2000
|
|
esan dudalako harentzat errazagoa da. Gertakizunak gertakizun, alfabetatzearen eremuan lan handia egin behar dugu; 35
|
urtetik gorako
euskaldunak asko gara eta, urteak pasatu diren arren, oraindik alfabetatu barik eta, beraz, konplejuz betetako euskaldunak daude.
|
|
Literaturan ere, esate baterako, gauza bat da Frai Bartolome edo Felix Bilbao, «Ipuin-barreka» edo San Martinen «Zirikadak». Iparraldeko esperientziari begiratuta, «Herria» aldizkariak 50
|
urtetik gorako
historia dauka eta mailak bereizten dira: editorialak eta antzerakoek maila bat dute eta gero, barrualdean, herrialdeetako kontuetan-nor hil den, jaio, ezkondu...--, Zuberoako berriak era batera ikusten dira eta beste eredu batzuk ere bai; baina denean ikusten da halako jarraipen bat.
|
|
Beharbada fonetismora hurbildu gara, distantzia handia dagoelako 40
|
urtetik gorako
jendearekin, horiek eskolatuta daudelako baina ez euskaraz. Herri aldizkarietan joera izan da esaten direnetara ahalik eta gehien hurbiltzea horrela errazago irakurtzen dutelako, baina hori ez da horrela.
|
|
Horrez gain, teknologia berrien aldeko apustua egin du Zubi Zaharrak. Ildo horretatik, sei
|
urtetik gorako
ikasleek astean behin ordenagailuaren aurrean egiten dute lan.
|
|
Matxinsalto bildumako istorio hau zortzi
|
urtetik gorako
haurrentzat idatzi du Antton Kazabonek eta Andoni Odriozolak marraztu. Kontakizunaz gain, ipuinak hiztegi labur bat eta oroimena neurtzeko ariketak ere baditu
|
|
Honetaz guztiaz dihardu Felipe Juaristik idatzi eta Manu Ortegak margotutako liburuska honek. Zortzi
|
urtetik gorako
guztiei zuzenduta dago, esan nahi da, berdin gerta dakiekeela interesgarri haurrei, gurasoei eta jadanik 88 urte edo gehiago dauzkaten aiton-amonei.
|
|
Endesa eta Iberdrolaren arteko bat-egitearen proiektua iragarri baino ordu batzuk lehenago, Endesaren zuzendaritzak aurretiko erretiroetarako plan bat adostu zuen CCOO eta UGTrekin; plan horrek 50
|
urtetik gorako
5.000 langile ingururi eragingo lioke. Dagokion erregulazio espedientearen ezarpenaren lehenengo bi urteetan langileek langabezia kobratzea aurreikusten da, eta horrek 3.000 milioi pezetako kostua eragingo lieke fondo publikoei (INEMi).
|
|
Aurretiko erretiro politika arbuiatzeko hauxe esan zuen Aznarrek: " Hautsi beharra dago adinaren mitoa eta 50
|
urtetik gorako
langileek errealitate berrietara egokitzeko gaitasunik ez duten ustea". Zentzuzkoak balira eta esandakoaz behar den koherentziaz jokatuko balute, Lan Ministerioak atzera bota beharko luke Endesak mahaigaineratu duen espedientea edo Iberdrolak proposatu dezakeena.
|
|
Bada, hori guztia hankaz gora jarri nahi duen ipuin bilduma kaleratu berri du Elkarlanean argitaletxeak: " Eta zer?" zortzi
|
urtetik gorako
haurrei besteen desberdintasunak onartzen irakatsi nahi dien sail honetako lehen ipuina Seve Callejak idatzi eta Joxan ormazabalek euskaratua da," Potoloa naiz, eta zer?", eta Jokin Mitxelenak eginiko marrazkiaz apaindurik agertzen zaigu. Noski, mutiko pottolo bat da idazlaneko protagonista.
|
|
Egunkariak, irrati-emandegiak eta telebista-kateak dira aztergai ditugun hedabideak, eta hiruren kasuan Hego Euskal Herriko populazioa hartu dugu erreferentzia modura, beti ere, hamalau
|
urtetik gorako
gizon-emakumeen portaera mediatikoa jorratuz.
|
|
Ikusi dugunez, altua da eguneroko prentsa idatziak Hego Euskal Herrian duenonarpena. Izan ere, hamalau
|
urtetik gorako
bi miloi t' erdiko populazioa duen EuskalHerri penintsularretik, %54, 1ek egunerokoa du egunkaria irakurtzea. Hori bainogehiago dena, aipatzekoa da, halaber, egunkari bakarra irakurri ez ezik bi eta hirueskuratu eta irakurtzeko zaletasuna erakusten dutenen kopurua:
|
|
Estudio General de Medios (EGM) delakoak joan zen urteko lehen hiruhilekoan egindako ikerketa baten arabera (ikus http//www.aimc.es), Estatu espainiarreko 14
|
urtetik gorako
biztanleen artetik% 8k (2,7 milioi lagun inguru) du Internet erabiltzeko aukera. Kopuru honetatik 2 milioik erabili zuten Internet hilabete horietan.
|
2001
|
|
(...) Euskal literaturak autonomia hartzen du, idazleak ez du euskara salbatzeko idazten, baizik eta mundu idealak sortzeko, literatura sortzeko. (...) Ezagutzen ditugun berrogeita hamar
|
urtetik gorako
euskaldunak, zenbat dira euskal irakurle. Oso gutxi.
|
|
Aditu askok 5 -6
|
urtetik gorako
gazte jakin batzuk birtxertatzea komenigarri izan daitekeela diote, adin hortatik aurrera ere posible baita kukutxeztulaz kutsatua izatea.
|
|
Orain, orain tokiz mugitu palmerak, lur harro haretsuan landatu eta lehen urtean eman ura suelto. Ehun
|
urtetik gorako
palmeratzarrak ere amultsuki tratatuz gero inongo zaputzaldirik gabe txintxo-txintxo itsasten dira.
