|
2000
|
|
|
Horren alde bat bistakoa da: Aragoi osoan aragoera ikastaroak antolatu eta hiztun
|
berriak
sortzea, eta fablak dialektoak mintzo dituzten ibarretan berriz, galtzen ari diren hiztun zaharren hizketa moldeak gorde eta aztertzea. Izan ere, bizitza modernoan hizkuntza gutxiagotuen patua baitauka aragoerak berak ere:
|
|
|
(...) Euskalgintzaren oinarriak huts egiten duela diot, eta bi puntutan oinarritzen naiz: alde batetik, esango nuke euskaldun
|
berriak
sortzen direla, baina nola halako euskal hiztunak direla,(...) EHE bezalako erakundeetan apenas hitz egiten da, EKBn ez zen hitz egiten eta Kontseiluan ez da hitz egiten hiztunaren gaitasun komunikatiboaz eta euskararen kalitateaz. Txepetxen teoriak, garai batean, euskal hiztun osoak sortu behar ditugula esaten zuen, hiztun horrek ez duela diglosikoa izan behar, gure gurasoek garai batean ziren bezala (eskolatu gabeak eta funtzio formaletarako euskara gorputzik gabekoak).
|
|
|
Joan den mendeko langile mugimenduko ereduak erabiltzea, etorkizuneko Europako gizarte mugimendua egituratzeko baliagarri gerta badaiteke ere, gaur egun ez litzateke oso komenigarria izango, Europako gizartearen egitura sozialak oso aldaketa sakonak izan baititu. Aldaketa garrantzitsuena, inolako zalantzarik gabe, industrian bertan eman den langile kopuruaren jaitsiera gaur egun" operadore" deitzen zaienekiko, eta kapital kulturalean aberatsago izanik, antolamendu modu berriak eta borrokarako arma
|
berriak
sortzeko eta lanbide arteko elkartasun berrietan sartzeko gai izan daitezke.
|
|
|
Lehen tendentzia, Estatu Nazioaren kontrako herrien matxinada da. Bera mundu osora zabaldu da eta Estatua Hizkuntza Nazioaren eredua finkatuta zegoen lekuetan askapen mugimendu zahar
|
berriak
sortu dira. Nazio berrien askapenerako borroka sozialismo errealaren jausi aldiaren oinarrian dugu; Jugoslabiako herrietan gauzatutako gerrak, Txetxeniako lehen eta bigarren guda, Irlanda, Euskal Herria, Eskozia, Belgika, Korsika eta abar Europan; Palestina, Kurdistan, Berberia eta Sahararen azpian iraultzen dituen egungo 30 gerra inguru Afrikan; dozena herrien matxinada Asia osoan zehar eta Amerikako indigenen esnatze prozesuak argi erakusten digu munduko protesta sozial eta politikoan fenomeno honek duen garran tzia.
|
|
|
Egia da" Otto Pette" n horrelakoak daudela, baina zuk zerbait eraikitzeko garaian beti elementu ezagun batzuk erabiltzen dituzu, eta hauetatik abiatuta
|
berriak
sortu. Adibidez," Otto Pette" ko espazioen eraikuntzan badago Baiona, badaude Nafarroa aldeko elementu batzuk...
|
|
|
Bere ustez, eboluzioaren norantza ez dago determinaturik, eta bere ibilbidea ez da batere lineala izaten. Horren ordez," eboluzio suntsipena" edota" kontingentzia" kontzeptu
|
berriak
sortu ditu.
|
|
|
Irakurlegoa zaharkituz doa hamabost urtehauetan gutxienez18 Alabaina, egunkariaren erredakzioak ez du ez artikuluenaurkezpena, ez eta bere edukia aldatu. Sud Ouesten zuzendaritzak bere jarduerakdibertsifikatzeko hautua egin du, elkarte
|
berriak
sortuz nahiz jadanik existitzen direnhedabideen elkarteetako parteak erosi edota berrerosiz. Kudeaketa honek metatze prozesu ugari ekarri ditu.
|
|
|
Sistemaren egiturari dagokiolarik, legeak atal edo sektore publiko oso batenzehaztapena egin du, sistema horren funtsezko ardatz gisa7 Azken eraldaketarenondoren, sektore hau France Television telebista korporazioak, gaur egun bere baitanFrance2, France3 eta La Cinquieme sozietateak hartzen dituena?, Reseau Outre mer, irrati telebistakoek, Radio France eta Radio France Internationale irratiek eta InstitutNationale de l. Audiovisuel (INA) eta ARTE France aparteko sozietate publikoekosatuko dute8 France Television eta Radio France korporazioak dira sistema publikohonen funtsa9 eta legeak Estatu mailako lurrazaleko zenbait kate hornitu eta gestionatzeko betebeharra ezarri die, betiere zerbitzu publikoaren betekizunen pean10.Legearen azken eraldaketarekin, betekizun horien artean, halaber, programa eskaintzaosatu edo aberastuko luketen zerbitzu eta programa berriak eta horiek ekoitzi etaemateko teknika berriak garatzeko agindua ere ezarri zaie. Alegia, teknologia digitalaerabiliz lurrazalez, kablez zein satelitez emitituko diren kanalak eta zerbitzu elektroniko berriak garatzeko betekizuna ere badu sistema publikoak, ez hortaz, bakarrik, lurrazaleko zerbitzu analogikoak?, eta horretarako filial
|
berriak
sortzeko baimenaeman zaio France Televisioni11 Horretarako, sistema publikoak betiere lehentasunaizango duela zehaztu da, hala behar izanez gero, frekuentzien edo baliabide irrati elektrikoaren esleipenean, modu analogiko zein digitalean. Are gehiago, programaziohorien banaketa zerbitzuaren horniketarako, seinalearen banaketarako, alegia, berariazsortutako elkarte publiko bat osatuko dela xedatu da12.
