|
2015
|
|
|
Hurrengo goizean, JT Restaurantek urtero antolatzen duen gosarian aritu ginen kantuan. Oraingoan barra aldean kokatu genuen oholtza berezia, hain zuzen hiru musikariok makina txanponjaleetan
|
zeuden
hiru aulkiak okupatu genituen. Fin aritu ziren bertsolariak, baina bereziki Haritz Casabal izan zen handia.
|
|
2016
|
|
|
“Bueno” “Hemen” “Earra izango da” esaten zuten zetorrenaren gosez
|
zeuden
begiraden azpiko ezpainek. Yoslay kubatarraz gogoratzen naiz, atarian zigarreta bat sutzen, alkandora finak bistan uzten zizkion besoak igurzten, que frío ka.
|
|
|
Egonak ziren, nonbait, nola pare batekin hala bestearekin herri ezberdinetan, eta laurak agertu saiora jokaldia errepikatzeko asmoz. Orgiak ez
|
zeuden
modan Euskal Herri kristau hartan, eta saioa bukatu orduko azkar autora igo eta ihes egin omen zuten.
|
|
|
Antillak
|
zeuden
zintzilik argazkiko paretetan. Habanera zen.
|
|
2017
|
|
|
Han
|
zeuden
oholtza gainean zortzi bertsolari. Bat baino gehiago gure jaiotetxean izanak, Albizturko ostatuan.
|
|
|
Kontaketa zinematografikoa; nik behintzat entzun ahala eraiki nituen irudiak, eta barruan zerbait ezberdina sentitu nuen. Bertsokera eta gaitasun hartatik oso urrun nengoen, baina agian nire bizimodu eta bizipenetatik gertuago
|
zeuden
bertsolari gazte haiek, eta horregatik erakarri ninduten, nik uste.
|
|
|
Maria Luisak 19 zituenean ezkondu ziren Olatzen, eta Kirurin egin zuten eztei bazkaria. Basarri eta Uztapide
|
zeuden
gonbidatuen artean, eta garaiko beste hainbat bertsolari. Laurogei bat lagun izan ziren bazkaritan.
|
|
|
1869ko urrian hasi eta 1870eko urtarrila bitartean, 30 bat lagun hil ziren herrian izurritearen ondorioz, tartean Xenpelar eta haren arreba Maria Luisa. Gaixotasun horrekin
|
zeuden
etxeak itxi egiten zituzten, eta otartxo batekin igotzen zitzaizkien behar zituzten gauzak. Urriaren 25ean hil zen Xenpelarren emaztea.
|
|
2018
|
|
|
Funtsean, elkarrekin ez
|
zeuden
munduak elkartzeko ahalmena da artikulazioa. Egin dezake talde xenofobo batek, egin dezake justizia soziala ardatz duen talde batek, egin dezake balio liberalak lehenesten dituen mugimendu batek…
|
|
|
Eurentzat egunerokotasunean arrunta zena ez zen arrunta bertsolaritzan. Baina, pixkanaka, gero eta bertsolari gehiago ziren horrelakoak, gero eta publiko kopuru handiagoa zen horrelakoa, gero eta espazio gehiago doitzen ziren beren baldintzetara, gero eta garatuagoak
|
zeuden
beren bertsokerak, gero eta garatuagoak publiko berrien gustuak, eta, azkenerako, hainbesteko pisu kuantitatiboa eta kualitatiboa lortu zutenean, bertsolaritzaren erdigunean bete betean sartzea lortu zuten. Beste zenbait estilorekin partekatzen zuten erdigune hori, baina hainbestekoa zen rockaren belaunaldiko bertsolaritzaren loraldia, bertsolaritza bere osotasunean aldatu zuela.
