|
2007
|
|
|
Ustez altxor bat galdu duzulakoan? Zer nahi gisaz, atzemanik ere Cromagnon
|
baino
zaharragoko hexak, jakin zazu horien fama edo ondorioek ez zituela ez zu aberastuko! Badira afera hortan gu baino abilagoak estalgia beren alde tiratzeko!
|
|
|
Zer nahi gisaz, atzemanik ere Cromagnon baino zaharragoko hexak, jakin zazu horien fama edo ondorioek ez zituela ez zu aberastuko! Badira afera hortan gu
|
baino
abilagoak estalgia beren alde tiratzeko! Segur!
|
|
|
...n baitituzte itzalean norbait edo zerbaiten zelatan, gero xanpa bortitz eta sendo batekin ez baitute nehor ez deus egoitzatik hurbiltzerat ere uzten, beren eremua ebatsiko diotelako lotsarekin, goizetik arrats ate sahetsean etzanik baitagozte, denmendren hezur edo salda ondar baten esperoan, beren lana ongi egin dutelako sariaren beha, larruari lotu kadena lepoan ez baitira paretetarik hiru urhats
|
baino
gehiago urruntzen ahal, halere beti kontent jana loa eta pereka zonbait aski baitzaiote beren biziari zer erran nahi baten emaiteko...
|
|
|
... are gutiago, anddere xakur ttette horietarik, ileak goiz guziz orraztaturik, usainonez (diotenez, bainan ez duk hala ez!) eta krema zerbaitez apaindurik, lepoan distirant eta girgillatsu koilarre bat, azukre mokor baten biltzeko altzoetan jautzika xanpa mehar eta xehe bat bakarrik ateratuz, lumadun izakien arrabotsa iduri baitu zakur ots bat
|
baino
gehiago, kapa eta xingolez beztiturik bere madamaren antza hartuz, gure kastakoa zitekalarik nahiago baitu bi hankadunen arrazatik agertu, ezin baitu emerik ere ezagutzen ahal, zituen bi mokorroak kendu baitizkiote gazte gaztean, lasai, legun eta umil egon dadien, beti beropean, saloian bereziki, edota negu betean su bazterrean mimenezko zare oihalez apaindutako xirtxil batean etzanik, nun ez den...
|
|
|
Hainbeste zen neke nun, gehiendu eta, beren haurrak oro joan ziren egin ahala urrun, beren bizipiden bila dudarik gabe, bainan gehiago, bake bila. Mezulariak azaldu zuen Pettanek mendia utziz Xemark berari galdetzen ziola bere etxean hartzea, bere haurretan pobreena zelakotz, eta gisa hortan, bera iduria nunbait Ez zitzaiola posible hirietara joanak ziren haurren etxerat joaitea, hori
|
baino
iltzea hobe zaiola. Xemark berari zuela, beraz, egiten proposamen hau:
|
|
|
— Anderea, nitan fida zaitez, ez zauzu dolutuko. Adindua naiz, zu
|
baino
lehen denbora ainhitz pasatu dut eta ikasi ere zuk ez dakizun gauza asko.
|
|
|
— Andere, zehe bat lur hartu dauzut, golde bat
|
baino
gehiago itzuliko dauzut!
|
|
|
Azkenik, sasietan zurkaitz ondo meta bat mozturik, esparru baten xutitzen hasi zen, argazkietan ikusten den bezalako zerrailu pollit bat eginez baratzearen inguruan. Dena zain eta larru zen gure gizona, ahate zango bat bezain seko, hatsa labur, bainan bazakien behar
|
baino
gehiago indar ez zela eman behar irauteko. Eta iraun zuen, nun egun batez, sekulan ez bezala, goizean goiz jeiki zen, askaldu zalu zalua, igandetako jauntziak emanik, karrosa eta zaldia atelatu, eta merkatura abiatu zen nehori deus erran gabe.
|
|
|
Gehiago zena, kasetako idazkariak aipatzen zuen ere Maddiren amari bisita bat egin ziola, bere" paperraren" bukatzeko xehetasun zonbaiten bila, iduritzen baizitzaion erahilketa harek eta ixtorio hunek lotura zerbait bazutela. ...a ezin jasainez", bainan momentu batez aitortu ziola ere" erdi irriz, erdi serios, ama bat baitzen oroz gainetik" nola, Lastagaren erahilketaren ondotik, Bizkarttoko etxe ttipi haren husteko xedez azken puskak biltzen ari zelata, Lastagaren kofre zahar hura ez zuela nihun ere aurkitu, eta hori ez zuela sekulan nehori salatu" nahiago baitzuen pentsatu bere alaba urkabian dilingo
|
baino
hobeki zitakela nunbait bizirik, desagertua bazen ere". Eta kasetalariak bururatzen zuen aitortuz susmorik baizik ez zuela aintzinatzen ahal afera hortan eta, bere ustez, ordu arte desagertu ziren guziak, bai jende, bai altxor, baita ere egia, sekulakotz hala zitazkela.