|
|
Item Design enpresak Novaclinic, S.L.-rentzat garatutako proiektuaren helburua enuresiaren tratamenduan lagun zezakeen detektagailu bat garatzea zen, bost
|
urtetik gorako
umeen kontrolgabeko txiza isurtzea ekiditeko. Horretarako, sentikortasun handiko eta iraupen luzeko sentsoreak erabiltzen dira.
|
|
Adin guztietako jendea zegoen. Gaztetatik hasi eta 80
|
urtetik gorako
jendea inguratu zen. Gazteenak, Xabier eta Garikoitz, 28 egun zituzten bikiak izan ziren.
|
|
Adin handikoak (60
|
urtetik gorako
gizon-emakumeak)
|
|
: 14
|
urtetik gorako
populazioa.
|
|
Horietako bakoitza ateratzeko, tratamendu estatistiko konplexu eta zorrotza eman zaie 14
|
urtetik gorako
5.000 kontsumitzailek Eroski Taldea Fundazioarentzat Enpresa Institutuak pasa den maiatza, ekaina eta uztailean egindako galdeketa zabal baten aurrean eman dituzten erantzunei.
|
|
Zerbitzu publiko horien bitartez lana bilatzea egokiagoa da luzaroan langabe daudenentzat, 45
|
urtetik gorako
langabe eta zailtasun bereziak dituzten bestelako sektoreentzat.
|
|
Euskararen egoerari buruz (Hegoaldean eta 14
|
urtetik gorako
populazioa kontuan izanik) egindako lehenengo ikerketa demolinguistiko enpiriko garrantzitsuaSIADECOk 1975ean egindakoa da. Lan honetako datuen arabera, 500.508euskaldun daude EAE osatzen duten lurraldeetan, 53.340 NAEn, 78.453 Ipar Euskal Herrian eta 90.000 emigratu herrialde ezberdinetan; guztira 632.301 euskaldundaude Euskal Herrian (populazioaren laurdena baino gutxixeago).
|
|
Euskal Herri osoko 16
|
urtetik gorako
populazioari buruz egindako azken landemolinguistikoa 1991n egin zuten instituzioek (Eusko Jaurlaritzak eta NafarroakoGobernuak). Aurrez aipatu dugun lanarekiko, hamabost urteko epean, euskararenezagutza-maila honako hau zen:
|
|
Konpetentzia linguistikoa Euskal Herrian, lurralde politiko-administratiboka. 1981, 1986, 1991 eta 1996ko 5
|
urtetik gorako
populazioazentsu-eta errolda-datuen arabera.
|
|
Horregatik, bitamina hori duten elikagaiak dietan sartzea gomendatzen dute. “Egunean zehar bost fruta-pieza edo entsalada txiki jatea da egokiena –esan duzu– Hala eginez gero, eguneroko errazio bakoitzak 45
|
urtetik gorako
pertsonek 4 urteko epean hiltzeko arriskua %20 murriztea lortuko luke”. Ikerketak azaltzen duenez, bost pieza horiek ez dira nahitaezkoak; nahikoa litzateke 15 urtetik gorako pertsona ororen dietan egunean gutxienez 60 miligramo (kiwi bat) sartzea onura hori lortzeko.
|
|
“Egunean zehar bost fruta-pieza edo entsalada txiki jatea da egokiena –esan duzu– Hala eginez gero, eguneroko errazio bakoitzak 45 urtetik gorako pertsonek 4 urteko epean hiltzeko arriskua %20 murriztea lortuko luke”. Ikerketak azaltzen duenez, bost pieza horiek ez dira nahitaezkoak; nahikoa litzateke 15
|
urtetik gorako
pertsona ororen dietan egunean gutxienez 60 miligramo (kiwi bat) sartzea onura hori lortzeko. 12 hilabete bitarteko haurretan, gomendatutako dosia 35 mg da.
|
|
Emakumeetan, 40
|
urtetik gorako
energia-beharrak %5 inguru jaisten dira hamarkada bakoitzeko.
|
|
Espainian, mendekotasun-egoeran dauden 65
|
urtetik gorako
pertsonen %72, 8k ez du laguntzarik jasotzen, ez publikoa ez pribatua, eta “bere senide edo lagunen laguntza besterik ez dute”, Unespa aseguru-patronalak atzo ‘Ispaleben’ adineko pertsonentzako zerbitzu-enpresak aurkeztutako datuen arabera. Espainian, gutxi gorabehera, mendeko 1.300.000 adineko daude, eta horietatik 344.000 bakarrik jasotzen dituzte zaintza formalak, bai egoitzetan eta eguneko zentroetan, bai beren etxeetan.
|
|
Era berean, 505.645 espainiarrek etxez etxeko laguntza behar dute, eta 98.035 pertsonak hartzen dute parte. ‘Ispaleben’-ek ohartarazi zuen 64
|
urtetik gorako
pertsonen eta herritar okupatuen arteko mendekotasun-ratioa bikoiztu egingo dela hurrengo berrogeita hamar urteetan Europan. Espainian, hain zuzen ere, ‘Ispaleben’ ohartu zen 2000 urtean %27ko mendekotasuna zegoela 2050ean, eta %66ra irits daitekeela.
|
|
Bestalde, Kontsumitzaileen eta Erabiltzaileen Erakundeak (OCU) egindako azterlan baten arabera, aseguru-etxeen erdiak baino gehiagok 2 urte baino gutxiagoko gidabaimena duten 25 urtetik beherako pertsonei aseguratzeko joera dute, eta hori egiten dutenek oso baldintza murriztaileak dituzte. Gainera, kontsultatutako hiru konpainiek ez zuten onartu 5 edo 6
|
urtetik gorako
ibilgailu bat arrisku orotarako babestea; autoak zortzi urte baino gehiago baditu, berriz, sei aseguru-etxe dira uko egiten dutenak, eta hamar urte baino gehiago baditu, bederatzi dira nahi ez dutenak. Aseguratzeko prest dagoen konpainiarik ez duten gidarientzat, OCUk gogorarazten du Aseguruen Konpentsazio Partzuergoak (CCS) nahitaez bere gain hartzen dituela aseguru-mota horiek.