|
|
|
Aipatzeko modukoak dira Ez da kasualitatea saioak, Ahalduntze bertso eskola, Zilekoa… Bestalde, funtsezkoa da bertsolaritzaren esfera publikoan gertatzen ari dena, eremu horretan eztabaidagai baitago zer den bertsolaritza eta nondik jo lukeen. Azken Txapelketa Nagusian, adibidez, hobetsi beharreko bertsokerari buruzko eztabaida publikoarekin batera (Twitter en, saioetako publikoan, lagunarteko solasaldietan, lankideekin hizketan, umeen jolas parkeetan gurasoen artean, elkarte gastronomikoetan…) eztabaidagai
|
zeuden
generoari lotutako hainbat alderdi, eta horrek eragina izan zuen Txapelketan, hainbat eratakoa gainera. Baina esfera publikoan hizpide dena ez da nahitaez jendearen gehiengoari gehien interesatzen zaiona.
|
|
|
zertan eta nola eragin? ”, “Nola hedatuko dugu bertsolaritza gaur egungo kontestuan? ” eta “Zer eta nola komunikatu behar dugu esfera publikoan? ”. Denera 100 lagun inguru elkartu ginen, ekainean zehazturiko gaitegia edukiz bete eta adostasun eta tentsioak non
|
zeuden
identifikatzeko.
|
|
|
Hari horrek jarraitu egiten du: 2005eko ikerketan sustraiak
|
zeuden
, eta orain areagotu ez ezik, nolabait frogatu egin da.
|
|
|
Kantu berriak deitu horiek topikoz eta formulaz josiak
|
zeuden
, eta Frédéric Chauvaud ek [45] azpimarratzen digunez, botereak bere ideologia propioa hedatzeko eta zabaltzeko erabiltzen zituen: gizartearen natura orokorra baieztatzeko, moralaren garrantzia indartzeko, eta betidaniko Ongiaren eta Gaizkiaren arteko borrokaz aritzeko.
|
|
|
Laburbiltzeko azpimarra dezagun Kantu Berri hauen bitartez, Jean Etchepare, koplari bretoiak bezala ahozko tradiziotik zenbait elementu gordez (airea, hasiera eta bukaerak), aldendu egiten dela beraietatik, eta modan
|
zeuden
gazeta idatzizko istorioetara hurbiltzen, horietan bezala kasu zenbaitetan irudiez baliatuz testuaren garrantzia, trajikotasuna indartzeko. Halaber, Etcheparek hitz lauz eta modu xume batez ematen dizkigun asasinamenduen esplikazioniak direlarik eramaten gaituzte esatera, frantsesez deitu canard istorio beltzen kontakizunetarako bidean saiotxo bat baitira, aitzindari dugula euskal literaturaren esparruan.
|
|
|
Giro berezia sumatzen zen inguruan, tentsio ukitu bat. Izan ere, herriko agintariak eta herriko dantzariak talka eginda
|
zeuden
. Dantzariek Taldearena zen “estandarte” edo ikurrinarekin dantzan egin nahi, eta agintariek, Espainiako bandera erabili behar zutela.
|
|
|
Bertso Saioa egiteko, Xalto eta Bautista Madariaga omen ziren deituak, eta Xalto, ezbehar bat tarteko, ez omen zen azaldu. Egun horretan, Ameriketatik etorritako hiru artzain euskaldun
|
zeuden
bertan bertso gosez, eta eskatu omen zioten Bautistari bertze bertsolariren bat bilatzeko, beraiek joanen zirela eske. Gizonak bertze aukera handirik ez eta anaia Xalbadorrengan pentsatu zuen.
|
|
|
Azter ditzagun krimenaren nondik norakoak. Askok idatzi dute gaiaren inguruan, koska ugari dauzka aferak, eta hipotesi ezberdinak defenditu dira krimenaren atzean
|
zeuden
arrazoiak zeintzuk ote ziren azaltzerako orduan. Lehenik, beraz, datu objektiboak, eta, ondoren, irakurketa subjektiboak.
|
|
|
Fermina, Joxepa Inaxi eta Luzia. Beste baserritik eraman zituzten Bizente Mujika eta haren alaba Maria Joxepa; Ramon, Bizenteren anaia eta Maria Joxeparen senarra, osaba ilobak ezkonduta
|
zeuden
eta[!!!]. Bi etxeetako amak, Madalena eta Dominika, ez zituzten atxilotu, eta biak edadekoak zirenez, haien alabarik gazteenak etxean utzi zituzten amari laguntzeko”.
