2000
|
|
Matxinsalto bildumako istorio hau zortzi
|
urtetik gorako
haurrentzat idatzi du Antton Kazabonek eta Andoni Odriozolak marraztu. Kontakizunaz gain, ipuinak hiztegi labur bat eta oroimena neurtzeko ariketak ere baditu
|
|
Bada, hori guztia hankaz gora jarri nahi duen ipuin bilduma kaleratu berri du Elkarlanean argitaletxeak: " Eta zer?" zortzi
|
urtetik gorako
haurrei besteen desberdintasunak onartzen irakatsi nahi dien sail honetako lehen ipuina Seve Callejak idatzi eta Joxan ormazabalek euskaratua da," Potoloa naiz, eta zer?", eta Jokin Mitxelenak eginiko marrazkiaz apaindurik agertzen zaigu. Noski, mutiko pottolo bat da idazlaneko protagonista.
|
2001
|
|
Euskararen egoera ere herri batetik bertzerat aldatzen dela kontuan harturik (batzuk UEMAn eta bertze batzuk guziz erdaldunak)," Bierrik" elkarteak Sakanako egituraketaren beharra islatzen du, euskal kulturaren aldetik eginiko saiakera sendoa, alegia. Etorkizun handiko elkarte eta komunikabideak direla erraiten ahal da, agerian utzi ditugun ezberdintasunak azken
|
urteotako
haur eta gazteen euskal matrikulazio masiboa leuntzen ari baita
|
|
Gobernuak erabaki du binil polikloruro (PVC) bigunarekin egindako haurrentzako jostailuak eta artikuluak merkaturatzeko debekua luzatzea, hiru
|
urtetik beherako
haurren ahoan sartzeko erabiltzeko, iturri ofizialek adierazi dutenez. Zehazki, Kontsumoko Institutu Nazionalaren debekua diisonilftalato (DINP), di (2 etilhexil), ftalato (DEHP), dibutilftalato (DBP), dibbisondezftalato (DIDP), dinilftalatu (DNOP) eta butilfart.
|
|
Esne freskoa eta animalien osasun sarea Jende guztiak ez du sarbide hori osasungarria dela uste dugun elikagai baterako. Horixe da Las Antillas uharterik handienaren kasua, Kuban, non, esnea arrazionalizatzearen ondorioz, 6
|
urtetik beherako
haurrei eta gaixorik daudenei soilik ematen baitzaie esnea. Mugarik Gabeko Albaitariek Habana Hiriko probintzian esne ekoizleen kooperatiba bati laguntzeko proiektuarekin jarraituko dute aurten ere.
|
|
Hozteak eragotzi egingo du elikagaietan egon daitezkeen mikroorganismo patogenoak ugaritzea. Intzidentziari dagokionez, E.coli vero/ shiga toxigenikoak eragindako infekzioak, batez ere, bost
|
urtetik beherako
haur txikiei eragiten die EBn, eta urtaroaren araberako eragina nabaria da, bereziki handia udako hilabeteetan (European Centre for Disease Prevention and Control, 2009). (*) Mikrobiologia Zerbitzua Sant Pau Ospitalea Bartzelonako Unibertsitate Autonomoa Bibliografía 1 Tannock, GW.
|
|
Duela hamar
|
urte
haurren egoera hobetzeko mundu helburu nagusiak ez dira bete, atzo zabaldu zen Haurrentzako Nazio Batuen Funtsaren (Unicef) urteko txostenaren arabera. Dokumentuak, hala ere, arlo batzuetan aurrerapauso garrantzitsuak ematen ditu, baina gobernu guztiek adingabeei zuzendutako politiken aldeko konpromiso handiagoa eskatzen du.
|
|
Dave Cook ekimenaren sortzaileak zapata kaxak Afganistango mugan bi errefuxiatu eremutan banatzen lagundu zuen. “Ia 10.000 denda zeuden mendian, osasun egoera oso kaskarra da, janaria eta ura urriak dira, eta errefuxiatuen %70 14
|
urtetik beherako
haurrak dira”, azaldu zuen Cook-ek, eta haurrak opariekin “gustura” zeudela adierazi zuen. Guztira 20.000 kaxa banatu ziren, laguntza humanitarioa zuten 2.400 paketez gain, denda bat, irrati bat, higiene materiala eta plastikozko edukiontziak barne.
