|
2000
|
|
|
Eta, zure desiraren ildotik, Urbiainerat joaiteko gonbita egin nizun. Eta, handik aitzina, behin baino gehiagotan amestu izan zintuztedan biak solasean, osabaren dorretxean edo jauregi aitzineko jarlekuan, nahiz eta azkenean konplitu gabe geratu ziren bai zure desira eta bai ene ametsa ere, zeren eta Urbiainen gauzak oker
|
baitzeuden
orduko, eta gero eta okerragora eginen zuten, dakizun bezala.
|
|
|
Osaba ongi jana eta hobeki edana
|
zegoen
orduko eta, hargatik edo, Pedroren kexek eta lantuek ez zuten hunkitu; aitzitik, haiek aditu bezain fite, irri karkaraka hasi zen:
|
|
|
Aitona Nikolasek zerbaitekin ihardets ziezaiokeen aitaren ezkutuko mehatxuari, baina nola erdi ahiturik
|
baitzegoen
orduko, erreuma hezurrik tipienetan ere jaun eta nagusi, eta nola ohartzen baitzen ezen jauregi hark gure aitaren beharra zuela, zuhaitzak lurrarena bezainbertze, zutik iraunen bazuen, hala, isilik egoitea deliberatu zuen hartaraz gero.
|
|
|
Soilik erranen dizut ezen, burtziak sartu ondoren, izter zainak ebaki zizkiola, dagaz, eta horrela paralizatu eta hebaindu zuela dukeak zezen hura. Eta, aitzinekoan bezala, deitu zituen ikusleak, baina ni gogaiturik eta urgoiturik
|
nengoen
orduko eta tribunatik alde egin nuen.
|
|
|
Eta, ai, nola sentitzen nuen, halatan, ezen, Amsterdameko bertze gailur haiek baino goitiago egiten nuela, noiz eta Rosarekin egonean egoiten bainintzen! Zeren, gailurrerat igan gabe ere, bertze gailur batean
|
bainengoen
orduko, zeina baitzen bakearen eta soseguaren gailurra, eta zeina baitzen, halaber, Amsterdameko gailur haiek baino ederrago eta goitiago.
|
|
|
Baina, osabak hura erran ez balit ere, berdin joan nuen, zeren urduri
|
bainengoen
orduko, eta urduritasunak tripak guztiz nahastu zizkidan, zirt edo zart egiteko puntu hartan. Joan nintzen, bada, osabaren kakategirat, laxatu nituen galtzak, egin nuen neure egitekoa... baina, tripak lasaitu bezain laster, bertze urduritasun hura errotu zitzaidan, arestikoa baino hagitzez ere handiagoa, zeren eta hil edo biziko mementuan bainengoen, zinez...
|
|
|
Eta marinel zaharraren hitzek Piarres Oihartzabal kapitainaren adimendua argitu zuten, eta enea ere argitu zuten... eta bide bat ere erakutsi zidaten, nondik egin behar bainuen handik aitzina, ene mundu hertsi hura zabalduz joan zedin. Zeren ni ere gogaiturik
|
bainengoen
orduko, bai neskatxekin loturikako edozein kontu bekatutzat hartzeaz, eta bai gazte debot defot baten izaiteaz ere! Eta handik gutirat osaba Joanikoten hitzak oroitu nituen, noiz eta aditzerat eman bainion ezen Urbiaindik alde egiteko asmoa nuela, Piarres Oihartzabal kapitainarekin itsasoratzeko, erraiten zidala:
|
|
2001
|
|
|
sermoiak sermoi, Mendibururen lehen liburuan ageri den gutunak5 gerorako utzi zuen eredua. Bazekien, noski, goregi
|
zegoela
orduko entzule irakurleentzat; bazekien, eta horrexegatik beharbada hain guttitan eman zion euskarari amore. Hor gelditu zen, beraz, marka ahal zezanak, ahal zitekeen momentuan, berdin eta gaindi zezan.
|
|
2002
|
|
|
Eta zer esanik ez erreportari grafikoen lanak ezagutu dituen mudantzaz, Krimeako Gerra edo Txinako opioarena iruditan jasotzeko 300 kiloko ekipoa mando gainean karreatu behar zutenetik gaur egun darabiltzaten kamera arinetera. Baina bestela, zer nolako aldeak
|
daude
orduko argazkilarien eta oraingoen artean. Horixe saiatu gara aztertzen, halabeharrez era oso laburrean jakina.
