|
2007
|
|
|
Horrela, X X. mendearen hasierako gizarte modernoaren pizkundean Eskualzaleen Biltzarrak antzineko pentsamoldera atzera egin zuen bitartean, Eusko Ikaskuntza guztiz egokitu zen aro
|
berrian
sorturiko premia intelektualetara.
|
|
|
Beraz, hilabetekaria argitaratzen jarraitzeko zailtasun
|
berriak
sortu zitzaizkien Apaizgaitegiko gazteei. Hala ere, batzuei aldizkarian gehiago idaztea debekatu bazien ere, beste batzuei sinatzerakan izenez aldatzeko baino ez zien eskatu740 Piarres Xarrittonek, adibidez, ordura arte erabilitako Xabier Gasteiz izengoitia baztertu behar izan zuen, 1942ko maiatzeko zenbakitik aurrera, Ordaina erabiliz741.
|
|
2008
|
|
|
Eroso murgiltzen da sarean, bere etxetik mugitu gabe, bakardadean, eta posta elektronikoaz baliatzen da bere lagunekin eta erakundeekin harremanetan jartzeko; komunikabideen magalean hezi eta hazia da; bere inguruan milaka telebista, irrati eta web orri
|
berri
sortzen dira egunero, eta ohituta dago beraiek eskaintzen dizkioten mezu motekin; ez, ordea, Administrazioko antigoaleko hizkera eta esamoldeekin.
|
|
|
Noski denbora asko galdu dugu garbizaleke ria eta mordoilokeriaren gatazkan. Jakin dezagun guk ere eta Orain Atlasaren altxo rra daukagula euskaraz hitzik asmatzen jadanik daudenean eta erdibidetik ibiltzen hitz
|
berrien
sortzen. Hau da gizaldi berriaren benetako herronka.
|
|
|
63) kontatu berri duenez, ume txiki batek zeruan hegazkina ikusi, eta pipi popo> hitza esan omen zion aitari. Txoria pipi> eta automobila popo> zirela jakiteaz gainera, hitz
|
berria
sortzeko sena ere bazuen, beraz, ume horrek. Eta, harrigarriena, zera:
|
|
|
Lehenengo eta behin, hizkuntza politikaren gunea bera aldatu behar da. Euskaldun
|
berriak
sortzea izan da orain arteko helburu nagusia, hiztun berriei begira antolatu dira orain arteko egitasmo gehienak, eta bigarren mailan, baztertuta, geratu dira jatorrizko euskaldunak.
|
|
|
–Antzoki itzak. Azkue jaunak, arlo auxe gai artuta, txosten bat irakurri digu, esanik, ez dala nolanai izen
|
berririk
sortu bear. Arau batzuek dakarzki, auxe ondo moldatzeko.
|
|
|
Horra hor, bere soil biluzian, dio Zalbidek aitzindari irizpidea (Azkuerena) eta aitorle irizpidea (Mujikarena) aurrez aurre. Aitzindari irizpideak hitz
|
berriak
sortzera darama hizkuntzalari edo euskaltzaina. Hitz erabide arruntez, normalean:
|
|
|
Eta orain ere bai. Egoeraren larriak eta beharraren gorriak hitz
|
berriak
sortzera, ahalik eta modu egokienean baina berehala eta ugari sortzera, bultzatu izan du eta bultzatzen du aitzindari irizpideak. Euskaldunek, oro har, eta euskal idazleek bereziki, hitz berrien kontuak bideratu, landu eta umotu artean alferrikakoak (edo are kaltegarri) gertatu omen daitezkeen neurriak ez hartzera bultzatu eta bultzatzen du, aitzitik, aitorle irizpideak?.
|
|
|
Bestalde, aitzindari izatekotan, zein bidetatik jo ere erabaki behar izaten da: mailegu bidez ala euskararen barrutik hitz
|
berriak
sortuak. Bi kontu dira, beraz, joan den mende osoan zehar eztabaidagai izan ditugunak, eta mende berrian ere hortxe ditugunak:
|
|
|
2) Aitzindari bidea hautatzean, noiz egin maileguen aldeko apustua eta noiz hitz
|
berria
sortzekoa?
|
|
|
mailegua baztertu eta hitz
|
berria
sortzekotan, ongi eratua izan du, eta ulerterraza. Eta, Altuberen ustez, errazagoa izango da hitz berria sortzea mailegua oraindik hizkuntzan errotu gabe badago.
|
|
|
mailegua baztertu eta hitz berria sortzekotan, ongi eratua izan du, eta ulerterraza. Eta, Altuberen ustez, errazagoa izango da hitz
|
berria
sortzea mailegua oraindik hizkuntzan errotu gabe badago. Hau da, hitz berriak sortzea, ideia edo gauza berriak, euskaraz oraindik izenik ez dutenak, izendatzeko.