|
|
|
Zorigaitzez, astezken iluntze batez, nun koralako mustrakek iraun baitzuten usaian
|
baino
gehiago, paropiako autoa agertu zen etxe aintzinean, apez gazteak ene arreba laguntzen zuela etxeratzen. Orduan nuen jakin ene amaren iritzia, eta ez zen segur aldekoa," apeza izanik ere, sotana azpian besteak bezala dun!".
|
|
|
Edozoin gisaz, amak uste zuen xerbitxari pasarte horrek ene arrebari" bizitzen ikasiko ziola laster" gehituz gainera" etxeko lanak lehenak eta bortitzenak dituk, hire arrebak ez dik sekulan galtzerdi baten betatxatzen ikasi ere, arraultze baten erretzen oraino gutiago, dik ba hortaratu, nahi edo ez! Eta gainera, aberatsak besteak
|
baino
hastielagoak dituk, berek sekulan egin nahi izan ez dutena bester eginarazteko aiher dituk, pobreak baino zikoitzagoak, bortitzak, jeloskorrak! Kasu paira dezaken ene alabak!".
|
|
|
Edozoin gisaz, amak uste zuen xerbitxari pasarte horrek ene arrebari" bizitzen ikasiko ziola laster" gehituz gainera" etxeko lanak lehenak eta bortitzenak dituk, hire arrebak ez dik sekulan galtzerdi baten betatxatzen ikasi ere, arraultze baten erretzen oraino gutiago, dik ba hortaratu, nahi edo ez! Eta gainera, aberatsak besteak baino hastielagoak dituk, berek sekulan egin nahi izan ez dutena bester eginarazteko aiher dituk, pobreak
|
baino
zikoitzagoak, bortitzak, jeloskorrak! Kasu paira dezaken ene alabak!".
|
|
|
Aita erotu zen. Alta jakinean zen, aldi bat
|
baino
gehiagotan gataska gorrian entzuten nituen beren ganbaratik, baina ez zuen sinetsi nahi horretaz gai zitekeela. Gaitzeko ero krisia lotu zitzaion, denak hautsiz sukaldean, oihuka bazter guzitan, azkenik mozkorra arraildua piltzar baten gisan lurrean zihoan herrestan.
|
|
|
Edozein gisaz, ez da horretan saiatu ere. Jujeari erran zion bere lanarekin ene altxatzea ez zitzaiola posible, bazuela besterik egiteko berea izateaz segur ez zen haurtzar bateez arduratzea
|
baino
. Baina, jujeak erran zion segidan:
|
|
|
Sei urte pasa ditut han, kasik aste ondar eta opor guziak gaztigaturik han berean pasatuz, etxea ikusi gabe, ama aipatu gabe, makila histak bizkarrean gozatuz, beharriak ekinaren ekinez tiratuak behar
|
baino
luzeagoak bainituen, aita heldu zitzaidala bisitatzera hilabetean behin hastean bederen, frixtez, lanez gainditua zelata. Sei urteren buruan jakin ezazue behar bezala moldaturik ateratuko nintzela hortik, hipokrita, gorrotoz hanturik, zentzu gabea, ero etxean sartzeko prest segidan.
|
|
|
Ez pentsa ere! Gupida eta malkoek
|
baino
gehiago, herrak nau honat ekar arazi, eta ere nonbait, soleimendu aire bitxi batek behar bada. Bai, futitzen naiz, joan dadila azkenean eta betiko!
|
|
|
... ene ar kide maiteari hitzeman lanaren egitera noak, ikatzezko ziriak eskuan, atzo arratsean aterpe zuloko suaren ondoan mintzatu zaitak erranez, habil orain hire bidean, enea egina dun, har ezatzin umeak, eme lagunak eta zoazte beste tribu baten bila, beste sokorri baten eske, beste babes baten ondotik, basa idia ni
|
baino
azkarrago zunan, bere adakerak jo nin zabalean...
|
|
|
Eta, beraz," gizona" hitza aipatzen dugu lehengo biztanleez mintzatzeko,... hola delako gure mintzairan..." gizona" hitz horrek gizarte osoa izendatzen duelako, bai emazteak bai gizonak hein berean. Bestalde, beti gure arduradunen arabera, pentsatzekoa da denbora basati eta bortitz heietan, emaztea gauza guti zitakela, eta orain
|
baino
zapalduagoa eta menperatuagoa zitakela hain segur...
