2006
|
|
Kataluniar testuinguruan soziolinguistika gehienbat Filologia titulazioarekin lotzen da, baina euskal testuinguruan baita, eta agian gehiago, Soziologia titulazioarekin ere. c) Erdi-antzekoa eta erdi-ezberdina da derrigorrezko bigarren hezkuntzan soziolinguistikaren irakasgaia sartzea: kataluniar te jadanik hasita daude, eta euskal te eztabaida behintzat jadanik irekia dago, dikatzen
|
ari den
euskal kurrikulumaren barruan sartuz. Gure testuinguruan beti zaigu interesgarria kataluniar testuinguruan gauzak nola ematen eta bilakatzen diren ikustea; baita zenbakiaren aztergai honekiko ere.
|
|
Gurean atalean dugun artikulua: Euskararen normalizazioa testuinguru askotarikoan izenekoa, gaur egun nahiko modu berrian eta larrian bizitzen
|
ari garen
etorkinen fenomenoari buruz mintzatzen da. Atal hauek bereizten dira:
|
|
Euskal Herrian gaudela esatean batzuekEuskalAutonomi Elkarteaz
|
ari garela
pentsa dezakete, bainaE uskararen Herrian gaudela esatean edonork ulertzen du zertaz ari garen. Hizkuntzek mugak jartzen dituzte, zentzu hertsian esanahia (esangura) mugatu egiten baitute, edo beste ikuspegitik, zehaztu ere.
|
|
Euskal Herrian gaudela esatean batzuekEuskalAutonomi Elkarteaz ari garela pentsa dezakete, bainaE uskararen Herrian gaudela esatean edonork ulertzen du zertaz
|
ari garen
. Hizkuntzek mugak jartzen dituzte, zentzu hertsian esanahia (esangura) mugatu egiten baitute, edo beste ikuspegitik, zehaztu ere.
|
|
J.I. Ruiz de Olabuenaga soziologoak (1983anMapaSociolingü�-stico Vasco), euskara nekazal eta arrantzale giroko gertaera bezala definitu zuen. Harez geroztik, euskararen berreskurapenaren bidez euskara udalerri eta hiri handietara zabaltzen
|
ari da
bere eragina. Haatik ezin esan daiteke euskara egun kaletarren hizkuntza denik.
|
|
adina. Printzipioz denboran zehar hiztun taldea zahartzeak, hizkuntzaren atzerapausoa adieraziko luke, gaztetzen den hiztun taldeak, berriz, hizkuntza berreskuratzen
|
ari den
seinaletzat hartzen dugu.
|
|
" Horrelako irakurketa egiterakoan belaunaldi edo mordo desberdinen arteko erkaketak egiten
|
ari gara
. Adin talde edo mordo bakoitzaren azterketari lotuz gero gauzak bestelakoak izan daitezke"
|
|
Hala ere horrelako irakurketa egiterakoan belaunaldi edo mordo ezberdinen arteko erkaketak egiten
|
ari gara
. Adin talde edo mordo bakoitzaren azterketari lotuz gero gauzak bestelakoak izan daitezke.
|
|
Nolanahi ere euskaldunen gehiengoa kasu guztietan. Eskuin aldeko zutabeetan, aztertzen
|
ari garen
tarteetako irabazi/ galerak agertzen dira; 81 -86 epealdian, galdutako euskaldunak, adin tarte zaharrenetan ematen dira, 50 -54 urteetatikaurrera, 2.587 hiztun, eta multzo horrekiko erlatiboki kopuru txikia da eta, hiztun galerak zio naturalak (heriotzak,...) eragindakoak direla pentsatzera eramanez. Epealdi bereani rabazitakoak -22.551 hiztun-, ostera, guztiak helduak izanik ezin pentsa daiteke berezkoak direnik, horiek, duda izpirik gabeeuskaldun ikasiak dira, euskaldun berriak alegia.
|
|
Gaur egun soziolinguistikaren arloan dagoen gabeziarik handiena taldelan falta da, eta batez ere ikerkuntzaren arloan. Ikerlari gutxi
|
ari gara
arlo honetan, eta gaudenak edo bakarka edo kanpoko taldeekin ari gara lanean. Deustuko Unibertsitatean soziolinguistika arloa indartzeko gabezi garrantzitsu hau gainditzen saiatu beharko genuke.
|
|
Gaur egun soziolinguistikaren arloan dagoen gabeziarik handiena taldelan falta da, eta batez ere ikerkuntzaren arloan. Ikerlari gutxi ari gara arlo honetan, eta gaudenak edo bakarka edo kanpoko taldeekin
|
ari gara
lanean. Deustuko Unibertsitatean soziolinguistika arloa indartzeko gabezi garrantzitsu hau gainditzen saiatu beharko genuke.