|
|
|
Eta, Altuberen ustez, errazagoa izango da hitz berria sortzea mailegua oraindik hizkuntzan errotu gabe badago. Hau da, hitz
|
berriak
sortzea, ideia edo gauza berriak, euskaraz oraindik izenik ez dutenak, izendatzeko. Villasante (1956:
|
|
|
Arantzazuko Biltzarreko txostenean ere arduratu zen Mitxelena gai honetaz, mailegua hartu edo hitz
|
berria
sortu, bi bideak genituela aitortuaz.
|
|
|
Garrantzi handikoa litzateke hitz hauen adierak jaso, erabaki eta arautzea. Hori dela eta, hitz
|
berriak
sortzea bezain erabakigarria gertatzen da Hiztegi Batuan hitz horiek adiera edo azpisarrera modura hartzea (agerraldi, > disko, > urin?).
|
|
|
3.2.2 Atal zaharren izenburuak desagertarazi, atal
|
berriak
sortu eta atal horiei izenburua jarri
|
|
|
(semantika) ardatz
|
berria
sortu.
|
|
|
Inausketa eta berrantolaketa
|
berrioi esker
sortzen ari den testuaren interpretazio berriari buruz aritu aurretik, Txakolinaren> ospatzeatik Hiru> gizon> bakarka> testura aldaketa edo gehiketa berri bat markatu behar dudala uste dut: hots, euskal herri kantuena.
|
|
|
Testua arindu, atal
|
berriak
sortu eta berrantolatu, atal berri horiei izen berriak ipini... ez dira aldaketa, inuzenteak?. Azkenengoa (k), batez ere.
|
|
|
Hala ere, Txakolinaren> ospatzean soilik lehendabiziko lau salmoak agertzen ziren. Salmoez atal berri bat sortu eta atal horri izenburu hori jartzeak B. Gandiagaren protagonismoa eskatzen du, derrigorrez, V. VI. eta VII. salmoak idazteko konpromisoa olerkariak berak hartu behar izan zuen, zeren bakarrik lehendabiziko lau salmoekin ez baitzuen antolatzaileak atal
|
berririk
sortuko. Beraz atal berri hori osatzeko eta atal horretarako lau olerki berriak idazteko eginbeharra B. Gandiagari dagokio.
|
|
|
Beste arlo askotan bezala, lexikologiaren arloan ere ikerlan ugari ezagutu ditu euskarak azken urteetan. Azkuek (1923) landu zituenetik, hirurogei bat urtean ez dugu berrikuntza handiegirik aurkituko euskal gramatiketan hitz
|
berriak
sortzeko euskarak hain bereak dituen hitz elkarketa eta eratorbi deaz. Izatekotan ere, Lafittek (1944) atzizkien sailkapenean egindako ekarpe nen bat azpimarratuko genuke.
|
|
|
Ezin uka oraindik ere lan handia dugula, eskerga ere esango nuke, hitz
|
berriak
sortzeko ditugun baliabideak, hitz elkarketa eta eratorbidea, hiz kuntzalaritza teorikoaren, eta zehazkiago, morfologia deribazionalaren?
|
|
|
Haatik, koplak kantuarekin lotuak izanik ere, ez da hortik segitzen ez zirela landuak. Alabaina ikus dezakegu garai berean (eta ondotik ere) XVI. mendeko frantses olerki anitz kantatzeko egiten zirela, ba tzuetan aurreko aireak baliaturik, eta askotan aire
|
berriak
sortuz ere, herri aireak eta aire landuak uztarturik (Graham 1964). 38 Marot en kasua bide da alderdi horretarik adierazgarriena. Hark ere, denbora hartako gainerateko olerkariek bezala, maiz kantuarekin uztartu zituen bere olerkiak (Françon
|
|
|
Aurreko ataletan ikusitako auziek ere gizarte osoan eragiteko asmoa zuten, baina, nolabait esatearren, ez ziren «arriskutsuak» nagusi zen nazio estatu ereduarentzat: linguistika arloko ikerketak egitea, lexikoa biltzea, euskal toponimia
|
berria
sortzea, musika sustatzea, edo euskarazko eleberriak idaztea, jarduera eruditu edo artistiko erregionalista gisa asimila zitezkeen. Aldiz ondoren ikusiko diren gaiek espainiar eta frantses estatuen nazio ereduaren oinarriak ukitzen zituzten.
|
|
|
Arlo publikoan ere egon zen ahaleginik. Bereziki jeltzaleek, 1917an Bizkaiko Diputazioa eskuratu ondoren, euskarazko auzo eskola
|
berriak
sortzea aztertzen ibili ziren, proiektua 1919an martxan jarriz. Ordura arte, batez ere Gipuzkoako Diputazioa ibili zen euskara eskoletan sartzeko eskariak eginez Espainiako Gobernuari, baina besterik saiatu gabe.
