|
2000
|
|
|
Xabierrek irekitako bide berria hedatzen da eta hortik bakoitza bere estiloa hartzen joaten da. Ez da harritzekoa, 86ko eta 89ko txapelketan bi bandazo egotea; 86koan, atzera piska bat lehengo sisteman anklatuta
|
dagoen
bertsolari baten alde, Sebastian Lizaso. Freskoa da, bertsoa etorri ahala bota egiten duena... eta 89an, berriz, nahiz eta eskola zaharrekoa izan, Amurizaren bidea oso ongi asimilatutako bertsolari bat, Jon Lopategi.
|
|
2008
|
|
|
Mardarasen ustez, bertsolariaren araberakoa ere bada lehen plazetatik plazagizandre izaterako jauzia. . Nolako bertsolaria den arabera,
|
badago
bertsolariaren esku. Gizarterako iaioa baldin bazara, errazago egiten dituzu hartu emanak edota duzun bertsoeraren arabera errazago sartzen zara herritarren gustuetan?.
|
|
2009
|
|
|
2003,1: 231). Atzerrikoeuskaldunen arteanereezagunazen; hurahilondoan, haudioatze rrian
|
zegoen
bertsolari batek Eskualdunan, haren omenez argitaratu bertsoetan: –Bai Eskual Herrietan, baiAmeriketan/ Zurebertsuak direaditzen orotan/ Zukzombat egin duzun arimenonetan/ Jainkoakbaizikezdujakinensekulan?
|
|
|
–Polita da bigarren bueltara iristea aukerekin. Lehendik
|
dauden
bertsolariak oso oso onak dira, eta beste hautagai asko badaude saltoa emateko hor daudenak eta nik hobeto ikusten ditudanak?. Txapelketan bere burua, egoistatzat?
|
|
2010
|
|
|
Finkatuta dauden atalekin batera berri batzuk ere sartuko dituzte, esaterako, Bertsorzista, Xabier Amuriza beldurgarri batek estuasunetan
|
dauden
bertsolariei deabruak kanpora aterako dizkien tartea.
|
|
|
Otsailaren 3an hasiko den denboraldi berrian, ordea, badira berrikuntza batzuk. Horien artean da Bertsorzista atal berria; Xabier Amuriza beldurgarri batek estuasunetan
|
dauden
bertsolariei deabruak kanpora aterako dizkie. Tarteka, Munillaren abenturiyak ere ezagutuko ditugu.
|
|
|
Txaloka nori? Mahaiaren albo banatan zutunik
|
dauden
bertsolari biri. Bertsolariok dotore jantzita, kantuz ari dira:
|
|
|
–Adibidez, ez
|
nago
bertsolari jaialdien kontra, baina zergatik izan behar du gai jartzaileak beti apaiz ohi itxurako bat?
|
|
2011
|
|
|
Harriduraren harriduraz jarraitu zuen Diegok Txirritari begira. Hogeita hamar urte lehenago ezagutu zuen haur lotsagabearen eta orain plazaren erdian
|
zegoen
bertsolariaren arteko parekotasunak bilatuz. Eta hala jarraituko zuen, bera zegoen tokitik zezena plazaratzen ikusi ez balu.
|
|
|
Hau izan zen arrazoia hasieran jendeari mesedez aurrean esertzeko eskatzeko. Ni naiz lehenengoa gradak nahiago dituena baina uste dut ikuslearen erosotasunaren aurretik
|
dagoela
bertsolariarena eta frontoi erdiko hutsuneak min handia egiten duela ez dit inork ukatuko. Kontuak kontu, iritsi ziren Muñoa eta Ane, baita frontoia ederki bete ere, 1.500 lagun elkartu baikinen.
|
|
2012
|
|
|
Baina bestetik, aurrekoan Joxe Agirreri esaten nion bezala, bertsolari batek ez du herri batera errukia ematera joan behar. Umorea saldu eta sasoia erakusteko
|
dago
bertsolaria. Gainera, agian neurtu eta errimatzearekin konformatu ez naizelako, plazari izu izugarria izan diot.