|
|
Gaur egun soziolinguistikaren arloan dagoen gabeziarik handiena talde-lan falta da, eta batez ere ikerkuntzaren arloan. Ikerlari gutxi
|
ari gara
arlo honetan, eta gaudenak edo bakarka edo kanpoko taldeekin ari gara lanean. Deustuko Unibertsitatean soziolinguistika arloa indartzeko gabezi garrantzitsu hau gainditzen saiatu beharko genuke.
|
|
Gaur egun soziolinguistikaren arloan dagoen gabeziarik handiena talde-lan falta da, eta batez ere ikerkuntzaren arloan. Ikerlari gutxi ari gara arlo honetan, eta gaudenak edo bakarka edo kanpoko taldeekin
|
ari gara
lanean. Deustuko Unibertsitatean soziolinguistika arloa indartzeko gabezi garrantzitsu hau gainditzen saiatu beharko genuke.
|
|
Literatura anglosajoiak, corpus planning konzeptua baliatzen du hizkuntza beraren antolaketaz
|
ari delarik
eta status plan nozioa erabiltzen du esku-hartzeak hizkuntzaren estatusa hunkitzen duelarik. Bereizketa horretatik habiatuz eta itxura zein eginbeharra zehaztuz, Haugen-ek honako modeloa aurkezten du:
|
|
Euskal Bildumak 50.000 liburu eta 1.500 aldizkari ditu. Mintegiko irakasleak eta ikerlariak honako gai hauen inguruko lanak
|
ari dira
argitaratzen: antropologia, historia, emakumearen eta kulturaren inguruko ikerketak, literatura, bibliografia eta lexikografia.
|
2007
|
|
Sektore moduan, inoiz baino batuago gaudela begi-bistakoa da; sakabanaketa historiko horien gainditze bidean jarri gara, eta ahalegin handiak egiten
|
ari gara
sektoretik estrategia bateratuak planteatzeko eta gure lanean eraginkorragoak izateko.
|
|
Era berean, sektorea inoiz baino sendoago dago bere oinarrietan. Nora joan nahi duen eta nondik joan nahi duen inoiz baino argiago dauka, eta gainera, inoiz baino profesionalagoak gara mundu honetan
|
ari garenok
. Asko kostata lortu ditugu nolabaiteko baldintza minimoak profesionaltasunera salto egiteko, eta horrek arrisku batzuk ekar baditzake ere, duda barik, hainbat abantaila dakartza:
|
|
Erabilera euskara ez galtzeko behar dugun gauza bat da. Euskara ikastea konpromiso pertsonala ere baden neurrian, egiten
|
ari garen
esfortzu guztiak erabilgarritasun konkretu batera eramaten ez bagaitu, onerako baino frustraziorako eta denbora galtzearen sentipenerako bide ere izan daitekeelako.
|
|
Eskola eskaintzak demanda berriari erantzun behar zion; irakasle eta ikasgela gehiago behar ziren. Hasten
|
ari zen
dimentsio honek, ordura arte zeregin horretan arituak ziren taldeen estrukturen ahalmena gainditu zuen, demanda berri horri nekez erantzungo zion era egokian ordura arteko helduen euskara irakaskuntza sakabanatuak. Batasun maila bat atxiki beharra zegoen, eta ikuspegi berriak ere beharrezkoak ziren; nazio ikuspegia, herri mugimendu izaera, koordinazio beharra...
|
|
Sarri askotan gertatzen zaigu langintza honetan
|
ari garenoi
edozein lekura joan eta zenbat langile garen, zenbat ikasle ditugun, zenbat eta nolako egoitzetan ari garen eta horrelako hamaika galdera erantzun behar izatea: izan ere, gure ikasguneetatik milaka eta milaka ikasle pasatu badira ere, ezjakintasun handia dago gure jardueraren inguruan.
|
|
Sarri askotan gertatzen zaigu langintza honetan ari garenoi edozein lekura joan eta zenbat langile garen, zenbat ikasle ditugun, zenbat eta nolako egoitzetan
|
ari garen
eta horrelako hamaika galdera erantzun behar izatea: izan ere, gure ikasguneetatik milaka eta milaka ikasle pasatu badira ere, ezjakintasun handia dago gure jardueraren inguruan.
|
|
Gure eginkizun nagusia helduen euskalduntze eta alfabetatzea da. Orotara, 64 euskaltegi homologatu
|
ari gara
lanean EAEn, baina gure eragin esparrua ehunka herri eta auzotara heltzen da. 1.000tik gora irakaslek osatzen dugu Helduen Euskalduntze eta Alfabetatzearen Sektorea, guztiak HABEk homologatuak.
|
|
Gure eginkizun nagusia helduen euskalduntze eta alfabetatzea da. Orotara, 64 euskaltegi homologatu
|
ari gara
lanean EAEn, baina gure eragin esparrua ehunka herri eta auzotara heltzen da. 1.000tik gora irakaslek osatzen dugu Helduen Euskalduntze eta Alfabetatzearen Sektorea, guztiak HABEk homologatuak.