|
|
Hala ere, patologia horrek 65 urtetik gorakoetan duen eragina %30etik %35era bitartekoa da. Azterlan horretako datuen arabera, 20
|
urtetik gorako
biztanleen %14, 8k lunbalgia du; beraz, kalkuluen arabera, 4,5 milioi espainiarrek jasaten dute aldaketa hori, eta 50 urte inguruko pertsonei eragiten die, batez ere. Era berean, lunbalgia kronikoa duten pertsonen prebalentzia %7, 7koa da eta 2.300.000 espainiarri eragiten die.
|
|
Era berean, lunbalgia kronikoa duten pertsonen prebalentzia %7, 7koa da eta 2.300.000 espainiarri eragiten die. Osteoporosiaren prebalentzia %12, 3koa da 20
|
urtetik gorako
biztanleen artean, eta 2.400.000 emakumeri eta 1.200.000 gizoni baino gehiagori eragiten die. Ukipen hori handitu egiten da adinean aurrera egin ahala.
|
|
Iaz bakarrik 10 milioi hipnotiko-ontzi baino gehiago kontsumitu ziren, 30 milioi konprimitu inguru, eta horrek 6.696 milioi pezetako gastua eragin zuen Osasun Publikoan. 18
|
urtetik gorako
espainiarren herenak noizbehinkako lo-arazoak ditu bizitzako uneren batean, eta arazo hori kroniko bihurtzen da pertsonen %10ean, adierazi zuen autoreak, eta gehitu zuen insomnioa sintoma bat baino ez dela, inoiz ez gaixotasun bat, eta haren jatorria hainbat kausatan dagoela. Gainera, loaren nahasteek gaixotasun kardiobaskularrak, hipertentsioa eta gastrointestinalak izateko arriskua bikoiztu egiten dutela esan zuen.
|
|
García-Borreguero eta Milagros Iglesiasen liburuak aztertzen du, besteak beste, zergatik zaharkitzen den organismoa bost urtez gaueko hamabost pertsonako, ‘jet lag’ edo ordu-aldaketaren ondorioak, bidaiarien %75i eragiten baitie, eta jakinarazten du ehun emakumetik hamarrek hipnotikoak hartzen dituztela lo egiteko. Halaber, zurrungak miokardioko infartua izateko arriskua areagotzen du, eta agerian uzten du insomnioak 65
|
urtetik gorako
hiru pertsonatik bati eragiten diola gaur egun.
|
|
– Adina. 65
|
urtetik gorako
pertsonen idorreria oso ohikoa da hesteetako igarotzearen alterazioen ondorioz, eta batzuetan areagotu egiten da mugiezintasuna, polifarmazia eta buruko narriadura direla eta. – Uzki-ondesteetako gaixotasunak:
|
|
Gaur egun, Espainiako zibernautak ia 7,4 milioi dira, hau da, hamalau
|
urtetik gorako
biztanleen %21, 2, eta ia bi milioi erabiltzaile gehiago Interneten 2000 urtearen amaierako estatistikekin alderatuta (5,5 milioi), Komunikabideen Azterketa Orokorraren (EGM) azken boladako datuen arabera. Kopuru horiek, Komunikabideen Ikerketarako Elkarteak (AIMC) ezagutzera emandako ia 14.700 elkarrizketa pertsonaletatik aurrera estrapolatuta, %0, 9ko hazkundea izan dute 2001eko bigarren aldian (ekaina) baino.
|
|
Arroz esnea jaten hasi ziren biak berriketan. 65
|
urtetik gorako
emakumea. Eta 30 urtetik beherako saltzailea.
|
2002
|
|
Baina, zoritxarrez, gaur egun diagnostiko goiztiarra ez da kasuen erdietan ere egiten. Gaia 50
|
urtetik gorako
gizonezkoei dagokie gehienbat, populazio sektore hori baita minbizi mota horren intzidentziarik altuena duena. EAEn 2.548 kasu diagnostikatu ziren 1986-1994 epealdian.
|
|
Egun, bi
|
urtetik gorako
ikasleentzat kalitatezko hezkuntza egitasmo integral eta euskalduna eskaintzen du Armentia ikastolak. Gai akademikoez gain, kirol eta gaitasun artistikoetarako formazioa bultzatzen dituzte.
|
|
Egitate nabari-nabaria da, ondoko aldagai hauek ongi erakusten duten moduan: 60
|
urtetik gorako
gero eta biztanle gehiago, biztanle aktibo gero eta zaharragoak eta 20 urtetik beherako gero eta biztanle gutxiago.
|
|
Espainiako Gobernuak indarrean jarri du, 2002ko urtarrilaren 1az geroztikoan eragina duela, abenduaren 27ko 16/ 2001 Lege dekretua, besteak beste, erretiro sistema mailakatu malgu berria eta aurretiko erretiroaren beste araudi bat ezartzen dituena. Oraingo arau hau, zeini globalki kaltegarri irizten baitiogu, izan daiteke onuragarri langile kolektibo txiki batzuentzat, hala nola, enpresen egoeren ondorioz 60 urte inguruan langabe gelditu eta berriro lanpostua nekez lor dezaketenentzat eta 52
|
urtetik gorako
langabe aldi luzeko langileentzat, behin 61 urtera iritsi eta gero. Bestalde, aurretiko erretiro abusuzkoak arbuiatzeko neurriak ere ageri dira Lege dekretu horren letran.
|
|
15 eta 25 urte bitarte neska eta mutilengan izaten du eragina batez ere, eta gutxiago 35
|
urtetik gorako
helduengan.
|
|
Sarritan gertatzen den arazoa da eta zenbait ikerketaren arabera, 40 eta 70 urte arteko gizonezkoen artean% 52k izaten du maila batean edo bestean eta 70
|
urtetik gorako
gizonezkoen% 15 -20k.
|
|
metodo honek hiru
|
urtetik gorako
haurrekin lan egiten du, beti gurasoetako bat aurrean dela.
