|
2006
|
|
|
Adin talde edo mordo bakoitzaren azterketari lotuz gero gauzak bestelakoak izan daitezke. Dena den horretarako adin tarteak zabalera berekoak
|
behar
ditugu, bost urtetako zabalerakoak hain zuzen.
|
|
|
Indize horiek dira batukarietan erabiltzen ditugunak. Esaterako i= 2 eta k direlako indizeek 16 tartetik 60 tarterainoko aldea adierazten du, batukaria izateak tarte horien arteko taldeen batuketa egin
|
behar
dugula esan nahi du.
|
|
|
Dagoeneko ez gaitu harritzen eusko labelak; izan ere izugarrizko lorpena izanik guk geuk eskuragai guztiei labela bilatzen baitiegu. Gure mendiko abelgorriak, ardoak, barazkiak eta arte-lanak merkatura orduko labela
|
behar
dute nonbait; labelik ez duenak ez du piperrik ere saltzen, edo, saltzekotan oso susmagarritzat hartu ohi da.
|
|
|
" Euskarari eustekotan iharduera gidatua edota herri mugimendu sendoa
|
behar
dugu; gure ustez biak ezinbestekoak dira"
|
|
|
Gure ustetan malgua baino kamutsa da; hots ez da batere zorrotza errealitate soziolinguistikoa bere hartan antzeman ahal izateko. Onartu
|
behar
dugu, ostera, oso interesgarria dela metodologiaren ikuspegitik ikusteko nola aldatzen diren pertsonen erantzunak balioztapen inkestak egiten direnean (EUSTATek 1989).
|
|
|
" Euskaldunak batez beste gero eta gazteagoak izatea zantzu positibo bezala ulertu
|
behar
dugu" udalerriak, galera galgatua/ etengabea,... Gure ustetan arlo horretan erabili ohi diren sailkapen guztiei izaera politikoa datxikie, sailkapen guzti horien funtsa hizkuntz politikaren ihardueran baitatza.
|
|
|
Berezko prozesu bezala planteatu ezkero euskararenak urte gutxitan egina du eta, hori da, hain zuzen ere, Euskal Herriko zenbait lurraldetan gertatzen hasia dena (Zuberoan,...). Euskarari eustekotan iharduera gidatua edota herri mugimendu sendoa
|
behar
dugu; gure ustez biak dira ezinbestekoak.
|
|
|
Horrela batez beste, euskaldunak gero eta gazteagoak izatea zantzu positibotzat hartu
|
behar
dugu. Baina, jakina, bata gaztetzeak bestea zahartzea dakar ukipen egoera zio.
|
|
|
Gazteen artean izandako hazkundeak, erabilera eta hizkuntz ohituren alorrean aldaketa sakonak ekarri
|
behar
ditu. Arestian esan dugunez, euskara dagoeneko zaharren hizkuntza izatetik gazteen hizkuntza izatera igaro da.
|
|
|
Kenketak burutzerakoan kontutan har multzo bereko (belaunaldi jakin bateko) taldeen artean egin beharra dagoela. Hortaz i tartea adierazten badu bigarren aldiko tartea i+ 1 da eta, horien artean, kalkulatu
|
behar
ditugu diferentziak. Horiek dira zehatz mehatz, VI. Taulan egindako eragiketak.
|
|
|
euskaldungoaren berezko hazkuntza eta hezkuntza elebidunari dagozkion bi faktoreak hurrenez hurren. Hurrena adin talde zaharrenetan ematen den hazkuntza; izan ere urte jakin batean 65 urte bitartekoak (X12) direnak handik bost urtetara 70 urte baino gehiagokoak (Y13) izan
|
behar
baitute. Eta azkenik, arestian aipatu dugun helduen euskalduntzeak ekarritakoa, lehen azaldu duguna hain zuzen ere.
|
|
|
Banaketa geolinguistikoa eta hiztun multzoen bilakaera urterik urte edozein hizkuntza plangintzaren oinarriak dira. Jakintza alor honek berarizko metodologia
|
behar
du. Artikulu honetan, bada, Zentsu eta Udal Erroldako datuen azterketarekin batera, hiztun sailkapenerako irizpideak eta hiztunen zenbaketarako oinarriak jorratzen dira.
|
|
|
Deustuko Unibertsitateko Euskal Filologoaren profilaren arabera, Eus� kal filologoak gai izan
|
behar
du egoera ezberdinetan, bai ahoz bai idatziz, modu egokian eta eraginkorrean komunikatzeko; hizkuntza eta literatura auzitan irizpide argiak izateko; euskal hizkuntza eta literatura, ikaslearen ezaugarrien arabera, irakasteko; eta euskara normaltzeko prozesuetan iritzi profesionalak emateko. Soziolinguistika irakasgaiaren bitartez, azken soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 43 gaitasuna lantzen da.
|
|
|
Turrez (Gonzalez 1999, Molina 2001) irakasleen zuzendaritzapean soziolinguistika lanak burutu dira urteetan zehar. an esan bezala, 2003tik indarrean dagoen ikasketa planean jorratzen den euskal filologoaren profilean soziolinguistika arloan ikasleak
|
behar
duen prestakuntza eta lanean modu praktikoan, arduratsuan, eta profesionalean aritu ahal izateko jorratu behar dituen gaitasunak beren beregi aipatzen dira.