|
|
|
Manifestazioa eta guzti egin omen zuten haien askatasuna eskatuz. Garai hartan toki batetik bestera mugitzeko
|
zeuden
zailtasunak kontuan hartuta, 2.000 pertsonako manifestazioak ez ziren maiz ikusiko Gipuzkoako herrietan.
|
|
|
Mekatxis lapurtzera joan zen baserri hartara, etxeko gela gehienak hankaz gora baitzeuden, eta, gainera, dirua falta omen zen. Hala eta guztiz ere, Bixente Barandiaranek Goierritarra aldizkarian idatzi zuenaren arabera, Korosagasti baserrikoak larre motzean ohituta
|
zeuden
. Maizterrak ziren, eta hilketaren garaian 1.400 pezeta zor omen zizkioten nagusiari.
|
|
|
Agustin Linazasoro irakasle ordiziarrak babesten duen tesia. Gipuzkoan, garai hartan, trama ilun bat omen zeukaten herrialdeko jauntxoek, eta Korosagastiko ama alabak tartean omen
|
zeuden
: ama proxeneta eta alaba prostituta.
|
|
|
Baldintza batzuk jarri nituen bertsolariak aukeratzeko garaian. Eskuragarri
|
zeuden
grabazioak izan behar nituen, Txapelketetan ibilitakoak behar zuten, bertsoa landu zutenak… Zaharrenak, Joxe Juakin Mitxelena eta Jose Luis Lekuona Garaiar “Lexoti”; gero, Koxme Lizaso eta Juanito Mitxelena; eta gazteenak, Arkaitz Oiartzabal “Xamoa” eta Alaia Martin. Emakumezko gehiago sartu nahi nituen, baina zerrenda egin nuenean baldintzak betetzen zituzten gehiago ez zeuden.
|
|
|
Eskuragarri zeuden grabazioak izan behar nituen, Txapelketetan ibilitakoak behar zuten, bertsoa landu zutenak… Zaharrenak, Joxe Juakin Mitxelena eta Jose Luis Lekuona Garaiar “Lexoti”; gero, Koxme Lizaso eta Juanito Mitxelena; eta gazteenak, Arkaitz Oiartzabal “Xamoa” eta Alaia Martin. Emakumezko gehiago sartu nahi nituen, baina zerrenda egin nuenean baldintzak betetzen zituzten gehiago ez
|
zeuden
. Gazteen artean muga bat ere jarri nahi nuen, adin batetik aurrera gehiago finkatzen delako norberaren bertsokera.
|
|
|
Oro har, garaiko euskaltzale gehienak
|
zeuden
euskara batu baten beharra zegoenaren ideiarekin ados, EAJ eta ETA barne. Aldiz, eztabaida eta iskanbila gehien eragin zuena euskal hiztegiko hizkirik isilena izan zen, h a.
|
|
|
Gaia eman zien Mixel Itzainak: «Lurretik ehun metro gora
|
zeuden
aldamioen gainean zeudela eta kraskaka hasi zirela aldamioak. Batek jauzi egiten bazuen bertzea salbatuko zela menturaz».
|
|
|
Eta Salestarrak ere bai, jende mordoarekin Hiru Truku ikusteko, edo Ruper Ordorika, edo haurrentzako antzerkia. 5 urte neuzkan eta Gaiarre erdi huts hartan gizon zaharrak
|
zeuden
eszenarioan, eta publikoan umerik ez, eta, igual, gure aita zen gazteenetakoa. Argazkiak bilatu ditut sarean, baina ez zaizkit ageri.
