari irekia eta errealitatearen ikusmenean eraginkorra izan behar da. Beste irudi kolektiboak
|
bezala
, irudi soziolinguistikoak munduarekiko eta besteekiko harremanak erabakitzen dituen interpretazio eskemak dira. Bourdieuren aburuz," errealitatean, erralitatearen irudia sartu behar da ala, zehazkiago, irudien gudua buruko irudien baita buruko irudiek erabili nahi dituzten adierazpen sozialak gisa ulertu behar dira".
|
|
Ondoren, hizkuntzen arteko harreman baketsuak edo bortitzak jorratuko dira testuingu geopolitiko batzuetan non bi hizkuntzek idar harreman bat daukaten arrazoi politiko administratibo ala sozio-ekonomikoengatik. Kasu horietan, hizkuntza batzuk gutxituak, eskualdekoak ala lekukoak
|
bezala
izendatuak dira, hizkuntza nagusia nazionaltzat ala ofizialtzat jotzen den bitartean. Horrek, hizkuntza politikak jorratzera garamatza, jakinik ez dutela nahi ta nahi ez ekintza publiko ofizial baten itxura hartzen baizik eta elkarteen zein gizabanakoen esku hartzeei lekua uzten diela.
|
|
Hizkuntza menderatuaren idealizazio horrek, bitxiki, hizkuntza zapalduaren lekua indartzen du. Hizkuntza unibertso irauli horretan, usadioa ez da gehiago balore bat gisa ikusia, baizik eta makurtzen den egintza bat
|
bezala
".
|
|
Zentzu horretan, hizkuntza planifikazioak hizkuntzan dihardu egitura eta sistema gisa, ibilmolde eta kulturen arteko harremanak
|
bezala
ala hizkuntzen aniztasunaren kudeaketak gisa. Hizkuntza politika eta planifikazioaren arteko harremana Calvet ek zehazten du:
|
|
Hizkuntza politika eta planifikazioaren arteko harremana Calvet ek zehazten du: " hizkuntza politika, hizkuntza eta bizitza sozialaren artean eginak diren aukera konzienteak
|
bezala
ikusia da eta, bereziki, hizkuntza eta bizitza nazionala eta hizkuntza planifikazioa zein hizkuntza politika gauzatzeko beharrezkoak diren baliabideen bilatzea eta aplikapena". Beraz, hizkuntza planifikazioak hizkuntza politika suposatzen badu, aurkakoa ez da egia.
|
|
Espainia nahiko haurreratua bada hizkuntza gutxituen ezagupenean, ez da gauza bera gertatzen frantzian non eskualde hizkuntzak jarraian Estatu aferak bilakatzen diren, Deixonne legea egon arren (1951). Jarrera hori urrundik dator, hizkuntza gutxituak, izan dadila euskara, bretoiera, korsikarra ala okzitandarra, frantsesaren etsaiak
|
bezala
ikusiak izan baitira, bere garapenerako oztopoak balira gisa. Errepublikak Monarkiapean nagusi ziren joerak indartu ditu.
|
|
Horretzaz aparte, graduko hainbat online irakasgai garatu eta sareratu ditu honezkero. Besteak beste, euskara bigarren hizkuntza
|
bezala
ikastekoak, Euskal Kultura, Euskal Herriko Ekonomia, Euskal Herriko soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 93
|
|
Aukera nagusi
|
bezala
teknologia berriek eskaintzen dituztenak aipatu gura nituzke lehenbizi: oso urrun dauden eta inguruan ezin har dezaketen irakasgaia eta tutoretza eskaintzen zaie ikasleei, internet, plataforma eta posta elektronikoari esker.
|
|
Horretzaz aparte, graduko hainbat online irakasgai garatu eta sareratu ditu honezkero. Besteak beste, euskara bigarren hizkuntza
|
bezala
ikastekoak, Euskal Kultura, Euskal Herriko Ekonomia, Euskal Herriko Historia Modernoa, eta Euskal Soziolinguistika (Basq 456: Basque Language, Society, and Culture).
|
2007
|
|
Euskara Euskal Herriko berezko hizkuntza izateaz gain, EAEko hizkuntza ofiziala1 da. Administrazio publikoei dagokie, beraz, eskubide hau, beste eskubide guztiak
|
bezala
, bermatzea, gizartean euskararen ezagutza eta erabilera areagotuz.
