2000
|
|
Jatorria du horrek Frantziako Iraultzan. Orduko saio eta ahaleginak aipatu
|
behar dira
, beraz, ordukoek baldintzatzen baitituzte egungo hauek, urte luzeetan baldintzatu dituzten modu berean. Baldintzatu eta beharbada, baldintzatuko ere, kodearen aroa ez baita agortu, aurkakoa aspalditik aldarrikatu bada ere1.
|
|
Zuzenbidea arrazoi unibertsala da, gauzen izate horretan bertan oinarrituriko arrazoi gorena. Zuzenbidea bera erregela positiboetan edo manu bereizietan emana, hori da, izan ere, legeak direna edo soil-soilean izan
|
behar dutena
.
|
|
Legegileak jurisprudentziaren kezka
|
behar du
izan; hortaz, jurisprudentziak harena ongi dezake eta, zer esanik ez, legegileak berak ere jurisprudentzia zuzendu.
|
|
Halperinen hitzetan igarri duguna bete-betean asmatzen du Portalisek. Iraultzaren aldi nahasiak gorabehera, Portalisek behin eta berriro azpimarratzen du legegileak bere eginkizunean zuzen aritzeko
|
behar duen
oreka. Iraultzaren ezinegona eta artega ez dira legegile horientzat aholkulari aukerakoak:
|
|
Fido da Portalis Konstituzioarekin. Goi mailako lege testu horretan ikusten du, galbidea baino, urgazi tinko eta boteretsua, hain zuzen ere, legegileak
|
behar duen
giroa bermatzen duena: " Gaur, Frantzia bizirik dago, konstituzioak oraingo atsedena bermatu eta bihar-etziko aurrerabideak ziurtatzen baitizkio".
|
|
Ondasunak salerosian erabiltzen dituzte, jabetza erabatekoaren izatedunak dira. Horiek, bistan da, barne mugarik gabeko estatua
|
behar dute
, eta merkatu aske baten gogotan dabiltza. Liberalismoaren aldekoak ditugu horiek, eta estatua bera ere, ekimen pribatuaren begipean ikusten dute.
|
|
Eten du erlijioaren eta legearen uztardura luzea. Legea gizonaren arrazoimenean dago, eta erlijiotik aske
|
behar du
izan. Estatuak erlijio zehatzik babestu beharrik ez du, eta moral laiko baten aitzindaria dugu, besteak beste, dibortzioaren neke-larrietan.
|
|
Zuzenbidea eta legeak orokorrean atariko liburua idatzi ostean, lege zibilek zehaztu eta arautu
|
behar dituzten
objektuetara igaro gara. (...)
|
|
Lege zibilek euren agintea tartekatu
|
behar dute
senar-emazteen artean, gurasoen eta seme-alaben artean; familiaren gobernua arautu behar dute. Izadiaren esanetan bilatu dugu gobernu horren egitasmoa.
|
|
Lege zibilek euren agintea tartekatu behar dute senar-emazteen artean, gurasoen eta seme-alaben artean; familiaren gobernua arautu
|
behar dute
. Izadiaren esanetan bilatu dugu gobernu horren egitasmoa.
|
|
Arauzko ezkontza baten seme-alabei legezko deritze, batuketa legezko eta baliozko baten fruituak baitira. Legeen begietan legezkotasuna eta baliozkotasuna zalantza gabekoak izan
|
behar
.
|
|
Legegileak soberako esku-sartzetik ihes egin
|
behar du
. Okerreko bidea da, haren ustez, larregi arautzekoa:
|
|
Ez dago munduan legerik giza kontuetan zenbat eta zer-nolako itunak egin
|
behar diren
zehazteko. Hortik datoz, etorri ere, Erromako legeetan diren izenik gabeko kontratu anitzak.
|
|
Etxeko gobernua ere, aita familiakoari aitortzen dio, eta oinordetza gorabeheretan legezko tokamenak agintzen ditu seme-alaba guztientzat. Bestera, euskal foru zuzenbidearena, ohitura eta usadioen bidez sortua eta ekanduak moldatua, premia eta
|
behar
zehatzetarako; jabetza eskubidea familiaren mesederako sakon mugatu duena. Aita-ama familiakoak aintzat hartu ditu azken horrek eta etxeko ondasunak oinordeko bati emateko aukera eta abagunea arautu, betiere, xedetzat hartuta etxaguntza ahalik eta batuen eskualdatzea belaunalditik belaunaldira14.
|
|
Senarraren aginpideari lotsarik ere ez zaio, andrazkoei emandako askatasun zabalago horren bitartez eskuratzen baita bizitzaren gorabeheretan molde eta tenore berriak zertzea. Oinordetza sistema osoa aldatu beharra dago, herritarren aukera berria arin atondu
|
behar delako
jabedun berrien bitartez. Unean-unean, aldaketak aldaketetatik sortzen dira eta inguruabarrak inguruabarretatik.
