|
2015
|
|
|
Ni, batez ere, defenditzen ari naizena da
|
egon
daitekeela beste eredurik ere. Esate baterako, bertsolariak hain bertso luzeak kantatzera behartzen ez dituena, ahozko espresioari garrantzi gehiago ematen diona, gaiak hainbeste mugatzen ez duena, errima lasaixeagoa hartzeari garrantzi gehiegi emango ez diona, neurria doinuaren arabera onartzea… Epai Irizpideetan, hainbeste zehaztapen, nahasgarri ere gerta daiteke.
|
|
|
Esate baterako, bertsolariak hain bertso luzeak kantatzera behartzen ez dituena, ahozko espresioari garrantzi gehiago ematen diona, gaiak hainbeste mugatzen ez duena, errima lasaixeagoa hartzeari garrantzi gehiegi emango ez diona, neurria doinuaren arabera onartzea… Epai Irizpideetan, hainbeste zehaztapen, nahasgarri ere gerta daiteke. Dena den, berriz diot, ez gara ari eredu jakin bat errefusatzen, besterik ere
|
egon
daitekeela defenditzen baino.
|
|
|
Bertsolaritza, historian zehar, kultur produktu herrikoia izan da, herri xumearen izaera eta kontzientziari lotua
|
egon
da, eta herri xehearen eta herri xehearentzako espresio moldea zen. Orain, planteatu den ereduari esker, beste toki batean dago.
|
|
|
Ikusi omen zuten bista itzelak zituen Griffith Observatoryko miradorea ere; nonbait, hiriaren handitasuna bistaratzen duena, eta Los Angeleseko kale infinituak erakusten dituena. Roman ere
|
egon
zen Universal Studiosen, eta argazki bikainak atera omen zituen, baina nik, hoteleko gelan pasa nuen denbora Laida Rockekin akorde berriak asmatuz, Xalbadorren heriotzari bizia ematen, eta Lucky Lukeri kutsu erromantikoa ateratzen. Los Angelesek badu izar berri bat:
|
|
|
Aspaldiko kontuak, beraz, hiri gazte batean. Lotutako saioa erortzear
|
egon
zen Etxea berritzekotan zirelako. Baina, azkenik, pazientzia pixka bat izan zuten gu entzuteko.
|
|
|
Ezagutu genuen beroa, benetakoa, eguzkiak ematen duena eta arbasoen hutsunea bete nahian pertsona batek begirada batez eman dezakeena. Sentitu genuen Euskal Herriarekiko gertutasuna, nahiz eta hamar mila kilometrora
|
egon
. Entzun genituen bertsoak, eta ez gureak soilik.
|
|
|
Hain zen erraza, 80 bat kilometroko errepide zuzena topatu genuela, amaierarik gabekoa. Kontua da arratsaldeko bostetan
|
egon
behar genuela JT Restaurantean, zortzietan hastekoa baitzen bertan eman behar genuen saioa, eta bidaiaren erdi aldera ohartu ginela miliak kilometroak baino luzeagoak direla, eta garaiz iritsi nahi bagenuen aukera bakarra zegoela: abiadura handitu.
|
|
|
genuke bilketa ere guztiongandik jasotzea, irekia izatea, bertsozale, bertsolari, bertso eskola, ikerlari… Guztiok elikatzea guztiontzat erabilgarri izango dena. Guztion artean jasotako bilduma anitzagoa, osoagoa, aberatsagoa izango da, oparoagoa etorkizunean edonork kontsultatu ahal izateko, etorkizunean guztion eskura
|
egon
dadin sakabanatuta dagoen guztion altxorra”.
|
|
|
“Badakigu historian emakumeei gehiago baimendu zaigula emozioak bizitzea. Baimendu, baina baimen horretan juzku bat
|
egon
da, eta botere soziala kendu digu horrek. Gizonezkoek uste izan dute jakin dutela emozio bat une jakin batean ez adierazten.
|
|
|
“Konplexu asko” ditu fisikoari loturik. “Ni ez naiz geratu inoiz etxean egin nahi dudan zerbait egin gabe lodi
|
egon
naizelako. Niri eskolan burla egin didate, baztertuta sentitu naiz nerabezaroan fisikoagatik eta karga hori nigan eroan dut.
