|
2009
|
|
|
Adibidez, elebitasunaren eta elebiduntasunaren inguruan ukipen-egoera orekatuak izan zitezkeela, elebitasun gehigarriak, elebiduntasun lasaiak, eta abar. Gurean, EAEan behintzat, euskara ere hizkuntza ofiziala dela lortu denean, eta horrela elebitasuna ere (instituzionala, soziala eta, horren ondoren, elebiduntasun indibiduala ere) posible zela lortzea uste genuenean, zer
|
ari zaigu
gertatzen?, nola gaude?, noranzko bidean sartuta gaude?, nori dagokio gehienbat?,...
|
|
|
Bi sistemak batera ari zaizkigu etengabe. Arrazionala agerikoa den bezala, emozionala gehienetan ezkutuan eta era inplizituan
|
ari zaigu
. Sistema arrazionalak ez dira beren baitan zutik, oinarrian beti baitituzte axioma batzuk arrazoian oinarritutakoak ez-baina zirraren eta sentipenen eremutik etorritako lehentasunetan altxatzen direnak.
|
|
2011
|
|
|
europako oso hiztun-herri gutxik eskuratu dituen neurriko ekarpenak dira horiek, hurrengo bizpahiru belaunaldien bilakaera-ardatz nagusiari dagokionez gutxietsi behar ez genituzkeen garapen-potentziala berekin dutenak. egia izanik ere hori guztia, arras agerian ditu indarberritzesaio horrek bere argi-ilunak, lorpen deigarriak eta hipoteka larriak: ...ltzoak bildu ohi duen hizkera informal eta intimoz oraturiko" eguneroko bizimodu arrunta"-k, erdaldunduz jarraitu du. ralentizatu ordez azeleratu egin da, azken hiru hamarkadotan, ura bodegatik sartzearen fenomeno hori. euskaltzaleok teilatuko zuloak eta arteziak nola tapatuko afan bizian ari ginen artean zilborretik gora iritsi zaigu, dagoeneko, bodegatik sartzen ari den ura. kostatzen
|
ari zaigu
gainera ur gehiena, hemen eta orain, nondik sartzen zaigun antzematea. huts egin dugu diagnostiko zehatzaren identifikazio-saioan eta, horren ondorioz, lehentasun egokien aplikazio-lanean. espero izatekoa zen hori, teoriaren aldetik. hizkuntza-soziologiak ez du aukera hori ezinezkoa denik esaten: argi dio, hori bai, bestelako transformazio demografiko bortitzak gertatu ezean arras inprobablea dela horrelako eszenarioa.
|
|
|
Lehen perspektibari heldu nahi zaio hemen, ordea, beren beregi. formulazio akademikotan, eta gure arteko zein ikerlanetan, oinarritzen garen baieztapen horiek egiteko. problema, problemaren zati bat behintzat, terminologiko-kontzeptuala dugu: zer" diglosia" z
|
ari zaigu
hor gotzon garate. Testuari orpoz orpo atxikirik, eta bestelako ezagutzarik gabe, ez dago hori zehatz jakiterik:
|
|
|
Bistan dago zergatik: katalan-herrietatik (printzipatutik baino areago Valentziatik) etorritako diglosia hitzaren adiera popularraz
|
ari zaigu
hor irakasle jakitun eta euskaltzale fina. Berak badaki seguruenik (unibertsitateko irakaslea dugu, ez kale gorriko iritzi-emailea) diglosia hitzak, adituen definizio klasikoak gorabehera, bestelako formulaziorik ere izan duela14 Badaki, bereziki, bestelako formulazio horren bertsio popularra jaun eta jabe dela gure artean, 70eko hamarkadatik aurrera. definizio klasikoak zein aipamen bibliografiko zehatzak alde batera utzita adiera popular horretaz baliatzen da artikulugilea:
|
|
|
Problema, problemaren zati bat behintzat, terminologikokontzeptuala dugu: zer" diglosia" z
|
ari zaigu
...?"
|
|
|
Mikel Zalbide – Hamar ondorio, gazi eta gozo c) Bodegatik
|
ari zaigu
ur gehiena sartzen eta gure begiak teilatura begira dauzkagu maiz34 Funtsezkoa da, horregatik, euskalgintzaren alorreko lehentasun-eztabaida argi eta garbi planteatzea. Alde horretatik ezinbestekoa da (askotan azaldua dut hori eta bertara jo dezake horren berri izan nahi duenak35) hizkuntza indarberritzeko asmoz antolatzen den edozein ekimen luze-zabal aplikatu aurretik galdera honi erantzuten saiatzu behar dutela hizkuntza-soziologian aditu direnek (gainerakoei alferrik da halakorik eskatzea):
|
|
2016
|
|
|
2011ko egoeraz esandakoa nola analiza liteke perspektiba zinetikoan: kopuruz edo portzentajez, zer gertatu da euskal hiztunekin 1991-2011 epean? 122 Hogei urteotan Language maintenance izan al da ET-hiztunen eta E4-hiztunen artean nagusi, ala luze-zabaleko mintzaldaketa (language shift)
|
ari zaigu
indartzen. Halakorik gertatzen ari baldin bada, oro har edo zenbait lekutan, zer abiadura du mintzaldaketa horrek?