|
|
|
Izan ere, diktadura hasi eta berehala euskaltzainburuak euskarazko ekoizpenari ezarritako galarazpenak altxatzeko eskatuz idatzi zien, zentsoreak behar izanez gero Akademiaren zerbitzuak eskainiz, hola euskarazko ekoizpena mantenduko zen itxaropenean. Baina militarrek ez zuten eskaintza hura gauza
|
berriak
sortzen uzteko baliatu baizik lehendik zegoena erreprimitzean dudarik sortzen bazen argitzeko.
|
|
|
Horretan saiatuko zen Azkue bizi osoan. Ez euskaldun zaharrak ikertzen bakarrik, baizik euskarari bizi berria ematen eta euskaldun
|
berriak
sortzen. Euskararen edertasunak mirestetik haratago euskara erabiltzeko nahi zuen.
|
|
2009
|
|
|
1927an Orixek hartu zuen hiztegi berria bideratzeko ardura, eta batzorde berezi bat eratu zuten,, itz
|
berriak
sortu edo lendik diranak aztertzeko eta Iztegi berriaren gertu lanak eragiteko?: Azkue, Altube eta Eguskitza izendatu zituzten batzordekide, baina hurrengo batzarrean Olabide sartu zen batzordean, Altuberen ordez.
|
|
|
Gramatika lanei bultzada handia eman zion Akademiak 1979an, Arrasateko IX. Biltzarrean, gramatika hartu zutenean aztergai nagusitzat, bereziki sintaxia. Hurrengo urtean beste bilera bat egin zuten, 1980ko martxoan, Arrasateko txostengileak bildu eta lanei jarraipena nola eman aztertzeko, eta bilera hartan Gramatika batzorde
|
berria
sortu zen, Piarres Lafitte buru zela, eginbehar zehatzarekin: Euskaltzaindiaren gramatika izango zena taxutu ahal izateko langaiak bilduz joatea.
|
|
|
Bildumetan, aldiz, aldaketak egin behar ditugu, bai itxuraz eta bai mamiz, baina batez ere itxuraren ikuspegitik. Eta bildumak eguneratu egin behar ditugu, bilduma
|
berriak
sortu. Zabalkundeari dagokionez, bi bidetan egin genituzke hobekuntzak:
|
|
2010
|
|
|
Batez ere Errenazimendutik aurrera, gizaki
|
berria
sortzen ari zen Europan: gizaki indibiduala kontsidera litekeena.
|
|
|
Lehenengoek lehenagotik dauden portaerak gobernatzen dituzte: esate baterako, kortesiazko formulak; bigarrenek, portaera modu
|
berriak
sortu edo definitzen dituzte. Futboleko erregelek edo xakekoek, esaterako, ez dute adierazten futbolean edo xakean nola jokatzen den bakarrik, nolabait esateko, joko hori egiteko posibilitatea bera ere sortzen dute (1969/ 72).
|
|
|
Errepikapena sermoiaren ontologiari dagokio. Izan ere, Trentoren ostean finkaturik geldituko da Errebelazioa gordeko duten liburuen zerrenda (guztira 72 liburu), eta, horren ondorioz, ez da ezer
|
berririk
sortzerik, ez esaterik. Trentoren ondorio izango da Nihil> nova> sub> sole:
|
|
|
–Betiko bizimodu, ari bere osoan eutsiz edo, maizago, kale bizitzarekin konbinatuz (senarrak fabrikan jardunez eta andrea merkatura joanez, adibidez) moderno eta jator bizi izaten segitzeko oinarri sozioekonomikoa eratzen asmatu zuen arnasgune askok. Oinarri horri eskerrak, eta immigrazioak zein hirigintzak inpaktu minimoa zutenez ingurumen horretan, euskaldun belaunaldi
|
berriak
sortuz jarraitu zuten arnasgune horiek. Familia zabalak izanik askotan, eta etxerako seme edo alaba bakarra gelditzen zenez, kalera jaisten ziren gainerakoak eta bertako euskaltasunaren indargarri bihurtzen38.
|
|
|
e) Bizkaian eta, batez ere, Gipuzkoan gertatu zen kale giroko buru jasotze etnokultural hori46 Bertsolaritza berriro zabaltzen eta asentatzen ari zen unean kanta
|
berria
sortu eta zabaldu zuen, bestelako asmoz eta bestelako bezeria batentzat, kaleko euskaltzale jendeak. Euskara indarberritzeko saioa ahozko jardunera mugatu gabe gazte jendearen alfabetatze lana hartu zuen xede, bestalde.
|
|
|
Aldi berean, aski bestelako fenomenoa hasi zen gizartean zabaltzen. Une batetik aurrera euskaldun
|
berriak
sortzen eta ugaltzen hasi ziren han hemen68 Hiriburuetan (edo hiri nagusien inguruan) antzeman zen berrikuntza hori argienik, lehen hamarkada haietan, eta alde askotara zabaldu zen gero. Hiriburuetako eta unibertsitateesparruko panorama soziokulturalaren osagai ezagun eta goranzkoa bihurtu zen euskaldun berri landua, une batetik aurrera69 Elebidun aktibo ziren, oro har, euskaldun berri horiek:
|
|
|
Lantegien (lantegi multzoen) kokagune
|
berriak
sortu dira han eta hemen, berrikuntza ekonotekniko horren haritik: industrialdeak.