|
|
|
Hala nola, oraingo haragia denboran
|
baino
zailagoa duk, mastakatzeko indar gehiago behar diat, nahiz mozteko ere beharrik ganibeta xorrotxagoa duan. Bazkaltzeko denbora bera luzeagoa zitak, eta etxekoek zein laster jaten duten harritzen nauk.
|
|
|
Oraingo eskalarrak, demagun, lehengoak
|
baino
goragoak egiten ditie. Mailak handiagoak dituk eta gehiago baduk.
|
|
|
Denak urruntzen ari dituk, ene etxetik eta herrirako bidea doblatu duk, eta gainera lehenago sekulan ikusi ez nituen patar batzuetaz ere gehitua izan duk. Eta izugarri dena, autobusa hartu behar dudanean, beti presan duk, lasterka joan behar diat haren kausitzeko, usaian ni heltzen nintzelarik
|
baino
goizago abiatzen zidak.
|
|
|
Denborak ere aldatu dituk, neguan hotza bortitzago duk, gero eta nekezago soportatzen ditiat goizetako hormak, elurra pisuago duk pala puntan etxetik kanporako bidea garbitzen dudalarik. Udak ere ez dituk lehengoak bezalakoak, erretzeko beroak jasaiten ditiaguk, barnetan bereziki, aire korronteak azkarrago dituk, eta hori heldu daiteke, segurago, leihoak lehen
|
baino
arruntagoak egiten dituztelako. Etxetik jalgitzeko ere nekeago zaitak, bidaiaz joan gogo diat baina, norat ere abia beti urrunegi duk
|
|
|
Jendeak berak, ni heien adinean nintzen
|
baino
gazteagoak dituk. Berrikitan, ene lantegiko erretretadun batzar batetan izan nauk eta harritu nauk ikustearekin zer ñiñiak hartzen dituzten orain langile gisa!
|
|
|
Berrikitan, ene lantegiko erretretadun batzar batetan izan nauk eta harritu nauk ikustearekin zer ñiñiak hartzen dituzten orain langile gisa! Halere, aitortu behar diat guk ginen
|
baino
ongi ikasiagoak direla: batek baino gehiagok" Jauna" deitu nik eta etxerat ari nintzela, laguntza ere eskaini didataie karrikaren zeharkatzeko.
|
|
|
Halere, aitortu behar diat guk ginen baino ongi ikasiagoak direla: batek
|
baino
gehiagok" Jauna" deitu nik eta etxerat ari nintzela, laguntza ere eskaini didataie karrikaren zeharkatzeko.
|
|
|
Denbora berean, ene adineko jendeak ni
|
baino
zaharragoak ikusten ditiat. Ohartzen nauk, ene belaunaldia komodozki adin ederra deitzen duten garairat hurbiltzen ari dela, baina hori ote da arrazoi bat zahar okitu batzuen gisa erdi maingu ibiltzen baitira, dunban gainera?
|
|
|
Gaitzago izan zeien, haatik, heien estekatzea oski ferratuetan. Sahetseko zerragailu batean harrapatu zuten berek behar
|
baino
alanbre gehiago eta horra, gure" elhurgizonak" ongi apainduak laster eskolarat joaiteko. Plantatu ziren biak, bidean," arroltze" moduan (argazkietan ikusirik bazakiten nola egin!) urritz makila pare bat bakoitzak eskuan eta" Avomar!
|
|
|
... egia duk, banian segur beste egitekorik, kabala, kanpoak eta guziak. Egia erran," stagiaire a" hor izan balitz, berak eginen zitian... aiseago izanen zian harekin... galdegiten nioan... funtsian... ez... ez arras ez... ez denak ez... dien adinarekin... ni bera
|
baino
puska bat gazteago izanki ta... errespetua zor dioat... uste’uka... hamabost urteren diferentzia diauk... halere... ez tik inport... elgar entzuten diauk frango untsa... hatsarrean baino segur hobeki... doi bat tinko zitian gure harremanak... herabetasuna edo nik dakita zer... laster laxatu gaituk... to nola ilhuntze batez... galdegin zauzkularik gure kontu personalak (horiek ere jakin behar... Eta mintzatu gaituk hiruak, Xexilirekin, eta emeki emeki gostuxaño gintian denak.