|
|
|
Turrez (Gonzalez 1999, Molina 2001) irakasleen zuzendaritzapean soziolinguistika lanak burutu dira urteetan zehar. an esan bezala, 2003tik indarrean dagoen ikasketa planean jorratzen den euskal filologoaren profilean soziolinguistika arloan ikasleak behar duen prestakuntza eta lanean modu praktikoan, arduratsuan, eta profesionalean aritu ahal izateko jorratu
|
behar
dituen gaitasunak beren beregi aipatzen dira.
|
|
|
Elebitasun instituzionalak suediarraren eta finesaren arteko trataera orekatu bat bermatu nahi du. Lurraldetasuna, erroldaren arabera egiten da gizabanako bakoitzak bere ama hizkuntza zehaztu
|
behar
baitu. Datu horien arabera ikusten da zein hizkuntza estatus emango zaion distriktoari:
|
|
2007
|
|
|
Azken arrazoi hau" prestigio" faltarekin ere lotu beharra dago. Euskara beharrezko ez zaigun bitartean, gizarte mailan" prestigiatua" ez dagoen bitartean, zaila da benetan, pertsona helduak egin
|
behar
duen saiakera hori egitera bultzatzea.
|
|
|
auto-ikaskuntzarako, norberak ikasteko, datu gehiago edukitzeko...). Horiek erabiltzen ikasi dugu eta, gainera, ikasteko prestutasuna eta gogoa erakutsi dugu; izan ere, teknologiaren erabilera egokiak ekar diezazkigukeen abantailak geure aldeko indar-gunetzat hartu
|
behar
ditugu.
|
|
|
Gaur egun dugun ikasle kopuruarekin, Euskal Herria euskalduntzeko beste ehun bat urte genituzke, eta ezin gara horren zain egon. Horixe, beraz, geure erronkarik handiena, geure ustez" prestigio" eta sustatze kanpainekin batera lotu (eta lortu) behar dena; jendea erakarri egin
|
behar
dugu, eta konbentzitu egin behar dugu: euskara ikasteak merezi du, eta, gainera, euskararen berreskurapenean ni neu euskalduntzea ez da anekdotikoa, estrategikoa baizik.
|
|
|
Gaur egun dugun ikasle kopuruarekin, Euskal Herria euskalduntzeko beste ehun bat urte genituzke, eta ezin gara horren zain egon. Horixe, beraz, geure erronkarik handiena, geure ustez" prestigio" eta sustatze kanpainekin batera lotu (eta lortu) behar dena; jendea erakarri egin behar dugu, eta konbentzitu egin
|
behar
dugu: euskara ikasteak merezi du, eta, gainera, euskararen berreskurapenean ni neu euskalduntzea ez da anekdotikoa, estrategikoa baizik.
|
|
|
Bestalde, euskarak gelatik kanporako pauso hori eman dezan lan egin
|
behar
dugu. Hor daude mintzapraktika programak, zenbaki honetan bereziki aipatzen direnak.
|
|
|
Eta batez ere, eta ez HEArekin lotuta bakarrik, baina bai oso lotuta, hor dago erabilera planak bultzatzearen erronka. Euskaltegietan egiten dugun hori kaleratzea eta kalean egotea lortu
|
behar
dugu, horrek gure ikasleei indarra emango baitie euskaraz mintzatzeko. Horrek normalkuntzan beste pauso bat ekarriko du; gure ikasleek kalean euskaraz hitz egiten duten neurrian, euskalduntzeari, bere osotasunean lagunduko diogulako.
|
|
|
Erabilera ez da bultzatu behar kalean euskara entzutea politagoa delako bakarrik. Erabilera euskara ez galtzeko
|
behar
dugun gauza bat da. Euskara ikastea konpromiso pertsonala ere baden neurrian, egiten ari garen esfortzu guztiak erabilgarritasun konkretu batera eramaten ez bagaitu, onerako baino frustraziorako eta denbora galtzearen sentipenerako bide ere izan daitekeelako.
|
|
|
Liskarrak, tirabirak, kristorenak eta bi pasa eta gero, 2007ko martxoan gaude eta argi eta garbi esan
|
behar
dugu HEA sektore indartsua dela, bere historiari uko egin barik, erronkei aurre egiten jakin izan duena eta egoerarik txarrenean ere aurrera egiten jakin duena.
|
|
|
Era berean, gure jarduna araututa dago. Lehenik eta behin, Kultura Sailaren Dekretuak euskaltegi homologatuok bete
|
behar
ditugun baldintzak zehazten ditu: irakasleen kualifikazioa, azpiegituraren baldintzak, ikasle kopuruak eta abar.
|
|
|
Beraz, argi dago oraindik ere lan handia dugula egiteko, euskarak aurrera egingo badu ezinbestekoa da urratsak ematea erabileran. Ikasle heldu batek euskara ikasten egiten duen esfortzua oso handia da, gero erabilera ezagatik ikasi duen hori galtzen badu, eta handik eta urte batzuetara euskaltegira hurbildu
|
behar
badu.