|
|
euskararen erabilera. Ildo horretan, euskaltegiak euskalgintzaren eragile dira, euskalduntze eta alfabetatze hutsean
|
bezala
hari dagokion sustapen lanean. Horrez gain, euskaltegiek badute beste berezitasun bat, alegia, azpiegitura egokiak eta behar den beste gizabaliabide, erabilera sustatzeko lanean jarduteko.
|
|
Hortaz, orain arte azaldutako testuinguru horretan ulertu behar da gure lana: euskararen normalizazio prozesuan gizarteari eskaintzen diogun zerbitzu
|
bezala
.
|
|
Arestian esan
|
bezala
, erabilera areagotzea ez da bakarrik euskaltegion zeregina. Gizarte osoaren inplikazioa beharrezkoa da; irakaskuntzako eragileak, lan munduko eragileak, zein gizarte eragileak administrazioekin elkarlanean landu behar dugu hainbeste kezkatzen gaituen erabileraren arloa.
|
|
Euskara abantaila
|
bezala
hartu behar da. Tokian tokiko administrazioetan zeharkako gaia izan behar du.
|
|
Euskara abantaila
|
bezala
hartu behar da. Tokian tokiko administrazioetan zeharkako gaia izan behar du.
|
|
Jakina den bezala, ditugun gobernatzaileek ez dute helduen euskalduntze lana behar
|
bezala
ez aitortu eta ez diruz lagundu euskaltegi eta gau eskolentzako dirulaguntzak hasi ziren garai haietatik. Horrek askotan prekarietate egoeretara eraman du AEK ko irakasleria eta, oraindik orain, askotan AEK ko irakasleak bere lana ahalik eta kalitate handienarekin egiteaz gain, bere burua behartua ikusten du dirua nondik atera pentsatzen eta lantzen, Nafarroako Gobernuan oraindainokoan egon direnek euskararen eta helduen euskalduntze alfabetatzearen kontra egin dituzten sarraskiak azalerazten eta salatzen, eta bestelako egoera batean burutu ez lituzketen hainbat lan burutzen.
|
|
HEA mugimenduak 1970eko hamarkadan ditu bere sustraiak. Garai hartan, Hegoaldean
|
bezala
, euskal kultura eta euskararen aldeko interes bizia zabalduz joan zen jendarte osoan. Euskara ikasteko gogoa hedatu zen eta han hemenka euskarazko kurtsoak antolatzen hasi ziren, izan dadin lagunen arteko talde informaletan, herriko kultur taldeetan ala hizkuntza irakasteko herriko elkarteetan.
|
|
Lehen erran
|
bezala
, euskara ikasten duten heldu gehienek AEKrekin ikasten dute. Halere, beste egitura batzuek kurtsoak eskaintzen dituzte, hala nola, Angeluko Ikasleak Angelun edo Maite dugulako Miarritzen.
|
|
Nahi nuke nire lana euskaraz burutu eskolan euskara ikasten duten nire haurrak lagundu nahi ditut euskara lehen hizkuntza
|
bezala
transmititu nahi diet nire haurrei esaldi sinple batzuk ulertu nahi ditut euskarari esker lan bat atzeman nahi dut
|
|
2/ Irakasleei behar
|
bezala
lan egiteko gaitasunak eta tresnak eman: 3/ Euskararen menperatze osoa helburu duen irakaskuntza sistema bati buruz joan:
|
|
Gehienbat, unibertsitari, langile, oraindik bere lehenengo lan tokira iritsi gabeko gazte, etxekoandre, izango diren garaadinekoengana euskeraren irakaskuntza heleraztea du helburu eta, hori guzti hori, bigarren hizkuntzen irakaskuntzarako teknikabideekiko ikerketa, irakaspideekiko azterlanak, entzun ikuste bidezko baliapidea, irakasleak gertatzea eta gaitzea
|
bezala
horri datxekon aurrerapide guztiekin batean, eta hoiei guztiei Helduen Alfabetatze eta Berreuskalduntzerako Erakundea HABESortarazi eta Euskaltegiak Araupetzeaz baliatuz bideak ematen zaizkiela.
|
|
Liburu horiek ikuspegi erabat gramatikala zuten. Latinari begiratzeko eta aztertzeko erabiltzen ziren moldeek bizi bizirik jarraitzen zuten, aurreko mendeetan
|
bezala
, Larramendiren" El imposible vencido" edota Lardizabalen" Gramática vascongada" liburuak lekuko.
|
|
Zalantzarik gabe edozein mikro plangintzatan
|
bezala
gizarte osoan ere, ezer baino lehen euskalduntze prozesuari buruzko eztabaida zabaldu egin behar da. Plangintzen sozializazioa eragin litzateke eta horien aldeko kontzientzia piztu.