|
|
|
Zergatik erabaki duzu plazaz plazako bertso jarduna amaitutzat ematea? Bertsolaritzak asko eman dit niri, zor handia diot bertsolaritzari, eta oraindik ere nire beharra dagoela ikusiko banu hortxe segituko nuke, baina orain
|
dagoen
bertsolari aukerarekin ez dut uste nire beharrik dagoenik. Orain arte gustura ibili naiz, eta pena ematen du horrenbeste urtean izandako inguruarekin mozteak, baina garaia dela uste dut.
|
|
|
Bertsolari bakoitzak bere bertsokera egiten du berari halaxe gustatzen zaiolako eta hor erosoen ibiltzen delako, eta hor lantzen du bere burua. Baina beti eskatzen zaion horretatik atseden hartzeko edo, kasurik gehienetan behintzat, bereizi beharra
|
dago
bertsolariaren eta pertsonaren artean. Zure kasuan, Lazkanoren eta Imanolen artean.
|
|
|
lehenengoan, zailtasun maila desberdineko ariketa fonologikoak, semantikakoak eta errimazkoak egin behar dituzte. Argi
|
dago
bertsolariak besteak baino hobeak izango direla bukaera jakin bat duten hitzen zerrendak osatzen; baina ikusi nahi dugu horretarako erabiltzen duten estrategiak beste arlo batzuetan ere abantaila ematen ote dien, adibidez, lehen silaba berdina duten hitzen zerrendak egiteko, edo arlo semantiko bereko hitzak emateko.
|
|
2014
|
|
|
Iker Zubeldiak eta UxueAlberdik sortutakoak dira. Zubeldiari agertokian
|
zeuden
bertsolariek bertsotanaritzen zirenean erabiltzen zituzten tranpak azaltzea eskatu zioten. Esan den bezala, bertsolari horien artean, Uxue Alberdi zegoen.
|
|
|
Zer esanik eztxapelketetan. Gaia entzun eta bertsotan hasi aurreko segundoetan hartutako argazkiakikusi besterik ez
|
dago
bertsolariaren «borrokarako» aldarteari antzemateko. Izanere, bertsolariak ariketa mental ikaragarria egin behar du, eta presiopean:
|
|
|
Era horretan, emakumeak bertsolaritzaren definiziotik kanpo egon dira denboraaskoan; ezin izan dira
|
egon
bertsolariaren ohiko ingurunean: ez epaile, gai jartzaile, antolatzaile, ezta publiko gisa ere; izan ere, orain dela gutxi arte emakume gutxi zirenbertsolarien jarraitzaile.
|
|
2015
|
|
|
Iritzia askotan eskatzen digute hizketan ere gure ideiak entzun nahi dituztelako, baina bertsolaria ez da beste inor baino gehiago eta ez daki inork baino gehiago. Oso uste okerra
|
dago
bertsolarien inguruan: edozein gauzari buruz asko dakigula, intelektual handiak garela… Hori ez da egia.
|
|
|
Bertsolariak ikuspuntu hautatze eta pertsonaia eraikitze horretan hainbat faktorek eragiten dute: jendarteko iritzi dominanteek, norbere pentsaerak, gaiak, testuinguruak, norberaren egoera pertsonalak, bertsokideak hartutako bideak... horietako asko ez
|
daude
bertsolariaren kontrolpean, eta hala daudenen gaineko erabakiak kontzienteki hartzea ere zaila da sarri. Halaber, askotan fikzioaren eta errealitatearen arteko anbiguotasuna dago.
|
|
2016
|
|
|
Marko komunikatibo berezi horretan, bertsolariak elipsiak kudeatzen dituela azaldu zuen (jakinak diren kontu horiek aipatu gabe utziz). Publikoak paper aktiboa duela gogorarazi zuen, hari
|
dagokiola
bertsolariak elipsian utzitakoa betetzea. Baina," publikoak zer du hutsune horiek betetzeko?
|
|
|
Nik bi ildo aski kontrajarriak ikusten nizkion hasieratik. Bata, gizarte kronikarena, ez dut hemen aztertuko, baina garbi
|
dago
bertsolariak izar ospetsu bihurtu zituela. Niri interesgarriagoa zait beste ildoa, “akademikoa” izenda genezakeena, eta hor garbi daukat ekarpen handia egin duela aldizkariak.