|
|
2016
|
|
|
Eta ordukoa ez zen mundu hau. Gu ikastolako umeak gara; ikastola nola sortu zen, zein mailatako proiektu komunitarioa zen, auzolana… hori guztia oso presente
|
egon
da beti. Gu baserritarren semeak gara, Durangon hazi gara eta gure etxean beti esan izan da Durango karlisten herria zela.
|
|
|
Ni umetan desiatzen egoten nintzen gaixotzeko, aitite etortzeko ni zaintzera, bere kontuak kontatzen zizkidalako. Kirikiñoko bataloian
|
egon
zen, Kalamua, Intxorta, Gernika bondardatzen ikusi zuen… Beste aitite, berriz, Bilbo eta Zalla inguruan ibili zen gerran, eta duela gutxi arte ez dut jakin. Etxe askotan gertatu da hori.
|
|
|
Isiltasuna, gainera, ez da bakarrik etxeetan eman. Zergatik
|
egon
dira erakundeak isilik hainbeste urtean. Ni elkarrizketa horiek ikusten ari naiz eta jende horren izenak agertzen dira.
|
|
|
Horretan parte handia dauka gerra zibila edo anaien arteko gerra izan zela saldu izan digutela. Altxamendu faxista bat izan zen, euskaldunak bi aldeetan
|
egon
ziren, baina horrek ez du esan nahi anaien arteko gerra bat izan zenik.
|
|
|
Lana banatu dugu, bakoitzak pertsonaia batzuk hartu ditu eta, uneren batean, bakoitza bere etxeko bakardadean aritu da lanean. Baina, gero, egoerak trukatu ditugu, pertsonaiak gurutzatu ditugu, egoerak partekatu… Eta biok batera aritzeaz gain, lantalde guztiarekin ere
|
egon
gara, aktoreek egin dituzten egonaldietan. Eta, noski, baita Ximunekin ere.
|
|
|
“Isiltasuna, gainera, ez da bakarik etxeetan eman. Zergatik
|
egon
dira erakundeak isilik hainbeste urtean?
|
|
|
Unai Iturriaga: Hasiera hasieratik garbi
|
egon
zen espazioa. Antzezlana ospitale batean gertatuko zen, ospitale prekario batean, gaur egun Europan osasungintzan gertatzen ari diren murrizketak kontuan izanda.
|
|
|
Koldo Tapiaren bizitzan ere Txirrita presente
|
egon
da beti, umetatik. “Gure amona bertsozalea zen oso, eta 7 urte neuzkanerako Txirritaren 30 bertso inguru jakingo nituen buruz.
|
|
|
Heroina kontsumitzen zuen jendea ere bazen herrian, hondamendi hutsa zen hura. Lanean hasteko ordua iritsi eta lau falta, bost falta… Baina Xabier gogorra zen oso, hura haserretuz gero goizeko ordubiak arte
|
egon
gintezkeen antzezten”.
|
|
|
Miren, etxean internet eta telefonoa ezin erabiliz
|
egon
zara hilabete batez. Berriz ere hornitzailearen dendara joan zara laguntza eske.
|
|
|
Bakardadean
|
egon
nahi nuen
|
|
|
2013an BECen
|
egon
nintzenean, nire atzean eserita zegoen gizonak gauza bat esan zidan betirako geratu zaidana: bera, han zegoela, ez bakarrik bertsozalea zelako, baizik eta iruditzen zitzaiolako euskaldun guztiek bertan egon behar zutela.
|
|
|
2013an BECen egon nintzenean, nire atzean eserita zegoen gizonak gauza bat esan zidan betirako geratu zaidana: bera, han zegoela, ez bakarrik bertsozalea zelako, baizik eta iruditzen zitzaiolako euskaldun guztiek bertan
|
egon
behar zutela. Txapelketa horrek irudikatzen zuelako zer zen euskaldun izatea gizon harentzat.
|
|
|
Egin genuena zen begiratu zer dagoen gure hezkuntza komunitate barruan. Ohartu ginen bagenituela guraso musikari nahikoa, bertsolariak genituela, bertso eskolen sorreran
|
egon
ziren aitonak zeudela… Oso testuinguru egokia genuen emozio hori aktibatzeko. Gakoa, gaia bera baino gehiago, emozioa aktibatzea izaten da, bizipena izateko aukera izatea, horrek sortzen duelako interesa”.