|
|
Jakin badakigu ikasleek duten motibazio instrumental hori, ondo bideratuz gero, ona ere izan daitekeela. Hortaz behar
|
bezala
baliatuz gero ikasleari bestelako motibazioa, irrikak, jakin mina, eta beharrizanak sortu ahal zaizkio.
|
|
Atal edo lerro hauek, gainera, beste atalak euskalduntzeko eredu eta esperientzien bilgune izango dira. Aurreko batean esan
|
bezala
, Galdakaoko ospitalean lanean dauden eta Euskal Herri osoko euskaltegietan euskara ikasten dabiltzan guztiek euskaltegia bertan izango balute, bertan gertatzen diren komunikazio egoeretan trebatuko bagenitu, unean uneko laguntza praktikoa emango bagenie, egundoko bultzada izango litzateke euskararen normalizazioa bultzatze aldera. Erabileran eragin zuzena izango genuke eta erabiltzaile guztiak euskaraz aritzera animatuta sentituko lirateke.
|
|
Aurreko atalean esan
|
bezala
, euskararen normalizazio prozesuari bultzada berria eman ahal zaio plangintza ezberdinetan euskalduntze alfabetatzea txertatuz. Gainera, tresna berriak agertu dira:
|
|
Egun dugun ebaluazio sistemak zuzenki eragiten du arlo honetan. Baita, lehen aipatu
|
bezala
," euskaldun berriekiko" jarrera ere.
|
|
Hau da, postaria, gutunak banatzeaz gain, ama, kirolzalea, irakurzalea, eta beste hainbat gauza ere izango da. Gure helburua, lehen esan
|
bezala
, euskaldun osoak sortzea da.
|
|
Programazioetan une hauek txertatzea, praktika jardueretan
|
bezala
, gehienetan hizkuntza lantzeko beharrezko estrategia modura ulertu izan da, jariotasunari begira batez ere, baina euskaltegia horrela euskara erabiltzeko gune ere bihurtu da kasu askotan, euskara erabili zein euskal mundua ezagutzekoa. Jarreretan zein harreman sareetan nolabaiteko eragina eduki dela ezin da ukatu horrenbestez.
|
|
Praktikaz jardun dugu lehenago, baina klasetik aparteko jarduera
|
bezala
. Hala ere, ikuspegi komunikatiboa zabaltzen hasi zenetik klasean bertan xede hizkuntza erabili beharraren ideia sano zabaldu zen:
|
|
Gaur egun ere AOI bezalako ikuspegi metodologikoek hizkuntzaren erabileran jartzen dute ardatza. Erabilera, dena dela, ez da ulertzen erabileraren sustapena
|
bezala
, klasean xede hizkuntza" benetan" edo esanguran zentratutako atazetatik abiatuta ikas prozesua antolatzeko era bezala baino.
|
|
Gaur egun ere AOI bezalako ikuspegi metodologikoek hizkuntzaren erabileran jartzen dute ardatza. Erabilera, dena dela, ez da ulertzen erabileraren sustapena bezala, klasean xede hizkuntza" benetan" edo esanguran zentratutako atazetatik abiatuta ikas prozesua antolatzeko era
|
bezala
baino.
|
|
Programazioetan une hauek txertatzea, praktika jardueretan
|
bezala
, gehienetan hizkuntza lantzeko beharrezko estrategia modura ulertu izan da, jariotasunari begira batez ere, baina euskaltegia horrela euskara erabiltzeko gune ere bihurtu da kasu askotan, euskara erabili zein euskalmundua ezagutzekoa. Jarreretan zein harreman sareetan nolabaiteko eragina eduki dela ezin da ukatu horrenbestez.
|
|
Hau guztia kulturaren kontzepzio zehatz batetik zetorren, kultura mundua eta komunitatea eraikitzeko eta eraldatzeko ekinbide
|
bezala
ulertzen zen, kulturgintza aktibitate sozial eraikitzailea da beraz. Ikuspuntu pedagogikoa eta normalizatzailea ardatz batean lotzen ziren horrela:
|
|
Hutsuneak aitortu ditugu, hutsunerik izan zen eta, gaur predikatzen dugun modura errore haietatik asko ikasi dezakegu. Esan
|
bezala
, ebaluazio sistematikorik izan ez bazen ere, zertzelada batzuk zirriborratzen saiatuko gara:
|
|
" Gure hizkuntza delako eta gorde egin behar dugulako" edo horrelako zerbait erantzungo zuten orduan ikasteko motibazioaren inguruko inkesta batean Campionek edo Aranak adibidez. Hizkuntza ikasi eta bizia eman beharraz hasi ziren kezkatzen alegia, hizkuntza ordura arte bezain ondo sumatu ez, edo ordura arte ez
|
bezala
arduratzen hasi, eta asko konbentzitu gainera. Euskara ikasteko eskolen sare antzeko zerbait antolatzen hasi zen.