|
|
|
Herrienburujabetasunari ez dio lekurik uzten, eta ezin da etorkizun demokratikoagoa iragarri. Aditu kritikoak ezinbestekoak dira analisi mota
|
berriak
sortzeko, teknofanatikoen diskurtsoa gezurtatzeko eta irtenbide teoriko praktikoak asmatzeko.
|
|
|
teamendu bat egiteko gaibaldin bagara, hau da, euskal gizarteari guk nahi duguna bakoitzaren ongizatea bermatzea dela demostratzeko gai baldin bagara, eta hainbeste eskatu deneskubidea aplikatuta, egoera demokratikoagoa lortzeaz gain, ongizate baldintza hobeak lortzen dituela ikusten baldin badu, euskal gizarteak ez dio ezgaur ez etorkizunean eskubide horri uko egingo. Erakunde
|
berriak
sortzeak lagunduko ote lukeen. Bai, zalantzarik ez.
|
|
|
sinbolizazio beharraren pean moldaketak egin daitezkeelaerakusten dutelako. Are interesgarriagoak dira, prozedura berdinak beste edozeineraldaketetan erabiltzen ahal direla azaltzen baldin badute adibidez, elementu arrotzakmailegatu eta bertsio
|
berriak
sortzen direnean.
|
|
|
Proposamen zurrunak egiteari muzin egiten diogu, zeren uste baitugu formatuek gure zerbitzuan egon behar dutela, gure mezuaren alde, helburu eta entzuleriaren soslaiaren alde edozer egin nahi izanda ere. Izaera erabilgarria daukatela-eta, nahastu egin ahal dira eta ekoizkin
|
berriak
sortu, guk horren behar edo premia izanez gero.
|
|
|
d) Simulazio bidez sortutako hots mugatuak; mikrofonoetatik jasotako hots errealen antza dute eta egiazkoak bailiran igor daitezke. Fonotekak eta audio erregistroak gorabehera, beti izaten da beharrezkoa noizbait hots
|
berriak
sortzea, bai egoerak hala eskatzen duelako, bai denbora eta erritmo zehatzetara egokitzeagatik. Horretarako, espezialista edo adituak behar dira.
|
|
|
Sarean egoteaz batera, aplikazio
|
berriak
sortu dira irratigintzan. Irratiguneak izaera multimediatikoaz jabetzen dira; irudiak, datutegiak, animazioak, bideoa, testu dinamikoa?
|
|
|
Hirugarren garaia 1960ko hamarkadaren hasieratik 1977ko informazio liberalizaziora iritsi artekoa da. Periodo honetan irratigintzan ideia
|
berriak
sortu ziren: gero eta pertsonalizatuagoa zen hedabidea dugu irratia, eta informazioaren esparruan kaleko jendearen problematikara hurbiltzeko saioak egin ziren.
|
|
|
jadanik Cadiz-ko Konstituzioan aurrikusia zena izan zen egitura berri honen aitzindari. Egitura
|
berriak
sortzeko Estatu espainiarrak XIX. mendean aurrera eramandako prozesua zein neurritaraino izan zen garrantzitsua ikusteko, hona hemen Medina-k dioena: –El núcleo del Ministerio de Educación en España lo constituyó la Dirección General de Estudios, prevista en... la Constitución de... 1812, siendo su disposición orgánica y funcional más importante el Reglamento general de Instrucción Pública de... 1821?.
|
|
|
Baina Astarrain
|
berriak
sortzen dira nire zainetan, eta konturatu gabe murgiltzen naiz betiko joan zitzaizkidan kale estu haietako haizetan. Zezen zauritu baten moduan nabil, gora eta behera, bizitzaren azken gorriak adarreratu nahian, baina zezen plaza honetan ez dago eguzkirik, eta gosea dute begiratzen nauten begiek.
|
|
|
Azken hilabeteotan El Pas Digital ek zerbitzu elkarreragile
|
berriak
sortu ditu; besteak beste, berriketa guneak (chat) edo berri taldeak (newsgroup). Martxoko hauteskundeetan jarri zuten martxan eztabaida gunea eta internautei, era zuzenean, buruzagi politiko garrantzitsuenei galderak egiteko eta hauen erantzunak jasotzeko aukera paregabea eskaini zien.
|
|
|
• Nabigaziorako tresna izango diren eta edukien kontsulta egin ahal izateko dokumentu digitalak sailkatzeko eta kolekzioak osatzeko medio
|
berriak
sortuko dira.
|
|
2001
|
|
|
Erorialdia hasten denean, joan den hamarkadako gorakako indarra irauli eta bestaldera, beheraka, abia daiteke. Berrikuntza finantzatzeko fondo
|
berriak
sortu dituen burtsa indartsua ahuldu egingo da. Merkatuen erorketak murriztu egingo du hazkunde azkarreko konpainia berriek behar duten arrisku kapitalaren kopurua, eta horrek moteldu egingo ditu berrikuntza teknologikoa eta produktibitatea, burtsak are gehiago ahulduz eta eroraraziz.
|
|
|
Mandelek dioenez, lehenengo erasoaldia gertatu da dagoeneko 2000 urtean, giza baliabideen kudeaketan aritzen den Challenger, Gray & Christmas izeneko Ipar Amerikako enpresaren arabera, larri zebiltzan". com" enpresek 17.000 langile kanporatu baitzituzten urte horretan. Berrikuntza geldotzearekin batera, langile gutxiago da produktu eta enpresa
|
berriak
sortzeko, eta horrek langile kopurua murriztea eragingo du goi mailako teknologiako konpainietan.