|
|
Norbanako guztiak ukitzen dituzte, horien bizitzaren egitate garrantzitsuetan nahasten dira, noranahi jarraitzen diete haiei: eurok dira, maiz-sarri, herriaren moral bakarra eta beti-beti horren askatasunaren zatia; azken batean, eurek arintzen diote herritar bakoitzari lege politikoek herriaren zerbitzurako ezarritako zama; berebat, sakon babesten dute herritarra, hala
|
behar duenean
, bere izate eta ondasunetan, bera, eta ez beste inor, herri osoa izango bailitzan. Hortaz, Kode Zibilaren idatzaldiak antzeman du herriak agintaritzarik gorenean jarri duen heroiaren gogoa.
|
|
Legegileak, aginpidean baino, apaizgoan dihardu. Ezin du alboratu legeak gizakientzat eginak direla eta ez gizakiak legeentzat; egokitu
|
behar zaizkie
euren hartzailea izan daitekeen herri horren aldarte, jardun eta egoerei; berrikuntzetan ere, zehatz izan behar dute, ezagutzeko modukoak izan baitaitezke, erakunde berri baten aurrean, teoriak eskaintzen dizkigun abantailak eta ez, ostera, haren gaitzak, horiek bakar-bakarrik praktikak idoro ditzakeelako; ona ere zokondoratu behar da onena zalantzan izanez gero; abusua zuzentzerakoan, zuzenketar...
|
|
Legegileak, aginpidean baino, apaizgoan dihardu. Ezin du alboratu legeak gizakientzat eginak direla eta ez gizakiak legeentzat; egokitu behar zaizkie euren hartzailea izan daitekeen herri horren aldarte, jardun eta egoerei; berrikuntzetan ere, zehatz izan
|
behar dute
, ezagutzeko modukoak izan baitaitezke, erakunde berri baten aurrean, teoriak eskaintzen dizkigun abantailak eta ez, ostera, haren gaitzak, horiek bakar-bakarrik praktikak idoro ditzakeelako; ona ere zokondoratu behar da onena zalantzan izanez gero; abusua zuzentzerakoan, zuzenketaren beraren arriskuak ikusi behar dira; zentzubakoa litzateke, halaber, erabateko perfekzioaren atzetik ibili ontasun ...
|
|
Legegileak, aginpidean baino, apaizgoan dihardu. ...kientzat eginak direla eta ez gizakiak legeentzat; egokitu behar zaizkie euren hartzailea izan daitekeen herri horren aldarte, jardun eta egoerei; berrikuntzetan ere, zehatz izan behar dute, ezagutzeko modukoak izan baitaitezke, erakunde berri baten aurrean, teoriak eskaintzen dizkigun abantailak eta ez, ostera, haren gaitzak, horiek bakar-bakarrik praktikak idoro ditzakeelako; ona ere zokondoratu
|
behar da
onena zalantzan izanez gero; abusua zuzentzerakoan, zuzenketaren beraren arriskuak ikusi behar dira; zentzubakoa litzateke, halaber, erabateko perfekzioaren atzetik ibili ontasun mugatua izan dezaketen gauza horietan; legea aldatu ordez, erabilgarriagoa da, ia beti, lege horiek estimu handiagotan jartzeko arrazoi berriak herritarrei aurkeztu; historiak berak ere, gizaldi batzuetan zehar, ozta-ozt...
|
|
Legegileak, aginpidean baino, apaizgoan dihardu. ...tekeen herri horren aldarte, jardun eta egoerei; berrikuntzetan ere, zehatz izan behar dute, ezagutzeko modukoak izan baitaitezke, erakunde berri baten aurrean, teoriak eskaintzen dizkigun abantailak eta ez, ostera, haren gaitzak, horiek bakar-bakarrik praktikak idoro ditzakeelako; ona ere zokondoratu behar da onena zalantzan izanez gero; abusua zuzentzerakoan, zuzenketaren beraren arriskuak ikusi
|
behar dira
; zentzubakoa litzateke, halaber, erabateko perfekzioaren atzetik ibili ontasun mugatua izan dezaketen gauza horietan; legea aldatu ordez, erabilgarriagoa da, ia beti, lege horiek estimu handiagotan jartzeko arrazoi berriak herritarrei aurkeztu; historiak berak ere, gizaldi batzuetan zehar, ozta-ozta eskain dezake bizpahiru lege zuzenen argitalpena; azkenez ere, soil-soilean dagozkiela lege aldak...
|
|
...n jabe izan eta merkataritza osoa Estatuko Buruzagiaren izenean eta horren probetxurako egiten den horietan, gizabanakoek ez dute askatasunik, borondaterik edo jabetzarik, eta epaile eta borrero gehiago dira, legeak baino; haatik, herritarrek zer zaindu eta zer babesturik badute, eskubide politiko nahiz zibilen jabe badira eta ohorea aintzat hartzen bada, herri horietan bertan, lege kopuru zehatza
|
behar da
horiei guztioi aurre egiteko. Ondasun mota desberdinak, langintza bestelakotsuak, giza bizitzaren osterantzeko egoerak, horiek guztiek eskatzen dituzte erregela berezkoak.