|
|
|
Manuel Lasarteren aurrean txundituta
|
egon
nintzen, EGAko ahozko proban zelako cum laudea aterako zuen imajinatuz, ahozkoan sintaxia hobeto erabiltzen duenik ez dudalako ezagutu inoiz. Zer lotura, zer komunztadura haren berbetan!
|
|
|
Jon Lopategi eta Jon Azpillaga, adibidez. Muxikan eta Mutrikun
|
egon
nintzen haiekin, baina biek gogoan zuten argitaratu behar ez nuen pasadizoa. Bertso saio batean zirela, esaten dio Jon batek besteari ezkerrera seinalatuz:
|
|
|
Bakoitzak bere etxetik egiten du lan, dena koordinatzaileari bideratzen zaio, honek zuzentzaileari pasatzen dio, eta, bueltan, maketatzailearengana doa… Dena telefono eta email bidez. Bilerak, berriz, (Erredakzio Batzordearenak, Administrazio Batzordearenak, maketa erabakitzeko eta zuzentzeko egiten direnak…) tabernetan, elkarte gastronomikoetan, jatetxeetan, bakanen bat Kostite baserrian, egin ditugu urte hauetan guztietan. Koadernoa eta boligrafoaren, ordenagailuaren ondoan beti
|
egon
da kafe kikara, ardo kopa, zerbeza botilatxoa edota pikatzeko zerbait.
|
|
|
Gainerako guztiek kolaboratzaile bezala kobratu izan dute: testuak egin dituztenek, karaktere kopuruaren arabera; argazkilariek, irteera kopuruaren arabera; marrazkilariek, irudi edo orrialde kopuruaren arabera; komertzialek, komisioa; maketatzaile eta zuzentzaileek, zenbakiko; bertso jartzaileek, bertso sortako; bideo ekoizleek, argitaraturiko bideo bakoitzeko; standean edo saioen atarian
|
egon
direnek, eguneko…
|
|
2017
|
|
|
Hala ere,
|
egon
zen hurrengo urteetan saiakerarik egin zuenik. Lehenengoa, nola ez, Teodoro Hernandorena.
|
|
|
Inoiz ez zait gustatu izan zain
|
egon
beharra, baina egun hartan, ikusminak eraginda, begiak zabal zabalik egon nintzen ilara luzean, finalista horietako gehienekin noizbait oholtza konpartitzeko zoria izango nuela jakitun izan gabe.
|
|
|
Inoiz ez zait gustatu izan zain egon beharra, baina egun hartan, ikusminak eraginda, begiak zabal zabalik
|
egon
nintzen ilara luzean, finalista horietako gehienekin noizbait oholtza konpartitzeko zoria izango nuela jakitun izan gabe.
|
|
|
Lazkao Txiki berpizteko modukoa izan zen. Intentsitatea, pasioa, desioa, miresmena eta inbidia gurutzatu ziren lerroan
|
egon
nintzen eserita, eta aurten ere hala egon nahi nuke besteak entzuten. Zorte on denoi!
|
|
|
Lazkao Txiki berpizteko modukoa izan zen. Intentsitatea, pasioa, desioa, miresmena eta inbidia gurutzatu ziren lerroan egon nintzen eserita, eta aurten ere hala
|
egon
nahi nuke besteak entzuten. Zorte on denoi!
|
|
|
2005eko eta 2009ko txapelketetako finalerdi eta finaletan dezente gozatu eta sufritu nuen (bai, sufritu ere bai). Eta, memoriari tiraka hasi naizenean, jabetu naiz ia oharkabean neure belaunaldiko bertsolariei bultzaka ibili izan naizela entzule
|
egon
naizen azken txapelketetan. Eurekin gozatu eta sufritu dudala gehien, alegia.
|
|
|
Eta buruz burukoa, Himalaiako gutunarena. Lujanbiok bakarkako gaiak lantzeko modu berri bat urratu zuen, istorio bat harilkatzekoa, puntuz puntu lehen pertsonan kontatuta, pertsonaiaren larrutik sekuentzia bat, ideiek adina usainek, taktuak, irudiek adierazten dutena… Txapela Egañak jantzi zuen, publikoak ikasi genuen bi txapeldun
|
egon
litezkeela, batez ere, buruz buruko finala denean, lehen aldiz hau izan zen moduan.
|
|
|
|
egon
gara.