|
|
|
Bigarren aldaketa, berriz, an zegon plana Mayorra delakoari dagokio. Horren ordez, an
|
zeuden
bertsolari geyenak plazaratu zen liburuan. Euskaraz hobeto egongo da horrela, baina indarra galtzen du esaldiak.
|
|
2017
|
|
|
Kontaketa zinematografikoa; nik behintzat entzun ahala eraiki nituen irudiak, eta barruan zerbait ezberdina sentitu nuen. Bertsokera eta gaitasun hartatik oso urrun nengoen, baina agian nire bizimodu eta bizipenetatik gertuago
|
zeuden
bertsolari gazte haiek, eta horregatik erakarri ninduten, nik uste.
|
|
|
Anaiak gauza bera esan zidan: “milaka lagun isiltasun osoz”
|
zeudela
bertsolariei adi. Muturreko errespetu horrek asko hunkitu ninduen, arreta mailak ere bai.
|
|
|
Jaiotetxeei buruzko argazkiak bildu zenituen. Nola
|
daude
bertsolari horien jaiotetxeak?
|
|
|
Unai Mendizabalek erakutsi zidan nola eraikitzen den bertso bat. Horrek ahalbidetu zidan jakitea zein unetan
|
zegoen
bertsolaria kontzentratuen, noiz inspirazio bila, eta zein unetan erlaxatzen zen, ordurako bukaera bazeukala jakinda. Bertsolarien aurpegiak apartekoak dira kantatzen ari direnean:
|
|
|
Badago tragedia griego baten dagoen harreman zera hori, pertsonaia eta koruaren artean, edo dagoenean zauri bat, sentimendu tragiko bat, bertsolariak bere kantuarekin ahozkatzen duenean, talde guztiaren zauria ahozkatzen du. Zentzu horretan badago hor, e, gertakizun, oso berezia gertatzen dana, nik uste det, horrela komunikazioa
|
dagoenean
bertsolari eta publikoaren artean.
|
|
|
Nik uste dut konplizitate berezi bat
|
dagoela
bertsolariaren eta entzulearen artean. Feed-back deitzen den mugimendu hori, bertsolarien kasuan feed-backa oso berezia da beste arte sorkuntza ia denetan baino nik esango nuke askoz handiagoa.
|
|
|
Tabernako telebistan bertsolari txapelketako finala ari dira botatzen. Tabernan jendea adi adi
|
dago
bertsolarien jarduna ikusten.
|
|
|
Horrek talde giro bat sortu du, baina benetan uste dut talde kontzientzia hori, eta BECen islatzen zen giro hori, ematen duena dela badaukagula bertsotaz harago dagoen zerbait egiten aritzeko kontzientzia. Alegia, gure helburua ez dela bertsotan egitea bakarrik, gure helburua ez dela txapel bat irabaztea, txapelketaren funtzioa eta hor
|
dauden
bertsolariena hortik harago doan zerbait da. Eta bertsolaritzarekin berarekin dauka zerikusia, bertsolaritza suspertzearekin, indartzearekin, euskararekin dauka zerikusia, gure herrian egiten den euskarazko jardun handiena da seguruena txapelketako finala, eta benetan badaukagu holakoen beharra, zeren eta zoritxarrez ba ez daukagu euskarazko eta indartsu den jardun askorik, eta hor ari garen bertsolariok badaukagu funtzio haragoko bat betetzen ari garenaren ideia.
|
|
|
Bertsoaren lurra da dudarik gabe euskararen lurra. Nik uste dut erabat
|
dagoela
bertsolaria lur horri lotua, bere lurrari, bere hizkuntzaren lurrari, erabat erroak dauzkala barneratuta. Horrek ez du esan nahi iraganari begira eta erroetara begira bakarrik dagoenik bertsolaria, eta berriz ere hau da nik uste dut gaur eguneko bertsolaritzaren ezaugarri interesgarrienetako bat:
|
|
|
Nik uste dut erabat dagoela bertsolaria lur horri lotua, bere lurrari, bere hizkuntzaren lurrari, erabat erroak dauzkala barneratuta. Horrek ez du esan nahi iraganari begira eta erroetara begira bakarrik
|
dagoenik
bertsolaria, eta berriz ere hau da nik uste dut gaur eguneko bertsolaritzaren ezaugarri interesgarrienetako bat: oso lurrari errotuta egonagatik oso gaur egunari eta munduari irekita dagoela.