|
|
Zorabioa 2
|
urtetik gorako
haurrek izaten dute eta ohikoagoa izaten da itsasoko eta errepideko joan-etorrietan airekoan baino.
|
|
– 60
|
urtetik gorako
pertsonen kopuruak gora egiten jarraitzen du (80 milioitik91 milioira 2010 urtean eta 104 milioira 2020 urtean). Talde horren barruan, hazkunderik handiena 84 urtetik gorakoetan izango da (13 milioiingurutik 18 milioira 2010 urtean eta 22 milioira 2020 urtean).
|
|
Tendentzia orokorretan azaldu dugun bezala,. Hezkuntza guztiontzat etabizitza osoan zehar? lemapean dagoen joera hedatzen den heinean, goi-zikloei eta25
|
urtetik gorako
adinei dagozkien eskolatze-tasak nabarmen igoko dira.
|
|
instalazioa bera zahartzea eta hondatzea, segurtasun-gailurik ez izatea, instalazioak modu desegokian manipulatzea eta gainkarga elektrikoa. “30
|
urtetik gorako
edozein instalazio elektriko instalazio arriskutsu bihurtzen da, narriatutako elementuak berritzeko eta potentzia-eskaerara egokitzeko inolako berrikuspen edo aldaketa profesionalik egin ez bazaio”, ohartarazi du. Hauek dira istripuaren arrazoi nagusiak:
|
|
Langabezia-sorospena Langabezia-sorospena kontrolak areagotu dituen gizarte-babeseko beste formuletako bat da: hemendik aurrera, laguntza jasotzen duten 52
|
urtetik gorako
langile guztiek beren errenten urteko aitorpena aurkeztu beharko dute, eta edozein adinetan, sei hilean behin berritu beharko dute. Bestela, eskabidean atzeratutako egunak kenduko zaizkio.
|
|
Kanpaina horretan, “200 euroko saria (33.000 pezeta) egokitu zaien herritarrei esaten zaie, eta 72 orduko epean 902 telefonora deitu behar dutela. Pertsonak telefono horrekin harremanetan jartzen direnean, inkesta bat egiten zaie, haiei interesatzen zaien komunikatzailearen profila zein den jakiteko, 45
|
urtetik gorako
pertsona bati egokitu behar zaiola eta baliabide ekonomikoak dituela. Gero, hautatu ondoren, hotel batean elkartu dira, eta, han, teknika guztiekin, “sofistikatuenak burdinak” erabiliz konbentzitzen saiatuko dira.
|
|
Gizonezkoak %90 baino gehiago dira igeltseroak (%99), eraikuntzako peoiak (%97) eta karga-morroiak (%90, 5). Adinari dagokionez, 26
|
urtetik gorako
langabeak dira gehienak, batez ere garbiketakoak eta zerbitzarietakoak(% 92 bakoitzak). Maila akademikoei dagokienez, gehien eskatzen diren 20 lanbideetan izena emandakoen artean gehienek lehen mailako ikasketak edo Oinarrizko Hezkuntza Orokorra amaituta dituztela adierazten dute.
|
|
Horrek gaixotasunaren bilakaera atzeratzen duela egiaztatu da. Adituen ustez, 65
|
urtetik gorako
1.000 pertsonatik batek izan dezake gaixotasuna, eta proportzio hori handituz doa adinean aurrera egin ahala. 75 urterekin, 100etik bat izango litzateke, eta 10etatik bat, 80ko hamarkadatik aurrera.
|
|
Ondorioz, herrialde zaharrena izango da, Nigeriaren aurrean, 20 urteko gazteena. Herrialdeka, gaur egun biztanle zaharrenak Italia (60
|
urtetik gorako
biztanleen %25), Japonia, Alemania eta Grezia (%24 baino gehiago) eta, ondoren, Suedia (%23) eta Belgika, Bulgaria, Suitza eta Espainia (%22) dira. Zahartzeari buruzko munduko mapa izango da Zahartzeari buruzko Munduko II. Batzarraren dokumentu nagusietako bat.
|
|
Erakundearen iturriek adierazi zutenez, kontsumitzaileen elkarteen kontsumo-aholkularitzako sailak “enpresen eta kontsumitzaileen arteko harremanen aldaketen eta funtzionamenduaren isla dira”. Elkarteen eta administrazioaren 20
|
urtetik gorako
lanari esker, kontsumitzaileen eskubideen kontzientziazioa handitu egin dela “zalantzarik gabe” esan zuten. UCEk nabarmendu zuen azken urteetan izan diren aldaketa garrantzitsuenak kontsumoaren munduan gertatzen ari direla, eta aldaketa horiek berehalakotasuna adierazten duten teknologia berriek eragiten dituztela.
|
|
Plan honen helburu nagusiak dira, besteak beste, Zuzendaritza Batzorde Intersektoriala eta Batzorde Betearazlea, erretzaileen kopurua murriztea, tabako-mendekotasuna duten pertsona berriak sartzea saihesteko, hasiera-adina atzeratzeko eta ohitura uztea errazteko ekimenekin. Iturri horien arabera, hurrengo lau urteetan 16
|
urtetik gorako
erretzaileen kopurua %6 murriztea da erronka, 2007an Espainiako populazioaren herena baino gutxiago izan dadin. Celia Villalobos Osasun ministroaren taldeak eta erkidegoetako osasun publikoko teknikariek egindako zirriborroak jarduera zehatzak ezartzen ditu, bai legegintzakoak, bai informaziokoak, hezkuntzakoak, ikerketakoak, laguntzakoak eta koordinaziokoak.
|
|
Lehenik eta behin, prestazioa eta soldatak bateratzeko apustua egin du. Kasu horretan, sektore pribatuan lan egiten duten 52
|
urtetik gorako
pertsonak egongo dira, laguntza-modalitateari eta gizarteratzeko errenta aktiboari lotuak, eta enpresaburuak falta zaiena ordainduko die, lanetik soldatara. Aukera hori baztertuta dago berregituratze, enplegu-erregulazio, greba-egoera, arauak indarra hartu baino lehentxeago eratutako enpresa eta familia-negozioetan.