|
|
|
Gauza bat da irakasle
|
berriak
sortzea, eta beste bat lehendik irakaslanean ari direnak artez kudeatzea. Buruhauste handiak ekarri ditu, ongi ezaguna denez, bigarren puntu honek.
|
|
|
Bizkaian zehar ikastola
|
berriak
sortzen laguntzeaz gain, Urretxun (Gipuzkoa) biltzen zen Ikastola Batzordera ere joaten zen boskote hura, Batzordea bera bertan behera gelditu zen arte. Ondorioz, Bizkaiko ikastoletako ordezkariak Eubako Pasiotarrek fraide etxean utzitako gelatxo batean biltzen hasi ziren.
|
|
|
–Batetik, Nafarroan zeuden ikastolak batzea. Eta bestetik, ikastola
|
berriak
sortzea, batik bat Iruñetik behera?. Larrazaren arabera, 1977ko ekainaren 8an eratu zen ofizialki Nafarroako Ikastolen Elkartea, San Anton kaleko lokalean egindako batzarrean.
|
|
|
Garagorriren hitzetan: , nik esango nuke ez zela izan soilik ikasmaterial
|
berria
sortzea, baizik eta ikerketa, garapena eta berrikuntzarako lerro edo sistema bat ere sortu genuela Haurtxoa rekin. Gaur egun hain modan dagoen I+G+ (B) termino edo lan joera hori?.
|
|
|
Leintz haranean, Zumaia inguruan eta HernaniOiartzun inguruan. Estreinakoz Karmelo Baldan jokaturiko Eskolarteko Txapelketak, ordea, arrakasta handia izan zuen, eta bertsolaritza irakaskuntzan integratzearen ildoa herrialde guztietara zabaldu zen, eta txapelketa
|
berriak
sortu ziren.
|
|
|
Baina, eragin sozialaz gain, luzapenak esan nahi zuen ikastetxe bakoitzak beste bi urte gehiago jasoko zituela diru laguntzak. Eta 1989an, LOGSE ateratzear zela, lege
|
berriak
sortuko zuen testuingurua aurreikusi eta aukera hura baliatu eta eskaintza batxilergoraino luzatzea erabaki zuten ikastolek. Ordura arte, oso ikastola gutxi ziren batxilergoko ikasketak eskaintzen zituztenak.
|
|
|
Leioan eta Elorrion, adibidez, betiko eraikina edo egoitza ikastolaren aldekoen esku gelditu zen, Beasainen eta Azpeitian ez bezala. Azken bi herri hauen kasuan, ikastola
|
berriak
sortu behar izan ziren, zerotik hasita, eta auziak benetako gatazka soziala eragin zuen.
|
|
|
Testuinguru horretan, eta ikastolen federazioek bultzatuta eta lagunduta, publifikatu arren federazioetako bazkide ziren ikastolek erankunde
|
berria
sortzeari ekin zioten, berezko beharrei erantzuteko eta eraiki nahi zen Euskal Eskola Publiko Berri hura sare publikotik barrutik urratzen saiatzeko.
|
|
|
Eta sare publikora pasatutakoek erakunde
|
berria
sortu behar zela ikusi zuten bezala, ez publifikatzea erabaki zuten ikastolen artean ere erakundearen moldaketa egin behar zela ikusi zuten. Kanpotik eragindakoa eta inposaturikoa izan arren, 1993ko prozesuak min handia eragin zuelako ikastola kolektiboan.
|
|
|
Eta ikastolen erakunde
|
berria
sortzea izan zen lehendabiziko saioa.
|
|
|
Jose Luis Sukia izan zen erakunde
|
berria
sortzeko prozesuaren ardura izan zuenetako bat. –Gipuzkoako federazioak elkartu eta hura martxan jartzea eskatu zigun?, berretsi du garai haietan Ordiziako ikastolako kudeatzailea zenak.
|
|
|
1994an Arantzazun egindako batzar batean, erakunde
|
berria
sortzea erabaki zen: Euskal Herriko Partaidetza Sozialeko Ikastolen Elkartea.
|
|
|
Zeri eman lehentasuna? Akaso iraganarekin hausteko asmoa antzeman zitekeen erakunde
|
berria
sortzeko saio hartan. Baina, hori baino, aipaturiko saioa gidatu zutenek lurraldearen ikuspegia gainditu eta ikastola bakoitzaren protagonismoa indartu nahi zuten.