|
|
Ondasun mota desberdinak, langintza bestelakotsuak, giza bizitzaren osterantzeko egoerak, horiek guztiek eskatzen dituzte erregela berezkoak. Legegilearen ahalegina zer arautu eta zer horren aniztasun eta garrantziari egokitu
|
behar zaio
.
|
|
Ez dugu uste, hala ere, legeak horrenbeste erraztu
|
behar direnik
, herritarrok eurok ere, euren interes nagusien aurrean, erregela eta bermerik gabe geratzen direlarik.
|
|
Argi ikusten da hori, herritarrak lotzen dituzten estekadura kontaezinak aintzat hartzen badira. Orobat, magistratuek eta juriskontsultoek ebatzi
|
behar dituzten
gaien bilakaerari so egiten bazaio. Zer esanik ez, gertaeren nondik norakoak eta gizarte harremanak sarritan aldatzen dituzten inguruabarrei jaramonik eginez gero.
|
|
Herriak, hala esan ohi da, ezin du korapilo horretan askatu zer saihestu
|
behar den
edo zer egin behar duen, bere eduki eta eskubideetan ziurtasunik indartsuena izateko.
|
|
Herriak, hala esan ohi da, ezin du korapilo horretan askatu zer saihestu behar den edo zer egin
|
behar duen
, bere eduki eta eskubideetan ziurtasunik indartsuena izateko.
|
|
Ezin eskubide hori arbuiatu. Horren aplikaziorako, berriz, gai kriminalak zibilekoetatik bereiztu
|
behar
.
|
|
Ebatzi beharra dago, edozein modutan bada ere, auzia bukatu beharra baitago. Alderdiak euren artean adostasun batera iristeko gauza ez badira, zer egin
|
behar du
Estatuak. Gai guztietarako legeak ematea ezina dela eta, alderdioi eskaini egiten die magistratu publikoa, halako arbitro ongitsu eta alderdigabea; horren ebatziak eragozten du haien arteko borroka eta onuragarriago gertatzen zaie alderdiei ebatzi hori auzi luzexka baino, horren ondorioak eta bukaerak aurreikustezinak baitira.
|
|
Salatzeko titulua dakarren egintza baino aurreragokoa izan
|
behar du
legeak. Legegileak ezinezkoa du kolpe ematea aurretiaz ohartzeke; bestela izatera, legeak, berezko duen helburua bazter utzita, gizakiak hobetu beharrean, zorigaiztokoagoak egingo lituzke eta hori, bistan da, gauzen izatearen beraren aurkakoa da.
|
|
Gai kriminalean, beraz, lege zehatzak
|
behar dira
. Ez, ostera, jurisprudentziarik, gai horretan ez baitago, epailearen egintzari eusteko, aurreko testu formala baino.
|
|
Norbanakoen artean sortu eta sakon eztabaidaturiko gorabeheretan legegileak parte hartzen duenean, beroriek ebazteko, bistan da horrek ez duela auzitegiek eurek izan dezaketen arriskua bera baino arinagoa. Beldur txikiago erakutsi
|
behar zaio
magistratu baten nahiera arautu, lotsakor eta zuhurrari, botere beregain baten nahiera erabatekoari baino.
|
|
Nondik-nahi begiratuta ere, ohitura egiaztatu eta norbanakoen arteko liskarrari aplikatzea epailearen ekintza da, eta ez legearena. Ekitate edo justizia banatzaile horren aplikazioak jarraitu
|
behar dio
, kasu bakoitzean, alderdi baten eta bestearen arteko hari meheari. Ezin legegilearena izan, legegilea baita justizia edo ekitate orokor horren ministraria.
|
|
Badago zientzia bat legegileentzat, magistratuentzat beste bat dagoen modu berean; eta lehenak ez du bigarrenaren antzik ere. Legegilearen zientziak gai bakoitzean kausitu
|
behar ditu
guztion onurarako oinarririk alderakoenak; magistratuaren zientziak, aldiz, oinarri horiek eraginean behar ditu jarri, hedatu eta zabaldu, kasu bakoitzarekin aplikazio zuhurra eta arrazoitua eginez; legearen izpiritua aztertu, haren letra idortu eta ahitu denean eta oro har, aldizka manupeko eta aldizka matxino izateko eta menpekotasun gogoaz desobeditzeko arriskutik alde egin.
|
|
Badago zientzia bat legegileentzat, magistratuentzat beste bat dagoen modu berean; eta lehenak ez du bigarrenaren antzik ere. Legegilearen zientziak gai bakoitzean kausitu behar ditu guztion onurarako oinarririk alderakoenak; magistratuaren zientziak, aldiz, oinarri horiek eraginean
|
behar ditu
jarri, hedatu eta zabaldu, kasu bakoitzarekin aplikazio zuhurra eta arrazoitua eginez; legearen izpiritua aztertu, haren letra idortu eta ahitu denean eta oro har, aldizka manupeko eta aldizka matxino izateko eta menpekotasun gogoaz desobeditzeko arriskutik alde egin.
