|
2000
|
|
|
Testuartekotasunari dagokionez, Jon Kortazarrek eleberriak jasotako
|
Espainiako
Kritika saria zela-eta, Marguerite Duras eta Doris Lessingen literaturarekin lotu zuen. (Egunkaria IV)
|
|
|
Bestelako konparazioak entzun ditut han hemen:
|
Espainia
aldean orain urte batzuk modan egondako kronen mania, Italiako Gioventù Cannibale delakoa..." (Jakin 112)
|
|
|
Lan hau
|
Espainiako
Gerra Zibilean Euskal Herriko lurretan kokatuta dago. Hala ere, ez du kokagune bakarra hiru baizik:
|
|
2001
|
|
|
Hala ere, errepikapenak zenbat aldiz azaltzen diren jakiteak garrantzi handiegirik ez daukala onartuz ere, behin eta berriro azaltzen diren motibo edo gai hauen garrantzia azpimarratu nahiko genuke. " Punta zorrotzeko zapatak"," erloju suizarra", Unamunoren aipua Hondarribiaz(" Fuenterrabia es un cromo en la tapa de
|
España
"), logelan galtzerdien bila sartu zenekoa eta berauek erosterakoan saltzailearekin izandako elkarrizketarena, Juliak behatz txikiarekin zigarroa eusteko moduarena, Ortiz de Zarate ezagutu zuenekoa,... memoria harilkatzen laguntzen diguten elementuak dira. Ideien asoziazioaren teknikari esker, nobelak elementu hauen inguruan antolatzen du diskurtsoa, behin eta berriro egiten eta desegiten doan hari mataza bailitzan.
|
|
|
Emakumeok guztiok abortatu egin zutela aitortzen zuten eta zerrendakideen artean, lehenengoa, S. De Beauvoir bera izan zen. Abortoa Frantzian 1975 arte legeztatu ez bazen ere(
|
Espainian
1985 arte), guztiz esanguratsua izan zen 1972an Bobigny-n egin zen epaiketa, zeinetan Gisèle Halimi abokatu ospetsuak Michèle Chevalier gaztearen kasua defendatu baitzuen. Saizarbitoriaren nobelako protagonista hiru urte lehenagokoa bada ere, ezin esan irakurlearen begietara izenaren aukeraketa axalekoa suertatzen denik.
|
|
|
Alegia, Barth ek eta bestek adierazi duten moduan, metaliteraturak ematen dio amaiera XX. mendeko erdialderainoko tradizio literarioari. Inguruko herrialdeetako literatura gehienetan 60ko hamarkadan gertatu zen hausturak (Tel Quel taldeko P. Sollers eta besterekin Frantzian edo 68ko belaunaldia deritzonarekin
|
Espainian
(J. M. Guelbenzu, L. Goytisolo,...) krisialdi poetiko berrian murgildu zuen literatura.
|
|
|
Zein da Pott banda eta" novísimoen" arteko lotura? Garbi dago Pott bandakoen eta
|
Espainiako
" novísimo" poeta taldearen artean bazegoela dialektika bat, ukazioz eta baieztapenez hornitua, influentziaz eta antzekotasunez sortua, eta desberdintasun eta bidezidor urrunduez osatua. Dialektika, azken batean, bizitza bezalakoa da, konplexua.
|
|
2002
|
|
|
Itzulera baten istorioa da eleberriak kontatzen diguna:
|
Espainiako
espetxe batean 18 urte preso egon eta Goierriko bere etxera itzultzeko ordua iritsi zaion ETAkide baten istorioa. Protagonistak, Joxe Garmendia" Marmitte" k bi igoera egiten ditu hiru egunetan, eleberri hasieran bata, bukaeran bestea, itzulera horretan:
|
|
|
Eleberriaren osagai polifonikoa testuari grazia gehigarri bat ematen dioten zenbait erregistro eta hizkeraren erabilerari esker mamitzen da. Baina, gainera, eleberria are erakargarriago egiten dute
|
Espainiako
Gerra Zibilaren eta Mo behiaren inguruan bizi diren borrokalarien jardun ezkutuko eta misteriotsuaren aipuek. Bien bitartean, istorioaren protagonista atseginak bizitzaren aurrean jarrera kritikoaren alde egiten du apustu.