|
|
|
Bertsoaren lurra da, dudarik gabe, euskeraren lurra, ezta? Nik uste, erabat
|
dagoela
bertsolaria lurra hori lotua. Bere lurrari, bere hizkuntzaren lurrari, bere erabat erroak dauzkala barneratuta.
|
|
|
Alegia gure helburua ez dala bertsotan egitea bakarrik, gure helburua ez dela txapel bat irabaztea, txapelketaren funtzioa eta hor
|
dauden
bertsolariena, hortik hareago dijuan zerbait da.
|
|
|
Gela batean
|
dago
bertsolaria silloi batean eserita.
|
|
|
Horretan ere aitzindari. Ez batari ez besteari ezer eman edo kendu gabe, aldea
|
dago
bertsolariak bertsogintza ofizio edo afizio izan duen. Bertsolari historiko askok beste lanbide baten osagarritzat izan dute bertsolari lana.
|
|
|
Ez dago rockeroekin furgoneta barruan Unai Ormaetxeak hainbat kilometro egin dituen beste bertsolaririk. Baina gustura egindako kilometroak izango ziren, hori ziur, bestela ez
|
baitago
bertsolari bat imajinatzerik goizeko lauetan, frontoi hotz batean, seguru asko muturra bero bero eginda eta bertsotik aparteko beste kontu batzutan dabilen entzuleriari abesten. 1997ko martxoaren 1ean Erratzun kantatuak dira ondokoak:
|
|
|
jainkoa lehendabizi, euskara(= Euskal Herria) hurrena. Euskaldun fededun sistema kolokan, euskaldun jendea erne jartzea
|
dagokio
bertsolariari. Hona Jon Gotzon Etxeberria Dirauket olerkariak marraztutako koadroa: 15
|
|
|
Aldaketak aldaketa, hitzaren inguruan egiten du dantza bertsolaritzak. Hitza erdigunean
|
dago
bertsolariaren sorkuntza lurralde pertsonalean, eta erdigunean bertsolaritzak lurralde kolektibo gisa osatzen duen ekosisteman.
|
|
2018
|
|
|
Bertso munduak, hiztun legitimoen mundu gisa, errepresentazio bidez ere eraldatu lezake hiztun legitimoaren inguruko ideologia. Hiztun berriek bertsolari gisa errepresentazioa lortzea, ordea, loturik
|
dago
bertsolari legitimoaren ideiarekin.
|
|
|
Bai, alde batetik argi dago osasuntsu dagoela, eta datuek hala erakusten dute: daukan arrakasta ikusita, daukan presentzia, oihartzuna, dituen ekitaldiak,
|
dagoen
bertsolari kopurua, barruan dagoen bilakaera, aberastasuna, dagoen umotze eta dekantazio prozesua… horiek guztiek adierazten dute osasuntsu dagoela.
|
|
|
Jadanik gizartean anitz landu diren gaiei itzuli bat gehiago eman dakieke: kanpora begira diskurtso feminista daukana baina lankide emakumea gutxiesten duena, elizaz eta handizki ezkondu den ateo ezkertiar “eredugarria”… Batzuek eskatzen diete bertsolariei zerbait berria errateko, ohiko ideietatik ateratzeko…
|
Nago
bertsolariei ez ote zaien eskatzen beste inori eskatzen ez zaiona. Prosaz (ahoz edo idatziz) betiko iritzi emaileok betiko orokorkeriak errepikatzen ditugun herrian, bertsolariei eskatzen diegu gogoeta berriekin txunditu gaitzaten, bat batean, errimatuz eta silabetan ongi kokatuz.
|
|
|
Aitzolek, poesia haren ezintasunaz oharturik, Basarri eredu hartuta bertsolariekin ahalegindu gura izan zuen, bertsolariek aurrez aurre, zuzen zuzenean lortzen baitzuten herrikideekin komunikatzea, trokarik ez
|
zegoelako
bertsolariek zerabilten euskaratik herriak zerabilenera, bertsoak bitarteko aparta baitziren mezu politikoak helarazteko, bat batekotasunaren beroan bihotzak sutan jalgiarazteko edota, bertsopaperen bitartez, buruz ikasi eta ahoz aho transmititzeko.