|
|
Legegileak jurisprudentziaren kezka
|
behar du
izan; hortaz, jurisprudentziak harena ongi dezake eta, zer esanik ez, legegileak berak ere jurisprudentzia zuzendu. Beharrezkoa da horretarako jurisprudentzia bat izatea.
|
|
Xehetasun aldakorregi eta eztabaidagarriegiak ere ez doazkio legegileari, jurisprudentziari baino. Jurisprudentziak ere, azken batean, baitaratu
|
behar ditu
norberak alferrik aurreikusi nahiko lituzkeen objektu guztiak edota iraizean egindako aurreikuste batek barneratuko ez lituzkeenak. Esperientziari dagokio guk uzten ditugun hutsuneak betetzea.
|
|
Zuzenbidea arrazoi unibertsala da, gauzen izate horretan bertan oinarrituriko arrazoi gorena. Zuzenbidea bera erregela positiboetan edo manu bereizietan emana, hori da, izan ere, legeak direna edo soil-soilean izan
|
behar dutena
.
|
|
Zuzenbide erkidearen indarra apartera eraman eta uste ohi da ezkontide baten onustea nahikoa dela ezkontza horretatik sorturiko seme-alabak legeztatzeko. Juriskontsulto zahar batzuek, haatik, argudiatu zuten seme-alaba horiek legezkoak izan
|
behar zutela
ezkontide batekiko eta ezlegezko bestearekiko; nolanahi ere, iritzi hori bazter utzi da, gizakien egoera banaezina baita. Zalantzan izanez gero, hobe da legezkotasunaren alde jokatzea.
|
|
Auzitan dago ezkontzak aurreko seme-alabak legeztatu
|
behar dituen
. Ingalaterrako legeek ez dute, osteko ezkontza dela eta, legeztatze hori onartzen; egia esan, legeztatze horri mesfidantzaz begiratzen diote, ohituretan askakeria zabaldu eta familietan ordena ezabatzeko modukoa bailitzan.
|
|
lekukoak ustelarazi edo erosiak izan daitezke, horien oroitzapenak nahas; jakin gabe ere, ideia arrotzek eurengana ditzakete. Lekukotza soilen aurrean, beraz, erne egon
|
behar da
.
|
|
Bigarrenik ere, esan
|
behar da
krimen baten ikerketan badugula aspaldikoa ez den egitatea, berba batez esateko, gure begipean dagoena. Egitate eginberrien froga naturala lekukoena da.
|
|
Horrek dena administratzen du, dena ikuskatzen. Senarraren administrazioak, haatik, zuhurra
|
behar du
izan eta ikuskaketak, mugatua; senarraren eraginak zabalago jokatu behar du babesean aginpidean baino; indartsuena da ahulena defendatu eta sostengatu behar duena. Emazteen gaineko aginpide mugagabeak, eskualde batzuetan dagoen modukoak, nazioari eta legeen gozotasunari muzin egingo lieke.
|
|
Horrek dena administratzen du, dena ikuskatzen. Senarraren administrazioak, haatik, zuhurra behar du izan eta ikuskaketak, mugatua; senarraren eraginak zabalago jokatu
|
behar du
babesean aginpidean baino; indartsuena da ahulena defendatu eta sostengatu behar duena. Emazteen gaineko aginpide mugagabeak, eskualde batzuetan dagoen modukoak, nazioari eta legeen gozotasunari muzin egingo lieke.
|
|
Horrek dena administratzen du, dena ikuskatzen. Senarraren administrazioak, haatik, zuhurra behar du izan eta ikuskaketak, mugatua; senarraren eraginak zabalago jokatu behar du babesean aginpidean baino; indartsuena da ahulena defendatu eta sostengatu
|
behar duena
. Emazteen gaineko aginpide mugagabeak, eskualde batzuetan dagoen modukoak, nazioari eta legeen gozotasunari muzin egingo lieke.
|
|
Seme-alabak aitaren meneko dira; horrek, aldiz, ez dio besteri men egin
|
behar
izadiaren ahotsari baino, horixe baita mintzorik gozoen eta samurrena. Horren izenak batzen ditu amodioa, duintasuna eta boterea; horren magistraturak, erlijioaren ikuspegitik gurasoen errukia deitua izan denak, ez du bestelako larderiarik onartzen, ezpada bihotz desbideratua damuaren baitara ekartzen duena.
|
|
Horren iraupen eta zereginak zehaztu ditugu, herri zibilizatuetan erkide diren erregelen arabera. Tutoreak du pertsona eta ondasunen ardura; familiak bere baitan hautatu
|
behar du
hori, behar-beharrezkoa baita zinezko gogoa, pertsonaren ondasunak gorde eta heziketa eta osasuna jagoteko, ohore eta atxikimendu osoz. Ezin, beraz, arrazoirik eta formarik gabe eskualdatu bere artapean dagoen ondarea; tentuaz administratu eta fideltasunaz kudeatu beharra du; kontularia da, administratzailea bezainbestekoa; bere jokabidearen erantzulea; kaltea ere ezin sortu, horren konponketa gauzatu gabe.