|
|
Indian azken
|
urteotan
haur gutxiago izateko zabalkunde handia egiten ari dira. Haurrik ez izateko emakume askori tronpak lotzen dizkiete.
|
2002
|
|
Zailtasunak ordea, bai. Duela hainbat
|
urte
haur bat izatea erabaki zuten, baina haurrik ez zetorren. Fertilizazio prozesu batean ere murgildu ziren, baina emaitzarik ikusi ez eta prozesua baztertu zuten.
|
|
Mikela igel txiki eta lotsatiaren abenturak kontatzen dituen bilduma hau bitik sei
|
urtera bitarteko
haurrei eskaintzen die Ibaizabal argitaletxeak. Merce Aranegak idatzi du ipuina, eta berak eginak dira, baita ere, testu horren lagungarri agertzen diren koloretako margo politak.
|
|
Sei hilabetetik lau
|
urtera bitarteko
haurrei eskainia dago Ibaizabal argitaletxeak plazaratu duen Bat deritzan bilduma bitxi bezain polit hau. Izan ere, etxeko txikienean pozgarri izateko asmatutako ipuin moduko liburuxka hauen orriak ohialezkoak dira, nahi adina zimurtu eta garbitu daitezke eta, horrez gain, esku artean erabilitakoan kris kras egiten dute.
|
|
metodo honek hiru
|
urtetik gorako
haurrekin lan egiten du, beti gurasoetako bat aurrean dela.
|
|
Eta kalte ezagun horiei, gainera, osasunarengan duten eragin negatiboa gehitu behar zaie, batez ere 3
|
urtetik beherako
haurren kasuan; eta klimaren aldaketetan eragin eztabaidatua.
|
|
Zorabioa 2
|
urtetik gorako
haurrek izaten dute eta ohikoagoa izaten da itsasoko eta errepideko joan etorrietan airekoan baino.
|
|
Lau
|
urtetik beherako
haurrek autoaren norantzaren kontrako aldera eserita joan behar dute.
|
|
Valentziako Generalitateko Kultura Kontseilaritzako adituen arabera eta CONSUMER ek galdeturiko pedagogoen iritziz, 3 4
|
urterekin
haurrak musikarekin harremanetan jartzea mesedegarria du.
|
|
«Maiorrak gurasoen maitasuna gal dezakeela sentitzen du, mundu egozentrikoa ulertzeko modu bat baitu, bere ikuspuntutik ulertzen duena», azaldu du María Jesús Fuentes Rebollok, Malagako Unibertsitateko Ebolutibo eta Hezkuntza Psikologia saileko kide denak. «Pentsamolde hori sei
|
urtetik beherako
haurrei dagokie, eta adin horretan eboluzionatu egiten dute eta arrazoitzeko beste gaitasun bat dute». Hori dela eta, haur psikologian aditua da, eta ohartarazten du urte horretatik aurrera haurrak jelosia sintomak agertzen jarraitzen badu, baliteke laguntza profesionala behar izatea.
|
|
Badaezpadako neurriak: Ez da komeni oinarrizko olioa ematea sei
|
urtetik beherako
haurrei, haurdunaldian eta edoskitzaroan. Haziek duten olio esentziala toxikoa izan daitekeenez, ez egin gaindi dosia.
|
|
Halaxe erakusten du Acción contra el Hambreren “Evaluación y tratamientos de la desnutrizen situación de crisis” liburuak. Atzo aurkeztu zen argitalpen hau, eta desnutrizio akutu larriari aurre egiteko tratamendu eta protokoloei buruzko hamar urteko ikerketaren emaitzak ebaluatzen ditu, batez ere bost
|
urtetik beherako
haurretan, haurdun dauden edo bularra ematen ari diren emakumeetan eta garapen bidean dauden herrialdeetako adineko pertsonetan. Duela hamarkada bat, Acción contra el Hambrea erakundeak elikagai terapeutiko berri bat garatzen hasi zen, eta oso jate protokolo berezia zuen; gaur egun, goseak jotako herrialdeetan banatzen ditu elikadura zentroak.
|
|
Burundin eta Kongoko Errepublika Demokratikoan egoera antzekoa da. Lehen herrialdean, biztanleen %68k malnutrizioa dute; Zaire zaharrean, berriz, bost
|
urtetik beherako
haurren heriotza tasa %20, 7koa da. Komunitateen garapena bultzatzeko, Caritas eskualdean eskolatze, etxebizitza, osasun eta mikrokredituak eraikitzeko proiektuak hasi ditu.