|
|
|
... egia duk, banian segur beste egitekorik, kabala, kanpoak eta guziak. Egia erran," stagiaire a" hor izan balitz, berak eginen zitian... aiseago izanen zian harekin... galdegiten nioan... funtsian... ez... ez arras ez... ez denak ez... dien adinarekin... ni bera baino puska bat gazteago izanki ta... errespetua zor dioat... uste’uka... hamabost urteren diferentzia diauk... halere... ez tik inport... elgar entzuten diauk frango untsa... hatsarrean
|
baino
segur hobeki... doi bat tinko zitian gure harremanak... herabetasuna edo nik dakita zer... laster laxatu gaituk... to nola ilhuntze batez... galdegin zauzkularik gure kontu personalak (horiek ere jakin behar ditie eskola debru hortan!)... xekier eta kreditako xehetasunak..." ez dik goxo, bainan, txostenarentzat duk" ziokan... gu bezain herabetua... bera, galdetzea gatik eta gu, errantzu... Eta mintzatu gaituk hiruak, Xexilirekin, eta emeki emeki gostuxaño gintian denak.
|
|
2008
|
|
|
Jara gainean da arranoa hegalak zabal zabala Haiek ez ditu higitzen bainan beti goratuz doala Gu pentsalari, bizi borrokan, lanak setian gauzkala, Guk ere nahi bakean bizi hori airean bezala Gure mendietan, dio Katixak, emazte eta gizonen bizi moduak beherekoarena
|
baino
airosagoa behar luke izan. Izadi garbiaren soinu aberatsagoan baigara bizitzen.
|
|
|
Dupa, Iturxilo
|
baino
beheraxagoko haritz ondo batek geldiarazia zuen. Aitak berriz bere lekuan ezarri bazuen ere, gauazko egoilierrik ez zitzaion gehiago etorri.
|
|
|
Halarik ere, artetan entzuten dira piko alderdikari batzu. Ez dakit zeren gainetik hasia zuten eztabaida hau, zenbaitek ziotelarik Balitzaneko gorrien eskualdean gizonki gehiago bazela zurien eskualdean
|
baino
. Aldiz emazteki kopurua edo gehiengo zabalagoa zurien eskualdean zegoela.
|
|
|
Ikusi duzu norbait gibelka lasterkari? Hor ziren behar ikusi bi taldeak elkarretarik urruntzen berhoiek nahi zuten
|
baino
ainitzez lasterrago! Bakoitxak ez nahi bere triparen gainera eror zitzaikion aintzineko gibelkari zipotea!..
|
|
|
Bixtakoa da, ez dutela dudarik semearen sentsu xuxenean. Badakite deabrua bezain abila dela eta abilak zozoarena errazkiago egin dezakela zozoak abilarena
|
baino
. Auzapezak eta medikuak ere badakikete Bittor adimen zuzenekoa dela, bainan axurantari egina dion ziminokeriaren gaztigua arintzeaz arduratuko dira bi gizonak.
|
|
|
Horgo nagusi etxekandereak, Xemartin eta Maria, senar emazte xahar batzu dira, hein bat akituak ere. Horregatik dizkie nexka horrek etxeko garbitze guziak egiten, goizeko seietarik zortziak artean, ostatuko lanetarat joan
|
baino
lehen. Xaharrek maitatua dute Marie Leona beren alaba balute bezala.
|
|
|
Mikelek, alegiazko sorgin bilakatuak, ongi segitzen ditu bi amoros hauen harat honatak, entzuten hauen solasak eta arats batez, ostatua hetsi
|
baino
zenbait ordu lehentxago, berhiruez besteak ostatutik joanak eta, nahi izan ditu biak hor berean utzi erranez lo egitera zoala. Bainan, deabru hori, gatu bat bezain ixil berriz itzuli da eta ate gibelean barrandalari ipini eta horra, zer entzun duen gure sorgin gazteak: Utz nezazu otoi nere lanean!
|
|
|
Alta, berek dakiten toki batean, bi soldado lagun hauek eraikia dute plangintza bat, Peio amorosaren aurka, mixteriozko sorginkeria baten itxuran eta beha ezazu nola: Peio eta Marie Leonak elkarretaratzeko hautatua duten arats zoragarri horretan, bi sorginak hertzain jantzietan agertuko dira eta hurbilduko Porroxkeneko itzulira aratseko hamaikak
|
baino
lehenago. Ikusiko dute Peio etortzen, zurubiak hartzen eta haieri gora iragaiten Marie Leonak esleitua dion leihotik barnera sartzeko.
|
|
|
Holaxet mintzo da Gillome: Egia da aurten zuen migek gure behiek
|
baino
balio ttipiagoa dutela. Bainan urte baten buruan guk aurten emaiten dizueguna baino haundiagoa izanen dute.
|
|
|
Holaxet mintzo da Gillome: Egia da aurten zuen migek gure behiek baino balio ttipiagoa dutela. Bainan urte baten buruan guk aurten emaiten dizueguna
|
baino
haundiagoa izanen dute. Hor da izanen gure mozkina.