|
|
|
Emakume idazleok guztiok eta urte haietako aldizkarietan parte hartu zuten gainerako egileek garai hartako egoeraren irudi baikorregia eman badiezagukete ere, argi
|
dago
orduko irakurle kopurua ez zela uste zitekeen bezain handia. Euskal irakurleak ez zeuden orduan sortzen ari ziren eleberri eta narrazioek eskatzen zuten irakurketa isil eta intentsibora ohituta, eta, eskolatzea batez ere espainieraz zenez, zaila zen euskal irakurleen kopurua areagotzea.
|
|
|
egunerokotasun hura, ordea, ez zen garai batekoa bezalakoa, ilusioak eta bizinahiak bizitzako ekintzarik xumeena presiditzen zutenean. Beste puntu batean
|
baitzeuden
orduko harremanak. Zeren, egia zen arren Sergiok behin baino gehiagotan erakutsi zizkiola barka eskea eta damua, Sarak ez baitzuen haren falta eta hutsegitea ahazten, nahita ere ezin; aitzitik, zenbat eta gehiago ahaztu nahi izan, orduan eta gehiago oroitzen zen hartaz, isatsaz ahaztu nahian isatsari kosk dagion arrain bizia balitz bezala.
|
|
|
Maiatzeko egun batean hil zen. Neumoniak jota
|
zegoen
orduko. Eta toxopasmosiak beso bat paralizatu zion.
|
|
|
Andereñoak esan zidanez, berri hura lehertzeko puntuan zegoen, gainera. Zeren, alde batetik, egun ez bezala, izu ikaraturik
|
baitzegoen
orduko gizartea, gaitzaren inguruan zabaldutako berriak ere halakoak baitziren, kezkagarriak eta alarmagarriak, eta zeren, bestetik, olioa bezala zabaltzen baitira morboa eragiten diguten berriak. Eta puri purian zegoen, bestalde, hainbat eskolatako gurasoek piztutako auzia, zergatik, eta jakin zutelako beren seme alabetako baten gelan haur seropositiboren bat zegoela.
|
|
|
Balea baten aurrean nengoen, zinez! Eta balea neure esparrura ekarri beharra nuen, oharturik
|
bainengoen
orduko, bide hartatik nuela fitsik ere aurreratu. Beste amu bat eta beste beita bat eskaini behar nizkion baleari.
|
|
|
Hogeita bost urte ez dira urte asko eta, hala ere, kolorerik ez
|
dago
orduko eta oraingo egoerak konparatuz gero, kulturgintzaren presentziari eta kalitateari dagokiela.
|
|
2003
|
|
|
Herri bien arteko hartu emanak aspaldikoak dira. Horrela suertatu zen 1983an lekeitiarrak lanez gainezka
|
zeudenean
orduko Ibilaldia zela-eta. Hamar urte geroago, ikastolen festa Ondarroan egin zenean, Lekeitiokoek lagundu zuten.
|
|
|
Ikertu nahi dugun gaiaren testuingurua zehazteko, esan behar da, XVIII. mendeko Europan kontraste handia zegoela populazioaren gehiengoaren eta aberatsen klasearen artean. Populazioaren kopuru handi baten bizi maila neurri minimoetan
|
zegoen
orduko gizarte guztietan eta, bitartean, gutxi batzuk oparotasunean bizi ziren.
|
|
2004
|
|
|
Besterik da, noski, garai bateko gizarte egitura tradizionaletan, non hizkuntzen erabilera esparruak, orain ez bezala, aski bakartuak eta bakanduak zeuden. Orain ez
|
dago
orduko sailkatze funtziorik, orain ez dago orduko egoera diglosikoaren iraupen zurkaitzik. Orain, onerako edo txarrerako, komunikazioaren harremansareak elkarrekiko eragin dialektiko etengabean daude osatuak:
|
|
|
Besterik da, noski, garai bateko gizarte egitura tradizionaletan, non hizkuntzen erabilera esparruak, orain ez bezala, aski bakartuak eta bakanduak zeuden. Orain ez dago orduko sailkatze funtziorik, orain ez
|
dago
orduko egoera diglosikoaren iraupen zurkaitzik. Orain, onerako edo txarrerako, komunikazioaren harremansareak elkarrekiko eragin dialektiko etengabean daude osatuak:
|
|
|
Begi hori izan zen, gainera, gutako batzuen kultura soziolinguistikoa oinarrizko kontzeptuz hornitu zuena. Zorretan
|
gaude
orduko Aracil harekin, oraingoaren ibileretan sartu gabe. Orduko hartan, izan ere, euskal soziolinguistikaren kultura zertan zetzan adierazi nahi bagenu, nik honako adierazle poetiko hau erabiliko nuke:
|
|
|
–Zer esango zenuke hezurren bat hautsi eta oina hondatu balitzaio...? –aita sinetsia
|
baitzegoen
orduko, futbolean etorkizun oparoa nuela.