|
|
FAOk argi utzi nahi ditu Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) osasun datuak, gaixotasunek, edateko urik ezak eta higiene baldintzek eragindako heriotzekin batera. Diouf en arabera, kalkulua “nahiko kontserbadorea da, eta urtean 9 milioi heriotza baino gehixeago izaten ditu; horietatik sei, gosearen zuzeneko edo zeharkako ondorioz garaiz hiltzen diren 5
|
urtetik beherako
haurrak dira”. Garapenaren alde ezkutua Latinoamerikan, FAOk kalkulatu du 211 milioi pobre daudela (biztanleen %44), eta horietatik 89 milioi muturreko pobrezian bizi direla.
|
|
Gainera, Suedian eta beste herrialde batzuetan, ohar horiek direla eta, zenbait muga ezarri dituzte agintariek, ekainaren hasieratik urriaren 31ra bitartean gaixotasunaren barreiadura kontrolatzeko. Horrela, behi, ardi edo ahuntzak dituzten baserritarrek arreta berezia jarri dute baimenik gabeko langileek beren baserrietara egiten dituzten bisitetan, bereziki 5
|
urtetik beherako
haurrek, ezin izango baitute behi aziendarekin kontaktuan egon. Era berean, ezin dute pasteurizatu gabeko esne gordina kontsumitu.
|
|
Hain zuzen ere, nekazaritzako edo abeltzaintzako jarduerak eta ohiko landetxe baten funtzionamendua ezezagunak dira, ez bakarrik helduentzat, baita txikienentzat ere. Ezagutza hutsunea, hezkuntza arloko benetako arazo gisa ikusita, azken
|
urteotan
haurrak landa ingurunera hurbilduko dituzten ekimenak abian jarriz konpontzen saiatu da. Baserri eskolako etxaldeen eta antzeko beste ekimen batzuen erakargarri nagusi bihurtu dira mendiko bizitzaren alderdi zehatzak erakustea eta inguru horretako animalia bereizgarrienekin nolabaiteko harremana izatea.
|
|
sei milioi pertsona baino gehiago bizi ahal izateko elikagai laguntzaren mende daude. Bost
|
urtetik beherako
haurren desnutrizio maila kezkagarria da Tigray iparraldean (hiriburutik 600 kilometrora, Addis Abeba), biztanleen %20 osatzen baitute. Action Aid Etiopía erakundeak berariazko programa bat diseinatu du komunitate horietako haurrei laguntzeko.
|
|
Zakurrek, %85 alditan, 12
|
urtez beherako
haurrei egiten diete hozka. Eta gehienetan bost urtez beherakoei.
|
2003
|
|
Bilbon ordea, 3.000 euskal hiztun gutxiago ziren 2001ean. Bost
|
urtetik beherako
haurren artean ere, lautik batek zuen euskara ama hizkuntza, aurreko azterketan bostetik bat ziren bitartean.
|
|
Juan Bautista hau kapitain zelarik apatxeen kontrako gerran hil zen 1740an. Juan Bautista semea hiru
|
urteko
haurra zenean.
|
|
Ohean pixa egitea anormaltzat jotzen da behin haurrak 5 urte bete dituenean, adin hori baino lehenago ez baitu umeak bere heziketa prozesua kontrolatzen, eta ezin zaiolako eskatu gauez bere maskuria itxi edo irekitzen duen esfinterraren kontrolik edukitzea. Enuresia izenarekin ezagutzen da trastorno hori, eta 5
|
urtetik gorako
haurren %15ak sufritzen du, gehiago mutikoek neskek baino. Gaueko" istripu" hauek pixkanaka gutxituz doaz adinarekin, baina nerabeen %2 dira oraindik ere adin horretan ohea bustitzen dutenak.
|
|
Era berean, alergiak identifikatu eta horien guztien erregistroa egiteko eskatu du. Espainian, gaur egun, elikagaiek eragindako 800.000 pertsonari eragiten die, batez ere bi
|
urtetik beherako
haurren artean (%6 edo %7). Alergia mota hori immunitate sistemaren desbideratze bat da, eta “etsai” gisa onartzen ditu zenbait elikagai, hala nola arrautzak, esnea, arraina edo fruitu lehorrak.