|
|
2019
|
|
|
Gure aita zenak garai hartan Antonio Zabalaren Auspoa bildumako liburukiak hartzen zituen eta haiexek izan ziren irakurri nituen lehen bertsoak, bertsolaritzaz benetan gozatzen irakatsi zidatenak, bertsomina sortzeraino esango nuke. Orrialde haietan aurkitu nuen altxor bikainari esker bertsozaletu nintzen, gure herrian, Larrabetzun, orduan ez
|
zegoen-eta
bertsolaririk ez bertsolaritza tradiziorik.
|
|
|
Gauzak dotore esaten dituzte, eta gaurko bertsolariak entzuteak gustua ematen du.
|
Dagoen
bertsolari kopurua eta duten maila ikusita, iruditzen zait guk, edo nik behintzat, ematekoak eman dizkiodala herri maite honi, eta erabakirik onena dela hartu berri dudana. Euskal Herri osoari eskerrak eman nahi dizkiot nik eman diodana baino gehiago eman didalako bueltan.
|
|
|
Potxoeneko aurkezpenean alboan izango dituzunak.Lau herritar ariko gara liburuaren aurkezpenean; ni neu, Antton Olariaga, Idoia Torregarai eta Joseba Tapia.Zure mende laurdeneko lana nola geratu da islatua argitalpenean. Emaitza bitxia eta berezia da, oso ikuspegi desberdinetatik egindako hautaketa izan delako.
|
Badaude
bertsolariak, musikariak, idazleak, kazetariak, zinemagileak, sukaldariak, baratzazainak, denetarik. Bakoitzak bere ikuspegitik egin du lan hau eta hori da berezia, bitxia, liburu honi aparteko balorea ematen diona.
|
|
|
Nola gertatzen den edo ez den gertatzen autoritate transferentzia belaunaldien artean, kolegen artean, gizonen eta emakumeen artean. Zertarako autorizatua
|
dagoen
bertsolari bakoitza une, plaza, ariketa bakoitzean. Leku berean egonagatik posizio diferenteetan dauden gorputzek habitatzen baitituzte frankotiratzaile postuak, hondartzak, bertso saioak.
|
|
|
Bertsolaritzaren ikerketa soziologikoa 2005 arabera: “Aldea
|
dago
bertsolari batengan gehien estimatzen diren ezaugarriei buruz galdetzerakoan. Askotariko iritziak daude, baina, oro har, umorea, hunkiarazteko gaitasuna eta irudimena dira ezaugarri estimatuenak bertsolari batengan.
|
|
|
beti hain serio agertzen direnek. Telebistan agertzearekin aldatzen ari da nire irudi publikoa eta irudi hori benetan naizenetik gertuago
|
dago
bertsolari modura bakarrik irakurria nintzenean baino. Uste dut telebistak justizia egiten lagundu diola nire benetakotasunari".
|
|
2020
|
|
|
Bertsogintza bizitzeko modu ezberdinak daude, eta nik oso ondo ulertzen dut Euzkitzek orduan eta gero ere izan duen jarrera eta eskakizun maila. Anatx eta bere osaba beren saltsan ibili ziren festa giroko leku hartan, eta Euzkitzek, han
|
zegoen
bertsolari onena izanik, ez zuen batere gozatu. Eta bertsoarekin asko gozatzen duen bertsolaria izan da eta gozatzen du gaur egun ere, berak kontatzen duenez behintzat, kotxean doala bertsorik gehien botatzen duena ere bera izango baita.
|
|
|
Eta has dadila jolasa. Publikoaren onarpena eta konplizitatea bilatzeko kantatzera oso ohituak
|
daude
bertsolariak, eta gehienak bereziki trebeak dira langintza horretan. Nola lortu, ordea, publikoaren txalo zaparrada, publikoak buruarekin baietz esatea eskuak bata bestearen aurka kolpatzen dituen bitartean, bere semea edo alaba ikastetxe kontzertatu batera eraman duela dioen guraso baten azaletik kantatuz, zergatik eta ikastetxe publikoan seme edo alaba horrentzat itxuraz mesedegarri izango ez den lagunartea, “ertzeko” ume eta gaztetxo ugariz osatua, topatuko duelako?