|
|
|
" Bancarrota" antzezlana estreinatu berri du Legaleon Tk. Heriotzaren gaia ardatz hartuta ideia eta irudi zorrotzak jaurtiz aurkezten digu ikuskizuna talde irundarrak, beti ere ikuslearengan sentsazio
|
berriak
sortu nahian.
|
|
|
ELAren ikuspegitik erreforma hau" enpresaburuentzako oparia da eta langileen eskubideen murriztailea". Elorrietaren sindikatuak dionez, erreformak aldi baterako kontratuen ereduei eragiten die eta lanetik kanporatzea merkeago bihurtzen du kontratu mugagabeen eredu
|
berriak
sortuz, gainera, Alderdi Popularraren Gobernuak, gerora, murriztu egingo ditu pentsioak eta langabeziarengatiko laguntzak nahiz negoziaketarako egiturak. Horregatik guztiagatik, beharrezkotzat jotzen du estatu mailako greba, eta prest zegoen grebaren edukiak eta jardueraren zehaztasunak CCOO eta UGTrekin negoziatzeko.
|
|
|
Nork uka dezake ori? Arazo
|
berriak
sortzen zaizkiola. Aurrerapenak bere kontribuzioa eskatzen duela?
|
|
|
NMFren iritziz «prozesu historiko baten emaitza da, gizakiaren aurrerapenak eta teknologiaren berrikuntzak ekarria, batez ere merkataritzaren eta finantza mugimenduen bidez». Globalizazioaren helburuak hazkunde ekonomikoa areagotzea, bizi maila hobetzea eta aukera
|
berriak
sortzea dira... Baina, norentzat?
|
|
|
Industrialdea berez Gizaburuagako lurretan dago, baina udal honek zergen bidez jasotzen duen diruaren %40 mankomunitatearen esku geratzen da, enpresa berrientzako dirulaguntzetan erabiltzeko. Gainera, mankomunitateak sortutako Legamin mintegi industrialaz gain, aipatzekoa da ekimen garrantzitsu honetan Markinako Udalak, bertako Eskola Teknikoak edota Lea Ibarreko Udal Mankomunitateak luzatutako laguntza, Azaro Fundazioaren bitartez ekimen
|
berriak
sortzeko eta egungoak garatzeko laguntza alegia. Bestalde, hortxe dago Bizkaiko Diputazioarekin, BBKrekin edota EUDELekin lanpostuak sortzeko Behargintza hitzarmena ere.
|
|
|
Egun eta Goenkalek izandako arrakastari esker, formula
|
berriak
sortu dira, euskarazko fikzioak bizirik dirau, baina audientziek dute horretarako erabakia," jendeak gustuko ditu bertoko ekoizpenak,' Jaun eta jabe',' Bi eta bat' edota' Ertzainak' en adibideak ditugu hor, kalitatezko produktuak dira eta hori jendeak eskertu egiten du". Iraila eta urria bitartean plazaratuko da" Telelilura" liburua Ainhoa Irazuk berak astekari honi eginiko adierazpenen arabera
|
|
|
dela. Industria kapitalista behar batzuei erantzunez jaiotzen da, eta, bere burua etengabe garatzen jarraitzeko, behar
|
berriak
sortzera beharturik dago. Hots, bere burua bihurtzen du helburu.
|
|
|
Baina osagai
|
berriak
sortzen dira eta ez da berdina lehen ezkertiarra izatea edo gaur egun izatea: hor da globalizazioa, munduaren kutsadura, teknologia berriak, kultura, emigrazioa... osagai berriak sortzen dira eta horien aurrean kokatzeko modu desberdina dute ezkerrak eta eskuinak.
|
|
|
Baina osagai berriak sortzen dira eta ez da berdina lehen ezkertiarra izatea edo gaur egun izatea: hor da globalizazioa, munduaren kutsadura, teknologia berriak, kultura, emigrazioa... osagai
|
berriak
sortzen dira eta horien aurrean kokatzeko modu desberdina dute ezkerrak eta eskuinak. Baina Europako ezkerra ideologorik gabe dago, eta gaur egun munduan dauden osagai berriekin ezkerra berrosatu behar da
|
|
|
«Gara» EKHEren eskutik sortu zenez, hainbat esames kaleratu da kazeta berri honen inguruan: «EKHE sortu zen komunikabide
|
berriak
sortzeko; era pluralean. ' Gara' izan zen lehena.
|
|
|
Laburbilduz, ezer ez zegoen garaian, idazle eta kazetari
|
berriak
sortzea. Bakoitza bere neurri eta akatsekin nahi bada, baina dezente sortu ziren.
|
|
|
Arrazoi estetiko desberdinak sortzen dira orduan, berriro Europatik at joan eta geografia
|
berriak
sortu eta ezagutzeko. Bizirik dago oraindik Erromantizismoak artisten bihotzean egunerokotasuna arbuiatzeko eta lur berria maitatzeko erein zuen hazia.
|
|
|
Diru berriak aginduko digu eurotan bizitzea eta, produktuen balioa kalkulatzeko, erreferentzia
|
berriak
sortzea.
|
|
|
Elikagaiak jangarri iraunarazteko borrokan aurrera pausoak ematea erraztu duen beste asmakuntza handia aditiboak eranstea izan da: hazkurria jangarri kontserbatzea ez ezik, elikagaien lanketa prozesuan hobekuntzak lortzea, jakien ezaugarri organoleptikoak (ikusmen, ukimen, dastamen eta abarren bitartez atzematen direnak) aldatzea eta era naturalean ezin erdiets daitezkeen produktu
|
berriak
sortzeko nahasteak (ura eta gantzak, etab) egitea lagundu baitu aditiboak gehitzeak.