|
|
|
bateko urreari Bilbo, kopakoari Donostia, ezpatakoari Gasteiz eta bastoikoari Iruñea; nahastu zituen lau batekoak behin eta berriro, kartei begiratu ere gabe; atera zuen haietako bat... eta bateko kopak Donostiara joan behar zuela agindu zion, halaxe esaten zuen berak behintzat. Behin Donostian, hiri inguruko etxe merke bat hartu zuen, hirurogei bat urte eduki arren erretiratua
|
baitzegoen
orduko, zituèn aurrezkiekin bizitzari aurre egiteko moduan.
|
|
|
Amona Sinforosa, haatik, guztiz errekuperatua
|
zegoen
orduko, eta berehala erantzun zion, ahots sendoz:
|
|
|
Aita bigarren krisialditik sendaturik edo
|
zegoen
orduko, eta berria ezin pozikago hartu zuen. Amak ere, halatsu.
|
|
2005
|
|
|
Amona Kontxi ongi azeleratua
|
zegoen
orduko, zalantzarik gabe, eta, gaiari adarretatik behingoz heltzen ziola, esan zuen:
|
|
2006
|
|
|
Espainiako probintzia guztietako 2.000 pertsonari egindako elkarrizketen bidez egin da lan hori, eta Espainiako biztanleen %80k abiadura muga hori gainditzen duela dio. Horietatik, hamarretik bi 120 eta 140 kilometro artean
|
daude
orduko, eta %60 baino gehiago 140 kilometrora baino gehiagora dabil. Hori dela eta, RACEk eta Direct Seguros ek kanpaina bat jarri dute martxan, eta, kanpaina horretan, aisia eta aisialdi eremu nagusiak zeharkatuko dituzte, hondartzetan eta merkataritza zentroetan, gidariei zirkulazio arauak betetzearen garrantzia ikusarazteko.
|
|
|
Zuritu beharrean
|
zegoen
orduko dolua, orduko fideltasun merezi gabe hura.
|
|
|
Eta nik garbantzu haiei aurpegia ikusi nien; bueno, ez dakit aurpegi osoa ikusi nien, begiak bai, behin  tzat. Eta egia osoa aitortu behar badut, ez dakit atsoenak ziren begi haiek, baina begiak zirela ziur
|
nengoen
orduko hartan.
|
|
2007
|
|
|
Batik bat sexu eta gorputz adierazpen osoaren errepresioa. Eta gero ikusirik psikologoa eta feminista bezala minorien askatasun sexualera bideratu naizela, garbi
|
dago
orduko ezin haietatik sortutako sentsibilitateak bizi nauela.
|
|
|
Hiru lege nagusi ezarri omen zituen maisu zaharrak eta, tamalez, ia inork ez zion aurka egin. Europan bezala Ekialdean ere asmaturik
|
zegoen
orduko teatroa, baina aspaldi hartan inori ez zitzaion burutik pasatu ere egiten Mendebaldearen mugetatik kanpo kulturaren aztarrenik egoten ahal zenik.
|
|
|
Jende aunitz
|
zegoen
orduko errenkadan; aire egokitua zeukaten eta, uztaileko lanpatik ihesi, sosen bat ordaintzen ahal zen Habanan lo kuluxkaren truke.
|
|
|
Etxera erretiratzerakoan, kortesiak agintzen duen bezala, lagun egin nahi ziola erran zion erizainari, eta denboraren axola gabe abiatu ziren elkarrekin. Azken tragoa proposatuko zion ostaturen bat zabalik harrapatuz gero, baina denak itzalirik
|
zeuden
orduko.
|
|
|
Fidelek ez zuen isildu nahi, eta hirurak ongi pasaturik
|
zeuden
orduko. Entzuleria argazkian izozturik bezala zegoen, eta orkestrak erabiltzen zuen antolamenduari erreparatu zion Migelek, musikariak mugitzen hasiak ote ziren, baina bere buruarekin bildu behar izan zuen berriz ere.
|
|
|
Izarren azpian, terrazako karel zuriaren gainean besoak, bere baitan bildurik zegoen Arsenio. Eskua altxatu zuen Migelek azken agurra emateko, baina zaharraren ikuspegitik kanpo
|
zegoen
orduko, eta ez zuen ihardespenik jaso.
|
|
2008
|
|
|
Nafarroako final batean izan zinen 2003an gazteagoa zinela, 18 urterekin. Ze alde
|
dago
orduko txapelketa hartatik honetara. Urteak pasa direla. Eta,... nik uste urduriago egongo naizela honetan aurrekoan baino.