|
|
|
|
Espainiako
kritikariek diotenez, artean jaiotako belaunaldia dugu 1950eko hamarkadatik 1960ko hamarkadaren erdira arte Espainiako literaturan eleberri sozial interesgarrienak eman zituena. I. Aldecoaren El fulgor y la sangre (1954) eleberriarekin nabarmendu zen ildo honek idazle ezagunak bereganatu zituen:
|
|
|
Espainiako kritikariek diotenez, artean jaiotako belaunaldia dugu 1950eko hamarkadatik 1960ko hamarkadaren erdira arte
|
Espainiako
literaturan eleberri sozial interesgarrienak eman zituena. I. Aldecoaren El fulgor y la sangre (1954) eleberriarekin nabarmendu zen ildo honek idazle ezagunak bereganatu zituen:
|
|
|
Eleberri mota honetan, nobelaren idazketa edo irakurketa bera (edo biak) bihurtzen dira kontagai eta fikzioaren mugekin jolas egiten du idazleak. Gonzalo Navajasen iritziz (1987), Tiempo de silenciorekin (1962) hasi zen
|
Espainiako
eleberri posmodernoa eta 1970eko hamarkadaren erdi arte iraun zuen. Poesiari dagokionez, novísimoen garaiaz mintzatuko ginateke, artean poeta berritzaile horiek kaleratu zituzten lanez.
|
|
|
Garai honetako eleberriak modernismoaren estrategia narratibo aberatsak nahiz kontamolde tradizionalagoak uztartzen ditu.
|
Espainiako
eleberriari dagokionez, aro demokratikoan, 1975eko La verdad sobre el caso Savolta eleberriarekin hasten den garaia litzateke posmodernoa. Hona hemen eleberrigintza honen ezaugarri nagusiak:
|
|
|
J. Graciak (2000: 239) modu oso egokian adierazi du
|
Espainiako
prosan azken urte hauetan gailentzen joan den norabide tematiko estilistikoa:
|
|
|
Liburuaren harrera bikainaren adibide ditugu orain artean lortutako sariak: Kritika Saria 2000, Beterriko Liburua Saria 2000 eta Euskadi Saria 2001 Horiezaz gain, 2001 urteko
|
Espainiako
Narratibako Sarian finalista izan zen. Gorde nazazu lurpean liburuan, benetako hiru desehorzketa famatu agertzen dira fikziozko beste bi desehorzketarekin batera.
|
|
|
6
|
Espainiako
1998ko liburugintzari dagozkion datuen arabera (ik. Ministerio de Educación y Cultura, Panorámica de la Edición Española de libros, Madril, 1999), urte horretan 60.426 liburu argitaratu baziren,% 18, hau da, 10.875 liburu, literaturakoak izan ziren.
|
|
|
|
Espainiako
literaturan adituek monografia eskasiari egozten badiote literatura garaikidearen historiak egiteko zailtasuna (ik. V. García de la Concha29 Esandakoaz gain, zenbait idazleren aburuz, profesionaltasun gutxi erakusten dute kazetari batzuek argitara eman den liburu baten aitzakian egilea elkarrizketatzen dutenean.
|
|
|
Telebistan
|
Espainiako
erregea eta bandera azaltzen den planoak ematen dio hasiera eta amaiera eleberriari eta flashen modura antolatzen dira iraganeko nahiz orainaldiko eszenak testuan. Narratzaileak darabiltzan konta teknika modernoak, hala nola, plano alternantzia azkarrak, zehar estilo askean tartekatutako pasarteak... eta 100 metro eleberrian agertzen direnen gisako pasarte elebidunak, egunkariko berrien zatiak edo kameraren begiari jarraiki antolatutako deskribapen objektiboak.
|
|
|
Bi kritika moten artean dagoen eten edo distantzia nabarmendu nahiko genuke lehenik.
|
Espainiako
literatur sisteman, esaterako, Dario Villanueva kritika moten arteko hurbiltze prozesuaz mintzo bada (ik. Villanueva, D. [zuz.], Historia y Crítica de la Literatura Española, 9 liburukia, Crítica, Bartzelona, 1992), gurean ez da horrelakorik gertatzen ari.
|
|
|
Nobela honek ohiturazkoekin dituen harremanak kontuan harturik, Jon Kortazarren iritziari jarraituz, nobela errealistaren hasieran edo mugan dagoela esan daiteke, baina noski, garai hartan
|
Espainian
nagusi zen errealismoarekin zerikusirik izan gabe. (43 or.) deurrenean Euskaltzaindiaren ekimenez Zumaian egin ziren ekitaldien fruitu diren artikuluak (ik.
|
|
|
Esan beharrik ez dago, kopuruok urruti daudela Alicia Redondo Goicoecheak 1998an kaleratutako emaitzetatik. Ikertzaile honen arabera, artean argitara eman diren
|
Espainiako
nobelen egileen artean 174 emakumezko dira10.