|
|
40tik gorako emaitza izanez gero, pazientea neurri kirurgikoetara bideratu behar da; 35 -40 bitartean, berriz, horri lotutako patologien kasuan ere (diabetea, hipertentsioa, artrosia eta loaren apnea, esaterako). Bestalde, nahiz eta teknikak hobetzeak esku hartzeko aukerak handitu dituen, oro har, 60
|
urtetik gorako
pertsonei ez zaie ezer egiten, izan ditzakeen arrisku eta konplikazioengatik, nahiz eta, oro har, segurtasuna nabarmen handitu den horrelako eragiketetan.
|
|
Haurren lorategietara joaten diren ikasle eta adingabeak beren irakasleek eramanen dituzte kliniketara; landa eremuetan, berriz, ikastetxeetan eginen dira probak. Oinarrizko txekeoan sartzen dira pediatrarekin, neurologoarekin, oftalmologoarekin, zirujauarekin, endokrinologoarekin eta odontologoarekin egindako kontsultak, baita elektrokardiograma bat, odol-analisia eta birikena ere, eta hamar
|
urtetik gorako
neskentzat, ginekologoarenera bisita bat egiten da. Aste honetan programaren hasieraz hitz egitean, Moskuko eta herrialdeko beste hiri batzuetako klinika eta ospitaleetako funtzionarioek ohartarazi zuten proiektua, aspalditik egiteke dagoena, porrot egiteko arriskua dagoela sektoreko arazo larriak konpontzen ez badira.
|
|
Laguntza hauek, lehentasunez, lanik aurkitzen ez duten eta familia-zamak dituzten adin nagusiko langileentzat eta iraupen luzeko langabeentzat izanen dira. Sorospena ez da lanbide arteko gutxieneko soldataren% 75 baino handiagoa izanen, aparteko pagak kenduta, eta 18 hilabetez luzatuko da 52
|
urtetik gorako
langileentzat eta sei hilabetez 45 urtetik gorakoentzat. Talde horretan sartzen dira langile emigratzaile itzuliak, baina erreformarekin Gobernuak prestazioa jasotzeko baldintzak gogortuko ditu.
|
|
Gutxiagotan gertatzen den arren, bizkarrezurreko lesioak gero eta handiagoak dira. Osteoporosia duten 50
|
urtetik gorako
emakumeen% 20 -25ek bizkarrezurreko haustura dute. Lesio horrek oso min larria eragiten du, eta oso maiz, epe luzerako ezintasuna eta arnas arazo larriak eragiten ditu.
|
|
Osteoporosia, alterazio kardiobaskularrekin eta minbiziarekin batera, mendebaldeko biztanleriari eragiten dioten gaixotasun garrantzitsuenetako bat da. 65
|
urtetik gorako
hiru pertsonatik batek dauka. Azken urteotan, gaixotasun hori oso ohikoa bihurtu da mendebaldeko gizartean.
|
|
Gainera, biztanleriaren zahartzearekin lotutako gaixotasuna da, eta, beraz, aurreikuspenen arabera, datozen urteetan pazienteen kopurua handitu egingo da, adituen arabera. Gaur egun, 60
|
urtetik gorako
espainiarren %30ek eta helduen %10ek nozitzen dute gaixotasun hori. Hauek dira gida egin duten sozietateak:
|
|
Bi hitzetan, «eskeletoaren hauskortasuna handitzearen erantzule dira», eta horrek haustura arriskutsuak eragin ditzake. Osteoporosiak munduan 200 milioi emakumeri eragiten die, eta 50
|
urtetik gorako
haustura jasateko arriskua% 40 inguru handitzen da. Menopausiaren ondoren estrogenoen jarioa gutxitu egiten da, eta horrek emakumeengan hezur-masa galtzea bizkortzen du, 35 urtetik aurrera gizaki guztiek hori bera gertatzen baita.
|
|
Gaur egun osasuntsuak diren 40.000 espainiarrek ELA garatuko dute beren bizitzan zehar. Zoritxarrez, gero eta gehiago dira, hasieran behintzat, 45
|
urtetik gorako
biztanleak jasaten ari ziren gaitz txar batek eragindako hogei eta hogeita hamar urte arteko pertsonak. Elak zientzialarientzako enigma izaten jarraitzen du.
|
|
Balantze positiboa Espainian, Muñoz behar izan zuen, asistentzia-arloan oso positiboa, nahiko ona baina hobetzeko modukoa, herrialde garatuenekin «azken urteetan»; «azken urteotako aurrerapen handiak» ez du oraindik herrialde garatuenekin «distantzia handia» ezabatu; «asko egin da, baina egiteko asko dago», adierazi zuen. Biete jaunak iragarri zuen intzidentzia hurrengo urteetan% 30 handituko dela emakumeen artean eta% 40 gizonen artean, 65
|
urtetik gorako
gizonen kasuan% 50 inguru. Baina horrek ez du esan nahi hilkortasuna igoko duenik.
|
|
Alberto Galeron Migrazioen eta Gizarte Zerbitzuen Institutu Nazionaleko (IMSERSO) zuzendari nagusiak atzo azaldu zuen turismoko tarjera egiten ari direla, adineko pertsonentzako opor eta termalismo programen osagarri, eta datorren urtetik aurrera 60
|
urtetik gorako
500.000 lagun «kartara» bidaiatzeko aukera emango du. Gizarte Politika eta Enplegu Batzordean egindako agerraldian, Galeronek azaldu zuenez, modalitate horri esker, adineko pertsona gehiagok bidaiatu ahal izango dute edozein garaitan, Espainia osoan, baita Europa osoan ere, nahi duten tokira.