|
|
|
Azken urteetan, Estitxu Arozenak egiten du garai batean Manolo Arozenak eta Bittor Elizagoienek –beste arduradun batzuekin batera egiten zuten koordinazio lana: tabernetako arduradunekin
|
egon
, kartelak egin, afaria eskatu, epaileak eta trikitilariak bilatu… Gai jartzaile talde eder bat ere badago, Alaitz Rekondok koordinatua. Dena den, eguna iristean, denek jartzen dute beraien alea:
|
|
|
kanpuan
|
egon
ziran/ kobardiatuta
|
|
|
Aipagarria da Iduzki denean doinuaren aldagai bat erabiliz idatzi zituela Basarrik bertso horiek. Gerra ondoren Saran
|
egon
behar izan zuen garaietan ikasiko zuen, eta gero hegoalderatu. Zeruko Argian argitara emanak daude 1966.eko uztailean.
|
|
|
Siñale onak emango ditut/
|
egon
ez dadiñ aztua
|
|
|
Remigio Mendiburuk Udarregiri egindakoa eta Nestor Basterretxeak Bilintxi eskainia. Bigarren hori San Telmo museoan
|
egon
zela diozu. Ba al dakigu orain non dagoen?
|
|
|
Xenpelar Senpelarre baserrian jaioa zen, Errenteriako lurretan, Oiartzundik gertuago badago ere. Baserri hori erabat hondatuta
|
egon
da, sasiak hartuta eta teilaturik gabe, Jose Luis Erkizia Basarrik eta bere emazte Ana Isabel Arrutik hartu eta erabat berritu zuten arte. Basarri bere garaian arraunlaria izan zen eta, gaur, ETBko esataria da estropada emanaldietan.
|
|
|
Ez dela
|
egon
esango nuke. Xenpelarren jaiotetxea erabat hondaturik zegoela erosi zuten Jose Luis Erkizia Basarrik eta bere emazte Ana Isabel Arrutik.
|
|
|
Udarregiren kasuak luke komentario bat, izen horretako baserrian
|
egon
behar dutelako bere bertso jarriak gogoratzeko erabiltzen zituen teilaz egindako arrastoek.
|
|
|
Kontua da ez zela adostasunik
|
egon
Udalaren eta Oteizaren artean. Haserretu egin ziren, eta bertan behera geratu ziren Foruen plazako urbanizazioa eta Xenpelarren irudia.
|
|
|
jatorriz, torturarako prenda bat da, baina izugarri ahalduntzen omen du janzten duena. “Ezin duzu hori eraman eta lotsatuta
|
egon
! ”, dio Egizabalek. Eta noski, Labakak ez luke inoiz imajinatuko Altzora joango zenik kortse bat jantzita bertsotan egitera.
|
|
|
“Ez dugu inongo beldurrik ematen, baina nahiko genuke. Bestela,
|
egon
behar duzu beti justifikatzen: feminista naiz, baina jatorretakoa”.
|
|
|
umore zapaltzailea. Labakaren ustez, bertsolaritzan orain arte erabili den umorea gertuago
|
egon
da hortik umore parekidetik baino. “Nik daukat mikroa, nik daukat boterea, ni nago hemen goian, eta sentitzen dut zilegitasun guztia 40 pertsonako mahai bati banaka edozer esateko.
|
|
|
Bertsolaritzaren munduan sartzea oso erraza izan da niretzat, jendea oso irekita
|
egon
da. Gogoratzen dut nola inongo arazorik gabe bidaiatu nuen Hitzetik Hortzerako kideekin, edo nola Xenpelar Dokumentazio Zentroa erakutsi zidaten, eskatu orduko.
|
|
|
Tafallan dozena bat jotero familia daude eta horien artean nirea dago, amaren aldetik datorrena. Jotaren historian lehen aipatu ditugun Tafallako Pajeak daude (Los Pajes de Tafalla), ondoko herri batekoa den (Murillo El Fruto) Raimundo Lanas handia dator gero, eta askok esaten dute Raimundoren ondoren
|
egon
den joterorik onena gure osaba Juan Zabalegi Navarro izan zela. Amaren neba zen.
|
|
|
Bat bateko koplariak aurkitzeko Berriatutik Gipuzkoa aldera abiatu behar da. Neuri arraroa egiten zait Bizkaian paperetik kantatzen duten koplariak
|
egon
eta bat batekorik ez egotea, baina adituek hori diote. Urretxindorrak ez al zuen koplarik kantatzen?