|
|
Datozen hilabeteetarako, Gobernuak eta adituek kontsumoa suspertzea espero dute; izan ere, eurogunean diruaren prezioak izan dezakeen beherakadagatik ez ezik, ekonomia deprimituak suspertzeko, hala nola alemaniarra, frantsesa edo italiarra, baita espainiarren errenta erabilgarria handitzeagatik ere, PFEZaren beherapenagatik eta inflazioaren desbiderapenagatik ordainengatik. 100 euroko ordainsaria Gainera, otsailaren erdialdean, hiru
|
urtetik beherako
haurrak dituzten 500.000 emakume langilek 100 euroko hileko lehen paga jasoko dute. Guztira, Gobernuaren kalkuluen arabera, PFEZaren erreformak 3.000 milioi euro inguru jarriko ditu zergadunen esku aurten, eta horietako asko, seguruenik, kontsumorako erabiliko dira.
|
|
Zehazki, Fuzeon izeneko medikuntza da, GIBa immunizatzeko giza sistemaren zeluletan sartzea eragozten laguntzen duen inhibitzailea. Gai aktiboa helduei eta sei
|
urtetik gorako
haurrei errezetatu ahal izango zaie, eta gaur egungo sendagaiekin batera eman ahal izango da. Birusak zelulak inbaditu dituenean eta sisteman ugaldu eta ugaltzeko erabiltzen dituen substantziak blokeatzen dituztenean jarduten dute gaur egun HIESaren aurkako botikak.
|
|
Gaur egun, arrazoi horregatik esku hartzen duten hamar pertsonatik zazpi adingabeak dira, eta belarrien zuzenketa (otoplastia) biztanleriaren sektore horrek gehien eskatzen duen kirurgia da, Kirurgia Plastikoaren, Konpontzailearen eta Estetikoaren Espainiako Elkarteak (SECPRE) emandako datuen arabera. Are gehiago, 6 edo 7
|
urterekin
haurra bere kanpoko irudiaz ohartzen denean, haurrak beren gurasoei ebakuntza egiteko interesa adierazten hasten dira. Francisco Giraldok, Malagako Carlos Haya Ospitale Konplexuko zirujau plastikoak, berretsi du 18 urtetik beherakoen arteko esku hartze ohikoena belarrien kirurgia dela.
|
|
Hotelei dagokienez, Iratxek adierazi du establezimenduak duela% 60tik gorako zenbatekoa kobratu logela bakunean ohe osagarri bat izateagatik, ezta% 35etik gorakoa logela bikoitzean. Gainera, ezin izanen du sehaska bat kobratu bi
|
urtetik beherako
haur batentzat. Geletan lapurretarik gerta ez dadin, Nafarroako elkarteak hoteleko segurtasun arau eta gomendio guztiak betetzea gomendatzen du; gainera, komenigarria da hotelari ondasunen balioa jakinaraztea; ostatuz gero, ezezaguna dela alega dezake.
|
|
WHO/ P.Virot Urtero, FAOren datuen arabera, bost urtetik beherako sei milioi haur gosearen eta malnutrizioaren ondorioz hiltzen dira. Japoniako, Frantziako eta Italiako bost
|
urtetik beherako
haur guztien parekoa da zifra. Mundu osoan, azken kalkuluen arabera, 840 milioi pertsona zeuden azpielikatuta 1998tik 2000ra bitartean:
|
|
Errakitismoa, Espainian bitxikeria medikotzat hartzen zen gaixotasuna, azken
|
urteotan
haur eta bularreko haur etorkinetan berpizten ari da, Bartzelonako Hebron ibarreko Ama haurren Ospitaleko Endokrinologia Pediatrikoko Unitateak egindako azterketa baten arabera. Diego Yeste eta Antonio Carrascosa doktoreek egindako lanaren arabera, bitaminaren urritasunak edo errakitismoak modu selektiboan eragiten die Saharaz hegoaldeko Afrikatik eta Marokotik datozen arraza beltzeko edo azal iluneko haur etorkinei, amaren esnez eta bitamina gehigarririk gabe soilik babesten baitira, eta eguzkitan gutxi egoten baitira.