|
|
|
Tendances et perspectives,, Editions du CERS, Montpellier, 1998, I alea. Madrileko Universidad Complutensen irakasle den Redondo anderearekin izan genuen elkarrizketan jakinarazi zitzaigunez, gaur egun
|
Espainiako
egileen artean% 25 inguru da emakumezko. tu duen moduan (J. Savalek, kasu) 11, ordu arte bazter literatura izan ziren idazle hegoamerikarren lanak gaztelaniazko literatura kanoniko izatera iritsi ziren urte horietan.
|
|
|
Politikaren arloari dagokionez, urte horietan sortu ziren Emakume Abertzale Batza (1922) Bilbon, edo Begiraleak (1934) Iparraldean.
|
Espainiako
Gerra Zibilak eta Bigarren Mundu Gerrak, ordea, mugimendu hau guztia eten egin zuten.
|
|
|
Jon Etxaideren eleberrigintzari buruzko doktorego tesia burutzen diharduen Javier Rojo irakasle eta kritikariaren artikulu batez baliatuko gara haren bilakaera literarioaz hitz egiteko10 Rojok dioen modura, Etxaide da
|
Espainiako
Gerra Zibilaren ostean Euskal Herrian bertan agertu zen lehenengo euskal eleberriaren idazlea, 1950ean argitara eman zuen Alos Torrea lanari esker. Alabaina, Jon Etxaidek argitara emandako lanetan egilea ez da guztiz libratzen Domingo Agirrek ezarritako ereduetatik eta nekazari mundua eta narratzaile orojakile iruzkingilea kausi ditzakegu bere idazlanetan.
|
|
|
Honetaz gain, kristau fedeak izugarrizko protagonismoa du pertsonaiek bizi dituzten gatazken konponbidean. Rojoren aburuz, Etxaideren literaturaren oinarrian bilaketa dago,
|
Espainiako
Gerra Zibilak Euskal Herrira ekarri zuen tragediaren kausa sakonen bilaketa. Eta tragediaren arrazoiak bilatzeko, historiara jotzen du eta euskaldunen arteko haserreen lekukoak aurkitzen ahalegintzen da.
|
|
|
Bestela esanda, egun euskal eleberrigintza modernoa esaten diogun horrek, zeina sortu baitzen 1957an lehen lan existentzialistaren eskutik, errealitatean lotura zuzena duela II. Mundu Gerra osteko proposamen europarrekin, alegia, modernitatearen amaierara hurbiltzen ari den eleberrigintzarekin.
|
Espainian
, Katalunian edo Frantzian apurka apurka eman zena (errealismoa; eleberri modernoa: modernismoa; existentzialismoa; esperimentalismoa) bat batean eman zen gurean eta ohiturazko eleberritik eredu existentzialistara pasa ginen.
|
|
|
" Juan Carlos,
|
Espainiako
Errege.
|
|
|
beste bidetik ezta. Euzkadi" n bertokuak,
|
Españan
españarrak orixe baño eztogu eskatzen euzkotarrak!
|
|
|
Jarrayan Amezola gaztiak esan ebazan erderaz, euzko edestiko barri batzuk eta gure errijaren ezaugarri berezijak eta onen ostian Bite" rik adiraldu euskun, gauza txikijetatik asita, zelako garrantziduna dan Aberrijaren askatasuna.
|
España
" ko erkijak zer eskatuten daben eta zer eskatuten daben" ek: eta gero esango dabe Madrid ¡ azpikuz ganera esatiarren!
|
|
|
nai dabe jarri ta. Agintari barriz zozolistuok doguz gaur
|
España
laterrijan eta len txarto eguana ondo ixango zala euren abuan edo esaten ebenak, txarto eguana iñoiz baño txartuago jarri dabe. Ainbat laterritan onda mendi lanak baño eztalez egin orreik, eta bardin egingo be.
|
|
|
Eta izan ere, hartuemon zuzenekoak, horretarako bidea biderik zabalena zala; arean, itsasoa. Garai harretan
|
Españako
alde askotan baino Europa aldean zan entzutetsuago Bilbo.
|
|
|
Arean, Europari adi barriro ere, Bilboko Bankoetxea deritxonak eta Bizkaiko Bankoetxea deritxonak, biok euron ondasunak eta baliabideak alkartuz, bion baterakuntzea onartu dabenean," ontzi" sendoa eratu dabe, bai hemen, bai
|
España
estaduko beste lurretan eta are Europan eta abarrean ere, diru eta diruordeen hartuemonetan iharduteko.
|
|
|
Ehun urte beteko ditu laster; ba, aldizkari hori," Gaceta Médica" bere izenez, 1894 garren urtean sortu ebelako. Honelan da,
|
Españako
mediku aldizkarietan zaharrena, dekano da ta. Aldizkari jatorra ta ofiziala, bere eremu berezian.