|
|
|
|
Badago
Bertsolari aldizkariaren zenbaki bat, 1996koa, hainbat bertsolariren emazteen testigantzekin osatua. Amari galdeturikoak, honakoak:
|
|
2021
|
|
|
85 Gerora egin izan diren analisietan, zenbaiten ustez kantariagoa da bertsolaria baino (Amuriza, 1981); beste batzuek bertsolariaren eta kantariaren tarteko hibridotzat daukate (J.M. Lekuona, 1982 eta 1987), eta
|
badago
bertsolari txar gisa definitzen duenik ere: " No hay duda alguna de que Iparraguirre era bersolari.
|
|
|
1930eko hamarraldia iritsi zenerako bere gorenean
|
zegoen
bertsolariaren fama: " Bizirik zegoen mitoa zen ez bakarrik bertsozaleentzat baita bertsolarientzat ere.
|
|
|
Jarraian jaio vs egin ardatzari erreparatu eta nahikoa ikuspegi esentzialista eskaintzeko: " Berezkoa ezpada jayotzazkoa ezpada, mila erakuslari ta nai ainbat ‘maixu’ izanagatik ere, ez
|
dago
bertsolaria ateratzerik[...] Ikasiaz ez dago bertsolaria egiterik berezkoa ezpada". Eta garaiko intelligentsiaren diskurtsoarekin lerratzen da erabat hurrena, besteak beste sagardotegiak eta abar aipatuz:
|
|
|
Jarraian jaio vs egin ardatzari erreparatu eta nahikoa ikuspegi esentzialista eskaintzeko: " Berezkoa ezpada jayotzazkoa ezpada, mila erakuslari ta nai ainbat ‘maixu’ izanagatik ere, ez dago bertsolaria ateratzerik[...] Ikasiaz ez
|
dago
bertsolaria egiterik berezkoa ezpada". Eta garaiko intelligentsiaren diskurtsoarekin lerratzen da erabat hurrena, besteak beste sagardotegiak eta abar aipatuz:
|
|
|
Eta hamarkada bat geroago bi ildoetan, arinean eta sako530 nean, bidea egiten asmatu izana aitortzen zion Garziak: "[...] gizarte kronikarena, ez dut hemen aztertuko, baina garbi
|
dago
bertsolariak izar ospetsu bihurtu zituela. Niri interesgarriagoa zait beste ildoa, ‘akademikoa’ izenda genezakeena, eta hor garbi daukat ekarpen handia egin duela aldizkariak" (2016:
|
|
|
Aipatu den bezala, irudikapen esentzializatuaren itzala luzea izan zen oso. 1987an, Sarasua finalera iritsi eta urtebetera, aktibo
|
zeuden
bertsolari guztien artean egindako inkestaren emaitzak argitaratu zituen Jakin aldizkariak, eta emaitzak esanguratsuak dira oso: % 47,8k bertsotan ikasi egin daitekeela erantzun zuen, eta% 45ek berezkoa dela (Torrealdai, 1987:
|
|
|
Bertsolari Elkartea sortzear zela, eta haren sorrerarako burutu ziren gogoetetarako oinarri gisa balio zezan, zentsaturik
|
zeuden
bertsolari guztien artean inkesta handi bat egitea erabaki zen. 140 bertsolari galdekatu ziren, azterketa soziologikorako Siadeco etxeak egin zuen kodeketa, eta Juan Mari Torrealdaik idatzi zituen Jakin aldizkarian argitaratu ziren emaitzak.
|
|
|
Esan nahi dut: inguruan bezala, denetik
|
dagoela
bertsolarien artean ere. Populazio normala dela, alegia[...].
|
|
|
Bestalde, bertsolariek sare sozialetan dezenteko mugimendua darabilte, aurreko hamarkadan blogetan egiten zuten bezala: "[...]