|
|
• Euskararen dibulgazio kanpainak sustatuz, hiztun hartzaile izatera animatu —elkarrizketa erraz bati erantzuteko gai izatea, nahiz eta aurrera jo ahala" barkatu, erdaraz mesedez, ikasten
|
ari naiz
" esan behar— Kanpaina hauek komunikabide publiko guztietan (eta, ahal den neurrian, pribatuetan) egingo lirateke helburu bikoitzarekin: bata, euskaraz zuzentzen bazaizkizu, beldurra galtzea; bestea, euskara ikastea guztiz lorgarria dela aldarrikatzea, ia ezinezko delako ustea gainditzen laguntzeko.
|
|
Etengabeko prestakuntza, eskaintza berriei erantzuteko prestatu beharra, kalitatea, eguneratzea, oso hitz ezagunak bihurtzen
|
ari dira
euskaltegietan. Zerbait mugitzen ari den seinale da hori nire ustez.
|
|
Etengabeko prestakuntza, eskaintza berriei erantzuteko prestatu beharra, kalitatea, eguneratzea, oso hitz ezagunak bihurtzen ari dira euskaltegietan. Zerbait mugitzen
|
ari den
seinale da hori nire ustez. Horren aurrean hona hemen etorkizunari begira zelan ikusten dudan kudeaketa alorrean paradigma aldaketa.
|
|
Izan ere, lehiakideak garela ahaztu gabe, komunean ditugun beharrak identifikatu behar ditugu eta horiei erantzuna emateko lankidetza bideak jorratu behar ditugu. Nabarmena da azken urteotan euskaltegiok elkarlanean egindako lana fruituak ematen
|
ari dela
, hor dago Kultura Sailarekin izandako negoziazioen emaitza ona. Dena dela, atzera begiratzeak ematen duen poza alde batera utzi gabe, ezin dugu ahaztu oraindik ere lan handia dagoela egiteko HEA guztiz normalizatutako arloa izatera hel dadin:
|
|
• Ikasle kopuruetatik, ikasle euskaldunduetara; emaitzetaz hitz egiten
|
ari naiz
, argi eta garbi. Euskaltegietatik igaro diren ikasleak milaka dira, horietatik askok EGA atera arte ibili dira euskaltegian, beste asko, erdi bidean geratu dira baina euskaraz bizitzeko adina ikasi dute.
|
|
Nabarmena da azken urteotan euskaltegiok elkarlanean egindako lana fruituak ematen
|
ari dela
, hor dago Kultura Sailarekin izandako negoziazioen emaitza ona. Dena dela, atzera begiratzeak ematen duen poza alde batera utzi gabe, ezin dugu ahaztu oraindik ere lan handia dagoela egiteko HEA guztiz normalizatutako arloa izatera hel dadin:
|
|
2003az geroztik, helduen alfabetatze eta euskalduntzerako ikastetxeez
|
ari garelarik
, euskaltegiak ez ezik, euskaltegiak eta autoikaskuntzarako zentroak aipatu behar dira. Azken hauek, euskaltegi izan gabe, beste hizkuntza batzuk irakasteaz gain, autoikaskuntzarako sistema bitartez euskara ere irakasten duten zentroak dira.
|
|
Ikusten denez, euskaltegien mundura datorren ikasleriaren erdia pasa, oraindik ere, euskalduntzearen hastapenetan
|
ari da
.
|
|
Dena dela joerak ere aldatzen
|
ari dira
jendartea aldatzen ari den moduan. Gero eta mugikortasunerako joera gehiago dugu eta pixkanaka egia da zenbait eremutan euskaltegi handiak dauden guneetara hurbildu nahi duen jendea ere ugari dela.
|
|
Dena dela joerak ere aldatzen ari dira jendartea aldatzen
|
ari den
moduan. Gero eta mugikortasunerako joera gehiago dugu eta pixkanaka egia da zenbait eremutan euskaltegi handiak dauden guneetara hurbildu nahi duen jendea ere ugari dela.
|
|
Datu orokorrei begiratzen badiegu, nabarmena eta kezkatzekoa da euskara ikasten duten ikasleen kopuruaren bilakaera Nafarroan. Bai administrazioak zuzenean kudeatzen dituen euskaltegietan bai herri erakundeetako euskaltegietan urteak dira pixkanaka-pixkanaka ikasle galera gelditu ezinik
|
ari garela
.
|
|
Ikus ditzagun ondoko taulan aipatzen
|
ari garen
bilakaera datuok:
|
|
Azken bost urteetan jaitsiera pixkanaka gertatzen
|
ari bada
ere aipagarria da 1998ko urrian 1600 ikaslek eman zutela izena geurean eta, orain, urte guztiko datuak kontuan izanda ere, ez gara kopuru horietara ailegatzen.
|
|
Instituzioetatik garatzen den euskara politikak ez du euskara kalifikatzen eta prestijiatzen. Horrek ez du tentsionamendurik eragiten, eta goian aipatu moduan, hizkuntza ikasi nahi duenak (betiere ikasle gehienei buruz
|
ari gara
) motibazio pertsonal sakon batzuei kasu eginez egiten du.