|
|
|
Abertzalion erkal zaletasuna zelakua dan adirazo dausku.
|
España
" ko oraingo erkal zakarra eztogu gura iñundik iñora.
|
|
|
|
España
zale diran eskumatarrei diñotse: Estatutorik, etzenduen nai, laster Alfonso Carlos etorriko zala ta, eta Fueruak errege orrek osoro biurtuko ebazala ta.
|
|
|
¿ Zer jazoten da? Ezer bez;
|
España
" ko erriketa gora berak entzuten. Bai ba, zoritxarrez gu be laterri orren menpian egon.
|
|
|
GUDARITZA. Ila onen lenenguetan juan zirian gure artetik Gasteiz" era,
|
España
gudari, bertoko lau mutik gaste. Ainbat lenen euren etxietara biurtu daitezala opa dautsague.
|
|
|
Egi biribila. Euzkadi ezta ez France ta ez
|
España
sorkun lagiz. Baña Aberri au, askoren lan okerren bidez, Aberri elegabia da.
|
|
2003
|
|
|
Euren jarrerak, pentsamoldea eta ezaugarri asko zehatz ematen dira. Autorearentzat bezala, Mariñorentzat ere atzerrira irtetea arnasbide gozatsua gertatuko da,
|
Espainian
sendo erroturik zegoen diktadura luze gogaikarriaren giro estu eta lehor hartan.
|
|
|
Heraldikaz mintzatzen geranean ere, eztugu esan behar urrezko, urdina, gorria, eta abar, d" or, d" azur, eta de gueles baizik, bestela ukuiluetako gauzetaz mintzatzen gerala irudituko baitu. Amontillado, Médoc, De Grâve, eta hunelako hitzek ere, danak arrotzak eta euren orthographi bereziekin, aphaintzen dute idazkia, Poe" k batzutan
|
España
eta Itali" ko ardoak nahasten baditu be.
|
|
|
Han ez zuen inork ezagutzen. Bestetik, asko ziren gorrien bandokoen artean, Frantziatik
|
Espainiara
|
|
|
Bide batez esan dezadan, idazleak bere literatura emaitzan ez duela atzerrialdiaz eta
|
Espainiako
guduaz edota gudu osteaz aipu modurik egiten. Itxura baten kilikagarria izan zitekeen, bizi izan zuen ikuspegitik aldikada larri hori literatura gai bihurtzea.
|
|
|
Gogora ditzagun, 1914 Gerrate Nagusian Kirikiñok eta izan zuten jarrera anglofiloa. Juan Pedro aitak,
|
Espainiako
guduaren ostean ere kolaboratu zuen ingelesekin, isilpeko korrespontsal gisa Londongo BBC ra Madrildik albisteak eta kronikak bidaliz.
|
|
|
1.3 Pariseko aldia eta
|
Espainiako
gerra
|
|
|
Harik lasterrera hasiko zuen, Frantziako hiribururaino eramango zuen erbestealdia. 1937an igaro zen Frantziara, azkenean Parisen amaitzeko.4
|
Espainian
guduak leher egin ondoren beraz, eta Francoren atzaparretatik ihes egiteko, itxura baten.
|
|
|
Egoera erosoago horretan, Sorbonako unibertsitatean matrikulatu zen zientzia adarrean; zientzia zehatzak, matematika eta fisika ikasten zuen denbora berean frantses hizkuntza ere sakontzen zuela.7 Sorbonan Cambridge eko antzeko ikasketa sistema ei zegoen, ikasketa gidatua eta nork bere kabuz lan egin beharrekoa. Horrek asko lagundu ei zion, gero atzera Madrila bihurtu zenean
|
Espainian
lizentziatura abantailaz atera ahal iza5 Baliteke frantses ikasten Gernikako agustinoen ikastetxean hasi izana.
|
|
|
Bazuen adiskide euskaldun amerikar bat, Mendieta izenekoa, gudu aurretik ezagutzen zuena, beharbada Madrilgo denboretatik edo, eta
|
Espainiako
gerrak eztanda egin zuenean Filipinetan bizi zena. Harremanak zituzten gutunez.
|
|
|
Gaur jokatzen du
|
Espainak
Inglaterran kontra Brasilen munduko football txapelketaan.
|
|
|
Arras ezaguna dugu Baionan.
|
Espainiarat
jin ezpalitz...
|
|
|
Etorri ezpalitz.
|
Espainiarat
etorri ezpalitz presondegian sartuko luketen Frantzian.
|
|
|
Gaur jokatzen dute han erantzuten du Garmendiak,
|
Espaina
ta Inglaterrako ekipoak footballeko munduko kanpeonatorako.