|
|
|
Beraz, argi dago oraindik ere lan handia dugula egiteko, euskarak aurrera egingo badu ezinbestekoa da urratsak ematea erabileran. Ikasle heldu batek euskara ikasten egiten duen esfortzua oso handia da, gero erabilera ezagatik ikasi duen hori galtzen badu, eta handik eta urte batzuetara euskaltegira hurbildu
|
behar
badu.
|
|
|
Arestian esan bezala, erabilera areagotzea ez da bakarrik euskaltegion zeregina. Gizarte osoaren inplikazioa beharrezkoa da; irakaskuntzako eragileak, lan munduko eragileak, zein gizarte eragileak administrazioekin elkarlanean landu
|
behar
dugu hainbeste kezkatzen gaituen erabileraren arloa. Dena dela, lagungarri izango delakoan, hona hemen arlo bakoitzean abian jarri behar diren zenbait ekinbide:
|
|
|
Euskaltegiaren estrategiak —baita estrategia didaktikoak berak ere— kontuan hartu
|
behar
du inguru soziolinguistikoa. Euskaltegi bakoitzak bere estrategia egokitu behar du inguruko beharrei ahalik eta egokien erantzuteko, alegia, ikaslea eta hizkuntza, hizkuntza komunitatea, baldintza egokietan harremanetan jartzeko.
|
|
|
Euskaltegiaren estrategiak —baita estrategia didaktikoak berak ere— kontuan hartu behar du inguru soziolinguistikoa. Euskaltegi bakoitzak bere estrategia egokitu
|
behar
du inguruko beharrei ahalik eta egokien erantzuteko, alegia, ikaslea eta hizkuntza, hizkuntza komunitatea, baldintza egokietan harremanetan jartzeko. Ikasleei euskara erabiltzeko aukerak erraztea ere euskaltegiaren funtzioa da; arestian aipatutako egitasmoak bide egokiak izan daitezke ikaslea euskaldunei era ez traumatikoan hurbiltzeko.
|
|
|
Euskaltegiaren estrategiak –baita estrategia didaktikoak berak ere– kontuan hartu
|
behar
du inguru soziolinguistikoa.
|
|
|
Euskaltegi bakoitzak bere estrategia egokitu
|
behar
du inguruko beharrei ahalik eta egokien erantzuteko, alegia, ikaslea eta hizkuntza, hizkuntza komunitatea, baldintza egokietan harremanetan jartzeko. Ikasleei euskara erabiltzeko aukerak erraztea ere euskaltegiaren funtzioa da.
|
|
|
Euskara abantaila bezala hartu behar da. Tokian tokiko administrazioetan zeharkako gaia izan
|
behar
du. Dirulaguntzak nahiz kontratazioak esleitzen direnean, euskara baloratu egin behar da.
|
|
|
Administrazioek euskara lehenetsi egin
|
behar
dute hainbat kasutan.
|
|
|
Hizkuntza eta kultura aniztasuna balio nagusitzat harturik, euskararen aldeko sentiberatze ekintzak antolatu behar dira. Hau guztia bideratzeko ez da nahikoa egun bateko kanpainak antolatzea, Euskarak sustapen kanpaina iraunkorrak garatu
|
behar
ditu. ereduko matrikulazio kanpainak nabarmen gora egin badu, etengabeko sustapena egin zaiolako izan da.
|
|
|
Euskara abantaila bezala hartu behar da. Tokian tokiko administrazioetan zeharkako gaia izan
|
behar
du. Dirulaguntzak nahiz kontratazioak esleitzen direnean, euskara baloratu egin behar da.
|
|
|
Dirulaguntzak nahiz kontratazioak esleitzen direnean, euskara baloratu egin behar da. Administrazioek euskara lehenetsi egin
|
behar
dute hainbat kasutan.
|
|
|
• Euskaltegien arteko lankidetza; sare moduan antolatu beharra dago. Izan ere, lehiakideak garela ahaztu gabe, komunean ditugun beharrak identifikatu
|
behar
ditugu eta horiei erantzuna emateko lankidetza bideak jorratu behar ditugu. Nabarmena da azken urteotan euskaltegiok elkarlanean egindako lana fruituak ematen ari dela, hor dago Kultura Sailarekin izandako negoziazioen emaitza ona.
|
|
|
• Euskaltegien arteko lankidetza; sare moduan antolatu beharra dago. Izan ere, lehiakideak garela ahaztu gabe, komunean ditugun beharrak identifikatu behar ditugu eta horiei erantzuna emateko lankidetza bideak jorratu
|
behar
ditugu. Nabarmena da azken urteotan euskaltegiok elkarlanean egindako lana fruituak ematen ari dela, hor dago Kultura Sailarekin izandako negoziazioen emaitza ona.
|
|
|
• Erantzutetik planifikatzera; sarri askotan unean unean datorrenari erantzun beharrean aurkitzen gara eta eskaintzari aurrea hartzera ohitu genuke. Epe ertain eta luzera begira planifikatzen ikasi
|
behar
dugu. Baina, hau guztia ez dago gure esku bakarrik.