|
|
Baina, ordura arte
|
bezala
, euskara ikasten zuenak zaila zeukan ikasitakoa erabiltzea. Borondate eta motibazio handiarekin ere, marko juridiko politikoak ez zuen laguntza handirik ematen batetik, baina bestetik, hizkuntza erabiltzeko esparruak gutxi eta urrunak izaten ziren askotan.
|
|
... Baina oraindik euskal gizartean ez da beharrezko euskara jakitea eta lehen aipatu diren behar horiek maila sinbolikoan geratzeko arriskua dute. Honek guztiak, esan
|
bezala
, eragina du ikasteko motibazioan eta, ondorioz, emaitzetan.
|
|
Beste modu batera esanda, inkesta bidez, norberak bere buruari aitortzen dion erabilera maila jasotzen da; hau da, erabilera aitortua edo subjektiboa deitu ohi dena. Kale Neurketan, berriz, inkestetan ez
|
bezala
, mintzatzen ari denari ez zaio ezer galdetzen, entzun eta hizkuntza jasotzen da modu objektiboan."
|
|
Espero genuen
|
bezala
, emakumeen aldeko aldeak nabarmenak dira haurren, eta batez ere gazteen artean. Heldu eta zaharren artean, berriz, aldeak oso txikiak dira, baina arestian aipatu bezala, salbuespen bakarrarekin, beti emakumezkoen aldekoak.
|
|
Espero genuen bezala, emakumeen aldeko aldeak nabarmenak dira haurren, eta batez ere gazteen artean. Heldu eta zaharren artean, berriz, aldeak oso txikiak dira, baina arestian aipatu
|
bezala
, salbuespen bakarrarekin, beti emakumezkoen aldekoak.
|
|
Sexuaren aldagaiarekin
|
bezala
, haurren presentziari buruz ditugun datu bakarrak hiriburuetakoak dira.
|
|
Izan ere, azken urteotan adineko kategoriara iristen ari den belaunaldia aurrekoak baino erdaldunagoa da Arabako eskualde batzuetan (Hego Euskal Herrian
|
bezala
, oro har), ordura artekoa baino. Hau da, herri eta eskualde askotan euskararen altxorra galtzen joan da belaunaldiz belaunaldi, orain adineko kategoriara iristen ari den belaunaldiarengan joera horrek hondoa jo duen arte; hau da, Arabako lur gehienetan eta Gasteizen, euskaldunak ia desagertuta egon arte.
|
|
Horren azalpena bestelakoa eta bikoitza litzateke: a) kanpoko hizkuntza horien hiztunek harreman oso estuak dituzte elkarrekin eta euskaldunak, aldiz, erdaldunen harreman sareetan galduta daudela; b) euskaldunekin ez
|
bezala
, hiztun arrotz horiek duten gazteleraz jarduteko gaitasuna apalagoa litzateke, seguru asko, beren hizkuntzetan dutena baino. Hortaz, Gasteiz edo Arabako euskaldunak kanpoko hiztun horiek baino ugariagoak izanda ere, euskara erabiltzeko beharrezkoak diren hiztunen arteko trinkotasuna eta hizkuntza gaitasun erlatiboa euskaldunei faltako litzaizkieke.
|
|
Goian esan
|
bezala
, datu hurrenkera handia dugu, euskararen kale erabilerak 20 urteotan izan duen bilakaera aztertzeko aukera ematen diguna. Hauexek dira, bada, aspaldiko urteotan egindako neurketa horien bidez Gipuzkoako kale erabilerari buruz lortutako datuetatik ateratako ondorio nagusiak:
|
|
Udalerri horien tipologia zehazte aldera, 1 taulan agertu
|
bezala
: Nafarroak dituen 272 udalerrietatik 100.000 biztanletik gorako tipologian dagoen bakarra neurtu da (Iruñea).