|
|
|
Brasilek
|
Espaina
garaitu du football jokoan. Sei goal sartu dizkio eta Espainak bat baino ez.
|
|
|
Brasilek Espaina garaitu du football jokoan. Sei goal sartu dizkio eta
|
Espainak
bat baino ez. Espainako hamaika ostikolariak oso nekatuta agertu dira.
|
|
|
Sei goal sartu dizkio eta Espainak bat baino ez.
|
Espainako
hamaika ostikolariak oso nekatuta agertu dira. Brasilgoek arras ongi jokatu dute...
|
|
|
Ayudante baten aita ardo egile ta saltzaile handia zan. Bere mahasti zabaletako biltzaro bakar batean hartutakoa
|
Espainako
ayudante guztiek irabazitako diru guztia baino gehiago balio zan, eta bere semea, ur edalea eta ayudantea izan arren, jakituna zan ardo kontuzko hartu emanetan. Hain zuzen ere, zentzura etorri zanean, universidadea utzi eta aitarekin lan egitera joan zan eta orain aberatsa da.
|
|
|
(1) Denbora hartan, oraindik, euskaldunak ziran nagusiak
|
Espainan
football jokoan eta ekiporik haundienetan euskaldun ostikolari asko arkitzen ziran. eta Hitz Lauz Txominen sakeletik eta irakurtzen hasten da. Ulertzen du Herriak frantsesez dakarrena eta galde egiten dio Txomini ea hemengo eta Frantziko euskaldunak ongi konpontzen ziran elkarrekin euskaraz.
|
|
|
Bainan Lizarragak ezetz, oso diferenteak dirala
|
Espainako
euskeldunen euskera eta Frantziko eskualdunen eskuara, eta hizkuntzaren izena bera diferentea dala ikustea nahikoa ezpalitz, ohartzeko zelan agertzen dan oso sarri h letraa Herrian, Frantzian egindako asterokoan, ohartzeko ch, tch, th, lh eta honelako letra elkartuak, eta Espainan egindako liburutxoan ordea inun ere etzala agertzen honelakorik. Catalanak behintzat baduela bere nortasuna, bainan euskara, hain diferentea iruditu arren, espainolaren dialektu bat baino eztala jakintzaren gaindegitik ikusita.
|
|
|
Bainan Lizarragak ezetz, oso diferenteak dirala Espainako euskeldunen euskera eta Frantziko eskualdunen eskuara, eta hizkuntzaren izena bera diferentea dala ikustea nahikoa ezpalitz, ohartzeko zelan agertzen dan oso sarri h letraa Herrian, Frantzian egindako asterokoan, ohartzeko ch, tch, th, lh eta honelako letra elkartuak, eta
|
Espainan
egindako liburutxoan ordea inun ere etzala agertzen honelakorik. Catalanak behintzat baduela bere nortasuna, bainan euskara, hain diferentea iruditu arren, espainolaren dialektu bat baino eztala jakintzaren gaindegitik ikusita.
|
|
|
Pidal...): Euskereak ba ei dauka zer ikusirik
|
Espainian
antxinan egin zan iberiku haregaz. Aldikada baten hipotesi honek indar haundia izan eban; baina gaur iberiku hizkuntzaren testu zaharrak irakurten ikasi dabe jakitunek, eta ez ei dauke euskerearen antz handirik!
|
|
|
a) Humboldtek eta beste askok (gure Larramendi be euron artean...) zera dinoskue:
|
Espainia
guztian zabalduta egon zala; euskera= ibérico. Gauza harrigarria bada be, euskal usaineko izen asko agiri dira gaur be Espainia guztiko toponimian!
|
|
|
Espainia guztian zabalduta egon zala; euskera= ibérico. Gauza harrigarria bada be, euskal usaineko izen asko agiri dira gaur be
|
Espainia
guztiko toponimian! b) E. Lewyk, ostera, gehiago dino:
|
|
|
Euskerearen barru barruko ondasunak aztertu ta agertuko dituez: antxina antxinakoa dala (Paradisukoa; Babelgo zeretik sortua, gitxienez be; Tubalek ekarritakoa; Aitorren hizkuntz zaharra;
|
Espainiako
zaharrena ta lehenengoa, t.a.); garbia, argia, biraorik bakoa(!), ederra, zoragarria, txukuna, logikoa, soinu gozokoa, filosofiarako oso egokia, aberatsa... ta nik dakit ba zenbat holako eta antzeko.