|
|
|
• Behin behinekotasunetik espezializaziora; sektorea duintzera jo
|
behar
dugu. Giza baliabideen joan etorriarekin amaitu behar da.
|
|
|
Eskualdeetako eskaintzaren garapenean autoikaskuntzaren eredua halabeharrez gauzatu behar izan dugu, nahiz eta askotan ikasleen benetako nahia ohiko ikastalde bidez ikastea izan. Hala ere, onartu
|
beharra
dugu metodo honek emaitza txukunak eman izan dituela orain artekoan eta hasieran izan genituen mamu asko uxatu ditugula. Birmatrikulazio tasa ohiko ikastaldeetan baino makurragoa izan arren, emaitzak ez dira alde batera uztekoak.
|
|
|
Helduen Euskalduntze Alfabetatzeak Nafarroan eragile nagusi bilakatu
|
behar
du Nafarroako Gobernuak bultzatzen duen politika oker eta
|
|
|
Nolabait esatearren, euskararekiko konpromisoa jaitsi egin da heldu askoren artean. Aitzakia asko aurretik jarrita ez diogu euskara ikasteari
|
behar
duen lehentasunik eskaintzen. Haurrek eskolan eredura eramatearekin ez da nahiko, ez da nahiko euskararen aldekotasuna agertze hutsarekin, euskarak gaur behar ditu neurriak eta gaur neurriak hartzeko helduek modu masiboan jo behar dute euskaltegietara euskara ikastera.
|
|
|
Aitzakia asko aurretik jarrita ez diogu euskara ikasteari behar duen lehentasunik eskaintzen. Haurrek eskolan eredura eramatearekin ez da nahiko, ez da nahiko euskararen aldekotasuna agertze hutsarekin, euskarak gaur
|
behar
ditu neurriak eta gaur neurriak hartzeko helduek modu masiboan jo behar dute euskaltegietara euskara ikastera. Horrek ere eragina du; izan ere, nafar gobernuari egiten ahal diogun presio bide handiena euskaltegiak lepo betetzea izanen baita.
|
|
|
Aitzakia asko aurretik jarrita ez diogu euskara ikasteari behar duen lehentasunik eskaintzen. Haurrek eskolan eredura eramatearekin ez da nahiko, ez da nahiko euskararen aldekotasuna agertze hutsarekin, euskarak gaur behar ditu neurriak eta gaur neurriak hartzeko helduek modu masiboan jo
|
behar
dute euskaltegietara euskara ikastera. Horrek ere eragina du; izan ere, nafar gobernuari egiten ahal diogun presio bide handiena euskaltegiak lepo betetzea izanen baita.
|
|
|
Zentzu honetan, egun jasotzen dugun dirulaguntza itxuragabeak, askotan salatu izan dugun moduan galbidea baino ez digu ekartzen. Agenda politikoan gure lekua topatu
|
behar
dugu, modu honetan euskalgintzak Nafarroan duen lan orokor horren baitan geure eskakizunak txertatu eta arloa gorpuztu behar dugu nafar jendartearen aurrean. Zentzu berean ulertu behar dugu ikasleak euskaltegietara erraztasunez hurbiltzeko beharrezkoak diren fondoak garatzea beka sistemetarako.
|
|
|
Zentzu honetan, egun jasotzen dugun dirulaguntza itxuragabeak, askotan salatu izan dugun moduan galbidea baino ez digu ekartzen. Agenda politikoan gure lekua topatu behar dugu, modu honetan euskalgintzak Nafarroan duen lan orokor horren baitan geure eskakizunak txertatu eta arloa gorpuztu
|
behar
dugu nafar jendartearen aurrean. Zentzu berean ulertu behar dugu ikasleak euskaltegietara erraztasunez hurbiltzeko beharrezkoak diren fondoak garatzea beka sistemetarako.
|
|
|
Agenda politikoan gure lekua topatu behar dugu, modu honetan euskalgintzak Nafarroan duen lan orokor horren baitan geure eskakizunak txertatu eta arloa gorpuztu behar dugu nafar jendartearen aurrean. Zentzu berean ulertu
|
behar
dugu ikasleak euskaltegietara erraztasunez hurbiltzeko beharrezkoak diren fondoak garatzea beka sistemetarako. Zentzu honetan, Nafarroako hainbat udalen eta mankomunitateren lana aipatu gabe ezin utzi, bertako biztanleei berezko eskubidea duten euskara ikastea ekonomikoki hain pisutsua ez izatea ahalbideratzen dutelako.
|
|
|
Geuri euskaltegioi dagokigu euskara ikastea erakargarri bilakatzea. Horretarako, derrigorrean eskolak ahalik eta kalitate handienean eskaintzeko konpromisoarekin jarraitu
|
behar
dugu. Baliabide eskasekin bada ere, irakasleen prestakuntzan ahaleginak egiten jarraitu, ikasmaterialen sorrera, ikasleak euskaltegira hurbiltzeko ahaleginak bikoiztu,...