|
badaude
bertsolariak sare sozialetan modu pertsonalean oso aktiboak direnak. Garai batean gehiago ziren blogak, bertsolaritzan zentratuagoak, eta orain gehiago dira twitter nahiz facebook, bertsolariaren bestelako interesak ere agertzera bideratuak.
|
|
|
Barkoxe (65), Xenpelar (63), Fernando Amezketarra (32), Pello Errota (29) eta Pedro Mari Otaño (24). Bizirik
|
dauden
bertsolarien kasuan testu asko Bertsolari Eguneko omenaldietatik edo txapelketetatik sortzen dira; aldiz, bertsolari klasiko horien kasuan euren jaiotza edo heriotza urteurrenetan pilatuko dira testuak. Garrantzitsuak izango dira baita bertsolari horiei buruz argitaratuko diren liburuen iruzkinen kopuruak ere.
|
|
|
Ikasteko prest
|
dagoena
bertsolari izatera iristeko aukera irekitzen denetik, bertsolaritzak edozein jendartera egokitzeko aukera izango du.
|
|
|
Erantzuna beti bera zan: ‘alde ontako Euskalerrian ez
|
dago
bertsolaririk! ’" (Príncipe de Viana, 1974 abendua," Sumbilla’ko Ximun Ibarra bertsolariari"; Hernandorena, Teodoro). Esan bezala, ez zen, ordea, geldirik egoteko gizona:
|
|
|
—Euskalerrian izan diran eta gaur
|
dagozan
bertsolari guztietatik bateri monumentu bat egitekotan, zein aukeratuko zeunke. Zegaitik?
|
|
|
Gipuzkoan kantatzea debekatua dauke[...]. Ezin gaitekez isilik
|
egon
bertsolari honeen egoerea ikusirik[...]" (Anaitasuna, 1969ko abendua," Bertsolari bi"). Xabier Gereño da kezka agertzen duen beste bat:
|
|
|
Aurreko zikloetan bertsolaritzaren izaera aurremodernoa azpimarratzen zen, bertsolarien berezko jakinduria, eskolarik gabekoa seinalatuz. Aipatu den gisan, zalantzan ere jarri izan zen kultura ikuspegitik prestatuxeagoak
|
zeuden
bertsolariak, Basarri edo Amuriza, benetako bertsolariak ote ziren. Ziklo honetan, ordea, bertsogintza ikasi egin zitekeela ikusirik, barrurako begiradaren laguntzaz eta autoebaluazioan trebatuz, geroz eta garrantzi handiagoa eman zaio prestakuntzari:
|
|
|
— Euskalerrian izan diran eta gaur
|
dagozan
bertsolari guztietatik bateri monumentu bat egitekotan, zein aukeratuko zeunke. Zegaitik?
|
|
|
|
Badaude
bertsolari klasikoei eskaintzen dizkien artikuluak ere. Bere bertsolari kuttunari, Txirritari, eskaintzen diona, Fernando Amezketarrari buruz idatzitakoa edo Udarregiren inguruko hau:
|
|
|
Zenbait bertsolarirengan beldur orokor bat ere sumatu nuen, musikaren arauak bertsolaritzara eraman nahia edo ikusten zuten, baina hasieratik aipatu nien ez zela hori asmoa, ni ere ez nintzatekeelako horrekin ados egongo.
|
Bazeuden
bertsolarien kantaera berezko edo tradizional hori defendatzen zuten gutxi batzuk ere, lanketaren beharrik ikusten ez zutenak.
|
|
|
Aldea
|
dago
bertsolari batengan gehien estimatzen diren ezaugarriei buruz galdetzerakoan. Askotariko iritziak daude, baina, oro har, umorea, hunkiarazteko gaitasuna eta irudimena dira ezaugarri estimatuenak bertsolari batengan.
|
|
2022
|
|
|
Azpimarra dezagun: idazleen artean ere
|
badaude
bertsolarien mailara hurbiltzen diren aleak. Gutxi, baina egon badaude.
|
|
|
Okerrago zegoen Udarregi ordea. “Nekatu al zera, nekatu? ” arnasa ia ezin hartuan
|
zegoen
bertsolariari.
|
|
|
Han
|
zeuden
bertsolari gehienak, Txirrita beren maisu handiarekin, batzuk mahaian eserita eta beste batzuk zutik. Gu sartu ginenean, ez zen inor ari bertsotan; denak isilik zeuden.