|
|
|
Puntuazio horrek erakusten duena da Bertsolari Txapelketa Nagusiko bertsolarien maila orekatua dela eta, gainera, maila ona dela. Zortzi aulki
|
zeuden
BECen. Berri ona da BECen kantatu zuten zortzi bertsolariek biziki maila ona erakusteaz gain, finalerako txartelik gabe gelditu ziren beste hainbestek erakutsi zutela saio ona egin zezaketela, BECera sailkatuz gero.
|
|
|
Horren jakitun, jateko aprobetxatu nuen kartzelako egonaldia; elkarri adarra jo eta tentsioa askatzeko, esnatzeko, gorputza berotzeko. Unai Agirre berriz oholtzara joan zenean, ertz batean jarri eta kartzelarako hautatu nuen doinua kantatu nion nire buruari, nire ahotsean lekua egiteko, segurtasuna bilatzeko, dardara eta indarra non
|
zeuden
aztertzeko. Prest nengoen.
|
|
|
Zer gertatu da? Ba, orain rol hegemoniko horietatik at
|
zeuden
pertsonaia batzuk ekarri direla erdigunera eta, noski, etxeko lanak egin behar.
|
|
2019
|
|
|
asko xamar
|
zeuden
.
|
|
|
ez
|
zeuden
bi bide.
|
|
|
Txapelketa hura zela tarteko, gertaera bitxi bat izan nuen kanpamentutik San Fernandoko tren geltokira iritsi nintzenean. Hiru lagun
|
zeuden
bertan, bi guardia zibil eta gizonezko dotore bat, traje ilun batekin. Trena noiz irteten zen jakin nahi nuen, eta guardia zibilak utzi eta gizon dotore harengana joan nintzen.
|
|
2020
|
|
|
Mungiako saio horretan, kartzelako gaian, hozkailu izandako kamioi batera eraman gintuzten, orduan altzariak garraiatzeko erabiltzen bazuten ere. Barruan koltxoi zaharrak
|
zeuden
, eta usain dezentea ere bai. Plazatik gertu jarri zuten kamioi hori, eta, bertsoak entzun egiten zirenez, motorra martxan zuela eduki gintuzten.
|
|
|
Eta sendagile berria baserri horretara etorri zen batean, aitona aurkitu omen zuen alper harriaren gainean eserita eguzki epeletan. Eta sendagileak galdetu zionean ea zenbat mutil eta zenbat neska
|
zeuden
umeen artean, aitonak erantzun omen zion:
|
|
|
Asteburuetan Euskal Jai programa egiten hasi nintzen aurrerago… Onartuak
|
zeuden
kantuak oso gutxi ziren; ez dakit 100era iristen ziren. Indizean zeudenak, debekaturikoak, 700 inguru ziren.
|
|
|
Antton Haranburu eta biok izan ginen, 1978an, Euskaltzaindiaren Ahozko Literatura Batzordean proposatu genuenak. Juan Mari Lekuona, Joxe Mari Aranalde, Jesus Mari Etxezarreta, Antonio Zavala eta abar
|
zeuden
batzorde horretan, eta balekoa eman ziguten. Lekuonak zuzendaritzan aurkeztu zuen proposamena, eta han ere, aurrera.
|
|
|
Txapelen bidez, hiru azpeitiarrak etorri ziren ondoren. Eta, gero, aurrez gaia emanda moldatzen ziren mordoa
|
zeuden
inguruetan eta horrela jarraitu genuen. Hamar hamabi minutuko tartea izaten zen, beti bakarka, eta aurrez grabatuta.
|
|
|
Bestalde, bestelako formatu batekin ezinezkoa zitzaigun entzuleen bozketak bideratzea, azpiegiturarik ere ez geneukan bertsolari askoren arteko saio asko antolatzeko… Bigarren arrazoi bat ere gaineratu zuten orduan: ‘Gure herria borrokan ari den bitartean, bizi den egoera politiko eta sozialarekin, horrelako lehiaketa batean parte hartzea fribolitate bat da’ Orixe saria, Añorgan; Osinalde Saria, Gabirian, Murua eta Igartzabalek antolatua… horiek ere garai hartan martxan
|
zeuden
, baina ez zitzaizkien fribolitate iruditzen. Horrela bukatu zen gurea.