|
|
|
Sare soziala zaindu eta bultzatu egin behar da, kontaktu
|
berriak
sortuko dituen katea bihurtzea lortu arte.
|
|
|
Azken urteotan hizkuntzen irakaskuntzan aldaketa ugari eman dira; besteak beste, edukiak sekuentziatzeko moduak berraztertu dira. Hortik ikasgelako lanaprogramatzeko eredu
|
berriak
sortu dira, betiere behinenik honako irizpideakaintzat hartuta (Ikus Helduen Euskalduntzearen Oinarrizko Kurrikulua, 21 orria):
|
|
|
Suposatzen nuen, baita ere, etxegehienetan telebista bat baino gehiago edukiko zutela, eta ikasleek nahiko ondo jakingo zutela zein motatako saioak zituzten gustuko eta zein ez, hau da, gai izangozirela telebistaren nolabaiteko erabilera selektiboa edo kritikoa egiteko. Horretazaparte, asko interesatzen zitzaidan bideorik zeukaten jakitea, edukiz gero ariketenprestaketan inplikatu nituelako eta aukera didaktiko
|
berriak
sor zitezkeelako.
|
|
|
Gainbeheraren garaia izan zen, ordea: urbanizazio handiak desagertu egin ziren, villae ak abandonatuta geratu, etainguruan populamendu
|
berriak
sortu ziren.
|
|
|
Haurdunaldian nabarmen handitzen dira elikadura beharrak. Hazkunde hori, batetik, fetua hazi eta garatzeko behar diren eskariei zor zaie, eta, bestetik, ernalketa (plazenta, umetokia, ugatz guruinak, odola) eta energia metaketak eratzeko behar diren ama egitura
|
berriak
sortzeari, esnealdian eta partean aurkeztuko diren energia eskaerak bermatzeko. Emakume askoren bizitzaren etapa berri horrek aldaketa fisiologiko batzuk dakarzkio organismoari, eta horiek azaltzen dituzte, hein batean, etorkizuneko amaren egoera fisiko eta gogo aldartearen aldaketak.
|
|
|
Barietateak: Kalitatearen eta produktibitatearen etengabeko bilaketan, mundu osoko ikerketa zentroetan, arroz barietate
|
berriak
sortzen dira etengabe. Arroz barietate horiek, besteak beste, honako hauek bereizten dituzte:
|
|
|
Adibidez, Estoniak bere independentzia lortu zuenetik, estrategia bat jarri du abian, konektibitate kostu txikiak, prestakuntza informatikoko indize handiak eta langile adituak izango dituen telekomunikazio sare modernoa sortzeko. Era berean, Hego Afrikako Informazioaren Teknologien proiektuak berekin dakar IKTek negozio aukera
|
berriak
sortzeko duten ahalmena, eta, horrez gain, gizarte berdintasunaren aldeko konpromisoa, indartze politikoa eta gobernu zerbitzu hobetuak betetzekoa. ‘Garapen Dinamika sortzen’ G8aren bileraren aurrerapen gisa dator.
|
|
|
Ez dut uste euskaldunok sortzaileegi izan garenik literatura mota
|
berriak
sortzen, baina mota klasikoak ere badakizue noizkoak diren. Lehenbiziko euskal nobela Peru Abarka izan daiteke, nahi baldin baduzue.
|
|
|
Orain goi mailako literatur mota bezala behintzat zertxobait baztertua dagoen eleberri historikoak edo historia nobelak ez du hasierako bere hartan iraun. Axalaren lilura zen batik bat lehenbiziko erromantikoentzat. Manzoni eta besteren bat kenduz gero, agian?; pintura betea gero, arkeologiaren bidez erdietsia, Flaubertentzat eta; azkenik, berriz, historiaren oinarriak eta indar eragileak hobeki ezagutu nahiak sarbide
|
berriak
sortu ahala, hondoraino eta hondarreraino murgildu nahi lukeen egitekoa: ez da noski, halabeharrez gertatu Howard Fast ek Spartacusen eta Arthur Koestler ek The Gladiatorsen gai berbera hautatzea bi izenekin.
|
|
|
c) Hitz
|
berriak
sortzeko eskua ere badugu, edozein hizkuntzatan gertatzen denez, eta Larramendi baliatu zen horretaz, XVII.ean Oihenart bezalatsu, traketsago haatik. Baditugu gainera geureganatuak eta etxerakotuak ditugunak metaka eta ez genituzke (Altubek oraindik orain horixe uste zuen) bertan behera utzi behar.
|
|
|
Gainera, gizartea ren historia osoan ez da horrelakorikjazo, hots, aldaketa iraultzaile horiek guztiak aldibereange rtatzea. Sortuko diren teknologiek elkarri bortizki eragingo diote ikerketa arlo
|
berriak
sortuz, eta, ziur asko, intelektuaren eta ekonomiaren garapenerako probetxug arrienak beraien arteko gainezarmenak sorturiko eremuak izango dira.
|
|
|
Hori oinarrizko partikulen fisika dugu, non materiaren osagairik oinarri oinarrizkoenak eta beraien jokabidea arautzen duten legeak bilatzen diren. Alabaina, oinarriz kopa rtikulen jokabidearen ezagutza beharrezkoa izanik ere, pa rtikula askok bat eginez materia osatzen dutenean propietate
|
berriak
sortzen dira, banakako partikulen propiet ateetatik ondorioztatu ezin diren propietate emergenteak, hain zuzen ere. Fase likido eta solidoan dagoen materiaren jokabidea arautzen duena materia kondentsatuarenfisika dugu, beronek inguratzen gaituen munduaren konplexutasuna ren azterketa helburu duelarik.