|
|
2009
|
|
|
Bene benetan uste dut ezetz. Baina norbaitek hori uste badu, has dadila esaten zein oinarrizko ezberdintasun
|
dauden
ordukoaren eta oraingoaren artean. Erretorikak gauza askotarako balio du, baina ez lan eraginkorra egiteko.
|
|
|
Gaitzak jo zuen lehenago, eta inprentako lana utzi behar izan zuen. Herriko Barra kalean
|
zegoen
orduko Itxaropena. Gaur egun, industrialdean gaude, bestelako egoitza batean, zerikusirik ez du.
|
|
|
Soinu diatonikoa edo ilarabikoa jotzen zuten. Eta Arratiako zein beste eskualde batzuetako lekukoek adierazten duten eran, Bakio inguruan, Jatabetik sano hur, beraz,
|
zeuden
orduko soinularirik ospetsuenak. Soinua polifonikoa izatera eta baxuekin erritmoa eroateko aukera edukitzera, panderoaren laguntza ez zen beharrezko.
|
|
|
Gainera, pertsona horri, gure kontzertuetara aspaldi etorri ez dela somatzeaz gain frustrazio edo enbidia kutsu bat antzematen diot. Argi
|
dago
orduko gauza batzuk galdu ditugula; tolesgabetasuna, sen hutsez jotze hori, jotzeko ia entseatzerik behar ez izate hori, ez daukagu lehen geneukan ilea eta ez dugu burua berdin mugitzen... Baina, egun, oso zuzeneko onak egiten ditugu eta beste bertute batzuk ditugu, lehen ez genituenak.
|
|
|
Iraganari buruz hitz egitea ez da bakarrik nostalgikoen kontua. Jendea konbentzitu beharra
|
dago
orduko gertaera haiek gaur egungo gauzei eragiten dietela eta jatorriko bekatu hura konpontzen ez den bitartean ez dagoela aukerarik etorkizuna aldatzeko.
|
|
|
Duela lau mende zuen itxura ematea lortu badute ere, zailagoa da garai hartako bizimodua eta istoriak berritzea. Orain arteko lan guztia ere ez da erraza izan, ez
|
baitago
orduko deskribapen originalik, eta garai hartako tresna eta objektu gutxi gelditzen baitziren. Baina ikerkuntza lan sakon bat izan da atzean, eta, horrela, garai hartako bizimodua, egoera ekonomikoa, ohiturak eta abar nolakoak ziren aztertuz, baserrian bizi zirenen bizimoduaren interpretazio bat egitea lortu dute.
|
|
|
Sortu eta erreproduzitu... Gaurko Bruno, ordea, oso urruti
|
zegoen
orduko lerro haiek idatzi zituen harengandik. Eta, egia esan behar bada, orduko lerro haiek ere, Stanovskiri egindako elkarrizketa batetik erdi plagiatu zituen.
|
|
|
Aipatu baditut, ez da izan ezer aurpegiratzeko asmoarekin; alderantziz baino: jada ez
|
nagoela
ordukoagatik haserretuta erakusteko balio izatea gurako nuke.
|
|
|
Testu bat, idatzita
|
dagoen
orduko, dogmatikoa da, itxia, atzera bueltarik gabea. Idazteko ekintza, ordea, antidogmatikoa da, galdera egiteko premiatik jaiotzen baita.
|
|
2010
|
|
|
Batetik, armeniarrok nekazari nahiz artisau bikainak izan ohi gara. Bien gabezia
|
zegoen
orduko Iranen, eta Sha Abbasek pentsatu zuen herrialdeko ekonomia bultzatu zezakeela horrela. Bestetik, Iran (Pertsia orduan) zetaren ekoizle handia zen.
|
|
|
urtean, Bartzelonako tasaren erdia kobratzen zuten Madrilen, baina lau urtean, beste inon baino gehiago garestitu da,% 70, eta orain ez
|
dago
orduko alderik.
|
|
|
86 Liburu bakarrean zehazki jasota
|
daude
orduko joan etorri eta gorabehera gehienak. Ikus EuskoLegebiltzarra 1991.
|
|
|
Hau dio Julen Urkizak sarrerako paragrafo batean: Augustin gazteak idazten dauan argitalpenetan (Ekin, Euzko, Euzkadi, Eguna, eta abarretan)
|
badagoz
orduko pentsaeraren eta euskal izatearen ezaugarri argi batzuk: hiru zutabeen gainean eraikitzen dira orduko euskaldun askoren idealak eta sentipenak:
|
|
|
Neuk esango nuke baietz, pisu benetan handia izango zuela. Beharbada kontu hauek guztiz arrotzak egingo zaizkio adin batetik beherakoak direnei edo frankismoaren garaiko historiaz ezer gutxi dakitenei, baina neu ziur
|
nago
orduko euskaltzaleentzat ez zela izango, ez, ahuntzaren gauerdiko eztula, 1960 aldean, Aita Santuaren bedeinkapena izatea bere lanaren babesgarri, sobera ezaguna baitzen Espainiako Elizaren hierarkiak euskarari buruz zeukan iritzia (gobernuaren jarrera errazago imajinatzen dugu, baina aztertu litzateke bien arteko aldea noraino ailegatzen zen).