|
|
|
Ehun bat lagun
|
zeuden
publiko gisa; oholtzan, Joseba Tapia eta musika talde bat, bertso, jarri batzuekin prestatu zuten emankizuna eskaintzeko prest… Atxaga bera. Denak aho zabalik gelditu ziren.
|
|
|
Era berean, erritual erlijioso bati loturik, el cant de les caramelles de Pasqua, corrandak
|
zeuden
, hauek ere ia desagertuak, herri eta masietan zehar eske errondetan kantatzen zirenak.
|
|
|
Gero, tribunalaren interbentzioa ere berezia izan zen, batez ere Jon Sarasuarena: oso gauza ederrak esan zituen tesiari buruz, gauza interesgarriak bertsolaritzaren inguruan, eta, tarteka, hitanora ere pasatu zen niri hitz egiterakoan… Total, giro berezia sortu zen, eta eurei tokatu zitzaienerako inspiratuta
|
zeuden
zuzendariak ere. Horrela, biek esan zuten tesia egiten ari nintzela ez niela kasu handirik egin, baina horri esker askoz tesi hobea atera zela… Polita izan zen.
|
|
|
Gaur egun ez dira arrisku horiek hainbeste aipatzen. Aparra jaisten zenean azpian zer topatuko ote zuten kezkaturik
|
zeuden
orduko eragileak eta 1994tik 1997rako geldialdi horretan ikusi zuten likidoa ere gora egiten ari zela; alegia, telebistarik gabe ere gorantza jarraitzen zutela bertsolaritzaren datuek. Bestalde, denborarekin, bertso mundua abiadura berri horretan bizitzera ohitu dela esango nuke, bertigorik ez duela jada.
|
|
|
Jendearen gogoa irabazteko biderik egokiena zela igarri baitzioten. Azkeneko gerran, berriz, egunkaria eta irratia indarrean
|
zeuden
, jendeak ere erdaraz bazekien, eta bertsopaperen beharrik ez zegoen». Lehen belaunaldiko bertsopaperek ez zuten urruti heriotza.
|
|
|
Baina ez dute izate bera. Haiek bizirik
|
zeuden
. Hauek nekez.
|
|
|
han
|
zeuden
aldamenean
|
|
|
gogotsu
|
zeuden
ezpain
|
|
2021
|
|
|
“ (…) ate ondoan gelditu ginen arratsaldeko freskuraz eta iluntzearen edertasunaz gozatzen (…) mutil gazte talde handi baten baitatik kantuan ari zen gizaseme bat ikusi genuen. Bere bertsoak baserri baten atarian pilaturik
|
zeuden
neska batzuei zuzentzen zizkien, baina kaleak banatzen zituen bi taldeek ez zuten elkarrengana hurbiltzeko zirkinik ere egiten. Neskek bertso bakoitzaren bukaera errepikatu egiten zuten koruan, eta hori egiten zuten bitartean bertsolariak bere euskal buruaren baitan hurrengo bertsorako gaiak bilatzen zituen, horri ere berdin erantzungo zitzaiolarik (…) ”.
|
|
|
“ (…) Nola bota nuen faltan hizkuntzaren ezagutza inprobisazio horietako batzuk jaso ahal izateko. Izan ere, kantu hauek, otorduaren alaitasunak inspiratu zituenak bezala, ez
|
zeuden
aurretiaz prestatuta. Alferrik saiatu nintzen hitzen zentzua harrapatzen.
|
|
|
txalo zaparrada hirukoitz batek kondaira ohoratuaren zati hori agurtu zuen. Entzuleriaren arreta eta jakiteko gogoa goihenera
|
zeuden
. Berehala itzuli zen ixiltasunak, libertimendu poetiko hori entzutean ikusleek zeukaten plazerraren seinale, koblakaria berriz entzuteko zeuden ezinegona frogatu zuen.