|
|
|
Kontuan izateko faktore nabarmena da euskara ikasi nahi izatea Nafarroan hautu pertsonala izatetik haratago ez doan aukera dela. Esan nahi baita ikasleak euskaltegira hurbildu ahal izateko oso garbi izan
|
behar
duela, euskaldun sentitu eta bere hizkuntza ikasi nahi duela.
|
|
|
Ikasleek duten motibazioa aztertu dugu, euskaltegietara bultzatzen dituzten arrazoiak ezagutzearren. Gure susmoa, neurri handi batean tituluren bat
|
behar
dutelako etortzen direla zen, eta neurri handian bete betean asmatu dugu. Bide batez eskerrik beroenak eman nahi dizkiegu HIZNET ikastarorako ikerketa egiten lagundu diguten AEK ko Foruko Barnetegiko eta Gernikako euskaltegiko, Basauriko Udal Euskaltegiko, Bilbo Zaharra euskaltegiko, Ulibarri Euskaltegiko eta Zornotzako Barnetegiko lagunei.
|
|
|
Bestalde, hurrengo azterketan idazlana gainditu
|
behar
duenak ez du ahozkoa landu nahi izango, eta laster ahozko proba gainditu duena, goiz eta arratsalde ibiliko da norbaiti bere artikulutxoa laburbildu nahian. Ikasle askok sinonimo zerrenda ikaragarriak ikasten dituzte buruz, eta nahikoa izaten da" agian" esatea" akaso"," beharbada"," apika" eta beste zazpi hitz gaineratzeko.
|
|
|
Haur Hezkuntzakoak alkateari makina bat gutun idatziko dizkio, baina ez du ipuin bakar bat kontatuko. Ez dugu kontuan hartzen ikasleak hizkuntza zein testuingurutan eta zertarako erabiliko duen, baizik eta zein ariketa mota menperatu
|
behar
dituen. Ondorioz, ikasleari zaila egiten zaio bere burua euskaraz normaltasunez aritzen irudikatzea eta, beraz, nekezago egingo zaio ikastea.
|
|
|
Plangintzak dira hizkuntza esparru ezberdinetara zabaltzeko dugun bidea. Euskalduntze alfabetatzea hauen barruan kontenplatu
|
behar
dugu; hauetara bideratuta eta hauen osagarri eta sustatzaile. Horretarako, egun dauden tresna eta baliabideak aztertu behar ditugu eta hizkuntzaren irakaskuntza eta ebaluazioa bideratu.
|
|
|
Euskalduntze alfabetatzea hauen barruan kontenplatu behar dugu; hauetara bideratuta eta hauen osagarri eta sustatzaile. Horretarako, egun dauden tresna eta baliabideak aztertu
|
behar
ditugu eta hizkuntzaren irakaskuntza eta ebaluazioa bideratu. Ikasleak partaide bihurtuz gero, beren jarrera hobetuko da eta motibazio hobea izango dute.
|
|
|
Haur Hezkuntzakoak alkateari makina bat gutun idatziko dizkio, baina ez du ipuin bakar bat kontatuko. Ez dugu kontuan hartzen ikasleak hizkuntza zein testuingurutan eta zertarako erabiliko duen, baizik eta zein ariketa mota menperatu
|
behar
dituen.
|
|
|
Plangintzen sozializazioa eragin litzateke eta horien aldeko kontzientzia piztu. Plangintzak garatu eta aurrera atera ahal izatea edozein enpresaren edota gizarte osoaren nagusitasunaren adierazle da zalantzarik gabe, baina horretarako gizarteak nolabaiteko ezagutza edo heziketa
|
behar
du. Gure gizartearen zati izugarri handi batek, ez luke inondik inora gaindituko euskararen biziberritzearen inguruko galdetegirik errazena ere.
|
|
|
Horretaz gain, argi dago zenbait esparru oso arrotzak zaizkiola euskarari eta eragin handia dutela lurralde osoko biztanleengan, hala nola komunikabideak, arlo sozio-ekonomikoa, osasungintza eta abar. Era berean, kontuan hartu
|
behar
dugu, arlokako lanak, egoera soziolinguistiko ezberdina duten guneetako herritarrak harremanetan jartzea ahalbideratuko digula. Zonalde ez euskaldunetako biztanleentzat aukera paregabea izango da gerora herriko plangintzetan subjektu aktibo bihurtu ahal izateko.
|
|
|
Batzuk hizkuntz paisaiarekin lotutakoak izango dira, beste batzuek araudiaren egokitzapena eskatuko dute, eta beste batzuek subjektu bakoitzaren hizkuntz gaitasun mailarekin zerikusia izango dute. Langile, guraso edota dendari bakoitzak lortu beharreko gutxieneko maila kontuan hartuta, bete
|
behar
dituen funtzioen araberako programazioa burutu litzateke. Hau da, testuinguru bakoitzean dauden berezitasunak kontuan hartuta, langile bakoitzaren ezaugarri eta beharrei erantzun genieke, horiei begira programatuz.
|
|
|
Euskalduntzealfabetatzea hauen barruan kontenplatu
|
behar
dugu; hauetara bideratuta eta hauen osagarri eta sustatzaile. Horretarako, egun dauden tresna eta baliabideak aztertu behar ditugu eta hizkuntzaren irakaskuntza eta ebaluazioa bideratu.