|
|
|
Helena xutitu da, Gillomeri musu bat eman eta doa Katixaren altzora, besarkada luze bat emaiten diola. Honek, nexkaren ile horiak haur bati bezala ferekatzean, erraiten dio: Hire oseba Peioren diru guziak
|
baino
indartsuago dun gure arartekotasuna.
|
|
|
Lehenagoko du hastapena gizonen izana
|
baino
Izan bedila sokorritzale gizon biziak diraino Honen oin lurren lantzetik bilduz arto, ogi eta arno Jara mendi! zure itzalak atxik bitza gogoz sano Osasun on iraunkorrean Joana ta Lutxiano.
|
|
|
Jadanik bi aldiz gibelaturik izana Leixturrearen bahitzeko ibileretan, Peio bortxatua da berriz lege gizonarekin hitzartzea, hirugarren aldikotz. Hau hasia zaio doi bat dudatzen eta telefonoz finki errana dio hitza atxikiko duen, ba ala ez eta gerokotz, ekainaren 25ean, goizeko hamarrak
|
baino
lehen etzuela astirik amerikano horren ikusteko! Har edo utz!
|
|
|
Bi sorginek, bai eta Sakeleneko ala Leixturrekoek hatsa hartzen dute jakitean Peiok ez dioela ikus bere lege gizona, 25a
|
baino
lehen. Kezka bat hala ere!
|
|
|
Maianak, horgo mozkinetik anaia Peiori zor dituen diruen ordaintzeko. Bainan tratulanta ezin etor ekainaren 29eko astelehena
|
baino
lehen. Beraz, aldi bat gehiago, gure bi sorginek behar diote Peiori ekainaren 25eko hitzarmena hutseginarazi.
|
|
|
Mikele, ukurdura bat eginez doakio beribil atearen idekitzera, buruzagi handi zerbait balitz bezala. Puro ontzia eskuineko eskuan baitauka, eskuineko sakelan sartu du autoan jarri
|
baino
lehen Bono! Garbi daukazu zure autoa, gazte izan arren! Gazteak ere ikus dio bai zikina non den! O!
|
|
|
Gizon zauritu honen antzeak bihotza arrailtzen badio ere, Marie Leonaren erantzuna garbi bezain bortitza izan da: Uste nuen
|
baino
zikoitz eta bihotz gabeagoa zara, Peio! Arrebari nahi diozu etxea bahitu, sei hilabetez zorraren ordaintzea hitzemaiten dizularik denetarik maitatua den emazteki horrek.
|
|
|
Manez Errota, alegia kexuan, aiherkatzen zaio Pialleri: Zu ile motzle kinkil mihi luzea, herriko" egunkaria", ixil otoi! Nihaurek kondatuko baitut, zuzenki eta garbiki, zuk
|
baino
hobeki, nihauri eta ene bi koinateri egina diguten ezin asmatuzko lizunkeria. Besteak beste, ez baita batere zuk nahi zenuken bezain irri egingarria!
|
|
|
Zer ahalgea! Nik uste
|
baino
aisez ere putrunago zarete hiru koinatak! Hiru astoputz!
|
|
|
Pialle ile mozleak zuen entzuleeri ihardetsi: Gure kondagailuak, bietarik bateko ixtoriak dira. Edo gu denok sortu
|
baino
lehenagokoak, edo berdin geroan gertatuko direnak. Hargatik, nik kondatuko diezuedan hau neure beharriz entzuna eta ene begiez ikusia dudan gertakaria da.
|
|
|
Musilondak: Nik uste
|
baino
afera zailagoan sartzera goaz! Hona ene jujamendua eta dakartzan gaztiguak.
|
|
|
Honek holaxet segitzen: Gune horretan kausitzen ziren haltz ondoetarik bat bazen zezenaren adar artea
|
baino
lodixagoa eta hori begistatu nuen.
|
|
|
Milaka ikusliarren aurrean agertu nintzanean alor horren erdian, galtza motxetan eta gain aldea larru has, orduan zen orduan jendarteko omorea piztu, juramentu, kriola, irri eta xixtu (bidarraitarra). Zenbaitek zioten lertsona
|
baino
ere kinkilagoa nintzela, kantatzen ere zuten:
|
|
|
Gazteak aldiz Peiori xixtuka, ziotelarik nahiago zutela Piarre Beltxaren aberastasuna Peiorena
|
baino
eta oihukatuz:
|
|
|
Ene erorgailuen usaina hedatzen hasia baitzen. Badakizute nola, lehoinek gazte aroan, ikasten duten zaharragoenganik, basamortuko erregeak balinbadira ere nihoiz ez dutela behar gizonari fidatu, hau deabrua
|
baino
ere zimardikalariagoa delakotz. Katixima horren erakaspena etorri zaikioke gogora ene lehoin honi!