|
|
Bat etorri
|
behar dugu
herriek euren artean lotura txikiak zituztela esatean; Estatuen artean harremanik ez. Gerla zen herriok gerturatzeko bide bakarra, elkar hiltzeko tenorean zirenean.
|
|
Jarraian ere, kontratu horiek nola idatzi
|
behar diren
azaldu dugu, euren formalitateak barne.
|
|
Gizakiek askatasunez jardun
|
behar dute
intereseko zaien orori buruz. Premiek gerturatzen dituzte; kontratuak biderkatu egiten dira, euren premiak beste.
|
|
Premiek gerturatzen dituzte; kontratuak biderkatu egiten dira, euren premiak beste. Ez dago munduan legerik giza kontuetan zenbat eta zer-nolako itunak egin
|
behar diren
zehazteko. Hortik datoz, etorri ere, Erromako legeetan diren izenik gabeko kontratu anitzak.
|
|
Zenbait alorretan justiziak egoki erakusten du bere gogoa. Bazkide batek, adibidez, sozietate baten mozkinak banatu nahi ditu, arriskuak zatitzeke; gogoa eskandalugarria da, eta ez da halako itun batetik kanpo bilatu
|
behar
zuzengabekeria, itun horretan bertan gauzatzen baita hori. Badira, alabaina, gauza batzuk, non justizia bera korapilatzen baita bestelako kontuekin, kontu horiek ere jurisprudentziatik kanpokoak direlarik.
|
|
Badira, alabaina, gauza batzuk, non justizia bera korapilatzen baita bestelako kontuekin, kontu horiek ere jurisprudentziatik kanpokoak direlarik. Hari bertsutik, nekazaritzari buruz gizakiak eskuratu dituen ezagupideetan bilatu
|
behar dugu
landatar akuretan jarritako hizpaketa edo itun batzuen justizia edo injustizia, onuragarritasuna edo arriskua. Gure merkataritzako ezagupideek agortu dituzte eztabaida amaigabeak, mailegu korritudun, monopolio edo itsas kontratuetako baldintzen legezkotasuna eta antzeko gaien ingurukoak.
|
|
Gizartean negozioak aurrera daitezen diruak salneurria
|
behar du
; bestela, ez dira mailegu emaileak izango edo, hobeto esanda, halakoak badira ere, legeen egonkorkeriari mendekua hartuko diote horiek itxurazko itunen bidez, urraketaren arriskua garesti ordainduta. Lukurreriarik itzelenak gertatu dira, korritua debekatu denean.
|
|
Arlo zibilean, ostera, ondasunak dira pertsegituak, ez norbanakoak, eta hipoteka legeak nahitaezkoak dira. Ondasunetan norberak bete dezakeen segurtasun osoa eman
|
behar dute
legeok. Edu horietako legeak behar dira.
|
|
Ondasunetan norberak bete dezakeen segurtasun osoa eman behar dute legeok. Edu horietako legeak
|
behar dira
. Ez da beharrezkoa, haatik, aurreko arreta gehiegizkoak jartzea.
|
|
Okerreko gobernua dator, larregi arautzen denean. Gizakiak beste gizaki batekin harremanetan diharduenean, zuhurra eta zentzuduna
|
behar du
izan; eta bere interesaren alde jokatu, komeni dituen jakinbideak eskuratu eta onuragarri zaiona ez zokoratu. Legearen egitekoa da bestearen iruzurretik babestea; ez, ordea, gure zentzumena erabiltzetik aldentzea.
|
|
Oinarrian ere badugu bestelakorik. Tenore horretan, legeak, gizakien makurrak aurretiaz ikusteko edo zuzentzeko dira; halako zintzotasuna, halako tolesbakotasuna erakutsi
|
behar dute
. Gaitz oro eta norbanakoek gauzatu ditzaketen abusu oro ere aurreikusi behar direlako ideia aintzat hartu behar bada ezinbestean, galdua da dena.
|
|
Tenore horretan, legeak, gizakien makurrak aurretiaz ikusteko edo zuzentzeko dira; halako zintzotasuna, halako tolesbakotasuna erakutsi behar dute. Gaitz oro eta norbanakoek gauzatu ditzaketen abusu oro ere aurreikusi
|
behar direlako
ideia aintzat hartu behar bada ezinbestean, galdua da dena. Formalitateak amaigabe ugalduko dira, herritarrei ez zaie emango bestelakorik, babes okerra baizik eta konponketa gaitza baino okerragoa izango da.
|
|
Tenore horretan, legeak, gizakien makurrak aurretiaz ikusteko edo zuzentzeko dira; halako zintzotasuna, halako tolesbakotasuna erakutsi behar dute. Gaitz oro eta norbanakoek gauzatu ditzaketen abusu oro ere aurreikusi behar direlako ideia aintzat hartu
|
behar bada
ezinbestean, galdua da dena. Formalitateak amaigabe ugalduko dira, herritarrei ez zaie emango bestelakorik, babes okerra baizik eta konponketa gaitza baino okerragoa izango da.