|
|
Badaezpadako neurriak: Haurdunaldian, edoskitzaroan, sei
|
urtetik beherako
haurrei eta era askotako arazo gastrointestinalak dituztenei (gastritisa, ultzerak, kolon narritagarria, kolitisa, etab.) izpiliku olio esentzialak ez ematea gomendatzen da. epilepsia, parkinsona edo bestelako gaixotasun neurologikoak.Funtsezko olioak ukipen dermatitisa eragin diezaieke pertsona sentikorrei, eta dosi handitan neurotoxikoa da. Konbinatzen dituen landareak:
|
|
Beroarekin lotutako gaixotasunak izateko joera handiagoa duten pertsonak daude. Horien artean daude 5
|
urtetik beherako
haurrak, urtetik gorakoak, gehiegizko pisua dutenak eta gaixorik edo tratamendu medikoarekin daudenak. Beroaren aurka egiteko modurik eraginkorrenetako bat etxean aire girotuko sistemak instalatzea da.
|
|
Era berean, landare hori ez da erabiltzen kasu askotan: sei
|
urtetik beherako
haurrak, hesteetako buxadura, hilekoa, hesteetako edo umetokiko hantura egoerak, zistitisa, hemorroideak, gibeleko, giltzurruneko edo bihotzeko gutxiegitasuna, kardiotonikoekin tratatzea.
|
|
Garapen bidean dauden herrialdeetako egoera, FAOk eta analista ekonomikoek bat egiten dutenez, oso bestelakoa da. Planetako eremu deprimituenetan, kalkulatzen da urak eta elikagaiek transmititutako beherako gaixotasunek urtean bi milioi pertsona baino gehiago hiltzen dituztela, gehienak bost
|
urtetik beherako
haurrak. Kopuru hori paludismoari egotz dakizkiokeen heriotza kopuruaren parekoa da.
|
|
Gainera, zuzentarau horrek osasun publikorako arriskua izan dezaketen ur mineral naturalen osagaien zerrenda ezartzen du, hala nola antimonioa, artsenikoa, barioa, beruna eta abar, eta osagai horien eduki maximo baimenduak finkatu ditu. Onartutako dekretuaren arabera, litro bakoitzeko 1,5 miligramo (mg/ l) baino fluor gehiago duten urak etiketan adierazi behar dira, eta ez dira egokiak bularreko haurren eta 7
|
urtetik beherako
haurren kontsumo erregularrerako. Halakoetan, uraren konposizioan benetan zenbat fluor dagoen adierazi da.
|
2004
|
|
Gauza bera gertatzen da arrautzarekin eta arrainarekin, baina berandu algomatuko duzu. Hiru
|
urtetik gorako
haurretan eta helduetan behi esnearen proteinen aurrean sintomek bere horretan jarraitzen dutela dirudi, kaseina sentsibilizazioa nagusi delako. P. Chatchatee ás1 caseinari buruz, egileek 9 epitopo identifikatu zituzten, IgE espezifikoarekin bat egiten dutenak.
|
|
Bestalde, biztanleen %37, 1ek adierazi du egunero hartzen dituela gozokiak, hau da, 2001ean baino lau puntu gehiago (%33). Inkestaren arabera, urtebetetik hamabost
|
urtera bitarteko
haurren %67k fruta hartzen du egunero, %88, 1ek arraina jaten du gutxienez astean behin, %86, 2k barazkiak eta %48k gozokiak jaten ditu egunero.
|
|
Eskolako betebeharrak hasten direnean ere ez dituzte emaitzak hobetzen; 6 eta 10 urte bitarteko haurrek 9,5 ordu egiten dituzte gauero, gomendatutako 10 ordura iritsi gabe. Inkestaren arabera, hamar
|
urtetik beherako
haurren ia heren bat esnatu egiten da, gutxienez, gauez, eta gurasoen arreta eskatzen du, eta horrek gurasoen atsedena eragozten du. Haurren ohitura txarren ondorioz gurasoek dituzten kezkak ere kalkulatuta daude azterketan.
|
|
Haur eta nerabeengan errezetaz antidepresiboak erabiltzeko joeren profil bat egiten du ikerketak, Estatu Batuetako lagin adierazgarri batean, 1998 eta 2002 bitartean. Espezialistek ikusi dute zerotik bost
|
urtera bitarteko
haurrak direla azkarren hazi diren produktu horien erabiltzaileen segmentua; izan ere, kontsumo bikoitza dute nesken artean, eta haurren artean, berriz, %64 handitzen da urteko erritmoa. Lagin osoan, antidepresiboen kontsumoa %1, 6 igo da 1998an eta %2, 4 2002an, hau da, %49 Autoreek diotenez, hazkunde horren arrazoi izan daitezke adin talde guztietan depresio indizeak handitzea, pediatrek depresioaren inguruan kontzientzia handiagoa izatea eta depresioaren aurkako substantziak kontsumitzen dituzten helduek izaten duten emaitza haur eta nerabeetara eraman daitekeela uste izatea.