|
|
|
Garen
|
baino
gaiago ezin gaizke izan!
|
|
|
Orain salatuko dizut, oo, zoriona, gure Bittor, Haranoneko soldado arrado hori joana zela ixil ixila, bere maiteñoarengana. Egia errran, soldadogora joan
|
baino
lehenagotik maitatua zuen Bittorrek Leixturreko Helena.
|
|
|
Peio amerikanoarena! Ezpeldiko Battittari mintzo zaiola, Bittor sortu
|
baino
lehenagoko ixtorioz: Oroitzen zara Battitta zer errekituak ginen gu gazte aroan. Ez ginen segurki besteak baino hobeak, dio erantzuten Battittak. Oroitzen zara Battitta, zer irriz asea egin genuen Arinlurrebordako arnontziari azpiko takeak kendu geniozkanean. Barnean ziren amorosek zer bidaia egin zuten Iturxiloko askan bainu freskoaren hartzeko. Gaitz bide handian ezarri genituen!
|
|
|
Peio amerikanoarena! Ezpeldiko Battittari mintzo zaiola, Bittor sortu baino lehenagoko ixtorioz: Oroitzen zara Battitta zer errekituak ginen gu gazte aroan. Ez ginen segurki besteak
|
baino
hobeak, dio erantzuten Battittak. Oroitzen zara Battitta, zer irriz asea egin genuen Arinlurrebordako arnontziari azpiko takeak kendu geniozkanean. Barnean ziren amorosek zer bidaia egin zuten Iturxiloko askan bainu freskoaren hartzeko. Gaitz bide handian ezarri genituen!
|
|
|
Gero etxera itzuli deus ere izan ez balitz bezala... Sakaxuriko Mizeli ere dolutua ziok belaunak
|
baino
goragoko hunkitze zerbait eginik, aurpegi osoa aztaparkatu omen ziok neskak. Sekulako zarramaskekin iduri omen dik orain" zebra" horietarik.
|
|
|
Bittorek, Leixturretik jali eta bere etxera sartu
|
baino
lehen, nahi izan du karrikatik iragan. Asmatua zuen Peio kausitzea bi ostatuetarik batean eta hain zuzen Hemen ez Gaizki n da gure amerikanoa.
|
|
|
Urte guziez bezala, balitzandar zenbait mutil gazte itzuli dira familietara beren soldadogoa eginik. Gutti dira oartu direnak Sakeleneko Bittor, besteak
|
baino
hilabete pare bat berantago itzulia dela. Dakigun bezala, bere axurantari egin sorginkeriak presondegiz ordaindu behar izan baititu.
|
|
|
Ez baitiogu egin gehiago, ahala duguna
|
baino
, Egitea dugu gogo
|
|
|
Ez gure izaitean, ez ere gure bihotzetan! Jendetasuna
|
baino
apalagokoak direlako! Norbaitek igorria zaitu honara, gezurraren hedatzera, izaite ahul bat zarelako!
|
|
|
Familia egarriz hazia zen gorputz gazteaz baliatu ziren! Ez bainuen ikusten abereak
|
baino
ere apalagoko izaiteak zirela. Urde gogoak dituztenen aldera ez daiteke herrarik izan, higuinkeria baizik!
|
|
|
Gazte andana bat, neska eta mutiko, elkarrekin josteta edo berdin kantuz. Beste zenbait gazte, hauek besteak
|
baino
atrebituxagoak, doaze besteetarik berex, non zer azta eta zer asma. Entzun dituztelarik gizon adinetakoak harrigainetako eskualdetik plaza aldera joanki hanbateko elostrean, nahi izan dute jakin zer solas zerabilaten beren artean, ongi bazkaldurik, gorri gorria, zoazen gizontto horiek..
|
|
|
Herritarrak, gazte eta zaharragoak, gizon ala emazte, multxoka doaz herriko etxeari buruz. Izan arren lo gutti eginak, bezperako besta ospaturik, horrarat bildu da ehun lagun
|
baino
gehiago eta ixil ixila, entzun dituzte auzapezaren oharpen hauek: Su hiltzaileen agintzapean eman behar gira gu oro, haiek errana eginez ahal bezain ongi. Bakoitxak bere neurrian.
|
|
|
Epaimahaikoek hautatuak dituzte, jadanik, lau aktore horiek bertsukatu eta landu behar dituzten gaiak. Saioa
|
baino
oren bat lehenagotik jakinarazia izanen zaiote, bai entzuleeri, bertsularieri bezala. Bainan hauek ez dakite zein den bakoitxak landuko duen gaia.