|
|
Datu orokorren bat bateko balorazioak baikorra behar du izan, nire idurikotz. Lehenik, arestian erran
|
bezala
, 2001etik 2006 bitartean Nafarroako populazioa kanpotik etorritako jendeaz% 8,3 berretuta, horrek ez baitu iduri euskararen erabilera soziala beheiti ekarrarazi duenik. Bigarrenik, urte tarte horretan Nafarroako Gobernuak jorratu duen hizkuntza politika instituzionalak jarraitu baitu euskararen erabilera soziala ez sustatzen, hizkuntzaren erabilera publikoa baztertzen eta helduek euskara ikas dezaten eta haurrak euskarazko ereduetan matrikula ditzaten ez bultzatzen.
|
|
Datu orokorren batbateko balorazioak baikorra behar du izan, nire idurikotz. Lehenik, arestian erran
|
bezala
, 2001etik 2006 bitartean Nafarroako populazioa kanpotik etorritako jendeaz% 8,3 berretuta, horrek ez baitu iduri euskararen erabilera soziala beheiti ekarrarazi duenik. Bigarrenik, urte tarte horretan Nafarroako Gobernuak jorratu duen hizkuntza politika instituzionalak jarraitu baitu euskararen erabilera soziala ez sustatzen, hizkuntzaren erabilera publikoa baztertzen eta helduek euskara ikas dezaten eta haurrak euskarazko ereduetan matrikula ditzaten ez bultzatzen.
|
|
Arestian ikusi
|
bezala
, Nafarroan kale neurketa, biztanleen arabera nola euskararen ezagutzaren arabera, tipologia arrunt ezberdineko 13 udalerritan egin da. Ditugun datu horien interpretazio taxuzkoa egitearren, udalerriak multzokatuko ditut, ahal dela Nafarroan diren elkarbizitza gune sozio geografiko naturalen arabera.
|
|
Alderaketarako Gasteiz hartuta, soziolinguistikoki Iruñetik gertuena baita, ikus daiteke Iruñea baino garapen hobea izan duela. Gainera, azken kale neurketan Gasteizen, Iruñean ez
|
bezala
, adinekoek ez bertze adin taldeek garapen positiboa izan dute eta bereziki nabarmena izan da haur eta gazteen erabilerek izan duten goratzea: haurrek+ 2,3 ([2001] 3,5_ [2006] 5,8) eta gazteek+ 2,9 ([2001] 3,4_ [2006] 6,3).
|
|
Herriz herriko agerpen horrek begi bistara atentzioa ematen duten datu batzuk ditu, Zizur Nagusian eta Berriozarren gazteek izan duten erabilera hutsala, kasu. Zizur Nagusiaren kasuan% 3,9ko erabilera batetik jaitsi da( [2001] 3,9_ [2006] 0) eta pentsatzekoa da, arestian aipatu
|
bezala
, euskaldunak% 10 inguru diren udalerrietan neurketaldian zorizko edozein faktorek aldarazten ahal duela emaitza, areago ere lagina handia ez denean, aipatu bi kasuetan gertatu den bezala (Berriozarren 64 gazte baino ez ziren neurtu eta Zizur Nagusian 84).
|
|
Atentzioa ematen du gazteen erabilerak aurreko neurketatik izan duen beherakadak: ( [2001] 5,1_ [2006] 2,9), kontuan hartuta 2 taulan agertu
|
bezala
, belaunaldi berrien artean euskararen ezagutza nola emendatu den: Tafallak ez bertze denek 15 urte beheitikoen artean euskararen ezagutza 21,7tik 33,1 bitartekoa zuten 2001ean.
|
|
Tafalla Iruñerriko biztanle tipologiaren barnean dago baina ezagutza anitzez ere apalagoa du. Gainera, Iruñerrikoak ez
|
bezala
, udalerri hau legez eremu ez euskalduna delakoan dago.
|
|
0,7 [1986]_ 0,8 [1991]_ 1,1 [1996]_ 1,2 [2001]. 2 taulan agertu
|
bezala
, 2001eko erroldako datuen arabera, 15 urtetik beheitikoen% 2,5ek euskaraz ongi zekien. Beraz, datu deigarriak dira8 haurren erabilerak izan duen+ 4,5 puntuko gorakada ([2001] 0,9_ [2006] 5,4) eta gazteenak izan duena:
|
|
Iruñean helduen eta adinekoen adin taldeetan bertze hizkuntzen erabilera euskararena baina altuagoa da (helduen artean euskaraz% 2,6 eta bertze hizkuntzetan% 3 neurtu da eta adinekoen artean euskaraz% 1,9 eta bertze erdaretan% 2,1). Hori ez da Hegoaldeko bertze ezein hiriburutan gertatu, nahiz eta Gasteizen emaitzak ia berberak izan (helduen artean euskaraz% 3,7 eta bertze hizkuntzetan% 3,6 neurtu da eta adinekoen artean euskaraz bertze erdaretan
|
bezala
: % 0,6).