|
|
|
Entzuleriaren arreta eta jakiteko gogoa goihenera zeuden. Berehala itzuli zen ixiltasunak, libertimendu poetiko hori entzutean ikusleek zeukaten plazerraren seinale, koblakaria berriz entzuteko
|
zeuden
ezinegona frogatu zuen. Larak, edo hobeki erran Aitorrek, zeren koblakari gazteak bere nortasunaren rola sakonki bereganatua baitzuen, bere kondaira bukatu zuen:
|
|
|
Gora igo puntara, andik bera begira jarri ta lurrean gizona txikia gelditzen zan, txindurria bezela (…) zerbait artuaz, egon giñan piska batean (…) Paris ederki andik ikusten da. Erdi erdian dago ori, torre ori, ta alde guzietara begiratu ta urruti
|
zeuden
aren egalak” (1975: 226)
|
|
|
Gaztelumendi sermolari famatua ere bai. Trikitiaren aurkako obsesioa zuten horiek, «infernuko hauspoa» deitzen zutenaren aurka
|
zeuden
amorratuta, eta Auspoa izena ere ezin zuten onartu, zeharo desegokia iruditzen zitzaien. Ni irratian hasi nintzenean, lehenengo grabazioak Joxe Mari Bergara jesuitak zeuzkan eginda, Azkoitiko bi soinu jotzaile eta Bergarako batenak.
|
|
|
J.I.– Ikusi egin behar zen artxiboa nola zeukan! Hil zenetik hamabost bat egunera Xabierrera joan ginen Frantxis Lopez de Landatxe, Koldo Mitxelena Kulturuneko orduko zuzendaria eta biok, 2009ko urtarrilaren 15 edo 16an, eta artxiboan gauza asko ordenatuta
|
zeuden
, baina beste asko nahastu xamar.
|
|
|
ezusteak, antolakuntzak, nireganako jarrera ezberdinak… Beti zerbait. Baina nire mende ez
|
zeuden
zirkunstantzia horiei ere (“gaur hauxe tokau dok! ”) lortzen nuen aurre egitea, ohiko kostuari plus bat gehiago eranstea zegokiola pentsatuz. Funtsean, nire bertso plaza bizibidearen zati handi bat izan da.
|
|
|
Dantza baten hasieran, dantzari bikote bat (gizon emakumeak) eszenatokira joan zen. Agertokian musikariak
|
zeuden
—normalean biolinak, egurrezko zeharkako flautak, dulcimerra eta harizko baxua jotzen zituztenak—, eta dantzariek diru poxi bat eman zioten musikarien buruari beste dantza bat jo zezaten. Gero, dantzari gizonezkoa lau lerroko bat abesten hasi zen, schnodahaggen bat, berak aukeratutako melodia batekin, eta musikariek bat bateko akonpainamendua eskaini zioten.
|
|
2022
|
|
|
Aditu batzuen ustetan, estres egoerak aurki daitezke histeria fenomeno horien atzean. Tanganikako kasuan independentzia lortzeko zorian
|
zeuden
, gobernu aldaketak ari ziren gauzatzen. Baina Euskal Herrian ez genuen aldaketa handi horien zantzurik ikusten eta gutxiago independentziarenik.
|
|
|
lizitatuta
|
zeuden
|
|
|
Bertsolari Txapelketa Nagusi horien eraginez edo antolatu zuten Aiakoa bertan
|
zeuden
lau apaiz gazteek, Jesus Gaztañaga eragile nagusi. Hau erretore zegoen Laurgain auzoko elizan.
|
|
|
Duela 78 urte izan zen, 1944an, abuztuaren 7an, herriko zaindari san Donatoren egunez, uda bete betean. Festetako egitarauan, bi bertso saio
|
zeuden
iragarrita: bata, goizean, meza nagusiaren ondoren; bestea, arratsalde beranduan.
|
|
|
Nafarroako finalean, adibidez, Saioaren lagun feminista ez hain bertsozaleek oso argi zuten Saioa buruz burukora pasatuko zela, eta Saioaren lagun bertsozaleenak besteak “baretu” nahian aritu ziren: “Guk argi ikusi arren posible da ez pasatzea”… Baina entzuleak eta epaileak ados
|
zeuden
.