|
|
|
Mintzaldi nagusia Piarres Xalari utzi zuten. Hau holaxet mintzatu zen: Andere Jaunak, badira bai, hemen mintzatzeko ni
|
baino
ezagutza haundiagokoak. dukete eta hor xuxen dira, daukatan ezagutza eskasia herriaren alderako atxikimendu kartsuaz ordaintzen dudala.
|
|
|
— Jakina baietz, Gorrail, oroituko da. Urrikia erakusten dutenentzat arima garbiak besteak
|
baino
sentikorragoak dira.
|
|
|
— Dauztiri mutila, pentsatu zuen, zakutik ateratzen banaiz, hori da merkatuan
|
baino
garestiago pagatuko duzun intxaur maskorra.
|
|
|
Horregatik, jarri ote dut kereilarik heien aurka? Diot gainerat, zure morroietan nehor ez dela ni
|
baino
leialagorik, ni baino atxikiago denik. Eman nazazu kartzelan, urkabean tilingo, errota suplizioa jasanaraz, errakin gaztigua pairaraz, edozein oinazez gaztiga, azken hatsa artino zure zerbitzari sineskorra nagoke.
|
|
|
Horregatik, jarri ote dut kereilarik heien aurka? Diot gainerat, zure morroietan nehor ez dela ni baino leialagorik, ni
|
baino
atxikiago denik. Eman nazazu kartzelan, urkabean tilingo, errota suplizioa jasanaraz, errakin gaztigua pairaraz, edozein oinazez gaztiga, azken hatsa artino zure zerbitzari sineskorra nagoke.
|
|
|
Aldiz, Beltzaran, Otsogris eta Tiberek, geroztik naute lehiatzen, gorrotoz eta mendekioz mehatxatuz, zeren eta, ez badira segur nik bota dudala beren xedea, susmatzen dute. Eta aldi bat
|
baino
gehiagotan, zure Errege jauntasunaren atxikimenduagatik bizia kasik galdu dut.
|
|
|
Sekulan
|
baino
urosago eta trenpuan, gereziondo baten azpian gelditu zen. Han aurkitu zuen Piripit pare txoria, gerezi onduz asetzen ari.
|
|
|
Gaitzitua, bere jakitate eta ahal guzia egin eta beste kantu sorta bat eman zuen oilarrak, lehena
|
baino
azkarragoa.
|
|
|
Bere larru barnean ikaran izangatik, bi gizonek, pusaka, tiraka, erabiltzen zuten artean Gorrail zuztar bat
|
baino
gehiago ez zen kantitzen.
|
|
|
— Harrapaketa uste
|
baino
errazagoa diauk: hila duk gure kokina!
|
|
|
Suila buztanean arrimatzen dut, urean barna jauts arazten zilo horretarik eta beha egoten naiz. Kasik betea iruditzen zaidalarik, uretik ateratzen dut eta ene harrapakin guzia Azelinari ematen diot, berak baitaki nik
|
baino
hobeki haren prestatzen.
|
|
|
Duela hiru egun jasan zauri batengatik etorria nintzen oihan honetara bizkortzera, eta horra non gainerat heldu zaidan gasna ustel hori! Zango zaurituentzat deus ez da gasnaren ustela
|
baino
gaiztoagorik. Zatoz laster ene libratzera horretarik; ene aldetik ezin dezaket den mendren ekimen ttipiena ere egin trenputxartzea arriskatu gabe.
|
|
|
Sobera jan duzu. Zuhurrak jakin behar duela bere desiren neurtzen, aldi bat
|
baino
gehiagotan errana nauzun.
|
|
|
— Min hartu
|
baino
izutu naiz gehiago, zion Gorraili berriz elkarretaratu zirenean.
|
|
|
Uste izan zuen bere etsai errabiatu hura poxelutik kenduko zuela ekintza horri esker eta, ez! sekulan
|
baino
azkarrago ikusten zuen. Eta, azkenean, amore eman zuen:
|
|
|
— Madarikatua izan bedi zu topatu zintudan unea! Gabe izatea
|
baino
nahiagoko nukeen andoila zikindua jan.
|
|
|
— Hala da, erran zuen Gorrailek, sabelkeria mesfidantza
|
baino
azkarrago zuela.
|
|
|
— Eskainia zigun parada eder hortaz behar dugu baliatu, erran zuen Gorrailek, deliberoa bere laguna
|
baino
zaluago hartuz. Laborariaren zerriki hortaz jabetu behar gara; zure gosearen arabera janen duzu lehenik eta gero nik berdin egin dezaket.