|
|
|
–Hor zegoen koska. Agian denok oso ahul geunden oraindik, eta nahi genuen zerbait
|
berria
sortzea, kultura berria etortzea, eta onartu genuen, ea zer gertatzen zen. Eta fruitu onak eman ditu, e!
|
|
|
Baina, hastapenetan, Konfederazioaren ereduaz eta izan beharreko eskumenaz ere egon zen desadostasunik. Bost federazioek Konfederazio
|
berria
sortzeko pauso bateratu garrantzitsua eman zuten. Eta GIEk berriro oso sendo jokatu zuen, beste federazioei proposatu baitzien pedagogia arloko zerbitzu, baliabide eta eginkizun guztiak Konfederazioaren esku uztea.
|
|
|
Baina horren egiteko erarekin, horren aginte organikoaren gauzatzearekin oso kritiko ginen. Konfederazio edo erakunde
|
berria
sortzeko erabakia hartuta zegoen, bai; eta erabaki kolektiboa izan zen, noski. Ez, ordea, zeintzuk izango ziren haren funtzioak.
|
|
|
ikastola guztien artean banatu edo gorde, erronka handiagoei erantzun ahal izateko. Azkenean, bigarren aukera onetsi zen, eta ikastola
|
berriak
sortzeko kutxa modukoa osatu zen Jaurlaritzak emandako diruarekin.
|
|
|
Ildo beretik, bi figura
|
berri
sortu dira ikastoletan: IKT Dinamizatzailea eta IKT Mantenurako Teknikaria.
|
|
|
Talde horiek ondoko txostenak prestatu zituzten: Elkarte berriaren eginkizuna, Kudeaketa moldea, Hezkuntza zerbitzuak eta lehentasunezko hezkuntza zerbitzuak, Elkarte berriaren enpresadiseinua, Elkarte berriaren II. Plan Integralaren zehaztapena, Elkarte berriaren estatutuak eta Elkarte
|
berriaren
sortze ekintza.
|
|
2012
|
|
|
Autorearen funtzio sortzailea gutxietsita, galdera
|
berriak
sortzen dira: nondik dator testu jakin baten diskurtsoa, autoreak berak horren gaineko ahalmen hain mugatua badu?
|
|
|
Izan ere, antzinako artelan bateko hitzen asoziazioak desberdinak dira artelan hori beste garai nahiz kultura batean jasotzen duenarentzat. Itzulpenak, beraz, ez du jatorrizkoaren zentzua transmititu behar; aitzitik, testu itzuliak lotura edo harreman
|
berriak
sortu behar ditu orainaldiarekin. Itzultzailearen lana antzinako aro batean, hilda?
|
|
|
Arestiren interpretazioan, ordea, testu batzuk, transkribatzeko? luma zorroztea beharrezkoa dela esatean, transkribatzailea nahitaez zerbait
|
berria
sortzen ari dela iradokitzen da, itzultzailea testu, original, bat itzultzean eta transkribatzailea testu, faltsu?
|
|
|
horri esker? itzulpenak zerbait
|
berria
sortzen baitu:
|
|
|
(Sarrionandia 2006a: 35), literaturak eta itzulpenak eskaintzen dituzten traiziorako aukera horietaz baliatzen da Sarrionandia, hainbat sorkuntza estrategiaren bidez tratu txarra jasan duten hitzak berreskuratzeko edota hizkuntzarekin jolastuz esanahi
|
berriak
sortzeko. Jadanik aipatu dugun Hitzen ondoeza hiztegi moduko liburua ere helburu horrekin egina da, ondoezak jota edo gaixorik dauden hitzak birpentsatuz, hitzen, mintzairen eta lengoaiaren higadura eta akidura?
|
|
|
Jadanik aipatu dugun Hitzen ondoeza hiztegi moduko liburua ere helburu horrekin egina da, ondoezak jota edo gaixorik dauden hitzak birpentsatuz, hitzen, mintzairen eta lengoaiaren higadura eta akidura? gainditzeko, eta esanahi
|
berriak
sortuz eta lengoaia hobetuz, gizarte erlazioen hobekuntza, lortzeko (Sarrionandia 1997:
|
|
|
Esanahi
|
berriak
sortzeko modu ezin hobea eskaintzen du, hain zuzen ere, itzulpenak. Izan ere, teoria hermeneutikoek erakutsi duten bezala, itzulpenek harreman dialogiko batean ezartzen dituzte sorburu testua eta itzultzailearen hizkuntza eta kultura, eta, elkarreraginezko harreman horretatik, bestela sortuko ez ziratekeen esanahi eta jakintza berriak sortzen dira.
|
|
|
Esanahi berriak sortzeko modu ezin hobea eskaintzen du, hain zuzen ere, itzulpenak. Izan ere, teoria hermeneutikoek erakutsi duten bezala, itzulpenek harreman dialogiko batean ezartzen dituzte sorburu testua eta itzultzailearen hizkuntza eta kultura, eta, elkarreraginezko harreman horretatik, bestela sortuko ez ziratekeen esanahi eta jakintza
|
berriak
sortzen dira. Aipatu ditugu jadanik, Gabriel Arestiren itzulpengintzaz jardun dugunean, Sarrionandiak Walter Benjamin ahotan hartuta egindako gogoetak.