|
|
|
Baina munduan guk aurkitu ditzakegun errealitate motak edozein direla ere, errealitate oro bi osagairen ondorio da. Batetik, pentsalari edo gizakiek asmatu ez duten muin jakin bat, itxuragabea, mugagabea, sortzailea, etengabe irakiten egonik bere baitatik errealitate
|
berriak
sortuz gainezka egiteko joera duena; mugagabea da, bai handirantz (infiniturantz) bai txikirantz (infinitesimorantz). Baina honek, beste gabe, ez du mundua den gisakoa azaltzen, ezin izango baititugu udareondo eta sagarrondo bat bereiztu, gizon eta emakumea ezberdindu, edo hegaztia eta narrastia.
|
|
|
Mugagabetasuna honako gertakarietan sumatzen da: naturak etengabe, kopuruz behintzat, izaki
|
berriak
sortzen dituenean; hosto eta animalia belaunaldi bati hurrengoa jarraikitzen zaionean; eta garrantzitsuena, oinarrizko elementu fisiko kimikoak (ura, lurra, sua, airea) diruditen bezain elkarren aurkakoak ez direnean. Azken hau elementuen aldizkako zikloan argi geratzen da:
|
|
|
Egiak aurkitu baino gehiago huts egiteak ekiditen ditu. Ezagutza
|
berriak
sortu baino, ezagutza bera zer den argitzen du. Filosofia norberaren mugak ezagutzea besterik ez da.
|
|
2002
|
|
|
Bada, horixe baino ez da nire asmoa, zientzi fikzioa euskaraz lantzea. Izan ere, zientzi fikzioa eta beste genero literarioak oso desberdinak dira, zientzi fikzioa lantzen dutenen helburua errealitatea aztertzea baita; munduaren arauak aldatuz, mundu
|
berriak
sortzea, gure izaera hobeto ezagutzeko. Eta orain plazaratzen ditudan bi nobelatxootan horixe egin dut, bi errealitate ziztrin irudikatu.
|
|
|
Eta krisi honetatik, politikoa baino gehiago den krisi honetatik, ateratzeko, bide bakarra hori da. Kontsignak jarraitzeari utzi eta dinamika
|
berriak
sortu behar dira. Duela hogeita bost urteko aurrerapenaren gako bat horretan dago, nire ustez, orduan autonomo jokatzen zuela bakoitzak bere tokian.
|
|
|
Hogei urtetan era batera indarrean izan den kode penala beste era batera erabiltzen da gaur egun, haize politikoen eraginez. Eta hori gutxi balitz, Alderdi Politikoen Legea moduko tresna
|
berriak
sortzen dira.
|
|
|
Erlijioa ulertzeko modu extu, zikiratzaileak utzi gintuen transzendentziarako umezurtz. Etengabe beharrizan
|
berriak
sortzen dituen bizimoduak zurrupatzen digu denbora ezezik burmuina, izatearen perspektiba edukitzearen bitsetan galtzeraino. Sikologia telebista saio milioidunak manejatzeko tresna bihurtu den honetan, Ameriketatik datorren azken moda filosofo aholkularia, edo aholkulari filosofoa, alboan edukitzea omen da.
|
|
|
ETAren munduak hemengo egoera politikoaren perspektiba errealista falta izan zuen. Eta, dudarik gabe, Aznar ikaratu egin zuelako hemen gehiengo instituzional
|
berriak
sortzeko posibilitateak.
|
|
|
Jakina denez, 1970eko hamarkadan, joera pragmatikoko norabide
|
berriak
sortu ziren literatur ikerketaren eremuan. Literatur testuaren erabateko gailentasuna baztertu eta sistema kontzeptua darabilte joera teoriko eta kritiko hauek.
|
|
|
Euskal argitaletxeen munduak ere aire berritzaileak ezagutu zituen: argitaletxe
|
berriak
sortu ziren eta, horren ondorioz, euskarazko literatur produkzioa areagotu egin zen, batez ere, 1970eko hamarkadan (garai horretan sortu ziren argitaletxeen artean dauzkagu, besteak beste, Gordailu [1969], Lur [1969], Etor [1970], Iker [1972], Gero [1973], Elkar [1973]). Honetaz gain, Euskal kantagintza berriari5 eman zitzaion hasiera, Ez dok amairu (1965) taldearekin; 1965ean egin zen Durangon lehen Euskal Liburuaren Azoka; dantza talde (Argia) edo antzerki talde (Jarrai) berritzaileak sortu ziren..., eta argitalpen politika serioa eskatu zuenik ere izan zen, euskara kultura eremu guztietara irits zedin lortzearren.
|
|
|
Gure errietan, gazteak asi dira ernetzen eta azkortzen. An, or, emen talde
|
berriak
sortzen dituzte: dantzariak, txistulariak, teatrugille azkarrak, abeslari ta jende kantaria.
|
|
|
Moda diseinuaren ondorio izaki, kontsumo gehiagoren eragile bada ere, kontsumitu beharreko ideia
|
berriak
sortzea ez da diseinuaren helburu bakarra, eginkizun sakon eta iraunkorragoa du, joera sortzailea baitu sorleku.
|
|
|
Teoria eboluzionistak azaltzen duenez, animaliak eta landareak beren ezaugarriak aldatuz doaz, ingurunera hobeto egokitzen diren espezie
|
berriak
sortu arte: hori, animali espeziei ez ezik, gizakiari ere aplikatzen zaio (honen arbasoak, esate baterako, ez ziren espezie berekoak izan).