|
|
|
Euskalduntzealfabetatzea hauen barruan kontenplatu behar dugu; hauetara bideratuta eta hauen osagarri eta sustatzaile. Horretarako, egun dauden tresna eta baliabideak aztertu
|
behar
ditugu eta hizkuntzaren irakaskuntza eta ebaluazioa bideratu.
|
|
|
Horregatik, kurrikuluan ikasleei ingurune euskalduna bilatzen lagundu behar diegula aipatzen da. Hala ere, argi uzten du euskaltegia ez dela ingurune euskalduna emateko ardura duen bakarra, paper garrantzitsua jokatu
|
behar
badu ere. Baina argi dago, kurrikuluan esaten denez, ingurune ez euskaldunetan euskaltegiak eskaini behar diola ikasleari euskaraz aritzeko aukera.
|
|
|
Ikasleari egoera errealetan erabili ahal izateko aukerak eskaini behar zaizkio. Bere trebetasunak erabiliz, komunikazio gaitasuna garatzeko modua bilatzera bultzatu
|
behar
dugu. Honek ez du esan nahi ariketak eta egitura eta elementu linguistikoen irakaspena baztertu behar ditugunik, baina ezagutza formaletik ezagutza instrumentalerako urratsa eman beharra dago.
|
|
|
Bere trebetasunak erabiliz, komunikazio gaitasuna garatzeko modua bilatzera bultzatu behar dugu. Honek ez du esan nahi ariketak eta egitura eta elementu linguistikoen irakaspena baztertu
|
behar
ditugunik, baina ezagutza formaletik ezagutza instrumentalerako urratsa eman beharra dago.
|
|
|
linguistikoak, testualak, soziopragmatikoak, eta estrategikoak. Hauek ikasle bakoitzak bere funtzioak betetzeko dituen beharren arabera landu genituzke, hau da, bere testuinguruak esango digu zeintzuk diren ikasleak dituen gaitasun linguistiko premiazkoenak, testuinguruan izan ohi den erabilerara moldatzeko landu
|
behar
dituen abileziak, zeintzuk testu mota erabili behar dituen... Adibidez, Haur Hezkuntzako irakasleak ipuinak edo haur hizkera landu ditu, baina saltzailea produktuen katalogoak sortzen eta aurkezpenak egiten trebatu da. Kurrikulu honetan horien arabera antolatu dira edukiak, helburuak eta ebaluazio irizpideak.
|
|
|
linguistikoak, testualak, soziopragmatikoak, eta estrategikoak. Hauek ikasle bakoitzak bere funtzioak betetzeko dituen beharren arabera landu genituzke, hau da, bere testuinguruak esango digu zeintzuk diren ikasleak dituen gaitasun linguistiko premiazkoenak, testuinguruan izan ohi den erabilerara moldatzeko landu behar dituen abileziak, zeintzuk testu mota erabili
|
behar
dituen... Adibidez, Haur Hezkuntzako irakasleak ipuinak edo haur hizkera landu ditu, baina saltzailea produktuen katalogoak sortzen eta aurkezpenak egiten trebatu da. Kurrikulu honetan horien arabera antolatu dira edukiak, helburuak eta ebaluazio irizpideak.
|
|
|
Ikasleari laguntza emankorra eta egokia eman behar dio. Horretarako ikasgaiak zentzua izan
|
behar
du. Koherentea izan.
|
|
|
Esanahiduna eta adimen estrukturan integratzeko egokia. Jarduerak zentzua izan dezan, hiru ezaugarri bete
|
behar
ditu: ikasleak zer egin behar duen aurretik jakin behar du.
|
|
|
Jarduerak zentzua izan dezan, hiru ezaugarri bete behar ditu: ikasleak zer egin
|
behar
duen aurretik jakin behar du. Ikasleak bere aurrezagutzak martxan jarri behar ditu eta bere ikas prozesuaren bilakaeran eta emaitzetan parte hartu behar du.
|
|
|
Jarduerak zentzua izan dezan, hiru ezaugarri bete behar ditu: ikasleak zer egin behar duen aurretik jakin
|
behar
du. Ikasleak bere aurrezagutzak martxan jarri behar ditu eta bere ikas prozesuaren bilakaeran eta emaitzetan parte hartu behar du.
|
|
|
ikasleak zer egin behar duen aurretik jakin behar du. Ikasleak bere aurrezagutzak martxan jarri
|
behar
ditu eta bere ikas prozesuaren bilakaeran eta emaitzetan parte hartu behar du.
|
|
|
ikasleak zer egin behar duen aurretik jakin behar du. Ikasleak bere aurrezagutzak martxan jarri behar ditu eta bere ikas prozesuaren bilakaeran eta emaitzetan parte hartu
|
behar
du.
|
|
|
Ekintzetan oinarritzen da, ikaslea gizarte eragiletzat hartzen baita. Ingurune eta jarduera jakinetan zeregin (ataza) batzuk bete
|
behar
baititu. Baina bere eragile izate horretan elementu askok hartzen dute parte, denak ere elkarri lotuta:
|
|
|
Ikasleari laguntza emankorra eta egokia eman behar dio. Horretarako ikasgaiak zentzua izan
|
behar
du.