|
|
|
Gipuzkoan aski indartuak
|
zeuden
Euskal Jaiak XX. mende hasieran. Ganadu feria eta herri kirolez gain, dantzari, idazle, bertsolari eta musikari lehiaketek osatzen zuten programa.
|
|
|
Besteak beste, Pello Errota eta Udarregi. Epaimahaikoen artean, Arturo Campión eta Jose Manterola bera
|
zeuden
. Hasi, Pello eta Udarregiri hasi ziren kantatzen.
|
|
|
Txirrita, funtsean, bat bateko bertsoaren jolas izaera oztopatzen duten faktoreak ari zen salatzen. “Latiñez” hartan
|
zeuden
, graziaz laburbilduta, faktore guztiak: bai ordukoak, bai ondorengoak ere.
|
|
|
Han
|
zeuden
bertsolari gehienak, Txirrita beren maisu handiarekin, batzuk mahaian eserita eta beste batzuk zutik. Gu sartu ginenean, ez zen inor ari bertsotan; denak isilik zeuden.
|
|
|
Han zeuden bertsolari gehienak, Txirrita beren maisu handiarekin, batzuk mahaian eserita eta beste batzuk zutik. Gu sartu ginenean, ez zen inor ari bertsotan; denak isilik
|
zeuden
.
|
|
|
Txirrita, berriz, bakar bakarrik mahai txiki batean meriendatzen ari zen, kaxuelkada bat tripaki eta botila bat ardo bere aurrean zituela. Eta nola hortzik ez zeukan eta tripakiak ere zail samarrak
|
zeuden
, ahoan ibili eta mahaipera botatzen zituen. Han bazebilen txakur txuri txiki bat eta harentzat ez zetozen gaizki.
|
|
|
“Ni naiz ni eta nire testuingurua”, eta “sabel hutsa, kontseilari txarra”. Bozas eta Jautarkol ados
|
zeuden
, Jaungoiko Txiki bere inguruabarraren ondorio zuzena zen. Honela deskribatzen du Bozasek umezurtzak jasan behar izan zuena:
|
|
|
Izan ere, gotorlekua bertakoentzako sakratua zen pertsona baten (Sidi Guariach) hilobiaren gainean egin zuten, eta horrek sutu egin zituen riftarrak. Berehala 6.000 gerlari jaitsi ziren inguruko mendietatik Melilla setiatu eta bertan
|
zeuden
400 “soldaduei” erasotzera.
|
|
|
|
zeuden
bide baztarrian;
|
|
|
kaiolan
|
zeuden
txori polit bi joan dira ihesi
|
|
|
azken mendeetan arrantzaleen topagune izan den lekura, gaur egun asteburuetako marianitozale eta rabajaleen bilgune bilakatua. Lehen
|
zeuden
hainbat baporetatik gutxi batzuk ikus daitezke: baxurakoa bakarra, Kalamua, eta lauzpabost legatzontzi.
|
|
|
Sari banaketa iritsi zenean, aipatutakoak eta oroigarriak ematen igo ziren beste zenbait gelditu ziren oholtzan, eta bat batean… danba! Oholtza eta gainean
|
zeuden
hamalau gizonak lurrera erori ziren. Ez dakit nolakoak izango ziren garai hartako oholtzak, baina espero dut egun hartatik apur bat ikasi izana!
|
|
|
Gaztaroan, astean zehar Beasainen bizi ginen eta bertako La Salle ikastetxean ibili nintzen ni umetan; irakasle bat izan genuen, Juan Mendizabal, azkoitiarra, Xabier Euzkitzeren osaba zela gogoratzen dut. Euskal hizkuntzako testu liburuetan bertsoak
|
zeuden
idatzita han hemenka, eta Ander Murgiondo nire klasekide bati eta bioi bertso haientzako doinuak aurkitzen saiatzeko esaten zigun Juan Mendizabal irakasleak. Geronek buruan geneuzkan doinuekin zein Hitzetik Hortzera saioan entzundakoekin probaketak egiten aritzen ginen, Orioko balearena eta halakoekin, eta behin doinu egokia aurkituta, klase guztiak kantatzen genituen bertsoak.