|
|
Datuek erakusten ahal diguten beste alde bat hiriburuen eta eskualdeen arteko proportzioa da. Lehen geure ikasleen erdia eskualdeetan
|
ari zen
eta beste erdia hiriburuan eta inguruko herri koxkorretan. Egun gauzak bestelakotzen ari dira.
|
|
Lehen geure ikasleen erdia eskualdeetan ari zen eta beste erdia hiriburuan eta inguruko herri koxkorretan. Egun gauzak bestelakotzen
|
ari dira
. Iruñerriko kopuruak mantentzeko joera erakusten badute ere, eskualdeetan da hain zuzen ere ikasle kopuru galerarik handiena gertatzen ari dena.
|
|
Egun gauzak bestelakotzen ari dira. Iruñerriko kopuruak mantentzeko joera erakusten badute ere, eskualdeetan da hain zuzen ere ikasle kopuru galerarik handiena gertatzen
|
ari dena
. Berriz ere eremu ez-euskaldunean kokatutako euskaltegien egoera zaila adierazi nahi nuke.
|
|
Hasiera batean euskaltegien eskaintza ohiko alfabetatze eskolek osatu izan dute. Ohiko eskaintzaz
|
ari garela
, ohiko ikastaldean emandako eskolez osatutako taldeez mintzo gara. Batere euskararik ez dakienetik hasi eta ikas-prozesuan EGA agiria lortuz edo gaitasun komunikatibo osoak eskuratzeko eskaintzaz.
|
|
Dena dela normalizazio proiektuak garatzen ere hasi gara eta zentzu honetan Burlatako Euskal Herria Peñan garatzen
|
ari garen
hizkuntzaren normalkuntza plana aipatu gabe ezin utzi, aisia eta euskara lotzeko beste modu berri bat garatzen ari baikara bertan.
|
|
Dena dela normalizazio proiektuak garatzen ere hasi gara eta zentzu honetan Burlatako Euskal Herria Peñan garatzen ari garen hizkuntzaren normalkuntza plana aipatu gabe ezin utzi, aisia eta euskara lotzeko beste modu berri bat garatzen
|
ari baikara
bertan.
|
|
Instituzioetatik garatzen den euskara politikak ez du euskara kalifikatzen eta prestijiatzen. Horrek ez du tentsionamendurik eragiten, eta goian aipatu moduan, hizkuntza ikasi nahi duenak (betiere ikasle gehienei buruz
|
ari gara
) motibazio pertsonal sakon batzuei kasu eginez egiten du.
|
|
Datu honek argi erakusten du euskararen berreskurapenean helduen euskalduntze alfabetatzeak duen garrantzia hizkuntz normalizazioan. Azterketa hau 15 urtetik gorako Iruñerriko populazioaz
|
ari da
. Gogoratu behar Iruñerriaren gehiengoa eskualde mistoan dagoela.
|
|
Galdeari erantzuteko irakasle bat kontratatu dute eta AEKrekin ere hitzarmen bat izenpetu. Azkenik enpresa pribatuen alorrean ere eskaerak sortzen
|
ari dira
. Hona hemen 2006an ematen ziren taldeak:
|
|
Nire haurra euskara ikasten
|
ari delako
|
|
Ipar Euskal Herrian helduen euskalduntze-alfabetatzea aipatzerakoan bi datu azpimarratu behar dira. Lehenik, herri ekimenaz
|
ari gara
oroz gainetik. Alabaina, orain arte esperientzia puntual eta isolatu batzuk kenduta, elkarteak dira helduei euskarazko kurtsoak proposatzen dizkieten bakarrak.
|
|
Salbuespen gisa aipa daitezke GRETA formakuntza organismoak eta Baionako komertzio Ganbarako hizkuntzen irakaskuntza zentroak (CEL) noizbait emandako ikastaro batzuk edota Departamenduko administrazioak bere langileentzat antolaturiko barne formakuntzak. Bigarrenik, AEKaz
|
ari gara
nagusiki, Iparraldean ikasturtean emandako ikasle orduen% 95 AEK-k emaiten baititu.
|
|
Lizentziadunak% 48,3tik% 57,2ra pasatu ziren bost ikasturteren epean. Asko dira" bigarren karrerak" ikasten
|
ari direnak
baita graduondoko ikasketa osagarriak burutzen ari direnak ere. Izan ere, gero eta zailagoa da aurkitzen irakasleren bat inoiz formazio etengabearen alorreko saioren bat edo beste burutu ez duena.
|
|
Lizentziadunak% 48,3tik% 57,2ra pasatu ziren bost ikasturteren epean. Asko dira" bigarren karrerak" ikasten ari direnak baita graduondoko ikasketa osagarriak burutzen
|
ari direnak
ere. Izan ere, gero eta zailagoa da aurkitzen irakasleren bat inoiz formazio etengabearen alorreko saioren bat edo beste burutu ez duena.