|
|
|
motibazioan eragin nahi dugu hizkuntzari bere funtzio komunikatiboa emanez, modu informalean eguneko kezkak, pozak, sentimenduak konpartitzeko aukera izanik hizkuntzarekiko atxikimendua areagotu egiten delakoan. Ezagutzan, euskara maila hobetu nahi/
|
behar
dutenen ikas prozesua azkartzeko eta osatzeko klasetik kanpo, kalean, modu informalean euskaldunekin elkar ekintzan gaitasuna hobetzeko aukera emanez. Eta, erabileran eragin nahi dugu elkar ezagutzen ez diren pertsonen artean modu naturalean sortuko ez liratekeen euskarazko sare berriak, lagun berriak... osatzeko aukerak sortuz.
|
|
|
Motibazioari dagokionez, esan
|
behar
dugu arlo konplexua dela. Nola asmatu motibazioetan eragiten?
|
|
|
motibazioan eragin nahi dugu hizkuntzari bere funtzio komunikatiboa emanez, modu informalean eguneko kezkak, pozak, sentimenduak konpartitzeko aukera izanik hizkuntzarekiko atxikimendua areagotu egiten delakoan. Ezagutzan, euskara maila hobetu nahi/
|
behar
dutenen ikas prozesua azkartzeko eta osatzeko klasetik kanpo, kalean, modu informalean euskaldunekin elkar ekintzan gaitasuna hobetzeko aukera emanez. Eta, erabileran eragin nahi dugu elkar ezagutzen ez diren pertsonen artean modu naturalean sortuko ez liratekeen euskarazko sare berriak, lagun berriak... osatzeko aukerak sortuz.
|
|
|
Hurbiltasuna da egitasmoen ardatz eta oinarrietako bat, eta hurbiltasuna antolakuntzatik bertatik sustatzen da. Mintzalagun edo Berbalagunentzako erreferentzia hurbila izan behar da, bertatik bertara izan
|
behar
du.
|
|
|
Hizkuntza normalizatzeko hezkuntza munduan landu beharreko ildoen artean hizkuntza ikasteko eta lantzeko metodologia eragingarriaren beharra azpimarratu zen aspaldian. Zer esanik ez helduen euskalduntzeak ere bere egin
|
behar
duela ildo hori, emaitza akademikoei begira baino ez balitz ere. Ez dugu orain emango helduen euskalduntzearen bilakaeraren eta aukera metodologikoaren berri.
|
|
|
Ikuspegi honen oinarriak 1985ean argitaratu zen ELE aldizkariaren 1 zenbakian azaldu ziren. Funtsezko kontzeptua sasoian helduen hezkuntzaren munduko jardunbide aurrerakoi batzuetatik hartua zen, ikastaldeak eragile soziala izan
|
behar
zuen, ikastearekin batera ingurua eraldatzen lagundu behar zuen. Gure kasura ekarrita, gehien bat euskararen statusean nabaritzen zen beharra, euskararen presentzia edo irakaskuntza antidiglosikoa bezalako kontzeptuak erabiltzen ziren sarri.
|
|
|
Ikuspegi honen oinarriak 1985ean argitaratu zen ELE aldizkariaren 1 zenbakian azaldu ziren. Funtsezko kontzeptua sasoian helduen hezkuntzaren munduko jardunbide aurrerakoi batzuetatik hartua zen, ikastaldeak eragile soziala izan behar zuen, ikastearekin batera ingurua eraldatzen lagundu
|
behar
zuen. Gure kasura ekarrita, gehien bat euskararen statusean nabaritzen zen beharra, euskararen presentzia edo irakaskuntza antidiglosikoa bezalako kontzeptuak erabiltzen ziren sarri.
|
|
|
Programazio didaktikoak ekintza izan
|
behar
zuen ardatz horrenbestez. Hartara, ikas prozesua funtsean kultur ekintza baten prestaketa ziren 25 orduko zikloetan antolatzen zen.
|
|
|
Duela 20 urte EBI AEKren ildo didaktiko modura ezarri zen eta sistematikoki aplikatu. Esperientzia asko burutu ziren handik aurrera, baina urteekin, berriz, sistematikotasun hori galduz joan da, eta gaur aplikaEuskaltegitik kanpoko eguneroko jardunean osatu
|
behar
du ikasleak euskaltegiko lana. Giro erdaldunetan, ordea, aukera hori oso murritza denez, euskaltegiaren esku gelditzen da egoera normal batean nolabait gizarteari edo inguruari dagokion zeregina.
|
|
|
• EBIren oinarriak garatu
|
behar
zituzten irakasleek zailtasun ugari aurkitzen zituzten. Ideia eta eredu berri asko pilatzen ziren, bai alde didaktikotik (ikuspegi komunikatiboa), bai normalizazio lanaren aldetik (ikuspegi soziolinguistikoa).