|
|
Ez da faltako, horratio, gizakiek euren arteko harremanetan amarrua egitea; hori horrela ere, askatasunari eta onusteari konfiantza aitortu
|
behar zaie
. Formalitate ezeroso eta zuhurgabekeriazkoek kreditua desgogara jartzen dute, iruzurrak baztertu gabe; estutu egiten dute, babesa eman beharrean.
|
|
hipoteka erregistro legeen benetako jatorria fiskala da, egintza zibiletan parte-hartzea edo erregistroaren legearena den bezalaxe. Fiskoak elkartasun egokia gauza dezake legeriarekin eta beraren interesetara ekarri ordena eta gobernu zuzena; edozelan ere, arreta handiarekin jokatu beharra dugu; betiere, adi egon
|
behar
batuketa horietan, legeriaren edo ordena eta gobernu zuzenaren asmoa beheratua izan ez dadin ogasunaren pean. Erregistroa, kasurako, bada ogasun zein herritarren onura eskuratzeko moduko erakundea:
|
|
Hori gorabehera, ezin izan ditugu ezkutatu legeria sailkatu eta korapilatsu bati loturik egon daitezkeen makur handiak. Kontratu horiek halakoa eskatzen dute; horrexegatik, gobernuaren zuhurtziaren pean jarri dugu auzia, hark erabaki dezan ea kontratu mota horiek beste behin ere arautu
|
behar diren
.
|
|
Gizakiak premiak ditu jaiotzatik; elikatu eta jantzi
|
behar du
; badu, ezbairik gabe, bizitzeko eta bere burua artatzeko beharrezko diren gauzetarako eskubidea. Horra hor jabetza eskubidearen iturria.
|
|
Zer izango da gradu urruneko senidetasun lotura hori, bestelako loturarik ez bada? Irabazpidea, sarri askotan gizakiak eurak aldatzen dituena, ez al da profitatu
|
behar
, ahal dela, gizakiak gerturatu eta bat egiteko?
|
|
Zer gertatuko da artisau eta nekazariekin, behin bizitza norbaitzuei eman, eta horiek, lehenengoak bertan behera uzten badituzte, euren zahartzaroa dela eta? Bestaldetik ere, ez al dira ondasuntzak aita familiakoaren xede zuhurra
|
behar dutenak
–
|
|
Legeak, ezkontzak arautu ondoren, ezin halakoak familia baten kidetzat hartu. Horiei bermatu
|
behar zaie
, huts-hutsean, eta ekitatearen eredura, gizalegeak eurentzat eskatzen duen laguntza. Alfer-alferrik eskatuko dira horien mesederako izadiaren eskubideak; oinordetza ez da eskubide naturala, baizik eta gizartearen barnekoa, lege politikoak edo zibilak onartua.
|
|
Gure helburua ohiturak legeei lotzea izan da; orobat, familia izpiritua zabaltzea, hori ere, esanak esan, herriaren izpirituaren aldaera baita. Sentimenduak ahuldu egiten dira hedatzen direnean; berezko euskarria
|
behar da
, komenigarritasun uztardurak egin ahal izateko. Bertute pribatuek berma ditzakete, besterik gabe, bertute publikoak; hartara, norberak ere, aberri txikia duen horren bitartez, hau da, familiaren bitartez, aberri handirako atxikimendua erakusten du; guraso on, senar on, seme-alaba on horiek egiten dituzte herritar onak.
|
|
Kode zibila lege politikoen babespean dago: haiei egokitu
|
behar zaie
. Gaitz itzela litzateke gizakiak gobernatzen dituzten goiburuak kontraesanekoak suertatzea.
|
|
Ezin norbanako bakoitzari legea jakinarazi. Publizitate mugatu batekin bete
|
behar dugu
horien zeregina. Egia esan, publizitateak ezin du sortu herritar bakoitzarengan eta une berean, herritar horrek bete behar duen lege horren ezagutza.
|
|
Publizitate mugatu batekin bete behar dugu horien zeregina. Egia esan, publizitateak ezin du sortu herritar bakoitzarengan eta une berean, herritar horrek bete
|
behar duen
lege horren ezagutza. Hala ere, nahikoa izan beharko luke aurreko publizitate mugatu horrek legea noiz betearazi behar den horretan edozein nahikeria saihesteko.
|
|
Egia esan, publizitateak ezin du sortu herritar bakoitzarengan eta une berean, herritar horrek bete behar duen lege horren ezagutza. Hala ere, nahikoa izan beharko luke aurreko publizitate mugatu horrek legea noiz betearazi
|
behar den
horretan edozein nahikeria saihesteko.
|
|
Legeak aplikatzeko ezarrita dagoen epai botereak zuzendua
|
behar du
izan, aplikazio horretan, erregela batzuen arabera. Zehaztu ditugu horiek:
|
|
Zuzenbidea eta legeak orokorrean atariko liburua idatzi ostean, lege zibilek zehaztu eta arautu
|
behar dituzten
objektuetara igaro gara.