|
|
Gaur egun ikerketa-lerrotzat har genezakeen azterlan-bilduma gero eta naroagoa
|
ari da
osatzen gurean: motibazio eta jarrerei buruz ari gara.
|
|
Gaur egun ikerketa-lerrotzat har genezakeen azterlan-bilduma gero eta naroagoa ari da osatzen gurean: motibazio eta jarrerei buruz
|
ari gara
. Motibazioa da ezbairik gabe euskalduntze-alfabetatzean gairik ikertuenetakoa.
|
|
azterlan-bilduma sendo batek, ikerketa-lerro sendo batzuek, erabaki asko hartzen lagunduko ligukete. Baina, ikerketen alorra ahulune dugu oraindik, apurka-apurka indarra hartzen
|
ari bada
ere, gero ikusiko dugunez. Eta badaude ahulezia horretarako hainbat arrazoi.
|
|
azterlan-bilduma sendo batek, ikerketa-lerro sendo batzuek, erabaki asko hartzen lagunduko ligukete. Baina, ikerketen alorra ahulune dugu oraindik, apurka-apurka indarra hartzen
|
ari bada
ere, gero ikusiko dugunez. Eta badaude ahulezia horretarako hainbat arrazoi. nez, ikastaroak, hizkuntza eta kultur gaien ingurukoak baita noizbehinkako aldizkariren bat plazaratzea ere proposatu zuten.
|
|
Txostenean bertan adierazten denez, datu horiek AEK erakundean euskara ikasten
|
ari ziren
ikasleenak ziren soilik. Baina, ibili zen ikasle gehiagorik garai hartan euskara ikasten, Euskarazaleak elkarteak eginiko ikastaldietan, EUTGn -500 euskara-ikasle zituen garai hartan EUTGk (Zalbide, 1977)-, IPESen, Lankide Aurrezkiak antolaturiko ikastaldietan, ikastoletako haurren gurasoentzako saioetan, Donostiako Udalaren Escuela de Declamación Vasca Euskal Iztundea delakoaren eskoletan, Lazkaoko eskolan eta abarretan.
|
|
Lotura-falta edota espero genezakeena baino ahulago izatea bat dator gurearekin antzik handiena duen beste testuinguru batean berriki egindako azterlan baten datuekin. Pritchard-ek eta Newcombe-k (2001) galesa ikasten
|
ari ziren
helduen motibazioa aztertu zuten eta beren ondorioa izan zen noranzko integratiboa noranzko instrumentalari nagusitzen zaiola, eta, ez zegoela loturarik bi noranzko horien eta emaitzen artean (Perales, 2004: 31).
|
|
Bi lagin baliatu zituen ikertzaileak a) euskaltegietan
|
ari ziren
566 euskaraikasle heldu eta b) transmisiokanpainan9 ikasten ziharduten 451 ikasle heldu
|
|
...iak lehenengo laginean bistaratu zuenez, aurreikusitakoaren bidetik," soziodemografia" eta" sare sozialak" aldagai latenteekin batera beste aldagai latente bat," aldagai psikosoziala" (euskalduna-vasco aldagaia+ euskaldunen aurreko jarrerak+ motibazio-noranzko integratiboa), ageri zen menpeko aldagaiaren zuritzaile (euskaraezagutzaren autoebaluazioa+ zein urratsetan
|
ari ziren
).
|
|
Kuadrillategi egitasmoa. Egitasmo hori hainbat herritan
|
ari da
garatzen, eta, Jauregiren azterlan hura du oinarri (Jauregi, 1994, 1996, 2003; Jauregi et al., 2000; Egizabal, D., Jauregi, P., Huegun, A. 2004; Egizabal, 2004).
|
|
Gaur egun ikerketalerrotzat har genezakeen azterlan-bilduma gero eta naroagoa
|
ari da
osatzen gurean: motibazio eta jarrerei buruz ari gara.
|
|
Gaur egun ikerketalerrotzat har genezakeen azterlan-bilduma gero eta naroagoa ari da osatzen gurean: motibazio eta jarrerei buruz
|
ari gara
. Motibazioa da ezbairik gabe euskalduntzealfabetatzean gairik ikertuenetakoa.
|
|
Hainbat eta hainbat urrats egiten
|
ari dira
. Ikertzailetako askok, gainera, lotura zuzen-zuzena dute euskalduntze-alfabetatzearekin, eskolak ematen baitituzte euskaltegietan.
|
|
Bistan da hori. Baina, euskalduntze-alfabetatzearen alorra etengabe
|
ari da
aldatzen. Ikasleriaren tipologia, esaterako:
|
|
Bestetik, plangintza bera, euskalduntzearen beharrizanetara moldatu beharko litzateke. Adibidez, euskaraz funtzionatuko duten atal edo" bide osoak" zabaltzea proposa liteke, adibidez, ikasten
|
ari direnek
praktikak egiteko aukera izan dezaten. Atal edo lerro hauek, gainera, beste atalak euskalduntzeko eredu eta esperientzien bilgune izango dira.