|
|
|
XIX mendearen azken aldean euskara beste motibo bategatik ikasi zuten batzuk agertu ziren. " Gure hizkuntza delako eta gorde egin
|
behar
dugulako" edo horrelako zerbait erantzungo zuten orduan ikasteko motibazioaren inguruko inkesta batean Campionek edo Aranak adibidez. Hizkuntza ikasi eta bizia eman beharraz hasi ziren kezkatzen alegia, hizkuntza ordura arte bezain ondo sumatu ez, edo ordura arte ez bezala arduratzen hasi, eta asko konbentzitu gainera.
|
|
|
Gauza jakina da, gainera, euskaltegiaren zeregina garrantzizkoa dela euskararen eskurapenean, baina ez bakarra. Euskaltegitik kanpoko eguneroko jardunean osatu
|
behar
du ikasleak euskaltegiko lana. Giro erdaldunetan, ordea, aukera hori oso murritza denez, euskaltegiaren esku gelditzen da egoera normal batean nolabait gizarteari edo inguruari dagokion zeregina.
|
|
|
Baina hori euskaltegiak berak bakarrik egin beharreko lana da? Ala horretarako planifikazio baten parte izan
|
behar
du?
|
|
|
Eta normalizazioaz ari bagara eta horri begira jardun
|
behar
badugu, jardunaren antolaketan isla eduki behar du. Hau da, helburuen eta edukien formulazioan hori aintzat hartu litzateke.
|
|
|
Eta normalizazioaz ari bagara eta horri begira jardun behar badugu, jardunaren antolaketan isla eduki
|
behar
du. Hau da, helburuen eta edukien formulazioan hori aintzat hartu litzateke.
|
|
|
Eragingarria azken helburua ondoen betetzen duena bada, lehenengo eta behin lortu nahi den helburua ezartzea komeni da. Eta normalizazioaz ari bagara eta horri begira jardun
|
behar
badugu, jardunaren antolaketan isla eduki behar du. Hau da, helburuen eta edukien formulazioan hori aintzat hartu litzateke.
|
|
|
Eragingarria azken helburua ondoen betetzen duena bada, lehenengo eta behin lortu nahi den helburua ezartzea komeni da. Eta normalizazioaz ari bagara eta horri begira jardun behar badugu, jardunaren antolaketan isla eduki
|
behar
du. Hau da, helburuen eta edukien formulazioan hori aintzat hartu litzateke.
|
|
|
• Ikasleak/ hiritarrak normalizazioaren ondorioz eduki ditzakeen beharretara programak nahiz eskaintza bera egokitu. Trebakuntzaren kontzeptua zabaltzen hasi zen aspaldian, beharbada hori da arlo askotarako
|
behar
dugun enfokea.
|
|
|
ONDORIOAK EDO a. Euskara i (ra) kastea bera ere euskararen alde asko egiteko modua izan daiteke. b. Helduen euskalduntzeak funtzio argia dauka normalizazioan, baina bere jarduera horretara begira jarri
|
behar
du, eta horretarako bere lana euskalgintzaren barruan ondo integratu behar da. c. Erabilera sustatzea eta praktika sustatzea ez dira nahastu behar.
|
|
|
Hipotesiak lantzen ditugunean, Euskal Herri mailan kontrakoak diren muturreko egoerak aurkitzen direla eta, beraz, datu orokorrak orekatzen direla haien artean ere kontuan hartu
|
behar
dugu. Beraz, datu orokorrak ez dira esanguratsuak eta tokian tokiko errealitate soziolinguistikoaren arabera aztertu behar dira.
|
|
|
Hipotesiak lantzen ditugunean, Euskal Herri mailan kontrakoak diren muturreko egoerak aurkitzen direla eta, beraz, datu orokorrak orekatzen direla haien artean ere kontuan hartu
|
behar
dugu. Beraz, datu orokorrak ez dira esanguratsuak eta tokian tokiko errealitate soziolinguistikoaren arabera aztertu behar dira.
|
|
|
Esan gabe doa, hortaz, zein garrantzitsua den horrelako ikuspegiz egindako ikerlana. Gehiago
|
behar
genituzke horrelakoak euskararen egoeraz eta bilakaeraz ezagutza orokorra eduki nahi izatera.
|
|
|
Soziolingusitika Klusterrak lan handia egin du fitxa horren diseinua doitzen. Fitxak, batez ere, bi helburu bete
|
behar
zituen: datu bilketa erraztea eta azkartzea, eta aldagai guztiak fitxa bakar batean biltzea.
|
|
|
Klusterrak lan handia egin du fitxa horren diseinua doitzen. Fitxak, batez ere, bi helburu bete
|
behar
zituen: datu bilketa erraztea eta azkartzea, eta aldagai guztiak fitxa bakar batean biltzea.
|
|
|
2001eko neurketa zela eta, zioena errepikatu besterik ez dugu egingo: " sexuen arteko aldeak ulertzerakoan, sexu bakoitzari sozialki egokitutako arauak, rolak, aurreikuspenak... kontutan hartu
|
behar
ditugu". 9 Eta amaitzeko hona berak planteatu izan dituen galderak: " Aldaketen agenteak eta protagonistak berriz emakumeak dira.
|