|
|
Laburbilduz, haurren taldearekin
|
bezala
, hamahiru urteren buruan gazteen taldearen kale erabilera aldatzen ez dela edo gutxi bederen erran dezakegu,% 0,4 irabaziz baina, halere, lau adin taldetatik ahulena egonez. Lehen begiradan hizkuntzaren eskolairakaskuntzaren eragina kale erabileraren beherakadaren oztopatzea litzateke eta ez erabileraren emendatzea, jakinez familiaren bidezko euskararen transmisioa oso ahula dela aztertzen dugun eremuan.
|
|
Hastapenean erran
|
bezala
, mugatua izanik ere, Soziolinguistika Klusterrak kudeatzen duen kale neurketa hori biziki baliagarria da, eta proiektu horren aurrekontua murriztu ez balitz euskararen erabileraren neurketak beste alor batzutan hedatzeko lirate: zerbitzu publikoetan, bankuetan, saltegietan, kirol zelaietan, etab. Egiazko erabilera zein den jakiteko edo, bederen, ebaluatzeko ez da beste biderik, oraiko inkesta soziolinguistikoek eta neurketek itxura orokorra ematen badute ere.❚
|
|
Laburbilduz, haurren taldearekin
|
bezala
, hamahiru urteren buruan gazteen taldearen kale erabilera aldatzen ez dela edo gutxi bederen erran dezakegu,% 0,4 irabaziz baina, halere, lau adin taldetatik ahulena egonez. Lehen begiradan hizkuntzaren eskola irakaskuntzaren eragina kale erabileraren beherakadaren oztopatzea litzateke eta ez erabileraren emendatzea, jakinez familiaren bidezko euskararen transmisioa oso ahula dela aztertzen dugun eremuan.
|
|
Aipatu
|
bezala
, neurtaldi berri bati begira egin behar den metodologiaren eguneratzea eta egokitzea ez da erraza, Erabileraren Kale Neurketa oso sentibera baita gizartean gertatzen diren aldaketen aurrean. Esaterako, eskuko telefonoaren erabilera zabaldu zen urteetan neurtzaileek jasotako" bakarrizketak" neurketan integratzeko irizpideak landu behar izan ziren.
|
|
Hizkera formala oso neurri zorrotzekin irakatsi eta ebaluatu behar den
|
bezala
, hizkera ez formalaren sormenerako askoz ere esparru zabalago eta askeagoak behar dira. Aisialdia erabilera sustatzeko tresna eraginkorra da, kuadrillategi moduko egitasmoen datuek hori diote.
|
|
Gure ustez, zentzu horretan oso garrantzitsua da orain arte guraso elkarte, euskara elkarte eta bestelako erakundeek egindako lana, baina aisialdiko guneen, hizkera askatasunez erabiltzeko guneei euskararen erabileraren sustapenerako duten garrantzia aitortu eta behar den
|
bezala
planifikatzeko garaia heldu da.
|
|
Maiztasunaren ordenan agertzen dira euskara, kantua, dantzak, pilota eta ohiturak. Jarraian aipatzen dira musika, gastronomia eta jaiak, maila berdinean. urrunago monumentuak eta euskal kirolak. eta zerrenda buruan aurkitzen ditugu hizkuntza erabiltzen duten ekintzak hala nola mitologia, antzerkia, ahozko eta idatzizko literatura. herritarrek kultura bizimolde
|
bezala
ulertzen dute eta definizio subjektibo hau aldatzen da adinaren, hizkuntza gaitasunaren edo herritasunaren arabera. euskal kulturak baditu bi ezaugarri nagusi: alde batetik diglosikoa da eta bestalde herri nortasunari lotzen da molde berezi batez. diglosia kulturala diglosia linguistikoaren ondorioa da.