|
|
Argi dago, gure hizkuntzaren egoera kontuan hartu gabe ezin dela tresna hau aplikatu, normalizatu gabeko egoeran dagoen hizkuntzaz
|
ari baikara
. Zalantzarik gabe, Frantzian ingelesa ikasten duenaren egoera eta Euskal Herrian euskara ikasten dutenena ez dira berdinak.
|
|
Euskaraz hitz egiteko ohiturarik ez duen jendea askotarikoa da: euskara ikasten
|
ari direnak
, euskara inoiz ikasita ere erabili ez izanagatik abilezia galdu dutenak, inguruan hitz egiteko aukerarik ez dutenak edota hirira iritsi berriak direnak,... eta gure ustez horiengana guztiengana iristeko modua hau izan daiteke: sare berriak eskaintzea, harreman sare ez-formaletan eragitea, zaletasunen inguruko erabilera guneak eratzea,... azken batean euskaraz bizitzeko aukerak ugaritzea.
|
|
Euskaraz hitz egiteko ohiturarik ez duen jendea askotarikoa da: euskara ikasten
|
ari direnak
, euskara inoiz ikasita ere erabili ez izanagatik abilezia galdu dutenak, inguruan hitz egiteko aukerarik ez dutenak edota hirira iritsi berriak direnak,... eta gure ustez horiengana guztiengana iristeko modua hau izan daiteke: sare berriak eskaintzea, harreman sare ez-formaletan eragitea, zaletasunen inguruko erabilera guneak eratzea.
|
|
Euskara elkarteetan eta Topagunean lantzen ditugun ildoen arteko bat Mintzapraktika jarduerena da. Hortaz gain, euskaltegi, ikastetxe eta Administrazio publikoak ere parte hartzen
|
ari dira
egitasmo hauen kudeaketan eta sustapenean. Mintzapraktika programen oinarria, euskaraz hitz egiteko ohitura duten lagunak, hitz egiteko ohitura ez dutenekin elkartzea da.
|
|
Geroztik, etengabeko zabalkundea bizi izan dute programok, gaur egungo zenbakietara iritsi arte: 2006/ 07 ikasturtean 1750 bat lagun
|
ari dira
40 herri eta eskualdetan.
|
|
Hizkuntzaren erabileran eragiteaz
|
ari garenean
, hainbat ikerketa eta adituren iritzi izaten ditugu aintzat eta horietan oinarritu ohi ditugu gure programak. Batzuetan modu kontzientean egin da hori, beste batzuetan intuizioz, baina horrek ere balio du, intuizioa inguruaren behaketan oinarritua egoten baita gehienetan eta bertatik jasotzen baititugu egitasmoak sortzeko adierazle egokienak.
|
|
Eta normalizazioaz
|
ari bagara
eta horri begira jardun behar badugu, jardunaren antolaketan isla eduki behar du. Hau da, helburuen eta edukien formulazioan hori aintzat hartu beharko litzateke.
|
|
errealitatea ikusteko eta erabiltzeko baliabidea. Beraz, euskara irakastean, euskal kultura ere irakasten
|
ari da
irakaslea.
|
|
Eragingarria azken helburua ondoen betetzen duena bada, lehenengo eta behin lortu nahi den helburua ezartzea komeni da. Eta normalizazioaz
|
ari bagara
eta horri begira jardun behar badugu, jardunaren antolaketan isla eduki behar du. Hau da, helburuen eta edukien formulazioan hori aintzat hartu beharko litzateke.
|
|
Hau da, gure programetan normalizazioari begirako ildoak zabaldu. AEKn une honetan ikertzen
|
ari garen
gaia da hau.
|
|
Hegoaldean, irakaskuntzari esker, haurren eta gazteen artean euskararen ezagutza handitu egin da azken bost urte horietan, bereziki ingurune erdaldunenetan. Adinekoen eta helduen arteko ezberdintasunak aldiz, murrizten doaz euskararen ezagutzari dagokionez, alde batetik, gazte euskaldunak sartzen
|
ari direlako
helduen adin taldean eta bestetik heldu erdaldun zaharrenak adinekoen multzoaren zati gero eta handiago bat suposatzen dutelako eta adinekoen taldean ziren euskaldunak, batzuk ia elebakarrak, apurka-apurka desagertzen doazelako.
|
|
" Zenbat erabiltzen da" diogu, nabarmentzeko ezagutzak ez, baizik erabilerak duela garrantzia esku arteko lan honetan. Ahozko erabileraz
|
ari gara
, edozein pertsonak edozein pertsonarekin komunikatzeko erabiltzen duenaz. Ahozko komunikazioa euskaraz izan denean, makilatxo bat jarri dute behatzaileek euskararen zutabean, beste edozein erdaratan izanez gero, erdararen zutabean paratu da apuntea.