|
|
|
Soja lekalea izaki, proteina iturri legez baliatzen da gizakien eta animalien elikaduran, eta soja horren haziak ere landare
|
berriak
sortzeko gauza dira.
|
|
|
Era berean, gaixotasun
|
berriak
sortzeaz eta giza organismoaren arrapostu inmunologikoan balizko alterazioak gertatzeaz gogoeta ugari egin izan da, hala nola alergi alorreko arazoak (manipulaturiko ADNak adierazita, giza organismoak ez halakotzat ez aintzat hartuko ez lituzkeen proteina berriek sortutakoak: proteinak dira alergi sortzaile eta eragile behinenak eta, adituen aburuz, oso litekeena da txertaturiko ADNak proteina berriak kodifikatzea) eta espero ez ziren nutrizio alorreko balizko desoreka berriekin.
|
|
|
San Isidro eta Javalambre estazioetarako sarbideak irekitzea, Boí Taüll Resort, Manzaneda, Candanchú, Astún, Masella, Valdezcaray eta La Covatilla n pistak zabaldu, berritu eta hobetzea; Valgrande Pajares, Alto Campoo, Valdezcaray eta Valdesquí n igogailu
|
berriak
sortzea; Candanchú, Port del Comte eta Vallter 2000 n aparkalekuak zabaldu eta egokitzea, Sierra Nevada, La Pinilla eta Formigal-en orri elektronikoak berritzea eta antzeko ekitaldiak dira aurtengo panorama berriaren osagai nagusiak.
|
|
|
Garapenerako eskualde agentziak proiektu berrietan hartzen du parte, arrisku kapitalmodura. Era berean, enpresa
|
berriak
sortu edo daudenak erosi nahi dituzten inbertitzaileen eskariak jasotzen ditu. –Nafarroako Plan Teknologikoa?
|
|
|
Heziketa: azken hamarkadetan gauzatu den iraultza mikroelektronikoakteknologia
|
berriak
sortu ditu, eta horiek jarduera ekonomikoetan baliatzeko, ezinbestekoa da enpresako hainbat alde birregokitzea,, kapital ukiezina, birbaliotu eta areagotzeko: lanaren antolaketa, motibazioa, komunikazioa, langileen kualifikazio edo gaitasuna eta, oro har, langileen ekimenarekin, sormenarekin eta berrikuntzak egiteko ahalmenarekin loturiko aldagai, ukiezinak?.
|
|
|
Nafarroako kasuan, 1997an Hitzarmen ekonomikoan aldaketak sartu zituzten, nafarrek eskumen berriak bereganatu baitzituzten (Nekazaritza Ganbarak, Lanbide Heziketa okupazionala, etab.) eta tributu itundu berri batzukonartu ziren; beraz, finantza fluxu
|
berriak
sortu ziren. Hori dela eta, 1998anNafarroak 317,36 milioi euro ordaindu behar izan zizkion AdministrazioZentralari ekarpen likido modura.
|
|
|
1978ko Espainiako konstituzioan figura horiek onartuak izan ziren, eta berelehenengo xedapen gehigarrian lurralde foralen eskubide historikoak onartutzatagertzen dira. Xedapen hori nahiko anbiguoa bada ere, horretan oinarritu ziren legegileak Araban eta Nafarroan indarrean zeuden Kontzertua eta Hitzarmen ekonomikoa mantentzeko, eta Bizkaiaren eta Gipuzkoaren kasuan berriro martxan jartzeko, Autonomia Estatutuan jasoz eta lege
|
berriak
sortuz.
|
|
|
3 Irakasle erdaldunen erreziklatzea eta euskaldunen prestaketa antolatzea, beren lana euskaraz burutzeko gai izan daitezen. 4 Irakasle euskaldun
|
berriak
sortzeko beka sistema eratzea. 5 AZPkoen euskalduntzea bideratzea.
|
|
|
Informazio eta Komunikazioaren Teknologia Berriak eta euskal unibertsitatea, hona hemen etorkizunez beteriko binomioa, fruitu ederrak eman ditzakeena.Informazio eta Komunikazioaren Teknologia Berriak erabiltzean, distantziaren etadenboraren mugak apurtzen dira, eta distantziaren garrantzia txikiagotzen da, ikasgela birtuala toki desberdineko partaidez osatu arren benetako desplazamenduakekiditen direlako, eta ikasteko prozesu gehienak asinkronoak izatean ordutegizorrotzik ez dagoelako. Ikasketa prozesua horrenbeste baldintzatzen duten espazio/ denbora bi faktore horiek gainditzean, aukera
|
berriak
sortzen zaizkio, euskalunibertsitateari?.
|
|
|
Informazio eta Komunikazioaren Teknologia Berriak eta euskal unibertsitatea, hona hemen etorkizunez beteriko binomioa, fruitu ederrak eman ditzakeena.Informazio eta Komunikazioaren Teknologia Berriak erabiltzean, distantziaren etadenboraren mugak apurtzen dira, eta distantziaren garrantzia txikiagotzen da, ikasgela birtuala toki desberdineko partaidez osatu arren benetako desplazamenduakekiditen direlako, eta ikasteko prozesu gehienak asinkronoak izatean ordutegizorrotzik ez dagoelako. Ikasketa prozesua horrenbeste baldintzatzen duten espazio/ denbora bi faktore horiek gainditzean, aukera
|
berriak
sortzen zaizkio, euskalunibertsitateari?.
|
|
|
Beraz, nahitaez harreman
|
berriak
sortuko dira ikasleen eta irakasleen artean.Ikasketa prozesua gehiago izango da ezagutzen elkartruke bat, orain artekoezagutzen transferentzia baino. Era berean, ikas eta irakasteko moduen aldaketekeskolaren eta unibertsitatearen aldaketa ekarri dute.