|
|
Erramun Baxok – Kultura transmisioa euskararen ikuspegitik Iparraldean kezka hor dago, adibidez haur aldizkariak jostagailu dira, baina seriostasunez, balio erantsi bat
|
bezala
. Neutraltasun zerbait badago kultura sortzailearen eta kontsumitzailearen artean:
|
|
(Berria, eta 04). kartsutasun gutiagorekin bada ere, familia askotan bada fama berezi bat belaunaldietan jarraitzen dena, kantua, dantza, musika, bertsoak ala kontakizunak. kulturaren transmisiorako baldintza sine qua non euskararen jarraipena da. Ikusi dugu euskara ahulduz zihoala ama hizkuntza
|
bezala
urtetan zehar. Baina zorionez alor honetan ere garapen bat ageri da. orain arte bi gurasoak euskaldun zirelarik haurrak %80 ziren euskaldun, baina guraso bat euskaldun eta bestea erdaldun, haurrak %20 ziren euskaldun.
|
|
Ematen du, gaur egun, gure aroaren azken hemeretzi gizaldietan ez
|
bezala
, badirela balio batzuk orokortu direnak, eta horiek planeta honetako toki guztietan, salbuespenak salbuespen, zaindu behar direla. Beste balio batzuk, ostera, ez dira orokortu, eta, horren arioz, ez dago iritzi eraturik horien inguruan (egia esan, iritziak gaur egun hedabideek eratzen dituzte).
|
|
Bestela, geureak egin du! Ezin dugu ibili gure seme alabek eta gure ilobek euren etorkizuna erabiltzeko jakinduriarik izango ez balute
|
bezala
jardun. Mundua hasi zen gu munduratu baino askozaz lehenago.
|
|
3. Faktore teknologiko komunikatiboak. Esan
|
bezala
, beti egon dira kulturak harremanetan, baina ez dira sekula egon gaur bezain eskuragarri. Pertsona gehienek bi edo hiru hizkuntza ikasi eta gutxieneko maila batean erabiltzeko gai garen egunotan iturri asko dago edateko.
|
|
Duela 200 urte ez
|
bezala
, kultur erreferenteak aukeran ditugu euskaldunok. Eskolan eta eguneroko bizitzan euskarazko, gaztelaniazko, frantseseko eta munduko beste kultura askotako erreferenteak ditugu.
|
|
Euskara elkarteek bizipen hori transmititu nahi dute kultur eskaintzaren bitartez, euskarazko kultur adierazpenen sorkuntza eta hedapenean eraginez nagusiki. Euskarazko emanaldiak programatzen dituzte, ez euskaraz direlako bakarrik, euskaraz izateak euskal komunitatearen erreferente egiten dituelako, komunitate
|
bezala
bizi ditugun kezka, arazo eta ikusmoldeak erakusten dituelako eta, nola bizi garen erakutsi nahi dutelako. Euskaraz egiten dugunoi, euskaraz bizi garenoi, euskaraz bizi nahi dugunoi, euskal komunitatearen ateko giltzak eskaintzen dizkigute euskara elkarteek.
|
|
Datozen urteetan abian jarri eta landu nahi dugun bidea da. Erronka polita geure buruarentzako, ez elkarte edo federazio moduan bakarrik, euskaraz bizi eta sentitu nahi duen euskaldun eta euskal komunitateko kide
|
bezala
baizik.❚
|
|
Beraz, hiru dimentsioen arteko harremana ez da makrotik beheranzko joera mekaniko eta determinista
|
bezala
ulertu behar, baizik eta ikuspegi konstruktibista batetik. Alegia, hiru dimentsio horiek elkarri eragiten diote eta, continuum bat osatuz zein hizkuntzaren askotariko izaera aintzat hartuz, hizkuntzaren ikuspegi holistikoa eskaintzen dute.
|
|
Hiru dimentsioen arteko harremana ez da makrotik beheranzko joera mekaniko eta determinista
|
bezala
ulertu behar, baizik eta ikuspegi konstruktibista batetik.
|
|
Hiru dimentsioen arteko harremana ez da makrotik beheranzko joera mekaniko eta determinista
|
bezala
ulertu behar, baizik eta ikuspegi konstruktibista batetik.
|
|
Hiru dimentsioen arteko harremana ez da makrotik beheranzko joera mekaniko eta determinista
|
bezala
ulertu behar, baizik eta ikuspegi konstruktibista batetik. Baliteke Norbanako Dimentsioan agertzen diren bi aldagaietako batek, gutxienez, eragin zuzena izatea hizkuntza hori erabilia izan dadin ala ez.