|
|
Izan zitekeen, noski, eremu mugatuago batean, esate baterako, eskolan, enpresan, etxean... Eta, izatez, gero eta gehiago dira eremu mugatuagoetan egiten
|
ari diren
ikerketak metodo hau abiapuntu hartuta. Baina honakoan kalea aukeratu da, bere zentzurik zabalenean:
|
|
Beste modu batera esanda, inkesta bidez, norberak bere buruari aitortzen dion erabilera maila jasotzen da; hau da, erabilera aitortua edo subjektiboa deitu ohi dena. Kale Neurketan, berriz, inkestetan ez bezala, mintzatzen
|
ari denari
ez zaio ezer galdetzen, entzun eta hizkuntza jasotzen da modu objektiboan."
|
|
Kale Neurketan jasotako datuek zera adierazten dute: neurketa egin den tokian eta unean (egunean eta orduan) zenbat lagun
|
ari den
euskaraz (edo erdaraz) hitz egiten."
|
|
haurrak (0 -14 urte), gazteak (15 -24 urte), helduak (25 -64 urte), eta adinekoak (65 urtetik gorakoak). Datu bilketa egiten
|
ari den
neurtzaileak, hiztunaren-eta entzuleenadina estimatuko du, beti ere, ezer galdetu gabe.
|
|
Hizkuntza da, edonola ere, aztergai nagusia. Orain arte, hiztuna euskaraz edo gaztelaniaz/ frantsesez
|
ari zen
aztertu izan da. V. Kale Neurketan" beste hizkuntzak" ere aztertu dira, izan ere, euskara, gaztelania edo frantsesa ez diren hizkuntzak geroz eta presentzia handiagoa dute gure kaleetan.
|
|
Bakarrizketak, 2001ean neurtu genituen lehen aldiz, batez ere, eskuko telefonoak kalean geroz eta gehiago erabiltzen zirelako. Bakarrizketen multzoan sartu ditugu, eskuko telefonoz hitz egiten
|
ari direnekin batera
, etxe atarietako interfonoz ari direnak, animaliekin hitz egiten dutenak, etab.
|
|
Bakarrizketak, 2001ean neurtu genituen lehen aldiz, batez ere, eskuko telefonoak kalean geroz eta gehiago erabiltzen zirelako. Bakarrizketen multzoan sartu ditugu, eskuko telefonoz hitz egiten ari direnekin batera, etxe atarietako interfonoz
|
ari direnak
, animaliekin hitz egiten dutenak, etab.
|
|
Hizkuntza da, edonola ere, aztergai nagusia. Orain arte, hiztuna euskaraz edo gaztelaniaz/ frantsesez
|
ari zen
aztertu izan da. V. Kale Neurketan" beste hizkuntzak" ere aztertu dira, izan ere, euskara, gaztelania edo frantsesa ez diren hizkuntzak geroz eta presentzia handiagoa dute gure kaleetan.
|
|
Mikel Arregik Nafarroako emaitzei buruz
|
ari zela
honakoa idatzi zuenean: " Gauza batean ez dago zalantzarik, bide honetatik segituz gero erabilerak ez du gora eginen". 6
|
|
Adinekoen erabilera uste baino gehiago jaitsi da. Helduen eta adinekoen ezagupen-mailak eta erabilera proportzioak bateratzen
|
ari direnez
(ezagupen-maila jaitsi egiten da urtez-urte zaharrenak direlako euskaldunenak, ezagupen-mailarik txikiena gaur egun 60 -70 urte inguru dituztenen artean kokatzen delarik), erabilera-proportzioak bere horretantsu mantenduko zirela uste genuen, baina adinekoen beheranzko joera mantendu ez ezik, aeragotu egin da.
|
|
Nabarmentzeko moduko datu historikoa honako hau: haurren erdiak euskaraz
|
ari dira
jada Gipuzkoako leku publikoetan. 1989an %34, 2006an %50-Bizkaian aldiz, haur eta gazteen erabilera proportzioak (baita adinekoena ere) baxuagoak dira 2006an, 2001ean baino:
|
|
Iparraldean berriz, guztiz emaitza harrigarria jaso da, entzun diren elkarrizketen artean %10 ez baita ez euskaraz, eta ez frantsesez entzun. Horiek horrela, %10 horren barruan, gehienak, gaztelaniaz
|
ari zirela
pentsa dezakegu. Gertakari
|
|
2006ko datuek berretsi egiten dute hipotesi hori, baina neurri batean bakarrik. Izan ere:-Elkarrizketetan haurrak tarteko direnean, euskararen erabilera nabarmen handiagoa da, haurrik ez dagoenean baino, Iruñean izan ezik.-Nagusiak haurrekin
|
ari direnean
ere, askoz ere euskara gehiago darabilte, nagusien artean ari direnean baino.-Baina oso datu kezkagarria da, Donostia ez beste hiriburuetako haurren arteko elkarrizketetako euskararen erabilera baxua. Gasteizkoa iazkoaren oso antzekoa da, Bilbon hobetu egin da (%2, 6tik %4, 3ra) baina Iruñean aitzitik, sekulako jaitsiera gertatu da:
|
|
2006ko datuek berretsi egiten dute hipotesi hori, baina neurri batean bakarrik. Izan ere:-Elkarrizketetan haurrak tarteko direnean, euskararen erabilera nabarmen handiagoa da, haurrik ez dagoenean baino, Iruñean izan ezik.-Nagusiak haurrekin ari direnean ere, askoz ere euskara gehiago darabilte, nagusien artean
|
ari direnean
baino.-Baina oso datu kezkagarria da, Donostia ez beste hiriburuetako haurren arteko elkarrizketetako euskararen erabilera baxua. Gasteizkoa iazkoaren oso antzekoa da, Bilbon hobetu egin da (%2, 6tik %4, 3ra) baina Iruñean aitzitik, sekulako jaitsiera gertatu da:
|
|
Eta 2001eko emaitza hobetu badute ere (%21, 7), ez dira iritsi 1993ko datuetara. Herri txikietan gertatzen
|
ari diren
aldaketa soziodemografiko handien eragina usaindu daiteke gertakari honen azpian.