|
|
Berria den oro baztertu beharra al dago? Antzinako oro zokoratu
|
behar
al da?
|
|
Zuzenbide idatziaren eta ohituren arteko transakzioa gauzatu dugu, bi-bion arteko xedapenak bateragarri izan zaizkigun neurrian edo batzuk besteekin itxuraldatu, sistemaren batasuna urratu gabe, izpiritu orokorra bortxatu gabe. On da gordetzea eta zaintzea suntsitu
|
behar
ez den guztia: legeek usadioak jagon behar dituzte, usadio horiek gaitzesteko modukoak ez direnean.
|
|
On da gordetzea eta zaintzea suntsitu behar ez den guztia: legeek usadioak jagon
|
behar dituzte
, usadio horiek gaitzesteko modukoak ez direnean. Arrazoiz esan ohi da, maiz-sarri, giza izaera unean-unean agortu eta sortzen dela, belaunaldi batetik besterako loturarik gabe.
|
|
Oraina eta geroa, etorkizuna eta egungoa, horra hor, urri nahiz oparo, berezko eta betiko harremanak. Horiei adi egon
|
behar du
legegileak, berak ezarritako erakundeak lur gaineko euskarrietatik bakartuta ikusi nahi ez baditu. Berezko harreman horiek ahalbideratzen dute herri baten nortasuna eta eitea ez galtzea, herri hori azkendua edo hori baino makurragoa dena, beheratze maila espantagarrian amildua izan ez bada.
|
|
Estutasun nabarmenak zekartzan horrek legeria eta jurisprudentzian. Bazen, lehendik ere, betidaniko gatazka apaizgoaren eta aginpidearen artean, gai pisutsu horren inguruko legeak egin eta epaiak eman
|
behar zirenean
. Ezkontza bera zer zen, lege zibilak lege naturaletan eta lege erlijiosoak lege zibiletan zertan ziren osagarri, lege horien aginpidea noraino luza, horiek guztiak ziren ezjakin eta zehaztugabekoak.
|
|
Umearen seaska babestu behar da gaitz eta beharretatik. Adin aitzinatuago batean, izpirituak kultura
|
behar du
. Bihotzaren lehen garatze horiek ere jagon behar dira, grinaren hasierako kimuak zuzendu eta zigortu, arrazoimenaren sorberria egoki zertu, sedukzio mota guztien aurrean babes egokia emanda; berba batez esateko, izadiaren zelatan egon, haren eraginak ez saihesteko eta harekin batera osatzeko beraren obra nagusia, horri lotuta, kide legez, onartzen baikaitu hark.
|
|
Adin aitzinatuago batean, izpirituak kultura behar du. Bihotzaren lehen garatze horiek ere jagon
|
behar dira
, grinaren hasierako kimuak zuzendu eta zigortu, arrazoimenaren sorberria egoki zertu, sedukzio mota guztien aurrean babes egokia emanda; berba batez esateko, izadiaren zelatan egon, haren eraginak ez saihesteko eta harekin batera osatzeko beraren obra nagusia, horri lotuta, kide legez, onartzen baikaitu hark.
|
|
Lege zibilek euren agintea tartekatu
|
behar dute
senar-emazteen artean, gurasoen eta seme-alaben artean; familiaren gobernua arautu behar dute. Izadiaren esanetan bilatu dugu gobernu horren egitasmoa.
|
|
Lege zibilek euren agintea tartekatu behar dute senar-emazteen artean, gurasoen eta seme-alaben artean; familiaren gobernua arautu
|
behar dute
. Izadiaren esanetan bilatu dugu gobernu horren egitasmoa.
|
|
Gurasoena, beste aldetik ere, euren gizatasunetik eta zentzuaren heldutasunetik dator, eta, hainbatez ere, euren seme-alaben ahuleziatik. Aginpide hori magistratura da eta horri eman
|
behar zaio
, Estatu askeetan, halako zabalera taxuzkoa. Zinezko magistratu behar ditugu gurasoak, batik bat askatasunaren jagotzak magistratuak guraso hutsak izatea beharrezko duenetan.
|
|
Aginpide hori magistratura da eta horri eman behar zaio, Estatu askeetan, halako zabalera taxuzkoa. Zinezko magistratu
|
behar ditugu
gurasoak, batik bat askatasunaren jagotzak magistratuak guraso hutsak izatea beharrezko duenetan.
|
|
Ezkontza debekatuta dago aurreko eta ondorengo senideentzat, lerro zuzenekoak badira horiek. Debeku horren arrazoiak ez dira azaldu
|
behar
, legegile guztiek onartu baitituzte historian zehar. Neba-arreben artean ere ezkontza debekatu behar da, ezkontza bera ohitura zuzenen santutegia baita.
|
|
Debeku horren arrazoiak ez dira azaldu behar, legegile guztiek onartu baitituzte historian zehar. Neba-arreben artean ere ezkontza debekatu
|
behar da
, ezkontza bera ohitura zuzenen santutegia baita. Bestela, ohitura on horiek mehatxupean leudeke amodio, gurari eta sedukzio jokoen aldetik.