|
|
|
Sail
|
berriak
sortzea eskatzen du horrek, edo sailak apurtzea, erdibitzea. Banaketek eta dibortzioek aho latza uzten dute, zer egingo diogu ba!
|
|
|
Gure kezka nagusiaren adibide ezin egokiagoa da plangintza berriak ezartzerazihoazenean idatzitakoa. Hain zuzen, 1997ko azaroaren 12an Unibertsitatekogehigarrian 14 orrian, Euskaldunon Egunkarian. Euskaratu ala Euskal Plan
|
berriak
sortu?, izenburupean idatzitakoa jasoz, hona hemen Josu Amezaga irakasleakemaniko erantzunak zer dioen:
|
|
|
Azpiatal honetan esandakoak beste ataletan bildutakoekin bat egiten dutelaikusi da. Horrekin esan nahi dugu ez dagoela kontraesanik eremu ezberdinetatikdatozkigun mezuekin eta iturri guztietatik jasotakoekin funtzionatzeko modu zabalbat adostu genukeela, inoiz ahaztu gabe, ordea, teoria eta proposamen
|
berriak
sortzen ari direla, eta sortuko direla, eta horiei begira zelatan egotea delagure patua.
|
|
|
Egia esanda, arkeologiaren barnean aldaketa nabariak ekarri dituzte biezaugarri horiek, eta, beste batzuen artean, Harris erregistro sistemaren sorkuntza (H. Harris, 1991) eta garapena aipatu behar da, baita talde profesional
|
berriak
sortzea ere, adibidez.
|
|
|
Ez da, beraz, hego haizeak jo eta beste zereginik ez dutelakoan, gizartearen ikerketa ogibide dutenen inozokeria hutsa kategoria
|
berriak
sortu beharraren erronka. Bada ahantzi ezin daitekeen fenomeno bat:
|
|
|
eta, arriskuen ekoizpen logikaren? inguruko azalpen txiki baten bidez, frogatu nahiko da nola modu zientifiko tekniko batean ekoitzitako arriskuetatik arazo, gatazka eta aukera
|
berriak
sor daitezkeen. Honako hau da erronka:
|
|
|
Sistemari bere biziraupenak eskuetatik ihes egin ez diezaion, berak sortu dituen aukerak kontrolatzea ezinbestekoa zaio. Nortasuna, lehen ez bezala, norbanakoen eskuetan dagoen etengabeko eraikuntza izanik, sistema diferentziatuek euren batasuna bermatua manten dezaten kontrolerako bitarteko
|
berriak
sortu beharrean aurkitzen dira.
|
|
|
Modernizazio erreflexiboaren iraganbidean, gizarte industrial bateko gatazka politikoaren ideia
|
berriak
sortzen dira, arriskuaren gizarte izenaz ulertu eta kritikatzen dena. Aro berri hau ez da hobea edo okerragoa, izatekotan ezberdina da, eta zentzu horretan behingoz igarri eta izendatu beharra dago.
|
|
|
Arriskurik eta segurtasunik eza nagusi den gizarte garaikidean autokoordinazio modu
|
berriak
sor daitezke, eta, komeni, da sortzea.
|
|
|
Ahultasun horri lotuta, ondoko orrialdeetan bi zatitan bereizita, indibidualizazioak gizabanako garaikidearengan sortzen duen egoera paradoxikoa aurkeztuko da: Batetik, gizarte garaikidean, inoiz baino bitarteko gehiago daude erabaki askeak hartuz norberaren nortasuna bakoitzak nahi bezala eraiki ahal izateko; bestetik, horri aurre egiteko, sistemak kontrolerako bitarteko
|
berriak
sortzen ditu, gizabanakoak bere nortasuna lantzeko beharrezkoak dituen esanahiak eta zentzuak kontrolatuz.
|
|
|
14). Modernitate ziurra legitimazioa galtzen doan heinean, beharrezkoa izango da modernitate anbibalentea eraikitzeko eta beronen inguruan kontzentzu
|
berriak
sortzeko gai izatea.
|
|
|
Teknokrazia prozesu teknoekonomikoan hautabideak plazaratzen diren unetik amaitzen da, bide horretatik gatazka
|
berriak
sortuz erakunde, alderdi, interes talde eta modu orotako esfera publikoen baitan eta euren artean. Era berean, sistema sozialen autoerreferentzialitate indiferentearen irudia zapuzten da (Beck, 1994:
|
|
|
Horrez gain, irrati
|
berriak
sortu dira nonahi. Emititzeko lizentziarik gabe, toleratuak dira beste batzuen seinalea oztopatzen ez duten bitartean.
|
|
|
Dena dela, krisialdia zegoen arren, proiektu
|
berriak
sortu ziren. Horien artean, finkatuena Bilboko Tas Tas Irratikoa izan zen, 1992an abian jarri zena.
|
|
|
Irratigintzan ez zuten maila nahikorik lortu, salbuespenak salbu, antolakuntza eta baliabide ezagatik. Irrati libreen eragilerik gehien elkarte soziopolitikoetatik zetorren, eta irratigintzan iharduteko ahalegin handiak eginda ere, irratiak jarraipenik izan zezan ez zen funtzionamendurako era
|
berriak
sortzerik lortu39.
|
|
|
Aldaketa horiek guztiak zirela medio, milurteko berriaren hasieran irrati askeak bizirik daudela esan daiteke; are gehiago, zahar batzuek, garairik okerretan bizirautea lortu zutenek? jarraitzeaz gain, emisora
|
berriak
sortu dira Euskal Herrian zehar, baina horien berri hurrengo atal batean eskainiko da.