|
|
Espainian, gaur egun, hamazazpi bat osasun-zentro daude «arrisku txikiko» kirurgia hori egiten, eta, Nieves Ama Birjinaren kasuan, urtean mota horretako hogeita bost bat ebakuntza egiten dituzte, paziente bakoitzak aldez aurretiko azterketa eta jarraipena egin behar izan arren, nahiz eta astean behin egin nahi duen. Bestalde, Malagako Ospitale Kliniko Unibertsitarioko Víctor Manuel Camposek gogorarazi zuen Parkinsonen gaixotasunak 60
|
urtetik gorako
pertsonak jasan ohi dituela, nahiz eta kasu batzuetan «35 edo 40 urte» gazteagoetan ere gertatzen diren. Eragiten duten kausak ez daude finkatuta, nahiz eta «faktore genetiko eta ingurumen-faktoreak» dauden, eta kasuen %10 inguru hereditarioak dira.
|
|
Mediterraneoko herrialdeetatik. 20
|
urtetik gorako
munduko biztanleen% 0,5 eta% 1 artritis erreumatoideak eragiten du. Mediterraneoko arroko herrialdeetan anglosaxoietan baino eragin handiagoa dute.
|
|
Ordak dioenez, alde onak eta txarrak aztertzen badira, komenigarria da 45 urteko emakumeek estrogenoak hartzea, «bizi-kalitatea eta jarduera psikikoa, intelektuala eta sexuala hobetzen dutelako». Oro har, oro har, ez da komeni 55
|
urtetik gorako
emakume bati hormona-tratamendua agintzea, batez ere bularreko minbizia edo istripu kardiobaskularrak izateko arriskua badu. Ordásentzat, kontuan hartu behar da azterketak estrogenoen eta progestina artifizialen konbinazioa aztertzen duela, eta Espainian hormona naturalak erabiltzen direla.
|
|
Espainian 65
|
urtetik gorako
ia zazpi milioi pertsona daude, eta horietatik milioi bat baino gehiago bizi dira bakardadean. Hala ere, kopuru hori hirukoiztu egiten da udan, eta horrek hiru milioi zahar abandonatu baino gehiago uzten ditu «familiak traba egiten dituelako», «Solidarioak Garapenerako GKEak» salatzen du.
|
|
Eguneroko lanak, adibidez, paseatzea, kafe bat hartzea edo konfiantzako pertsona bat poztu egiten dira adineko pertsona horientzat, «boluntarioak bisitarien zain igarotzen dira». Gaur egun, 65
|
urtetik gorako
700 pertsona baino gehiago atenditzen ditu Solidarioak Espainia osoan, 4.000 boluntarioek egindako lanari esker. Horietatik% 25 adinekoei laguntzeko programetan aritzen dira.
|
|
Horietako bat egoitza batean sartzea izango litzateke, baina batzuetan ez dute aukera hori onartzen eta ez dute onartzen. Gainera, «eskaintza hiru egoitza-plaza inguru dago 65
|
urtetik gorako
ehun pertsonako, Ebko batezbestekoa ia bikoitza denean», elbarrien Ordezkarien Espainiako Batzordeak (Cermi) salatutakoaren arabera. Gauzak horrela, egoitza batean sartzea bideraezina bihurtzen denean, boluntarioen lana funtsezko bihurtzen da, baina «batzuetan ez du ezertarako balio, zaharrek beren burua hil nahi dutela eta aurrera egiteko inolako onurarik ez dutelako», dio «Solidarioak».
|
|
Osasunaren Mundu Erakundea (OME) ohartarazten du gaixotasun isil hori XXI. mendean epidemia bihurtuko dela, eta 50
|
urtetik gorako
hiru emakumetik bati eragingo diola.
|
|
Arrisku egoerak Tabakismoa, alkohol gehiegi kontsumitzea, inmobilizazio luzea, ariketa erregularrik eza, eta dieta gutxiegi bat, anorexiaren kasuan, edo kaltzio eta D bitamina gutxi izatea dira gaixotasunaren agerpena elikatzen duten elementuak, bai eta aurrekari genetikoak, adin aurreratua, organoen transplantea, amenorrea eta kortikoideekin luzaroan egindako terapia ere, asma tratatzeko, adibidez. Osteoporosia prebenitzea lehentasunezko helburua da EBrentzat Osasunaren Mundu Erakundea (OME) ohartarazten du gaixotasun isil hori XXI. mendean epidemia bihurtuko dela, eta 50
|
urtetik gorako
hiru emakumetik bati eragingo diola. Espainian, gaixotasunak hiru milioi pertsonari baino gehiagori eragiten die gaur egun, eta 100 milioi euroko gastua eragiten du hausturen fase akutuaren tratamenduan eta zainketan bakarrik.
|
|
Podocnemis expansa, Orinokoko dortoka edo arrau izenez ezagunagoa, urte askoan elikagai-iturri garrantzitsua izan da Orinoco ibaiaren (Venezuela) ibaiertzetako biztanleentzat. Hala ere, bostehun
|
urtetik gorako
ustiapen irrazionala dela eta, espeziea hain kritikoa den puntu batera eraman da, ezen beharrezkoa baita neurri batzuk hartzea hura ez itzaltzeko. Dortoka hau Hego Amerikako handiena da.
|
|
Espainian, gaur egun, 40.000 giltzurruneko gaixo daude, 15.000 transplantatu, beste 4.000 organo baten zain daude eta 21.000 dialisiaren mende daude. Urtero mila milioi euro inguru kostatzen da gaixo horien tratamendua 60
|
urtetik gorako
batez besteko adina dutenena. Iaz Espainian 1.924 giltzurrun-ebakuntza egin ziren.
|
|
Zelula osasuntsuek ez dute kalterik jasaten eta ez dute defentsa-mekanismorik garatzen, eta kimioterapia edo erradioterapia behar duten pazienteek ez dituzte albo-ondorio ezagun eta beldurgarriak agertzen. Malagan, ikerketa-ildoa bularreko minbiziari buruzkoa izan den arren, esperimentuek —horietako batzuk Estatu Batuetako pazienteei egindakoak— adierazten dute hormona-terapia eraginkorra dela mota guztietako tumoreen aurka, bai eta prostatako hiperplasia onbera ere, berrogeita hamar
|
urtetik gorako
gizonen bi hereni eragiten baitie.