|
|
|
Gaineratikoa salduko dugu. Fida zaitez nigan horretarako, ni
|
baino
saltzaile hoberik ez da. Harri txintxolak oñoñentzat sal nitzake eta gainerat erostunak eskertuko ninduke.
|
|
|
— Anitz ohore zitekeen niretzat, Errege jauna, baina arras ongi uler nezake ni bezalako Morroi xume bat
|
baino
nahiago duzula gorteko Morroi azkar baten laguntza, hala nola, Beltzaran hartza, Muturlatz basurdea, Horrazar zakurra edo berdin, hemen dugun Otsogris bera ere.
|
|
|
— Arrazoi duzu, jaun Zaindaria, abila da Gorrail, lekuak nehork
|
baino
hobeki ezagutzen ditu.
|
|
|
Bizkitartean, gune heietan ehizen zabiltzala, Otsogris hurbildu zen. Ez zen ez bera ere Gorrail
|
baino
zortetsuago eta hura bezala zaku huts zoan etxerat. Eta hura bezala gose eta egarriz amitua zen.
|
|
|
— Kasu emazu, osaba,! Zure hoberenetan bizi nintzelarik
|
baino
hobeki trata nazazun kontseilatzen dizut.
|
|
|
Harat eta, usaian bezala sokari tiraka hasi zen, baina debalde. Aldi bat
|
baino
gehiago saiatu ondoan, putzu zolari begira jarri zen eta Otsogris ikusi zuen.
|
|
|
— Eni iruditzen zait Errege Jauna, Gorrail duzula sostengatzen eta esker hobea zenukeela ene alde jokatzea, zeren eta berak
|
baino
askoz hobeki eta betidanik zerbitzatu baitzaitut. Zerbitzatzeko partez lausengatu bazintudan, zuganik fagore hoberik espero ote nukeen?
|
|
|
— Halere, zion Titazu ortzadarrak, Otsogrisek bere eme laguna laidoztatzeaz akusatzen du Gorrail, bere umeak gaizki tratatzeaz eta bera aldi bat
|
baino
gehiagotan hiltzeko unean ezartzeaz. Holako egitate txarrak gaztigatu behar dira, ez badugu nahi aitzina segi dezaten.
|
|
|
Barruen batzarrak Gorrail epaituko duen auzitegiaren kudeatzaile izendatu zaituztete. Jainkoak daki eskubide zuzena alde dudala eta bota ditudan akusazioak jasan kalteak
|
baino
gutxiagoak direla. Baina, ezin izanezko lekukotasunak galdegiten dauzkate.
|
|
|
Batzuetan, elkarren artean arazo zenbait izan ditugu, baina badakizu traditzez bederen ez nauzula akusatzen ahal. Segur nago, zure arima leialean, niretzako gorrasta horrentzat
|
baino
gehiago estimu baduzula.
|
|
|
Horrazar ez zen segur Gorrail
|
baino
gehiago Otsogrisen estimatzeko arrazoirik bazuela, baina ez zezaken uka otsoaren izapide lausengarriaz balakatua izan zela. Eta gainera, bazekien Otsogrisen kereila onargarria zela.
|
|
|
Baina, berehala, gorderik zagon zakur saldoa atzartu zen zaunka erraldoi batean. Horrazar, zanpez zutitu zen eta aitzinean korrika abiatu, troparen gidari, auzo, baserritar eta hiritar guzien zakur eta horrak, denak bat bestea
|
baino
hil goseagoak, akuilatuz
|
|
|
— Ezin da erran hobendun zela zion azkonak, zu eta ni
|
baino
hilago ez zen Horrazaren haginaren gainean juramentu egitea ukatuz, gainerat zakur saldo bat maltzurki eta gordezka prestatua zuena!
|
|
|
Ez pentsa berarekin azken hitza zuentzat litekeenik. Zuek
|
baino
gehiago daki, eta bere jukutriez lotsatu behar zenukete, berak zuenez baino segurago. Bestalde, bera akusatzen duzuenetarik inozente dela ez dut erraiten, baina, baieztatzen dut zuetarik gehienek baino ez duela egin, eta egun erabiltzen duzuen eran erabiliak izanen zaretela zuen aldian.
|
|
|
Ez pentsa berarekin azken hitza zuentzat litekeenik. Zuek baino gehiago daki, eta bere jukutriez lotsatu behar zenukete, berak zuenez
|
baino
segurago. Bestalde, bera akusatzen duzuenetarik inozente dela ez dut erraiten, baina, baieztatzen dut zuetarik gehienek baino ez duela egin, eta egun erabiltzen duzuen eran erabiliak izanen zaretela zuen aldian.
|