|
|
|
Euskararen eta euskal kulturaren egoera administratiboa egokiena ez zen arren, edo beharbada horregatik, euskal irrati
|
berriak
sortu ziren Nafarroan 1990eko hamarkadan. Euskararen aldeko elkarteei loturik zeuden gehienetan, oso lokalak ziren eta askotan bertako udalek lagunduta sortuak; entzuleria urriari heldu arren, herri bizitzan oso murgildutakoa zen, eta zeresan handikoa.
|
|
|
Milurteko berriaren atarian, berriz, herri iniziatibak bultzaturiko emisorak ugaritu dira. Krisialditik jakinduria biltzen ikasi duten herri mugimenduak, iraganeko akatsak berriz ez gertatzeko asmotan tinko direla, komunikabide
|
berriak
sortuz joan dira 1990eko hamarkadaren erdialdetik hona. Mota askotakoak dira emisora horiek kudeaketari dagokionez:
|
|
|
Beste aldetik, uhin ertainekoak baino hedadura eremu txikiagoa eskaintzen zuen maiztasun modulatuko seinaleak; eta, ondorioz, diala hobeto aprobetxatzea ahalbidetzen zuen, eremu geografiko ezberdinetan dialeko puntu berean emisora bana kokatu ahal baitziren. Ondorioz, irrati
|
berriak
sortu zitezkeen maiztasun berrian, Uhin Ertaineko diala guztiz beteta baitzegoen.
|
|
|
Era berean, Geneva-n egindako irrati hedapenari buruzko biltzarrean maiztasun berriak egokitu zitzaizkion espainiar Estatuari, eta irrati gehiago sortzeko aukera zabaldu zen. Halaber, 1978ko urrian Plan Técnico Nacional de Radiodifusión Sonora izeneko plangintza onartu zuen gobernu espainiarrak1 Ondorioz, 1979ko ekainaren 8ko errege dekretuak maiztasun modulatutako uhin metriko bidezko soinu irratiaren hedapenaren zerbitzu publikorako behin behineko plan teknikoa ezarri zuen2 Horren arabera, emisora
|
berriak
sortu ziren estatu espainiarrean, horien artean Antena izenekoa. Informazioan eta iritzian oinarrituriko programazio konbentzionala eskaintzen zuen emisora horrek, baina bere berezitasuna, ordea, ez zen hori, horrelako irratsaioak FMn eskaintzea baizik, garai horretan irrati formula musikalen diala baitzen Maiztasun Modulatua.
|
|
|
Esan bezala, 1980ko hamarkadaren hasieran irrati
|
berriak
sortzeko aukera sortu ziren estatu espainiarrean. Madrilgo gobernuak 140 maiztasun berri banatzeko deialdia 1982an4 zabaldu zuen arren, Euskal Autonomia Erkidegoan, berriz, Jaurlaritzak zuen horretarako eskudantza, Gernikako Estatutua indarrean jartzearen ondorioz.
|
|
|
Lehenengo banaketa horren ondorioz, emisora
|
berriak
sortu ziren EAEn, eta lehendik zeuden batzuk finkatu, pirata moduan emititzetik legalitatera igarotzeak eman zien segurtasunari esker.
|
|
|
Aipaturikoaz gain, lehenengo banaketan maiztasunik lortu ez zutenek bigarren aukera batean lortzeko itxaropenaz jarraitu zuten emititzen. Era berean, emisora
|
berriak
sortu ziren 1988ko urtean. Radio Mundo zelakoa maiatzean hasi zen emititzen, Instituto Vasco de Nuevas Carreras izeneko ikastetxeko ikasleei praktikak eskaintzeko asmoz, Onda Vasca emisorak utzitako egoitzatik, emisora hark lizentzia lortu eta gero, profesional gisa emititzen hasi baitzen Bilboko erdialdetik, eta Radio Miramar zelakoaren sarean sartu zen.
|
|
|
Bai panorama nahasia! Denbora eta espazio mugak hautsita, hedabideek izaera marka berriak errepresentatzeko muga
|
berriak
sortzen dituzte.
|
|
|
Egin dezagun orain pertsuasioaren arrakastari buruzko irakurketa semiologikoa. Adierazi
|
berriak
sortzeko aparteko bide eraginkorrak dira hedabideak. Hedabideek zentzu berriak sortzen dituzte, kontzeptuen esangurak aldatzen dituzte.
|
|
|
Adierazi berriak sortzeko aparteko bide eraginkorrak dira hedabideak. Hedabideek zentzu
|
berriak
sortzen dituzte, kontzeptuen esangurak aldatzen dituzte. Aldaketa horien helburua, jakina, populazioaren pentsamendua arautzea izan daiteke.
|
|
|
Zeharkako publizitateak publizitate aipatzailea ukatzen du; haren zentzua zanpatu eta, haren ordez, egitura
|
berriak
sortzen ditu. Publizitate erreferentzialak den dena eman gura dio ikusleari erraz ulertzeko moduan, irakurketa prozesua erabat errazturik nonbait, eguneroko munduagaz lotuta gainera.
|
|
|
Gizakia gauza da berba
|
berriak
sortzeko, egoera berriei aurre egiteko. Eta egoera berriak hauteman daitezke izendapena eduki baino lehen.
|
|
|
Hori horrela, hedabideetan diharduten profesionalek erantzukizun sozial aparta dute. Nahita edo konturatzeke, joera kulturalak ezartzen dituztenez, eredu
|
berriak
sortzen dihardute pulpitu publikoetatik komunikatzaile profesional modernoek.
|