|
|
|
Sasoe haretan Seminario ta Unibersidade ospetsu hori gaztez ganezka egoan; maila, adin, herrialde eta gai askotariko ikaslez bete betea. Gure gaian, ostera, kurso bi baino ez ginan, eta guztira hogeta hamarren bat ikasle,
|
España
guztitik etorriak; atzerritar banakaren bat be bai.
|
|
|
Badakit euretariko batzuk egiten daben horretan sinistuta dagozala, baina zer aurreratu dogu holakoakaz? Hobeto ulertuko neuke egurra
|
Espainiako
indarrei banatzeko balitz! Nik nekarren pozagaz...
|
|
2004
|
|
|
(nire etxea aipatu ezkero, erromantiko bihurtzen naiz). Nabukodonosor, Kleopatra, Neron, Karlomagno,
|
Espainiako
Felipe bigarrena, Frantziako Luis Hamalaugarrena, Napoleon, Errusiako tsar ak, Txinako enperadoreak eta mandarinak, Bramaputrako sultanak, mauruen emirrak era kalifak..., Rothschild, Rockefeller, Onassis, Don Trifon, eta beste haundiki, aberats, ta jauntxo anitz, ni baino guleria gehiagorekin bizi izan ziren eta bizi dira, nire koba zuloa baino jauregi ederrago ta dotoreagoen jaun ta jabe izan zi...
|
|
|
Hanka jokoari daragoio telebisioak. Inoizkorik ondoen omen dago
|
Espainiako
ekipoa. Laster ikusiko dugu.
|
|
|
Lehenengo gola
|
Espainiak
sartuko balu...! dio bere baitan Enekoneko Paulinek.
|
|
|
¿ Qué nos hará hoy
|
España
–galdetzen dio Don Julian medikuari bere alaba gazteenak.
|
|
|
Zer egingo du gaur
|
Espainiak
, aita, galdetzen dio Belarrinagako Kandidori bere seme gazteenak.
|
|
|
Ikusleak isildu egin dira berehalaxe. Ederki jokatzen du
|
Espainiak
. Bai, hasiera ona eman diote espainatarrek.
|
|
|
Hasiera ona eman dio, bai,
|
Espainiak
. Gero izango dira kontuak.
|
|
|
Sartu al du golik
|
Espainiak
–galdetzen dio emazteari.
|
|
|
|
Espainia
galtzen zegok. Bat eta huts.
|
|
|
Francopeko diktadura aldia hondarretan zegoen. Hainbat geroago ekarriko zituzten
|
Espainiako
Konstituzioa (1978), Euskal Erkidegoko Autonomia Estatutua (1979), eta Nafarroarako Foru Hobekuntza (1982) esate baterako. Nobela hau ulertzeko, egin kontu Mikel Zaratek ez zuela ezagutu ez hezkuntzako A, B eta D hizkuntza eredurik, ez Euskal Irrati Telebista publikorik, ezta bera hil eta justu hamar egun geroago Espainiako Hezkuntza Ministerioak, euskara euskal irakaskuntza sisteman sartzea arautuz, publikatu zuen Elebitasun Dekretua ere.
|
|
|
Hainbat geroago ekarriko zituzten Espainiako Konstituzioa (1978), Euskal Erkidegoko Autonomia Estatutua (1979), eta Nafarroarako Foru Hobekuntza (1982) esate baterako. Nobela hau ulertzeko, egin kontu Mikel Zaratek ez zuela ezagutu ez hezkuntzako A, B eta D hizkuntza eredurik, ez Euskal Irrati Telebista publikorik, ezta bera hil eta justu hamar egun geroago
|
Espainiako
Hezkuntza Ministerioak, euskara euskal irakaskuntza sisteman sartzea arautuz, publikatu zuen Elebitasun Dekretua ere. Hau da, kultura, politika eta gizartearen arlo askotan normaltzat joten ditugun eguneroko hainbat askatasun, arau eta erakunde ez ziren ezer.
|
|
|
Hau da, kultura, politika eta gizartearen arlo askotan normaltzat joten ditugun eguneroko hainbat askatasun, arau eta erakunde ez ziren ezer. Euskaldun oso legez, bizi, hezi eta burua iragartzeko garai zailak ziren
|
Espainiako
telebista bakar eta arrotzak koroatzen zituen aldaketaren aldi haiek.
|
|
2005
|
|
|
Kritikak zeharkakoagoak izango dira eta irakurleei keinu gehiago egingo zaie mezuetan inplikatzeko. Kritikak, gainera, euskal gizartearen alderdi batentzat ez ezik
|
Espainia
(Zezenia) eta Frantziako (Hexagonia) gertaeren gainean edota instituzioetara ere zabalduko dira (soldaduska, euskal gudariak egon zireneko Frantziako kontzentrazio eremuak...). Horretaz gain gaiak lekutzeko orduan denak ez dira Euskal Herrian kokatzen, bada ahalegin berezia leku askotako kontuak ekartzeko (Afrika, India, Israel, Georgia...), hona izenburua justifikatzen duena.