|
|
Arestiko legeek dibortzioa onesten dute. Hortaz, lege horiek gorde
|
behar
al dira?
|
|
Halakoetan legegileak dihardu aginpide hertsitzailearen erabiltze hutsean, gizartearen desordenarik okerrenak aurreikusteko eta grina eta abusuei mugak jartzeko, betiere jakinik halakoak agortzea ezinezkoa dela. Ikuspegi horretan, dibortzioa gai zibil bihurtzen da eta horren irtenbidea dibortziotik bertatik etor daitezkeen on-gaitzetan bilatu
|
behar da
, dibortzio hori uste politikotik begiratuta.
|
|
Zer egin
|
behar du
legegileak. Horren legeak ezin hutsgabekoak izan, noraino eta jasanezinak suertatzeraino hartzaile dituzten gizakientzat.
|
|
Horren legeak ezin hutsgabekoak izan, noraino eta jasanezinak suertatzeraino hartzaile dituzten gizakientzat. Herriaren ordezkotza du legegileak; hortaz, herri horren ohiturak, aiurria, egoera politikoa eta erlijiosoa ezagutu
|
behar ditu
.
|
|
Orduan da dibortziorako ahalmena debekatua edo utzia, kasuan kasu, hala herri bakoitzak dituen ohitura eta ideietara, nola andrazkoei eman
|
behar zaien
askatasun luze edo laburraren iritzira; hala senarrak nagusigo handiagoa edo txikiagoa izatera, nola etxeko gobernua hertsitu edo zabaltzeko interesetara; hala ogasunen berdintasunera, nola ondasun banaketa larregikoa saihesteko gogoetara.
|
|
Herritarrek erlijio ugariak izan ditzakete; legeak, aldiz, guztientzat
|
behar dira
bateratsu.
|
|
Gure artean dibortzioa debekatu
|
behar
ez dugulako ustetan jardun dugu; bestela, gure legeak ere ageri-agerian leudeke berori baimentzen duten kultuen aurka; orobat, ezin daitezke inola ere behartu kultu horietako gizakiak erlijioarena baino ezkon estekadura lazgarriago batez.
|
|
Berba batez esateko, egintza mingarri askorengatik. Horietako bat ere ez da larria; horien metaketak, berriz, beroriek pairatu
|
behar dituen
ezkontidearentzat, nahigabe eta sufrikario izugarriak.
|
|
Hala ere, abusu horrek beste abusu batzuk ekar al ditzake? Legeen ustelkeria gizabanakoenari areagotu
|
behar
al zaio. Oker dabiltzan ezkontzak direla eta, ezinezkoa al da sakratu eta urraezinak izatea?
|
|
Legeek euren eskuetan dagoen oro egiten dute ezkontzetan desbideraketa eta gaitzespenak saihesteko, horiek konponezinak baitaitezke; kontratuegileei den askatasunik zabalena ekartzen diete; kontratuari ere publizitate itzela; gurasoen adostasuna eskatzen dute, adostasun hori hartzen dutelako, gurasoen arretak moldatua eta sentimendurik hunkigarrienek ukitua, beste edozein zuhurtziaren gainetik. Neurri horiek gorabehera, legeek ez badute euren objektua betetzen, ez dira eurak salagarritzat hartu
|
behar
, gizateriaren ahulezia berezkoak baino.
|
|
Noiz aldarrikatuko da dibortziorako erraztasunik zabalena, ondo konpontzen ez diren ezkontideen mesederako? Ezkontzak inoizkorik askeenean direnean; berdintasun politikoak baldintzen desberdintasun muturrekoena desagerrarazi duenean, hau da, ezkontideek izadiaren goi arnas gozoei men egin eta harrokeriazko aurreiritzien aurka borrokatu
|
behar
ez duten une horretan bertan. Gizarte deusezkeria horiek, hain zuzen ere, sortzen zituzten, ezkon hitzetan eta ezkontzetan, deserosotasuna, premia larriak eta zergatik ez esan, patuaren ezinbestekotasuna ere.
|
|
Senar-emazteak ez al dira elkartu zorion nahiz zoritxarrerako? Elkar abandonatu
|
behar
al dute elkarri laguntzeko betebeharra dutenean. Betebeharrak losintxa eta plazerrekin bukatu al dira?
|
|
Horrexegatik ez ditugu onartu, lege arrazoien artean, heriotza zibila —naturalaren antzekoa— eta ezkontide batek bestea salatzeko moduko delituak. Ez dugu zuzen ikusi dibortzioak onargarriagoa izan
|
behar duenik
, beste garai batean banantzeak ziren bezainbestekoak, behinik behin.
|
|
Eztabaidak oztopatzeko asmoz, prozedura bereizia moldatu dugu, eztabaida horiek ganorazkoak eta nahikoak izan daitezen, jendaurrean plazaratu ez arren. Dibortzioaren autuak etxe barruan eztabaidatu
|
behar dira
, eskandalurik gabe.
|