|
|
|
Berriro ageri zaigu hemen Sarrionandiak Walter Benjamin aipatzean iradoki digun ideia, alegia, sorburu testuaren irakurketaren eta xede testuraren idazketaren arteko elkartze horretatik posibilitate
|
berriak
sortzen direla. Itzulpena, beraz, Babelgo gaitzaren, aringarria?
|
|
|
Horretan datza, gainera, edozein idazleren arrakasta: bereganatu duen literatura tradizio hori ahalik eta modurik originalenean birsortzean, testu guztiz
|
berria
sortuko ez badu ere, proposatzen dituen lotura eta harremanak behintzat berriak izan daitezen. Horrexegatik du garrantzia, aurreko poetengandik jasotzen denak bezainbat edo are gehiago, aurrekoek idatzitakoarekiko aldatzen denak, Julia Kristeva k gogorarazten duenez:
|
|
|
Jada ez dago hain garbi zer den zeren itzulpen, ezta itzulpenak (bir) sorkuntza eragin duen ala sorkuntzak itzulpena. Izan ere, ikusi dugu Sarrionandiak bere testuetan txertatu dituen autoreen erreferentzia eta oihartzunek eraman dutela batzuetan autore horien lanak itzultzera, eta beste batzuetan, berriz, testuak euskaratzen lortutako eskarmentuak bultzatu duela itzulitako testu horiek imitatuz testu
|
berriak
sortzera.
|
|
|
176 Bariazioen jolasak bide eman dio Sarrionandiari beste hainbat poema sortzeko. Gustuko du poema baten lerro bat hartu eta, hitzak lekuz aldatuz, irudi eta zentzu
|
berriak
sortzea. Horixe egin du, esaterako, Marinel zaharrak poema liburuan, bi euskal idazleren testu bana manipulatuta.
|
|
|
Federiko Krutwigen. Bihotza? poemako lehen lerroa hartu(. Munduak gezurra diyotsu, bihotza?), eta hitzen hurrenkera aldatuz, esanahi
|
berriak
sortzeko esperimentua egin du: –Gezurrak mundua diotsu, bihotza/ Munduak bihotza diotsu, gezurra/ Gezurrak bihotza diotsu, mundua/ Bihotzak mundua diotsu, gezurra/ Bihotzak gezurra diotsu, mundua?
|
|
|
arintzeko tresna edo instrumentu hutsa, itzulpenaren epistemologia modernoak definitu izan duen bezala; aitzitik, hizkuntzak elkarrengana hurbildu eta xede hizkuntzaren eta xede literaturaren aukerak zabaltzeko balio duen genero literarioa da itzulpena, Sarrionandiaren arabera. Sorburu testuak beren jatorrizko testuingurutik atera, moztu, nahierara moldatu eta berak hautatutako beste testu eta itzulpen batzuen ondoan jartzean, itzulpenaren ahalmen sortzaileaz baliatzen da Sarrionandia jakintza eta errealitate
|
berriak
sortzeko. Izan ere, itzulpenaren epistemologia postmodernoan, jakintza ez da jatorrizko testuan gordeta dagoen eduki aldaezintzat jotzen, itzulpenaren bidez gauzatzen eta birmoldatzen den asmo zehaztugabetzat baizik.
|
|
|
Hitzen eta esanahien arteko harreman
|
berriak
sortzeko zeregin horretan, itzultzaileak bere arrastoa utziko du berridazten edo manipulatzen duen testuan. Itzulpenaren epistemologia modernoan itzultzailearen esku hartzea gutxiesten bazen, itzulpenaren teoria postmodernoek alderantzizkoa bultzatuko dute:
|
|
|
du, manipulazioaren eskola deituriko korrontearen defendatzaileekazaldu bezala. Sarrionandia ere, jatorrizko testuak beren testuinguruetatik atera eta nahierara zatitzean, jatorrizkoaren lerro banaketa aldatu eta originalari hasiera batean ez zeukan izenburua eranstean, testuak manipulatzen eta birmoldatzen ari da, jatorrizkoak berridazten, haietan oinarritutako testu
|
berriak
sortzen.
|
|
|
– Trebe baino trebeago izan da beti hitz
|
berriak
sortzeko, hitz elkartuak batez ere, edota hitz arrunt ezagunak adiera berri batera egokitzeko. (LIB I:
|
|
|
Multzo hau aldakorra da, hizkuntza trukeak ere mugikorrak baitira: sinesmen
|
berriak
sortzen eta sartzen dira oinarri horretan, oinarria aberasten, hornitzen da. Aberaste hornitze hauek ezinbestekoak dira teoria pragmatikoarentzat (eta bereziki aztergai ditugun enuntziatu parentetikoak interpretatzeko), honen deskripzioaz eta sorrarazten duten mekanismoez komunikazio trukearen barrenak ezagutzen aurrera egingo genuke eta.