|
|
|
Kopla zaharretan eman den fosilizazio horrekin kontrastean XX. mendean zehar bereziki Gipuzkoan
|
egon
den bat bateko koplaritzaren indarra daukagu. Hasi Bizkaiko Berriatutik eta Elgoibartik zehar, Urola bailara osoan barrena —Matximenta, Beizama, Errezildik Aiaraino—, urrezko aro bat ezagutu zuen eskeko koplak gerra aurretik eta, batez ere, ondoren.
|
|
|
Gero, Txirritak berak hitz egin zuen. Bere bizimodua diru ezari oso atxekitua
|
egon
zela adierazi zigun, eta pobre izate horretatik etorri zitzaiola hargina bezala lan egin beharra, sagardo txarro baten eskean ibili beharra, eta beste zenbait gauza itsusi. Eta segidan bertso hau bota zuen, berak pasatako larritasunak pasatzen dituzten guztiei dedikatu eta gero:
|
|
2018
|
|
|
Bigarren hori bereziki kezkagarria da. Azterketak berak esaten du parekidetasuneranzko urratsak egin behar ditugula, ez bakarrik bidezkoa delako, ematen ez baditugu bertsolaritzaren gizarte mugimenduaren bideragarritasuna bera kolokan
|
egon
daitekeelako baizik.
|
|
|
kulturgileek orokorrean jasaten duten prekarietateak; euskal kulturgileek, behar besteko babesik ez duen hizkuntza batean ari diren neurrian, jasaten dutenak eta bertsolariek, Gizarte Segurantzak eta ogasunak arte bezala ere sailkatu ez duten diziplina batean ari diren sortzaileek, jasaten dutenak. Euskal artistak lan handia egiten ari dira azken hilabete eta urteotan gai honen inguruan, eta guk ere hor
|
egon
behar dugu, lehendabizi gure izaera eta gure garrantzia aitortu daitezen, eta izaera eta garrantzi horren neurriko ordaina eta babesa jaso ditzagun.
|
|
|
Zirkuitu estandar hori, batetik ahulagoa izango da, baina, bestalde, indartze prozesuan lagunduko du. Uste dut prozesu oso dilematikoak
|
egon
litezkeela eta erabaki zailak eskatuko dituztenak. Baina, era berean, kontsumo gizarte batean gaude, eta horrelako gizarte batean gero eta produktu gehiago daude erabili eta botatzekoak:
|
|
|
Hori abangoardiaren logika da. Abangoardia batek beti izan behar du nolabaiteko distantzia bat bere erreferentziazko ‘masarekiko’ Beti
|
egon
behar du aurretik, baina, aldi berean, uztartu egin behar zaio jarraitzen dion jendeari. Agian sartu gara abangoardiaren abangoardiaren abangoardian, eta egin duguna da prozesuak azkartu, prozesuak gero eta laburragoak izan daitezen bultzatu, eta jarraituko duen aski jende ez izatea ekar dezake horrek.
|
|
|
Kontua da pelotoia zenbat taldetan zatikatu daitekeen. Egon daiteke talde bultzatzaile bat,
|
egon
daitezke beste azpitalde batzuk bide propioak hartzen dituztenak. Beti galduko da jendea tropeletik.
|
|
|
Azpileiho horiek guztiek legitimitate berekoak izan behar dute, eta denek
|
egon
behar dute erakundetik legitimatuta. Hor dago kontua:
|
|
|
Igaro gara garai batean
|
egon
zen politikazentrismo batetik soziozentrismo batera. Gai sozialek izugarrizko garrantzia dute.
|
|
|
Kontrakoa frogatzen da egunero. Beraz, gaurko nobelagileek idazten dutena, bertsolariek kantatzen dutena… gai hiper aktualak dira, eta engantxatzeko bideak
|
egon
dira egon delako, inplizituki, eskaintza berezitu eta modernoa. Nik, esaterako, entzuten dut nola hasten diren agurrak, eta nola garatzen diren, eta ondo dago, baina askoz gehiago interesatzen zait tartean gertatzen dena.
|
|
|
Kontrakoa frogatzen da egunero. Beraz, gaurko nobelagileek idazten dutena, bertsolariek kantatzen dutena… gai hiper aktualak dira, eta engantxatzeko bideak egon dira
|
egon
delako, inplizituki, eskaintza berezitu eta modernoa. Nik, esaterako, entzuten dut nola hasten diren agurrak, eta nola garatzen diren, eta ondo dago, baina askoz gehiago interesatzen zait tartean gertatzen dena.