|
|
B 12 bitaminarentzat, hauek dira gomendatzen diren janaldi dietetikoak: 11
|
urtetik gorako
helduak eta gazteak: 2 mikrogramo (mcg) egunean.
|
|
Hala, Balearretan 681 daude, Nafarroan (648), Kantabrian (547), Errioxan (211), Melillan (99) eta Ceutan (33), dio Servimediak. Gainera, Lan eta Gizarte Gaietako Ministerioaren azken datuen arabera, enpresaburuek hobariak dituzte 60 eta 64 urte bitarteko 600.000 langile kontratatzeagatik, eta 65
|
urtetik gorako
beste 102.000 langilek Gizarte Segurantzari ordaindu beharreko kostu guztia aurrezten dute. Pentsioa lan bat egitearekin bateragarri egiten duen araudi berria onartu ondoren, Eduardo Rodríguez-Rovira Espainiako Adinekoen Erakundeen Konfederazioko presidenteak (CEOMA) «oso positibotzat» jo zuen Gobernuak erretiratuta dauden pertsonei lan-merkatura itzultzeko aukera ematea, soldataren kobrantza pentsioaren zati proportzional batekin bateratuta.
|
|
Astean bi orduko entrenamenduak, bost astez, hobetu egin zituen oroimena, kontzentrazioa, bai eta entrenamendu kognitiboari buruzko Estatu Batuetan eskala handiko azterketa batean parte hartu zuten 65
|
urtetik gorako
helduen arazoak konpontzeko gaitasuna ere. Entrenamendu horrek eutsi egin zien bi urtez lortutako hobekuntzei.
|
|
(2002/08/05eko Egunkari Ofiziala, L 208 zk. 0010 – 0027). Europako Batzordearen 2002/ 868/ EE Erabakia, 2002ko uztailaren 17koa, Italiak hogei
|
urtetik gorako
zisterna-ontzien Italiako ontzi bakarraren kopurua murrizteko ezarritako laguntza-erregimenari buruzkoa. (2002/11/08ko Egunkari Ofiziala, L 307 zk. 0049 – 0061).
|
|
hanturazko patologiak (denak-itisean amaitzen direnak) eta endekapenezko patologiak(-osian amaitzen direnak, suntsitzea dakartenak). Espainiako Erreumatologia Elkarteak (SER) 1999an egindako “Obiser” azterketa epidemiologikoaren arabera, helduen %22, 6k noizbait izaten dute prozesu erreumatikoa; 65
|
urtetik gorako
taldea kontuan hartuz gero, proportzioa %80ra igotzen da”. Gure gizartea zahartu ahala, patologia horiek prebalentzia handituko dutela espero da.
|
|
Bestalde, 100.000 biztanletik gorako herrietan gehiago kontsumitzen direla horrelako produktuak gainerako hiriguneetan baino. Gainera, fruta eta barazkien kontsumoa handitu egiten da adinean aurrera egin ahala, eta 50
|
urtetik gorako
espainiarrek Espainian saltzen diren fruta eta barazki freskoen erdia baino gehiago kontsumitzen dute. Era berean, guraso bakarreko etxeetan fruta eta barazki gehiago kontsumitzen dira hainbat kidetan baino, eta, bitxia bada ere, haurrik gabeko familiek gehiago kontsumitzen dituzte produktu horiek haur txikiak dituzten etxeek baino.
|
2003
|
|
Agintarien nahiaren arabera, erretiratzeko adin erreala (63 urte) legezko adinera (65 urte) hurbilduko dute gutxienez, baina, ahal izatera, hortik gora luzatuko dute. Alde horretatik, iaz ekin zioten 65
|
urtetik gorako
erretiro atzeratua sustatzeari, eta dagoeneko pentsio handiagoa kobra dezakete lan bizitza luzatzen dutenek.
|
|
Enpresaburuek ezingo dute exijitu langileen erretiratzea, baldin 65 urte bete gabeak badira, baina, hala eta guztiz, aurrez jubilatzeko atea zabalik utzi dute, beherapen edo penalizazio batzuk onartzearen truke. Gaur egun gertatzen dena gerta ez dadin, hau da, 55
|
urtetik gorako
langileek merkatu laborala utz ez dezaten, %3ko prima ezarriko zaie pentsioei 60 eta 65 urte bitartean lanean emandako urte bakoitzeko.
|
|
Beste ofizioetan bezala, prostituzioan ere pertsona bakoitza mundu bat da. Batzuek lan baldintza hobeak dituzte, besteek okerragoak, lantoki ezberdinak, bezeroekiko harremanak, soldatak... eta jubilatzeko gutxi gorabeherako adina ere badute; izan ere, 45
|
urtetik gorako
emakumeek ezin dute lanbide honetan aritu, ez bada arrisku gehieneko lanetan. Badute ordea amankomunean zerbait:
|
|
Baita klima mediterranearra duen Euskal Herri horian ere. Mila
|
urtetik gorako
olibondoekin batera hegaztiek sakabanatutako hazietatik sortutako basatiak nonahi ditugu, Lleidako Arbeca herritik izena hartua duen Arbequina barietate fin preziatua eta Espainiako erregina makala," Aceituna de la Reina" handia, tartean. Berdetan mikatzetan mikatza ezkaiaz eta azitraiaz gozaturiko gatzuretan beratu behar da ondo umatutako beltzen gisan jateko moduko oliba izan dadin.
|
|
Datu bilketa, nolanahi ere, baserritarren artean egin zuen. Batetik, hirurogeita bost
|
urtetik gorako
eta lantegietan lanean ibili ez ziren baserritarrak aukeratu zituen eta bestetik, oinarrizko hezkuntza ikasten ari ziren sei eta hamalau urte arteko ume baserritarrak. Lagin horren bidez, kolorearen ikuskerari dagokionean, zahar eta gazteen artean zer nolako etena zegoen ikusi nahi zuen.