|
|
|
Eta sortzez eta izatez donostiarra den Nicolas de Goienechea donostiar marinelak ere gauza beratsua dio. Eta Itsas Konpainia Gipuzkoar ezaguneko artxiboan jasoak
|
daudela
orduko kontuak, Don Joakin diruzainak Zeziliari argitu dionez:
|
|
|
Baina halako jende" eredugarri" asko
|
zegoen
orduko Afrikan, Charles George Gordon eskoziarraren eta beste paxen bidetik: Slatin paxa austriarra Darfur aldean, Lupton paxa britaniarra Bahr el Gazal inguruetan, Schnitzer Ekuatorian.
|
|
2011
|
|
|
Leloak esaten duen bezala, indarkeria sexistak dituen milaka aurpegiri buruz hitz egiten ari gara.Duela bi aste izan zen azaroaren 25a, emakumeen aurkako indarkeriaren kontrako eguna. Zein alde
|
dago
orduko eta oraingo mezuen artean. Aldarrikapena azaroaren 25etik atera nahi genuen, erakundeek helarazten dituzten mezuetatik, eta gure mezu propioa eman, mezu feminista. Horretarako aliantzak eraikitzen ari gara:
|
|
|
(off) Mila urtean, Xian hiriak 13 dinastia ikusi ditu. Haien boterearen lorratzak ikusita, igarri igarrian
|
dago
orduko enperadoreen iraun nahia. Eta, moduren batean,
|
|
|
Irudiaren konposaketaz jarduteaz gain, irakasgai horiek oso lotuta
|
zeuden
orduko giro sozialari: 80ko hamarkadan Euskalduna ontziolako gatazka ikasleen lanen ardatz bihurtu zen.
|
|
|
Frankismoaren alibia jartzen zieagu gure orduko txalo eta xanpainei, baina
|
nagok
orduko lilura ez ote dugun gaurko mindura leuntzeko baliatzen.
|
|
2012
|
|
|
–Hori da beldurra botinak hondatzeko! , zioen sukaldariak, zeinak ez baitzuen hainbeste arreta ipintzen berak garbitzen zituenean, zeren eta Madamek, oihala jada berri ez
|
zegoen
orduko, berari uzten baitzizkion.
|
|
|
• ordena: XVIII. mendean frantses jendartearen hiru partetarik bat (hiru ordena
|
zeuden
orduko jendartean: kleroa, noblezia eta hirugarren estatua).
|
|
|
XVIII. mendean frantses jendartearen hiru parteetarik bat (hiru ordena
|
zeuden
orduko jendartean: kleroa, noblezia eta populua edo hirugarren estatua). pribilegio:
|
|
2013
|
|
|
Kasurako, gerra denporan etxetik urten behar izan ebenek, bueltan etxea lohiez eta txarrikeriz beterik topau eben, dana txintxea eta zorria zala. Horreri egozten deutsie hainbeste tifus
|
egotea
orduko denporan.
|
|
|
–Herritarrek itzali zuten, beren etxeetara hedatuko zen beldurrez. Kantzelaritzako burua hilik
|
zegoen
orduko, eta orobat haren etxeko guztiak.
|
|
2014
|
|
|
Betiko kontu zaharra betiko interesen zerbitzuan, terminoak erreberrituz. Aro modernoan behintzat, nazio [nalismo] a automatiko zibiko/ konstituzionala da Estatua
|
dagoen
orduko, eta inoiz ez lehenago; berak soil ahal baitu, eta egin beharra baitu?, jendea cives edo hiritar deklaratu. A. D. Smithek berriki zioen moduan, eta hark esan gabe ere edozeinek ikus lezakeen moduan?, Estatuek, eta nazionalismoek, denek dituzte elementu bai etnikoak eta bai zibikoak2002 Kuriosoa da, nahizko nazionalitatearen teoria omen dena, nahi ez dutenak nahi izatera behartzeko arma bihurtzen da (katalanak, euskaldunak)?