|
|
|
Ipuinok, orobat, Europako ipuingileak gogoratzen badizkigute ere (Dickens, Kafka, Txejov), batzuetan hizkera eta tonuagatik Axularren Geroren istorioak ere. Arestiren prosa honen poetika, bere alderik errealistenetik hartuta, bat letorke
|
Espainiako
50eko idazleen belaunaldiarekin6, Mende erdiko Belaunaldia izenez ere ezaguna. Belaunaldi horretako idazleek Espainiako diktadurak eragindako injustizia egoera salatzearren errealismo sozialaren ildotik eraman zituzten beren narrazioak, eleberriak nagusi.
|
|
|
Arestiren prosa honen poetika, bere alderik errealistenetik hartuta, bat letorke Espainiako 50eko idazleen belaunaldiarekin6, Mende erdiko Belaunaldia izenez ere ezaguna. Belaunaldi horretako idazleek
|
Espainiako
diktadurak eragindako injustizia egoera salatzearren errealismo sozialaren ildotik eraman zituzten beren narrazioak, eleberriak nagusi. Horietan guztietan langile eta behe mailako jendearen arazoak eta klase aberatsen zikoizkeria agertzen zituzten.
|
|
|
Lehenago ere ezagutu ditugu horrelakoak. Frantziako Iraultza garaietan, apezak bota zituztelarik eta denak Ingalaterra, Alemania edo
|
Espainiara
joan zirelarik. Hamar urte egon ziren apezik batere gabe.
|
|
|
Madrilen berean ehun erailketaz goiti bada urte bakoitz. Gorenean zelarik ETAk
|
Espainia
osoan egiten zuen bezainbat! Gaztetxo gaixtaginen kopurua doblatu da 25 urtez Paris aldean.
|
|
|
Irakeko gerla zela eta, Opus Deiko kidez inguratua omen den Aznar,
|
Espainia
Katolikoko lehen ministroa Bushi jarraikitzen zitzaiola begiak hetsirik. Espainiako apezpikuak oso motel agertzen zirela, Ameriketako apezpikuak garbiki eta goraki mintzatu dira gerla horren kontra.
|
|
|
Irakeko gerla zela eta, Opus Deiko kidez inguratua omen den Aznar, Espainia Katolikoko lehen ministroa Bushi jarraikitzen zitzaiola begiak hetsirik.
|
Espainiako
apezpikuak oso motel agertzen zirela, Ameriketako apezpikuak garbiki eta goraki mintzatu dira gerla horren kontra. Nahi ala ez horrek bere eragina izan du hango katolikoen (eta beste zenbaiten) ikusmoldean.
|
|
|
Hauxe izango zen azkenengoa kargu horretan.
|
Espainiako
Gerra Zibilean Francoren armadaren alde eta II. Mundu Gerran alemanen alde jarri zelako, irakurleak galduz joan zen, eta gudu nagusiaren amaieran, 1944an, isildu zen betiko.
|
|
|
Emendatzen ari gara. Egia da sinestea behera doala Frantzia eta
|
Espainian
. Bai eta Euskal Herrian, puntu honetan, abertzale sutsuenak Madril eta Parisek ideki bidean sartzen baitira tropan, begiak hetsirik, elgarri pusaka, artaldea marroaren ondotik bezala.
|
|
|
Bai eta Euskal Herrian, puntu honetan, abertzale sutsuenak Madril eta Parisek ideki bidean sartzen baitira tropan, begiak hetsirik, elgarri pusaka, artaldea marroaren ondotik bezala. Francoren garaietan,
|
Espainiari
jarraikiz, Eliza ez ote zen gorenean, Euskal Herrian ere, itxuraz bederen! Gero marxismoa izan da modan, bere ñarbardurekin:
|
|
|
Geroztik entzun dut Frantzia behere horietan eskubaloi talde bat osoak gauza bera egin duela. Gero
|
Espainian
Leicester-eko futbol ekipako jokolari zenbaitek, hiru neskarekin. Baionan Santandreko arkupetan hemengo gazte zenbaitek, Ortesen beste andana batek, bi urtez, hamabost urteko neska gaixo batekin:
|
|
|
XX. mende hasieran oraino Frantzia,
|
Espainia
edo Italiako estadoek beren eza eman ziezaioketen hau edo hura Burulehen izendatzeari. Horrela da behin ere Burulehen ez izan denek igurikatzen zuten Rampolla kardinalea 1903an, Autrixiako inperadorearen erabakiz.