|
|
|
Hor irabazitakoaren ondoan gure-gurea genuen esparruan jasaten ari garen eutsi ezina eta galera gutxitan aipatzen da antzeko indarraz. Bodegatik
|
ari zaigu
ura sartzen, teilatuko boketeak eta arteziak nola tapatuko saiatzen ari garen artean. Beheko alorreko erabilerak definitzen du, nagusiki, hizkuntza bizi ororen (ez, jakina, latinaren eta antzeko hizkuntza galduen) belaunez belauneko jarraipena eta, horrenbestez, hizkuntza hori eguneroko mintzabide arrunt duen hiztun-elkartearen bizi-itxaropena.
|
|
2019
|
|
|
Nola? erdara aspaldi honetan jaun eta jabe den eskualde osoetan edota hiriarte populatuenetan bezala, hainbat arnasgunetan arau bihurtu da euskara-erdaren norgehiagoka deskonpartimentatua. euskara-erdaren eguneroko erabilera arrunta soziofuntzionalki deskonpartimentatu ahala, menderik mende nagusi izandako euskal mintzo bizia bere azken partida galtzen
|
ari zaigu
hor. euskarazko nagusitasun-moldaera konpartimentatua (diglosiazkoa, bai, bere aje guztiekin; baina bizi-emailea) desagertzea galera handia da hiztun-elkarte (edota, bere neurrian, arnasgune) ororentzat.
|
|
|
4 Zer
|
ari zaigu
arnasguneetan gertatzen, ezagunaren ildotik, arnasguneen kontuari izkintxo eginez; zaharkiturik geratu zaigu paradigma hura, eta, zenbaiti deigarri gerta badakioke ere, kazetaritza espezializatuak bere lekua izan dezake gure ustez paradigma-berritze horretan24 Beraz, eta labur bilduz, era bateko edo besteko irakurle-multzoak izan dira gogoan; guztientzako azalpena da gaurkoa, ez irakurle soilik aditu teorikoei eta espezialista teknikoei zuzendua. hizkuntza-soziologiaren oinarrizko kontzeptu asko" kaleko hizkera" arruntaz azaldu nahi izan dira, horregatik, teknizismoren bat edo beste itzuri bazaigu ere tartean.
|
|
|
3 Zergatik dira arnasguneak hain garrantzitsu? 4 Zer
|
ari zaigu
arnasguneetan gertatzen? 5 Zein dira arnasguneen erronka nagusiak?
|
|
|
gune horietatik kanpora bizi dira euskaldun gehien eta hori ezinbestean kontuan hartu behar da. oinordetutako euskararen eguneroko jarduera arruntak (eta bere eremuak: ...uskararen lorpenak. oinordetutako euskararen gainbeheraren jarraipena ezkutuan gelditzen zen, kuantitatiboki neurtzeko zailagoa izanik. hala ere, kualitatiboki esanguratsuagoa zen Lazkaoko 5.000 biztanleetatik 100en batek euskara erabiltzeari uztea, Barakaldoko 100.000 biztanletatik 1.000k euskara (zertxobait) ikastea baino. zentzu horretan aipatzen zuen mikel zalbidek, 2008an," ura bodegatik
|
ari zaigu
sartzen". datu demolinguistikoak kontu handiz irakurri behar dira, bestela autokonplazentzia hutsean amaitzeko arriskua dago, hondoratzen ari garela konturatu ere gabe. kontura gaitezen azkenik, horrezaz gainera, irabaziak eta galerak eremu soziofuntzional diferenteetan gertatzen ari direla: irabaziak eremu soziofuntzional jasoenetan eta galerak, aldiz, euskarak mende askotan bere-bereak izandako eremu soziofuntzional gertuenekoetan. diglosiaren egoera eraldatu egin da, diglosia terminoa modu akademikoan ulertuta eta ehko/ katalanisten moduan ulertuta. hori ere aztertzeko eta ausnartzeko gaia da11.
|
|
|
c) kopuru horiek zer portzentaje moldatzen dute hegoaldeko biztanle guztien artean? perspektiba deskriptiboari zinetikoa17 erantsiz, d) arnasguneotan (bertako etxegiroan) noraino da language maintenance nagusi (zer neurritan da euskara etxeko mintzamolde bakar edo gailen) eta, aitzitik, zer neurritan
|
ari zaigu
language shift hedatzen (zer neurritan ari gara etxegiroan euskaraz egitetik erdaraz egitera pasatzen), azkenik, datuon fidagarritasuna behar bezain egokia baldin bada, e) eguneroko jardun arruntari dagokionez zer alde dago etxeko esparrutik kaleko eremura?
|
|
|
arnasguneetan, 1991 eta 2011 artean, zer neurritan eutsi zaio euskarazko mintzoari eguneroko jardun arruntean? zenbatean da language maintenance (LM) nagusi, etxean eta kalean, eta zer neurritan
|
ari zaigu
language shift (LS) hedatzen. Bi azpiatal berezi ditu Iñaki Iurrebasok:
|