|
|
|
“Hi zelan hasi hintzen bertsotan? ”. Bada, beste askoren antzera, han gure Gaztelu inguruan ez
|
zegoen
bertsolaririk, baina umetan entzuten nituen han bertso zaharrak kantetan. Gure amak bere kantetan zituen Markesaren alabarenak, Bilintxenak, Behin batean Loiolan eta holako batzuk.
|
|
|
Aurten, txapelketa “orekatua” izan dela entzun eta irakurri dut behin eta berriz: bakoitzak bere ibilbidea, bertsokera, zein maila izanda, denek ekarri diotela zerbait txapelketari, ez dela alde nabarmenik
|
egon
bertsolarien artean eta denen artean sortu dela Xilaba, antolatzaileak, gai egile eta emaileak eta publikoa ahantzi gabe. Sarri, taldekako txapelketa egin izan da eta aurtengoa bakarkakoa izan arren, inoiz baino gehiago erakutsi digu gauzak ez direla bakarrik sortzen, eta elkarlanak egiten dituela gauzak eder eta handi.
|
|
|
Ariketak aldatuko zaizkigu, eta ariketa horietara ere egokitu dut. Bakoitzak bere modura planteatzen du txapelketa, baina argi ikusten da
|
badagoela
bertsolari multzo bat koska bat gainetik dagoena. Ziurrenik, bertsolari horiek orain hasiko dira txapelketa prestatzen, eta posible da haiek freskoago iristea.
|
|
|
Soto, aspaldi ez bezala, solte sumatu genuen oholtzan, txapelketako halako mailako saio batean baino plaza arruntean kantuan ariko balitz bezala, eta transmititu zuen askatasun sentsazio horrek asko lagundu zion zenbait ariketatan goia jotzen. Arratsaldeko sorpresa atseginenetako bat izan zen, inolako zalantzarik gabe, eta finalerako lehian bizi bizirik
|
dagoen
bertsolaria da gaur gaurkoz. Aitor Bizkarrak oso gaizki ohitu gaituela aitortu beharra dago.
|
|
|
Bakarkako eder batekin borobildu zuen bere jarduna, eta merezita ariko da kantuan Iruñeko finalean. Txapelketa hasi aurretik askoren kinieletan
|
zegoen
bertsolaria, eta oholtzan bete egin ditu kinielak.
|
|
|
Nik, egia esan, zortea izan nuen hasierako zozketarekin. Tokatu zitzaidan saioko euren momenturik onenean
|
zeuden
bertsolariekin kantatzea. Saioa Alkaizarekin hasi nintzen zortziko handian.
|
|
|
Lasarten bertan izan zen, gure herrian, txapelketako final laurden bat edo… Horrela esaten duzue, ezta? Uxue Alberdi
|
zegoen
bertsolarien artean, eta ni Uxue ikustera. Beno, besteak ikustera ere bai.
|
|
2023
|
|
|
Maiatzean hasi ginen fruituak uztailean emango zituen ekimena ereiten, astean behineko bilerak eguneroko entsegu bihurtzeraino. Hala ere, aberasgarria egin zaigu, ohituta
|
geunden
bertsolari roletik irten, eta ondokoen betebeharrek dituzten xarma zein oztopoak ikustea. Gozagarria egin zaigu bidea, moldeetatik at arakatzea eta eman izan ez zaigun lekua gure neurrira diseinatzea.
|
|
|
Garciak azaldu duenez, oso zaila izan da harentzat aurtengo aldirako bertsolariak aukeratzea; Euskal Herrian
|
dagoen
bertsolari sarea «bikaina» iruditzen zaio, eta aurten Martin eta Egaña arituko diren gisan, datorren urtean beste batzuen txanda izango da. Inprobisatzaileen lana azpimarratu nahi izan du zikloaren koordinatzaileak, eta kontzertuan parte hartuko duten artisten ausardia eta maila nabarmendu.
|
|
|
Ordutik hona «famosoa izateko zer egin behar da?» galdetzen dute orobat. Berdin zaie aurrean
|
dagoena
bertsolaria, idazlea, mendizalea edo zientzialaria den.
|