|
|
Bestela esanda, irakaskuntzan, batez ere, eta eremu publiko zein pribatuko hainbat plangintzatan pixkanakapixkanaka ezartzen
|
ari diren
euskararen aldeko neurriak euskararen kaleerabileran ere islatzen direla. gintzatan pixkanaka-pixkanaka ezartzen ari diren euskararen aldeko neurriak euskararen kale-erabileran ere islatzen direla.
|
|
Bestela esanda, irakaskuntzan, batez ere, eta eremu publiko zein pribatuko hainbat plangintzatan pixkanakapixkanaka ezartzen ari diren euskararen aldeko neurriak euskararen kaleerabileran ere islatzen direla. gintzatan pixkanaka-pixkanaka ezartzen
|
ari diren
euskararen aldeko neurriak euskararen kale-erabileran ere islatzen direla.
|
|
Izan ere, azken urteotan adineko kategoriara iristen
|
ari den
belaunaldia aurrekoak baino erdaldunagoa da Arabako eskualde batzuetan (Hego Euskal Herrian bezala, oro har), ordura artekoa baino. Hau da, herri eta eskualde askotan euskararen altxorra galtzen joan da belaunaldiz belaunaldi, orain adineko kategoriara iristen ari den belaunaldiarengan joera horrek hondoa jo duen arte; hau da, Arabako lur gehienetan eta Gasteizen, euskaldunak ia desagertuta egon arte.
|
|
Izan ere, azken urteotan adineko kategoriara iristen ari den belaunaldia aurrekoak baino erdaldunagoa da Arabako eskualde batzuetan (Hego Euskal Herrian bezala, oro har), ordura artekoa baino. Hau da, herri eta eskualde askotan euskararen altxorra galtzen joan da belaunaldiz belaunaldi, orain adineko kategoriara iristen
|
ari den
belaunaldiarengan joera horrek hondoa jo duen arte; hau da, Arabako lur gehienetan eta Gasteizen, euskaldunak ia desagertuta egon arte. Horregatik gertatuko zen erabileraren jaitsiera adinekoen artean, aztertu den hamazazpi urteko tartean.
|
|
Gorantz, bai, baina geldoki
|
ari da
mugitzen euskararen erabilera Araban eta Gasteizen, hizkuntza egoera aldatzearen kontrako inertzia Lurralde Historikoan oraindik astunagoa izanik bere hiriburuarena (Gasteiz) baino. Izan ere, soziolinguistikoki lan mardula da hizkuntza aldaketa bat burutzea, horretan eragiten duten eta aldarazi beharreko baldintza indibidualak, mikrosozialak eta makrosozialak asko eta konplexuak direlako -2001eko datuen inguruko ondorioak lantzean esaten genuen bezala (Mart�-nez de Luna, 2002:
|
|
71). litzatekeela, neurri handian. Alegia, irakaskuntzan eta eremu publiko zein pribatuetako beste hainbat plangintzatan eta euskalgintzaren bultzadaz, pixkanaka-pixkanaka ezartzen
|
ari diren
euskararen aldeko neurriek euskararen kale-erabileran ere eragiten dute.
|
|
Azken buruan, esan dezagun gorantz, bai, baina geldoki
|
ari dela
mugitzen euskararen kale-erabilera Araban eta Gasteizen, hizkuntza egoera aldatzearen kontrako inertzia Lurralde Historikoan oraindik astunagoa izanik bere hiriburukoa baino.
|
|
Hezkuntzan, kanpotik etorritako jendearen seme-alabak gure artean bertakotzeko biderik onen gisa, ahalegin estrategikoak egin behar ditugu, horretan ere Nafarroa Hegoaldeko bertze herrialdeen aldean bereiz
|
ari baita
jokatzen: Nafarroan, 2003-2004 ikasturtean, ikasle etorkin ia guztiak(% 99,8) G ereduan zeuden matrikulatuta.
|