|
|
|
Baina horiek prozesu normalak dira. Eta horren kontra borrokatzen da gaur egungo gizarte modernoa etengabe, gauzak berrasmatuz eta berrasmatuz, pentsatuz egunero
|
egon
behar duela berrikuntza. Hori, alde batetik, horrela da, baina behar dugu, era berean, instituzioek izan dezatela iraupen bat.
|
|
|
Egon behar du egoera bat neurri batean garatua. Baina, gero,
|
egon
behar du azkartze bat. Azkartze hori kanona da, baina prozesu interaktibo bat, prozesu interaktibo artistiko soziala.
|
|
|
Lehen esan dudan bezala,
|
egon
daiteke leiho orokor bat eta, gero, azpileihoak. Nik uste dut seguruenik kanon ugaritara joango garela.
|
|
|
Kanon ugari egotea eta denak indar eskasekoak, hori ere ez da ona. Hor oreka bat
|
egon
behar da, baina oreka hori lor daiteke. Ez dakit.
|
|
|
Bestalde, kanona daukanarekiko errespetua oso garrantzitsua da. Zu
|
egon
zaitezke sektore batetik kanon hori desegitearen alde. Baina, era berean, zuk errespetu, beldur puntu bat badiozu, horrek adierazten du oso indartsua dela, badaukazula zeren kontra borrokatu eta, gainera, erreferentzia potente bat daukazula.
|
|
|
Haurrentzako, esaterako, produkzio gutxi dago, eta nerabeentzako ia batere ez… Sortzaileari lan baldintza zainduak eman behar zaizkio. Hor
|
egon
behar du RGI kultural batek. Onartezina dena da Euskal Gobernua gai honetan gero eta aurrekontu murritzagoekin aritzea.
|
|
|
Onartezina dena da Euskal Gobernua gai honetan gero eta aurrekontu murritzagoekin aritzea. Hor serioski hitz egin lukete euskal kulturarekiko interesa duten partidu politikoek, nahiz eta batzuen kasuan, partidu horretatik hurbil kultura sortzaile gutxi
|
egon
. Programa instituzional sendo, iraunkor eta epe luzera begirako bat behar da, oso oso prekarioa baita sortzaileen egoera.
|
|
|
Baina beste aldetik egia da
|
egon
litekeela arriskuan, sistema kultural orokor batetik begiratuta. Bertsolaritza bera oso sendo egon liteke, baina gainontzeko esparruak ez.
|
|
|
Baina beste aldetik egia da egon litekeela arriskuan, sistema kultural orokor batetik begiratuta. Bertsolaritza bera oso sendo
|
egon
liteke, baina gainontzeko esparruak ez.
|
|
|
Bestalde, euskal kultura osoa
|
egon
liteke, arriskuan baino, nik esango nuke uneka ahulago. Seguruenera, ez dago hainbat adierazpenetarako oinarri nahikorik.
|
|
|
Hori da deszifratzea eta deskodetzea: ikustea zer esanahi
|
egon
litekeen egiten den horretan.
|
|
|
Ikerketan hitz egin dugu polifoniaz, fragmentazioaz… Galdera da zenbateraino
|
egon
gintezkeen hiru abiadurako logika batean. Bertsolari kopurua hirukoiztu egin bada, beharbada egon gintezke publiko partzializatuen aurrean, eta publiko bakoitza bere saioetara joango da.
|
|
|
Ikerketan hitz egin dugu polifoniaz, fragmentazioaz… Galdera da zenbateraino egon gintezkeen hiru abiadurako logika batean. Bertsolari kopurua hirukoiztu egin bada, beharbada
|
egon
gintezke publiko partzializatuen aurrean, eta publiko bakoitza bere saioetara joango da. Alde batetik hori ona izan daiteke, baina, bestalde, zenbat jende dago bestelako esparruetan ere kultura produktu esperimentalak ikustera joaten dena?
|
|
|
–III. Bertsozaletasunaren Azterketa Soziologikoa da hau. Azken bietako lan taldean
|
egon
zara zu. Zertan izan dira berdinak eta zertan ezberdinak bi azterketak?