|
|
|
Harago, ekialdeko hegiaren muino altuak nabarmentzen ziren mailaka, oihanez koroatuak. Zuhaitz lerden haien adaburuak gorriz koloreztatuak
|
zeuden
orduko argia zela bide. Uretan gora eta uretan behera, Jenisei ibaia begietatik galtzen zen urrunean.
|
|
|
dun gehienak, sabino Aranak sortutako alderdikoak batez ere, hizkuntza garbi, berezi eta desberdin baten alde zeuden, hala nola
|
zegokion
orduko pentsamendu nazionalistari, nazionalis moa desberdintasunean oinarritzen da, eta ahal duen guztietan hura areagotzeko ahalegina egiten du?. Ez zuten ezertarako be har euskara, mordoiloa?
|
|
|
ikastolei, euskalduntze prozesuari eta alfabetatze kanpainari esker, hain zuzen, besteak beste. Ezin
|
nagoke
orduko aldizkariak aipatu gabe: Jakin, > Anai > > Zeruko> Argia... > guztiek arautze bidean lan ederra egin zuten eta.
|
|
|
Antonio Zabalaren ohoretan Herri literaturaz gogoeta izeneko liburuan sumatu dut nola abiatu zen bide horretatik. Ez al da sumatzen horren zantzurik liburu horretan bildurik
|
dagoen
orduko hitzaldian eta nik hona dakardan pasarte luze samar honetan?:
|
|
|
Anbulantziak gidatu zituen Frantzian eta marrazkiak egiten zituen anbulantzien olanetan, gurutze gorriaren ondoan. Argazki bat ere
|
badago
ordukoa... Baliteke hori ere faltsua izatea, 17 urteko agiria bezala.
|
|
2015
|
|
|
Gasteiztik atera eta lehen herrietatik pasatzean, Ramonen emaztea bizi zela bi bikoteok egiten zenituzten egun pasakoak ekarri dituzu gogora, urtegi inguruko bideetan ibili ondoren nonbaiten belarretan eserita egiten zenituzten jatorduak, etxetik eramandako janariarekin ia beti. Tokitan
|
daude
orduko alaitasuna eta lagunarteko giroa, pentsatu duzu. Denborak dena higatzen duela diote, baina zuen kasuan dena txikitu eta birrindu duela esango zenuke, eta alaitasunarekin batera osasuna ere eraman duela.
|
|
|
Non
|
geunden
orduko, ez bada gainez gain,
|
|
|
Baina kontua da hizkuntzaren zati horiek oso antzinakoak direla, eta hizkerak eta euskalkiak oso barneratuta dauzkagula. XVI. mendeko lekukotasunak ekarri dira hona, eta herri hizkerak guztiz errotuta
|
zeuden
orduko. Geure nortasunaren zati dira, beraz, eta geure hizkerak galduz gero, geure nortasunaren zati hori galduko genuke.
|
|
|
Berehala zabaldu zen Hego Euskal Herriko beste alderdi batzuetara. Erdaldunduta
|
zeuden
orduko Gasteiz eta Iruñea, eta euskararen aldeko ahaleginak ez zuen oihartzun handirik izan Nafarroako ekialdeko ibarretan eta Arabako herri txikietan.
|
|
|
Landucciren hiztegian sarri agertzen da to atzizkiari ro gehitu zaion egitura pleonastikoa. Badirudi, beraz, to Gasteizen zaharkituta
|
zegoela
orduko: çurtoro, zuhurki?, erraztoro, errazki?, galantoro, galanki?, garvitoro, garbiki?, gaystotoro (eta gaystoto), gaiztoki?, gogortoro, gogorki?, osçtoro, hozki?.
|
|
|
Aldiz, emoten idatzi zuen; ez emaiten. Beharbada, beraz, iten galduta
|
zegoen
orduko.
|
|
|
c) Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako hizkerak bat datoz gauza askotan, eta Nafarroatik eta Ipar Euskal Herritik bereizita agertzen dira XVI. menderako. Euskara, beraz, zati handi bitan banatuta
|
zegoen
orduko.
|
|
|
Iñaki Garcia Caminoren (2002) ikerketak erakutsi duenez, Erdi Aroaren hasieretan, bizilagun multzorik hazienak Oiz eta Sollube mendi inguruetan zeudela ematen du, gaur egun Durangaldea eta Busturialdea deitzen diren eskualdeetan. Bilboren handitasuna XIV. mendeaz gerokoa da eta mendebaleko euskalkia egituratuta
|
zegoen
orduko.
|
|
|
Esteritora bihurtzearekin, ordea, Bebak kezkaturik ikusiko zituen haitiarrak agudo lehiatzen ari, baltsa eraberritzeko lanetan. Jakin bazekien, baltsa prest
|
egon
orduko, haitiarrak agertu ziren bezain isilik lekutuko zirela.