|
|
|
– Trebe baino trebeagoa izan da beti hitz
|
berriak
sortzeko, hitz elkartuak batez ere, edota hitz arrunt ezagunak adiera berri batera egokitzeko.
|
|
|
Beste hau ere: . Laborari idazleak ez dira arte itxüra
|
berriak
sortzen dütüen argitü beretarikoak, beren ereduer ahalik hüilanenetik jarraikitzen dira, eta agitzen bazaüe berritzea, gaüza xeheinietan baizik ez düe egiten.? (93).
|
|
2013
|
|
|
Ondoko lerroetan bereziki azpimarratuko duguna da informazioa bera aiseago ibiltzen zela, eta aise heltzen zela erredakzioetara. Baina merkatu
|
berriaren
sortzeak egunkarien egituraketan ere aldaketak eragin zituen, hala nola administrazio zerbitzua garatu zen, eta horrekin batera publizitatearen bilatzeko lana eta egunkarietan publizitatearen presentzia. Eskualduna astekariak berak ere bazuen publizitatearentzako txoko bat.
|
|
|
Teknika aldaketek kazetaritza eredu berriak ekarri zituzten. Frantzian politika eta polemikarako joera handia zegoen, baina Amerikako Estatu Batuetan informazioaren zabaltzeko bide
|
berriak
sortu ziren, agentzien garapenarekin. Ez Frantzian, ez Eskualduna astekarian, ez zitzaien anitz gustatu informazio mota berri horien sartzea.
|
|
2015
|
|
|
Irakurleari dagokio interpretazioen pluraltasun hori bere nortasun eta egoera aldagarri konkretuan hezurmamitzea, aktualizatzea; testuak markatutako muga batzuen barruan, hala ere, nahi bada, behintzat, testuaren berezitasuna, singulartasuna, begirunez bermatu. Testua, beraz, bere horretan, berea duen izatea zainduz eta irakurlearen aurreiritzien talaiatik, joko interaktiboz, interpretazio, lotura eta aukera
|
berriak
sortuz, irakurri behar da.
|
|
|
Disc jockey baten lana ere egokia da antologiaren izaera konparazioz azaltzeko. Disko jartzaileak disko zatiak, girorako aproposenak, hautatu eta modu desberdinez konbinatuz, lotura edo gurutzaketa
|
berriak
sortzen ditu. Dena den, praktika hau antologiaz harantzago doa, antologian testuak bereiz eta egoera estatikoagoan baitaude jarriak.
|
|
2016
|
|
|
Hots, hizkuntza gutxituan, giro hertsian bizi den hizkuntza eta kulturarentzat, hertsapen
|
berriak
sortu ziren. XX. mendean hizkuntzaren eremua murriztuz joan da, XXI. mendean ez da aldaketarik, kultura lan aberatsa eramaten zen bitartean.
|
|
|
Interesgarria iruditu zaigu diasporari ematen dion tokia hizkuntzarentzat eremu
|
berriak
sortzen diren mentura adierazteko abiapuntu batetik. Izan ere, euskal kulturak azken urteetan munduan zehar hedatzeko nahikeria berria erakusten baitu.
|
|
|
Eragin horiek guziak zeuden euskal kultura munduan, tradizioaren pisua zegoen, garaiko momentua biziarazi behar zen batzuentzako tradizioan oinarrituz eta besteentzako beste eraginetan oinarrituz. Horizonte berri horien artean hautatu behar zen geroaren irabazteko, gero
|
berrien
sortzeko.
|
|
|
Artikuluaren bigarren partean gazteek obra
|
berriak
sortu behar dituztela dio, taldeen sorkuntza proposatzen du, lagun arteko sorkuntza.
|
|
|
Hirurogeiko hamarkadaren hastapenean, antzerkiaren inguruko beste iritzi batzuk agertu ziren Herria astekarian, bereziki J.P. Curutchet eta Sauveur Etcheverryren eskutik, ikusmolde berriak plazaratu zituzten. Horiek Larzabalen obrei buruz begirada zuzentzen hasi ziren, horiek harrera, harrera
|
berria
sortu zuten.
|
|
|
Apezak arduratzen ziren antzerkiez, irakasleek hartu zuten lekukoa baina toki guzietan ez ziren irakasle euskaldunak ez eta ere antzerkizaleak horretaz arduratzeko. Kezka
|
berria
sortu zen segidaren segurtatzeko.
|
|
|
... urte gehiegi izan dira gure antzerki idazleak ezer
|
berririk
sortu gabe izan direnak. Eta jakina orain antzerki bat inguratzeko denok badakigu nola ibili bear dan.