|
|
|
Gu Ta Gutarraken estilotik gertuago
|
egon
daitekeen beste adibide arrakastatsu bat azken urteetan eszenara agertu den Bi Bala taldea da. Aitzol Barandiaranek eta Iñaki Gurrutxagak rock musikaz janzten dituzte bertso letra zirikatzaileak.
|
|
|
Gaur egun, epizentrismo horrek behar izateari utzi dio. Bertso plazako jardunetik erretiratu antzean
|
egon
naiz urte luzez, musikan ere ez naiz inoiz frontmana izan. Beste funtzio eta posizio batzuek asebete naute.
|
|
|
“Zer egingo ote digute? ” Eta Migel Jose senarrak: “Lasai
|
egon
zaitez, orain denekin horrela ibiliko dira eta”. Lehenengo deklarazioak hartu eta etxera bidali omen zituzten, baina hurrengo egunean denak kartzelara eramateko agindu zuen Marroquin epaileak.
|
|
|
Hedabideek heriotza zigorra eskatzen zuten, baina jende askok atxilotuen errugabetasunean sinesten zuen. Akusatuek zer nolako babesa zeukaten jabetu gaitezen, aipatu behar da ingurukoek auzolanean egin zituztela atxilotuen baserrietako lanak espetxean
|
egon
ziren bitartean. Horrela kontatzen zuen Bizente Barandiaranek Goierritarran:
|
|
|
Luzianoren hitzen lekuko bakarra apaiza izan zen; eta apaizak ez bazuen egia esan? Zer motibo
|
egon
zitezkeen ausazko erabaki horren atzean?
|
|
|
kulparik gabe preso
|
egon
diran
|
|
|
“Gizona eta andrea nauzu: ez andrea, ez gizona/ nere inon ez
|
egon
nahia ote da zure ezinegona? ”. Telebistan edota sare sozialetan hedapen handia izan zuen bideoak egunean bertan.
|
|
|
Galesek eta Euskal Herriak gauza asko dituzte komunean. Bi herrialde europar txikiak deiturikoak dira eta erdi autonomia egoeran daude, bi herrialdeetako hizkuntzak eta kulturak zapalkuntza historikoaren menpe
|
egon
dira. Beren hizkuntzek aurrera egiten dute, ordea, eta beren kulturek loratzen jarraitzen dute.
|
|
|
Orain dela urte batzuk Donostian ikusi nituen emanaldiek, bertsolarien gaitasun paregabeak eta ikusleen garrantziak harri eta zur utzi ninduten. Gales harro
|
egon
daiteke bere tradizio poetiko luzeagatik. Izan ere, gure nazioko himnoko lehen lerroak Gales “poeten lurra” dela adierazten du, baina Euskal Herriko poesiaren jendaurreko balioa erabat desberdina da.
|
|
|
Lehiaketok Eisteddfoden ospatu dira aurten ere, ohikoa den bezala. Poesia galesaren etorkizuna beste toki batean
|
egon
daiteke, modu ausart eta esperimentalagoetan.”Stomp” a ezohiko poesia lehiaketa bat izan zen, 2000 urtean garatu zena eta hasieratik harro egoteko moduan irekia eta bat batekoa izan zen. Aurtengo Eisteddfoden edizioan hobekuntzak izan ditu.
|
|
|
Zentzu horretan, bere poesia agian ez da ahozko kultura baizik, entzunezko kultura bateko parte.Galesko herritarrek etorkizunean gobernu independente batek hobeto zerbitzatuko lituzkeela erabakitzen badute, ez dut inolako dudarik poesiak funtsezko eginkizuna izango lukeela bere sorreran. Galesko historiaren zati handi batean, hain zuzen ere subiranotasun konstituzionalik
|
egon
ez denean, poesiak boterea eta agintea mantentzea lortu du, esparru politikoan maiz falta izan da eta.
|
|
|
nahi gabe galdu da edo nahita espurgatu zuten (garai batean, agiriek balio berezirik ez zutela uste bazuten suntsitu egiten zituzten, paper orea lortzeko). Epaiketara bitarteko instrukzioko agirien artean
|
egon
behar zuten jatorrizko bertsoek. Zeren, epaian zehazten denari kasu eginez, bai baitakigu sumarioko zazpigarren folioari lotua dagoela jatorrizko orri bekataria; eta 169 folioz osaturiko auzian (laburpena dakarren kutxan ikasi dugu hori, “terminado el sumario… compuesta la causa de 169 folios”), bertso-paperaren 26 ale omen dira hamargarrenetik hogeita hamabosgarrenera bitartekoak, “ocupando los folios diez al treinta y cinco de la causa veintiseis ejemplares impresos de dicha composición vasca”.