|
|
Ohean pixa egitea anormaltzat jotzen da behin haurrak 5 -6 urte bete dituenean, adin hori baino lehenago ez baitu umeak bere heziketa prozesua kontrolatzen, eta ezin zaiolako eskatu gauez bere maskuria itxi edo irekitzen duen esfinterraren kontrolik edukitzea. Enuresia izenarekin ezagutzen da trastorno hori, eta 5
|
urtetik gorako
haurren %15ak sufritzen du, gehiago mutikoek neskek baino. Gaueko" istripu" hauek pixkanaka gutxituz doaz adinarekin, baina nerabeen %2 dira oraindik ere adin horretan ohea bustitzen dutenak.
|
|
Munduan 15
|
urtetik gorako
ontziak 7.000 baino gehiago omen dira, hau da, kroska bakarra daukate munduan erauzten den petrolioaren erdia garraiatzen duten ontziek.
|
|
65
|
urtetik gorako
emakumea izatea, etxetik kanpo bazkaldu ohi izatea, ariketarik ez egitea, libratzeko premiaren aurrean kontra egitea eta komunera ordu jakin batean joan ohi ez izatea dira idorreria nozitzen duen batez besteko pertsonaren ezaugarri tipikoak, patologia honek adin-multzo guztietako pertsonek pairatzen duten arren.
|
|
1 Adingabeen epaileak, ofizioz edo Fiskaltzak nahiz adingabearen letraduak hala eskatuta, eta, edozein kasutan, horiei, talde teknikoaren ordezkariari eta adingabeak babestu edo eraldatzeko erakunde publikoaren ordezkariari entzun eta gero, erabaki ziodunean ezar dezake epaian jasotako epaitzaren betearazpena etetea, baldin eta ezarritako neurriak ez badu bi
|
urtetik gorako
iraupenik; etendura denbora zehatz batez luzatuko da eta, askoz jota, bi urtez. Etendura hori epaian bertan erabakiko da, edo, hori irmoa denean, auto ziodunean; edozein kasutan, etendura horren baldintzak zehaztu beharko dira.
|
|
Helburu zailegia dirudien arren, kontuan hartu behar da, Espainiako Osasun Inkesta Nazionalaren arabera, 1987 eta 2001 bitartean erretzaileen kopurua lau puntu baino ez zela murriztu. Jaitsiera txiki bat, baina baikortasunera bultzatzen duten datuekin, 16
|
urtetik gorako
espainiarren %16, 8k ez-erretzailetzat jotzen zituztelako. Kopuru horiek erakusten dute nola aldatu den tabako-kontsumoa biztanlerian, nola uzten duten gizonek halako ohitura kaltegarri hori, eta nola lotzen diren emakumeak.
|
|
“Metodo honen gauzarik onena da, jarri ondoren, ez duzula gehiago kezkatu behar; horregatik, ez ditu pertsona ahaztuak ezusteko handirik hartzen”, dio Ginegranadako zuzendariak. Gaineratu du Implanona bereziki gomendagarria dela 35
|
urtetik gorako
emakume erretzaileentzat eta bularreko amentzat, baita, oro har, denbora luzez ugalkor izan nahi dutenentzat ere. Metodo berri gehiago Implanonaz gain, beste sistema berri batzuk ere sartu dira berriki metodo antikontzeptiboen taldean.
|
|
Izan ere, Nuvaring efektua hiru orduz mantentzen da, emakumearen gorputzetik kanpo egon arren. Pilularekin gertatzen den bezala, produktu hau ez zaie gomendatzen erretzaile diren 35
|
urtetik gorako
emakumeei, bularreko haurrei, bularreko edo umetokiko minbizia dutenei eta prozesu kardiobaskularrak dituztenei. Kontrazepzioaren arloko azken orduko beste berrikuntza bat Yasmin pilula da.
|
|
Zientzialariek lehen aldiz identifikatu dute mutazio genetiko bat 100
|
urtetik gorako
jendearengan
|
|
Kaliforniako Teknologia Institutuko zientzialari-talde bat, Pasadenan (AEB). ), lehenengo aldiz, 100
|
urtetik gorako
jendearengan mutazio genetiko bat identifikatu du, eta hori erabakigarria izan daiteke zahartzaroak sortzen dituen arazoak saihesteko modu bat aurkitzeko. Aditu horiek jakin zutenez, ehunka urtekoak beste batzuk baino bost aldiz sentikorragoak ziren beren DNA mitokondrialean mutazio bera izateko, mitokondrioan dagoen DNA zatia edo zelularen “zentral elektrikoa”, amatik beren seme-alabetara bakarrik igarotzen dena.
|
|
Mutazio erabakigarriak aldatu egiten du mitokondrio-DNA ugaltzen hasten den tokia, eta horrek, agian, bizkortu egin dezake haren erreplikazioa, eta, hala, kaltetutako molekulak azkarrago ordezka ditzake norbanakoak, azaldu zuen Attardik. Ikertzaileek ehun
|
urtetik gorako
52 italiar aztertu zituzten, eta kontrol-eremu nagusi berean mutazio komun bat aurkitu zuten. Globulu zurietan mitokondrio-DNA aztertuz gero, ikusi zuten 52 pertsonetatik %17k C150T trantsizioa izeneko mutazio espezifikoa zutela; 99 urte baino gutxiagoko 117 pertsonak, berriz, %3, 4 Mutazioa hereditarioa zen ikusteko, taldeak bederatzi eta 19 urte bitarteko indibiduo berberetatik jasotako larruazaleko zelulak aztertu zituen.
|
|
Bularreko eta matrizeko minbizia detektatzeko probak 45
|
urtetik gorako
emakumeentzat dira.
|
|
Minbiziaren aurkako Plan Nazionalak, aurten amaitu baino lehen indarrean sartuko denak, 45
|
urtetik gorako
emakume guztiei aurreikusten dizkie bularreko eta matrizeko minbizia detektatzeko probak, eta 40ko hamarkadatik aurrera, tumore horien familia-aurrekariak dituzten emakumeei, testu honetan lan egiten duten elkarte zientifikoen iturrien arabera. Gaur egun, “screening” izeneko proba horiek, oro har, 55 urtetik gorako emakumeei egiten zaizkie.
|