|
|
|
nire entrañak
|
zeuden
|
|
|
Hala ere, emakumeek bertsolaritzaren garapenean izan duten papera azpimarratzen da, honen hedapenean eta transmisioan. Gainera, irakurketa historiko bat eginez, emakume bertsolariek gai eta kantatzeko modu berriak ekarri dituzte oholtzara, lehenago erdigunean ez
|
zeuden
gaiak agerian utziz. Hala, rolen hausturaz, eremu pribatutik publikorako jauziaz, bazterreko gatazkak eta desberdinkeriak azaleratzeaz, bestelako erreferenteak sortzeaz nahiz sentsibilitate ezberdin batekin aritzeaz hitz egiten da.
|
|
2023
|
|
|
Bigarrena: Frantzisko Ainzinena, Indietako Kontseilu Goreneko ministroa, Elizondon oporretan egon eta gero Madrilera zihoana; Zigako apaiza, Juan Pedro Elizalde, eta Bernardo Perotxena, Elizondoko kandelagilea; tartean
|
zeuden
beste lau baztandar ere. 100 duro lapurtu zizkieten.
|
|
|
Iruñeko San Ferminetatik bueltan zetorren merkatari talde bati eginiko lapurreta. Taldea zaintzen Labeagako bi guardiano
|
zeuden
, baina lapurrak ikusitakoan ziztu bizian egin zuten hanka. 30 peso eta material ugari eraman zuten.
|
|
|
Jarraian atxilotu zituzten Ignazio Armasa salataria bera (azkenean libre eta kargu gabe utzi zuten bakarra), Juan Zenoz (Eltsoko alkatea), Domingo Amorena eta Martin Kruz Iraizotz. Taldekide guztiak gatibu
|
zeuden
.
|
|
|
“Plaza zarreko baranda banatara igorik kantatu zuten arratsalde guzian bi bitara. Ain atsegintasun aundikoa ta pozkidatsua izandu zan arratsalde gogoangarri ura ezik, illunduta gero ere, deadarka
|
zeuden
enzuleak aurrera ere kanta eragiteko (…) ” (Iztueta, 1990: 149).
|
|
|
[2] Erraturik
|
zeuden
: Nilo urdinaren iturburua zen topatu zutena, eta ibai nagusia Nilo zuria izan.
|
|
|
Ez ziren izan Xaho eta Manterola bertsolaritza prentsara eramateko ardura beren gain hartu zuten bakarrak. Lore Jokoen ziklo honetan bertsolaritzaz prentsan argitaratutako 156 sinadura aurkitu dira, eta zerrenda horretan honen sustapenarekin konprometituta
|
zeuden
hainbat lagunen izenak topa daitezke, Jokoetan epaimahaiko, antolatzaile edo bertso jartzaile gisa parte hartutakoak guztiak: Vinson, Herran, Kanpion, Otaegi, Arzak, Lopez Alen, Zapirain… Bereziki esanguratsua da, aipatu den gisan, Jean Duvoisinen kasua.
|
|
|
Zozketa saioa bera baino ordubete lehentxeago edo egiten da. Eta hantxe aritzen da aurkezlea – gai jartzaile taldeko kide dena, bide batez – zenbakiekin
|
zeuden
hutsuneak izenengatik ordezkatzen.
|
|
|
Pentsa zenbat puntu emango zizkioten bertso horri. Gerora ohartu naiz ez nengoela prest final batean kantatzeko eta ez nuela merezi, gainera; ni baino askoz ere hobeak
|
zeuden
. Behin hori bizita, nahi gabe ere, badakizu zeure buruari zer eskatzen diozun; areago gaztetxoa bazara; jendeak proiekzio bat egiten du zugan.
|