|
|
2016
|
|
|
–Hara, agiri zahar bat kontsultatu gura dut, mila bederatziehun eta berrogeitagarren urtekoa. Zure esku al
|
dago
orduko jaiotzen liburua?
|
|
2017
|
|
|
Osaba Lukas pikondoan
|
zegoen
orduko hartan ere. Etzanda, lo txikian.
|
|
|
Gizon exkisitoa, kultura zabalekoa eta euskaltzale suharra, Daniel Lizarralde dugu Argentinako euskaldunen arteko" harribitxi intelektuala". Alde batetik, guztiz eguneratuta
|
dago
orduko kontu zientifiko medikoetan; horren frogatzat jo dezakegu Daniel Lizarraldek ingelesetik itzuli zuela Manualpara el Medico examinador. Baina, aldi berean, letretara emana zuen gogoa.
|
|
2018
|
|
|
1930ean, 282 emakume zeuden langileen zerrendan. 1976an, itxi egin zuten enpresa, baina oraindik zutik
|
dago
orduko fabrikaren pabiloi bat. Bertan egin dute laugarren geldialdia.
|
|
|
Erdi Aroan, Ameriketako kolonizazioa hasi aurretik, Nafarroa osoan ez ezik, Nafarroatik kanpo ere komunikaziorako hizkuntza nagusia zen euskara. Garai hartan, Errioxa eta Burgosko mugetan barrena hitz egiten zen euskara, eta Huesca eta Lleidaraino ere iritsita
|
zegoen
orduko nafarren Lingua Navarrorum. XVI. mendean.
|
|
|
Baina, atzera begira jarri, eta konturatzen naiz ordutik zenbat hobetu dugun. Ziur
|
nago
orduko talde onena baino hobeak garela aurten ligan ariko garen lau taldeak».Oso oroitzapen ona daukate lehen estropada hartaz, eta orduan bizi izandako gainerako guztiaz. Besteak beste, autobusez egindako bidaia luzea ekarri dute gogora.
|
|
|
–Hara joan dira haiek biak, zerera, hango aldera, kanposantuko atzeko mandara, han beheko partera, han
|
daude-eta
orduko zeuon lagun asko. Denak gazteak.
|
|
|
Eragin quebectar horren ondoan, ezin da ahaztu Broussainek Sabino Aranaren Bizkaitarra irakurri zuela Parisen dagoenekoz 1894an. Areago, Parisen bizi dela Pierre Broussain harreman zuzenean
|
dago
orduko euskal kulturaren mugimendu guztiekin, dela Kaliforniako euskal kazetekin dela Anton Abadiak sustatutako jaiekin. Esate baterako, horrela ezagutu zuen Resurreccion Maria Azkue 1897an, Donibane Lohizunen ospatu jaian, gerora bizitza osoan lagun mina izango zuena.
|
|
|
Dena den, 31 urte geroago emandako elkarrizketa batean, Maria Jose Cantudok berak beste ikuspegi bat gaineratu zuen, ezustean eta, erne ez zegoen edonorentzat, oharkabean pasatzeko aproposa. " Oso giro alaitsua
|
zegoen
orduko Sanferminetan, baina gehienetan ni nintzen kaleetan zegoen emakume bakarra".
|
|
|
Helburua barre egitea zen, errealitatea kontatzea gatz eta piper pixka batekin. Poetak ziren, prosistarik hoberenak eta, haientzat, lirismoz eta umorez beteta
|
zegoen
orduko errealitatea. Jakin behar zen, hori bai, poeten begiekin begiratzen; esate baterako, Sanchez Ostizek jasotzen du" Tugurio Impar" atalean argitaratutako bi berri haientzat irrigarriak oso:
|
|
|
Pasealekua ez zegoen orduan, hesia gaurko eraikinen aldera baitzegoen. Gaur egun oraindik ikusgai
|
daude
orduko horma atal batzuk. Gaur egun pasealekua Arga aldera ixten duen harresia, Redingo eta Labriteko bastioiak barne, geroago egin zuten konkistatzaileek, XVI. mendean.
|
|
|
Gazteak kontatu zuenez, iluntzen ari zuen. Ahariak gordeak
|
zeuden
orduko, eta arkumeak gordetzen ari. Bi igurainak bertaratu ziren, batek arkabuza eta besteak lantza eskuan zutela.