|
|
kale erabilerak, Bizkaian, gainontzeko lurraldeen joera orokortua hautsiz, ez du gora egiten adinekoen adin taldetik helduen multzora, ezta helduengandik gazteen adin taldera ere (ondorioetako III.9 puntua). Bizkaiko joera ezberdin hori izan liteke gorabehera metodologiko baten ondorioa, informazio guztiak lagin baten bitartez eskuratuak izanik, emaitzak estatistikoki tarte baten baitan irakurri behar direlako, eta ez balio zehatz
|
bezala
. Baina, baliteke ere informazio horrek joera berezi baten ageriko sintoma izatea eta, horrela balitz, lurralde horretako ezaugarri propioak erakustea.
|
|
Hortaz, ukipen egoera bateko harremanetan erabiliko den hizkuntzaren hautua ez da berez gertatzen, baizik eta zirkunstantzia baldintzatzaile batzuen mendean. Gorago esan
|
bezala
, baldintzak horiek, norEgoeraren gaineko gogoetak eta norabide proposamenak – Iñaki Mart� nez de Luna beraren nahiarekin bat etorri ala aurkakoak izan, eragiten dute herritarrek funtzio sozialak betetzeko osatzen dituzten harreman sareetan: etxean edo familian, lanean, lagunartean, aisialdiko kideekin, kirol jardunetan, eta abarretan.
|
|
Arestian esan
|
bezala
, norbanako dimentsioak, dimentsio makrosozialak eta dimentsio mikrosozialak continuum bat osatzen dute eta hiruek eragiten diote elkarri. Elkarreragite horren bitartez, dimentsio bakoitzeko interbentzio neurri zein baldintzek erabileran duten efektua biderkatuko da, beste bi dimentsioetara zabaltzen duen zeharkako eraginaren bitartez.
|
|
Emaitzak ikusita eta ahalegin berriak era eraginkorragoan bideratzeko asmotan, zalantza eta galdera batzuei erantzun egokiak bilatu behar zaizkie. Aurreko lerroetan esan
|
bezala
, argitu beharreko puntu batzuk datu bilketarako tekniken ingurukoak dira. Aurrez aurre eta modu irekian lehendabiziko aldia izanik, erkaketa metodologiko teknikoak findu behar dira oraindik.
|
2008
|
|
alde batetik, kontsulta orokorra eskaintzen da edozein proiektu edo produkturen gainean informazioa bilatzeko eta, bestetik, agente teknologikoek zuzeneko sarbidea dute beren proiektuak eguneratzeko edota proiektu berriak sartzeko. Inbentarioan agente teknologiko
|
bezala
sartzeko IZENPE txartela behar da (herritarrarena) eta, gainera, sisteman alta eman behar da. Argibide horiek aplikazioan bertan azaltzen dira.
|
|
Informazioaren eta Komunikazioaren Teknologien Inbentarioa www.euskara.euskadi.net/ikt_inbentarioa helbidean dago, aipatu
|
bezala
, erabiltzaile arruntek kontsultatzeko eta agente teknologikoek beren proiektuen gaineko informazioa txertatzeko:
|
|
Azken finean, helburua da euskarazko IKTen merkatua sustatzea eta areagotzea. Arestian esan
|
bezala
, agente teknologiko gisa Inbentarioa erabiltzeko behar beharrezkoa da identifikazio segurua (herritarraren IZENPE txartela) eta sisteman alta ematea:
|
|
Praktikak esaten du oso antzekoak diren hizkuntzen arteko itzulpenaren emaitzak oso onak direla (%95); oso desberdinak diren hizkuntzen artean, berriz, emaitzak, oraingoz, ez dira onak (%65 gehienez ere). Dena den, arestian esan
|
bezala
, kalitatearen kontzeptua aldatzen ari da eta, orain, beste parametro batzuekin batera neurtu behar da, hau da, kantitatearekin eta prezioarekin. Itzulpen automatikoaren kontsumitzaileek ez dute perfekzioa bilatzen; bereziki, ulertzen ez duten testu baten inguruko gutxi gorabeherako informazioa nahi izaten dute lortu.
|
|
Arlo batzuk jorratu dira eta jorratzen ari dira baina lanean jarraitu da. Aipatu
|
bezala
, giltzarria Internet izango da eta, hori horrela, argi dago edukiak sortu direla euskaraz. Honek izan behar du lehentasuna, web semantikoaren teknologiak eduki bolumen handia eskatzen duelako.
|
|
Arlo batzuk jorratu dira eta jorratzen ari dira baina lanean jarraitu da. Aipatu
|
bezala
, giltzarria Internet izango da eta, hori horrela, argi dago edukiak sortu direla euskaraz. Honek izan behar du lehentasuna, web semantikoaren teknologiak eduki bolumen handia eskatzen duelako.
|