|
|
|
Sartre, A. Camus, F. Mauriac, autore nagusiak, ezagutuak. Horretatik aparte, bazterrean, abangoardia bat sortu zen, antzerki
|
berria
sortuko zuena, usaiak astinduko zituena, ordura arteko antzerkia hankaz gora jarri nahi zuena, idazteko manera berrikusi nahi zuena. Ionesco eta Becketten antzerkia «anti théâtre» deitu zuten, pertsonaiak deseginak baitziren, hizkuntza bera birmoldatu eta berrikusi nahi zuten.
|
|
|
Brecht itzuli zen eta berak ere antzerkiari buruz ideiak ekarri zituen. Garai
|
berria
sortu zen, antzerkiak bide berria behar zuen eta hartu zuen. Euskal Herrian, beste manera batez, beste ikuspuntu batez, antzerkiaren barneko egiturarik aldatu gabe, baina antzerkiari funtzio berriak emanez, bultzada eta kultura orri berria ireki zen:
|
|
|
Gure ikerketan hurbilpen hori interesgarria iruditu zaigu, alde batetik Le Théâtre amateur liburuan frogatua den bezala antzerki espazioaren eremu handia baita, gizartearen parte zabala hunkitzen baitu, antzerki horren alderdi horri begirada bat botatzea, orain arte egin ez zenez lan horietatik ildo
|
berriak
sortu zitezkeela pentsatu dugu. Gure euskal antzerkian, argi da amateurraren bidetik garatu dela gehienbat antzerkia, nahiz eta XIX. mendean eta XX. mendearen hastapenean beste helburu batzuk jorratuak izan, oso baldintza zailak aurkitu ditu euskal antzerkiaren sorkuntza harrera eremua oso mugatua izan baita.
|
|
|
Ez dute beren amaren bizitza umila eraman nahi. Eztabaida
|
berriak
sortu dira familietan, bizilaguna hautatu nahi dute neskek.
|
|
|
Nagusia eta gutxitua aipatzea interesgarria iruditzen bazaigu, espazioarengatik izan da ere. Izan ere, Larzabalek antolatzen zuen antzerki bakoitzean euskal espazio
|
berria
sortzen zen. Ez zen hizkuntza nagusiarekiko lehiaketan jartzen, nagusiagoa zen hizkuntzaren aitzinean edo ondoan bizitzen jarraitu nahi zuen.
|
|
|
Ezagutza bat lortzen du instituzio batzuetatik, saiatzen da euskaraz egin sorkuntza guziari babesa ematen. Beste lurraldeetan ezagutza hori ez dago hain argi, nahiz eta instituzio
|
berriak
sortu, literatura gutxitua gelditzen da.
|
|
|
Hemeretzigarren mendean, literatura eremu
|
berriak
sortu ziren; erromantizismo mugimendu bat hedatu zen Europa osoan. Literaturazale horien artean dago Emile Souvestre.
|
|
2017
|
|
|
Euskaltzaindiak, Euskal Herri osoa kontuan hartzen baitu euskara lantzen duenean eta alor honetan aspaldiko esperientzia baitu, partaide saihetsezina izan luke Hego Euskal Herrian den bezala. Neologismoan, erran nahi baita hitz berriak eta hitz zaharren adiera
|
berriak
sortzea, beharrak handiak dira Ipar Euskal Herrian. Beharrezkoa da euskara eremu berrietan sartzen baita, informazioaren eta komunikazioaren teknologietan, gizarte
|
|
|
Eskola bidezko transmisioarekin batera, helduen irakaskuntza funtsezko arloa dugu hiztun
|
berriak
sortzeko, ezagutza bermatzeko.
|
|
|
Euskaraz aritzeko guneak biderkatu behar dira eremu publikoan zein pribatuan: arnasgune
|
berriak
sortuz, euskararen erabilera erraztuko da, eta eguneroko bizian presentzia areagotuko den heinean euskal hiztunak euskara erabiltzeko duen motibazioa ere azkartuko da.
|
|
2019
|
|
|
Merkataritza, ostalaritza eta zerbitzuen sektorean hainbat urte daramatzagu pausoak eman nahi dituzten enpresa eta establezimenduei laguntzen. Erreferenteak bilatzen ahalegindu gara; edota erreferente
|
berriak
sortzen, eta horien arteko sareak bultzatzen, egituratzen eta sendotzen ere bai; argi izan baitugu sektoreak traktoreak behar dituela. Bidelagun interesgarriak aurkitu ditugu:
|
|
|
Berrikuntza soziala ideia
|
berriak
sortzea da (produktuak, zerbitzuak eta prozesuak) bi helbururekin: (a) gizartearen beharrak hobeto asetzea, eta (b) gizartearen baitan lankidetzasareak sortzea, harreman sare berriak eta iraunkorrak, etorkizunari begira egoera hobean jarriko gaituztenak (kapital soziala deitu izan zaio horri).
|