|
|
|
Nola altxatuko dute haurra aita amek ez badira harekin mintzatzen?
|
Espainiako
aita bat egunean bost minutuz mintzo da bere haurrarekin, honek hiru oren eta erdi pasatzen dituelarik telebistari begira eta urtean 50.000 erailtze ikusten267 Nolako gizon edo emaztea emanen du gero haur horrek?
|
|
|
20 urteko neskak dira 60 urteko gizonarekin ezkontzen eta ez 20 urteko mutikoak 60 urteko emaztearekin.
|
Espainiako
Interneten, egun berean, 1.645 neska zirelarik mutiko baten bila 56.482 mutiko ziren neska baten bila.268 Frantziako presoetan %96, 4 gizonak dira, %5, 6 emazteak! Horra gizonaren berezitasun zenbait.
|
|
|
Hori ere ikusten baita! Ba ote dakizue
|
Espainian
80 emazte erail dituztela beren senarrek, 2003 urteko lehen 8 hilabeteetan270. Hamar hilabetean!
|
|
|
Hamar hilabetean! 2001 eta 2003 artean hiru urtez senarrek erail emazteen kopurua %52z goititu da
|
Espainian
! Baionan berean bada joak dien emazteen ihesleku etxea!
|
|
|
Elkanorekin munduko itzulia egin eta Legazpirekin Filipinak aurkitu ondoan, Andres Urdaneta (†1568) Mexikoko komentu batetan sartu zen eta gero Filipinen konbertitzera joan. Martin de Rada (†1578) honen laguna,
|
Espainiako
lehen enbaxadore iza275" San Frantses Jatsukoa" kantatzen dugu, Jatsu Lazkorretik ateratzen baita familia, nahiz bere aitona jadanik joana zen hemendik Nafarroako erregeren zerbitzurako. Berak" de Jaso" izenpetzen zuen. na Txinan, eliza liburu eta hiztegi zenbait idazten zituela txinarrez edo hango beste zenbait mintzairetan (otumi, cebu...).
|
|
|
Horra hor izen parrasta bat. Futbolean
|
Espainiako
ekipak behar dituen hogoi bat jokolariak ateratzeko badira hogoi bat talde profesional eta nik dakita zenbat dotzena mila futbolari maila apalagokoak. Hemen agertu izen horiek ere, milaka eta milaka badituzte beren ondoan nehork aipatzen ez dituen Elizako zerbitzariak.
|
|
|
16 apez fusilatuak Jainkoaren izenean, berrehun eta berrogeita hamar preso. Bost ehun bat 26 erresumatara edo
|
Espainia
hegoaldera igorriak erbestera. Mateo Mugica apezpikua bera bere diozesatik botaia, batere ez zelarik abertzalea.283 Kanbon bizi zela idatzi zuen 1945ean bere gutun famatua Imperativos de mi consciencia284 Euskal Herriko Eliza eta apezak xuritzeko jasan zituzten kalumnien kontra.
|
|
|
Kanpoko begirada batek ez ote lieke on eginen bi hiri handi horiei ere? Eliza eta Frantzia (edo
|
Espainia
) hobeki bereiz litzateke, galikanismoa ez baita arras hila oraino. Hori ikusiko ez dudano eta euskalduna den apezpiku bat hemen izendatuko ez duteno, Paris eta Madrilgo joko politikoaren partaide sendituko dut Eliza, Konstantin inperadorearen garai mitikoetako Eliza iduria.
|
|
|
Eliza unibertsaleko apezpiku dira, baina lehenagoko mugen esklabo! Frantziako (edo
|
Espainiakoa
) Eliza aipu da aste oroz apezpikutegietako aldizkarietan, Mugaz bestaldekoa oso bekan. Eliza nazional horrek ez ote luke lehenagoko galikanismoaren kutsu zerbait?
|
|
|
Naba229 Firenzeko dominikarren priorea. rran, denak asaldatuak erregetik haste eta apezetaraino. Bainan Pernando katolikoa,
|
Espainiako
erregek igorri zien bikario jeneral bat, bere aldekoa, apezpikuaren lanen egiteko. Lan hori...
|
|
|
Hilabetean sei emazte erailtzen dituzte beren senar edo lagunek
|
Espainian
. Urtean 70 bat.
|
|
|
Trintignant Cantat gertakariaren karietara jakin dugu hamar emaztetarik bat joa dela Frantzia zibilizatuan; hilabetean sei emazte hiltzen dituztela beren senarrek!
|
Espainiako
neurri bera! Ez bakarrik alkoholika eta drogatuetan, baina ere familia" onetan":
|