|
|
|
Gaur egungo doinuak mantsoagoak dira, tendentzia hori badagoela esan daiteke. Mantsotzea neurria luzatzearekin eta txapelketekin lotuta
|
egon
daiteke.
|
|
|
Hala ere, iruditu zait baneukala norekin kontrastatu. Nire tutoreek ez zuten bertsogintza oso ongi ezagutzen eta urruti daude, baina ahal duten guztian lagundu didate Internet bidez. Lanean Oiartzunen ibili naizenez, Juan Mari Beltranekin komentatzeko aukera nuen, eta Mintzola zein Bertsozale Elkartetik Karlos Aizpurua beti
|
egon
da hor edozertarako. Banuen jendea inguruan, ez naiz bakarrik sentitu.
|
|
|
|
egon
haikek pozik
|
|
|
Elkar ondoegi ezagutzen zuten, antza… Bertsoetatik aparte ere maitasun handia zioten elkarri. Lexoti ospitalean
|
egon
zen boladan, Mitxelenak maiz egiten zion bisita. Osatu zenean, gaiaren inguruko saioak ere egin zituzten:
|
|
|
Ez dago glosarekin lotutako ekitaldiei modu iraunkorrean espazioa eskaintzen dion hedabiderik, salbuespen bereziak kenduta. Lanean jarraitu beharra dago glosa sare horietan presente
|
egon
dadin, bere existitzeko arrazoiaren esentzia galdu gabe.
|
|
|
Gaur egun, oraindik ere, kosta egiten da hori ulertaraztea. Glosadore bakoitzak, gutxi gorabeherako bariazioak
|
egon
daitezkeen arren, 100€ kobratzen ditu glosadako. Dena den, asko egiten dira kobratu gabe, bai kausa batekiko elkartasunagatik, konpromiso pertsonalengatik edota ekimenak berak glosari eman diezaiokeenagatik.
|
|
|
Asteburuz asteburu, ehunka kilometro metatzen dira, Euskal Herriko lau hegaletan barna; nekea ez da neke bidelagunekiko kalaken laguntzarekin, udazkeneko hosto horail eta gorrailek edo elurteak eskainitako ikuskizun paregabeaz gozatuz bidenabar. Halaber, bertso puntuagarrien denboran ez dago atsedenik, bertsoaldiz bertsoaldi, bertsoz bertso, puntuz puntu, oinez oin, hitzez hitz
|
egon
behar baita adi adi. Hori ere ez da neke, ñabardura guztiak irensten direlako, hosto oraino berdeetatik erortzeko heinean diren marroietarainoko guztiak xehe xehe bistaratzen balira bezala.
|
|
|
Ertzaren ertzak ere
|
egon
daitezke. Jadanik gizartean anitz landu diren gaiei itzuli bat gehiago eman dakieke:
|
|
|
Niri gaien berrikuntzak ez zaizkit batere arrotzak egin. Somatu dut aldaketa bat
|
egon
dela, baina ondo integratua izan da. Berrikuntzak diren aldetik nabaritu egiten da bakoitzak nola daukan gai jakin bat garatuta.
|
|
|
Gainera, beti esan izan ohi da euskaldunok ez daukagula gurea kritikatzeko ohiturarik, daukagun apurra babestu beharra daukagula, txikiegiak garelakoan. Hala ere, edo agian oso didaktikoki ulertzen ditudalako gauzak, ez zait iruditzen aurten oreka topatu denik, saltsa gehiago
|
egon
da funtzio eraikitzailea baino.
|
|
|
Gero,
|
egon
daitezke mila korro eta abar, baina hor geratzen dira gauzak, eta badirudi, Maitek esan bezala, Txapelketak komentario horiek publikoki zabaltzeko aitzakia eman duela. Ez zait gaizki iruditzen errespetuaren langa igaro ezean, baina umoreak ez du dena justifikatzen, gauza serioa baita.
|
|
|
Momentu bat: Badakizunean, datorrena datorrela,
|
egon
behar dutenak hor egondo direla eta saio osteko besarkada hori. Bereziki Durangoko saioko egunean bertso eskolako 5 urteko gaztetxoenak nola etorri ziren.
|