|
|
2019
|
|
|
Gehienak zergatik diren gizonezkoak galdegin, pribilegioak eta kontraesanak izan zituztela onartu. Ideia erreakzionarioetatik gertuago
|
geundeke
ordukoa errepikatu nahiko bagenu. Beraz, gure borrokan lehentasunezkotzat zer hartzen dugun aztertu dugu, horrek botere harreman denak aldatuko ote dituen ikusi, borroka molderik egokiena zein den aukeratu…
|
|
|
Lisa gizarte zerbitzuen zaintzapean geratu zen eta adopziorako legezko prozeduran sartu. Halaxe gertatu zen handik lasterrera, arraza zuriko neskatila osasuntsu bat adoptatzeko prest ehunka, milaka familia
|
baitzegoen
orduko Kalifornian.
|
|
|
Beharbada zertxobait aldenduko zen bere bidetik. Beharbada bai, baina, bokaletik gertu
|
egon
orduko, itsasargiak agerian geratuko ziren, eta ez zitzaion zaila egingo norabidea zuzentzea.
|
|
|
XX. mendeko 80ko hamarkadara arte aritu zirenek erdi ezkutuan bete zuten euren bertsogintza, emakume izatea ere ezabatuta
|
zegoelako
orduko gizartean. Egoera politikoa, soziala eta kulturala aldatu zen, eta bertso eskolen sorrerak izan zuen isla bertsolarien munduan.
|
|
|
Grinen, zaletasunen eta sexu manien araberako izaeren barietate zabal baten katalogazioa gauzatu zuen, pertsonak hamabi taldetan sailkatuz. Zibilizazioa zazpi fasetan banatu zuen, eta bosgarrenean omen
|
zegoen
orduko jendartea: azkena Harmonia izango zen.
|
|
2020
|
|
|
Gaur egun ez dira arrisku horiek hainbeste aipatzen. Aparra jaisten zenean azpian zer topatuko ote zuten kezkaturik
|
zeuden
orduko eragileak eta 1994tik 1997rako geldialdi horretan ikusi zuten likidoa ere gora egiten ari zela; alegia, telebistarik gabe ere gorantza jarraitzen zutela bertsolaritzaren datuek. Bestalde, denborarekin, bertso mundua abiadura berri horretan bizitzera ohitu dela esango nuke, bertigorik ez duela jada.
|
|
|
Harrigarriak egiten zaizkigu testigantza horiek. Agerian uzten dute nolako aldea
|
dagoen
orduko eta gaurko gizartearen artean. Baita orduko eta gaurko bertsopaperen arteko funtsezko aldea ere.
|
|
|
Jakina da Izotz Aroaren amaieran itsasoaren maila gaur egungoa baino baxuagoa zela, eta horrek aztarnategi asko urperatzea ekarri zuela. Australiaren kasuan, ikertzaileek uste dute gaur egungo itsasertzetik 160 bat kilometrora
|
zegoela
orduko kostaldea, eta, ondorioz, bi milioi kilometro koadro urpean geratu zirela. Horregatik, Australia inguratzen duten uretan ezagutzen ez diren antzeko aztarnategi asko egon daitezkeelakoan daude adituak.
|
|
|
Gaitz erdi. Horrenbeste aguantatzeko prest
|
geunden
orduko gazte modernoak. Baina hara non, tarte komikoaren txanda iritsi, eta eszenategira Pello Kirten atera zen txapelarekin eta abarkekin jantzita, eta bruxarekin, Arrueren koadroetako baserritar.
|
|
|
Asko kostatu zaigu, aldiz, ondoren etorri diren belaunaldi berrien esperientziak, bizipenak, desirak edota afektuak oso bestelakoak direla jabetzea, besteak beste, ezagutu duten gizartea izugarri aldatu delako. Amildegia
|
dago
orduko eta egungo garaien artean. Eta, gure ustez, amildegi horrek badu bere isla maila teoriko, metodologiko eta epistemologikoan.
|
|
2021
|
|
|
11 urte pasatu dira gertaera haietatik, baina Larreak ohartarazi du orain ere prest
|
daudela
orduko" bidegabekeriei" erantzuteko:" Elkartasun eta konpromiso gaitasuna ez da aldatu urte hauetan". Amillategiren iritziz, konponbide nahia ez da geldituko:
|
|
|
2019an kaleratu zenuten lehen diskoa, Berandu baina garaiz. Zer alde
|
dago
orduko eta gaur egungo Ibil Bediren artean?
|
|
|
Azkenik, erabili beharreko euskararen inguruan luzatzen zen. Luzatu, euskara batuaren inguruko afera puri purian
|
zegoelako
orduko hartan (bi urte baino ez ziren Euskaltzaindiak euskara batua erditu zuenetik), eta idazle bakoitzari bere hautua errespetatuko zitzaiola baina gutxieneko zuzentasun gramatikal eta ortografikoa zaindu beharra zegoela esateko:
|