|
|
Safe Kids Canada (Haur Seguruak Kanadan) programaren arabera, milioi erdi bat ibiltari erabiltzen dira herrialdean. “Iaz, inkesta bat egin genuen, eta 5
|
urtetik beherako
haurrak dituzten Kanadako hiru familiatik batek taka taka bat erabiltzen dutela edo erabili dutela ikusi genuen”, azaldu zuen Alyson Hewitt Safe Kids Canadako zuzendari exekutiboak. Osasun Ministerioak debekatu egin du bigarren eskuko taka taka saltzea, eta baten bat dutenek “betiko” desmuntatzea gomendatu du.
|
|
“farmazia gastua hazkunde ekonomikoa baino askoz handiagoa da”. Gaur egun, munduko populazioaren %30ek ez du bere osasunerako funtsezkoak diren sendagaiak modu erregularrean eskuratzeko aukerarik, eta urtebetetik bost
|
urtera bitarteko
haurren %80k, hau da, zortzi milioi adin txikikok, botikak erregulartasunez hartuz saihets daitezkeen arrazoiengatik hartzen dute. Richard Scheffler AEBetako Berkeley Unibertsitateko Osasun Ekonomiako irakasleak adierazi du sektore publikoaren eta pribatuaren arteko aliantzak sortzea izango litzatekeela arazoarentzat edo horren zati batentzat irtenbide bat, botikak eskuratzea bermatzeko.
|
|
Hilabete horietan, bizitza osoko eguzki esposizioaren %50 eta %80 artean jasotzen da. Ana Aliagaren aburuz (Dermofarmaziako Kontseiluko kidea), hiru
|
urtetik beherako
haurrak “ez dira eguzkitan jarri behar, ezta eguzkipean ere, eta arreta handia jarri behar zaie sei hilabetetik beherakoei”. Kremaz gain(% 94), txanoa da haurrek gehien erabiltzen duten elementua(% 74,6), eta ondoren kamiseta(% 60,4).
|
|
Hiru
|
urtetik beherako
haurrek aulki berezietan bidaiatu dute.
|
|
Beraz, homologatuta dauden ala ez egiaztatzea gomendatzen da. Haurrak eta txirrindulariak Datorren larunbatetik aurrera indarrean sartuko den beste berrikuntza bat hiru
|
urtetik beherako
haurrentzako aulki bereziak erabiltzea da. Zirkulazioari buruzko Araudiak ezartzen du, halaber, hiru urtetik gorako eta 1,50 metrotik beherako haurrak aulki berezietan eseriko direla edo, bestela, atzeko plazetan helduen segurtasun uhalekin bidaiatuko dutela.
|
|
" Eragozpen" horrek bereziki eragiten die adinekoei, emakumeei eta 2
|
urtetik gorako
haurrei.
|
|
Espainiarren %15 ia 6 milioi pertsona zorabiatu egiten dira bidaiatzen dutenean, Uriach laborategiek Espainian egindako Ikerketa Soziologikoaren arabera. “Eragozpen” horrek bereziki eragiten die adinekoei, emakumeei (hilekoarekin batera areagotzen da) eta 2
|
urtetik gorako
haurrei. 12 urtetik aurrera, sentikortasuna murriztu egiten da berriro, nahiz eta heldu batzuek arazo hori izaten jarraitzen duten bizitza osoan.
|
|
Eskolako jantokiek garrantzi handia hartu dute azken
|
urteotan
haurren osasunean eta hezkuntzan. Gaur egun, Lehen Hezkuntzako ikasleen% 42k eta Haur eta Bigarren Hezkuntzako ikasleen% 42k jaten dute ikastetxean.
|
2005
|
|
BAT proiektuak hiru urteko iraupena izango du. Hala, bigarren
|
urtean
haur eta gazteei eskainiko die arreta eta hirugarrenean ikusleei.
|
|
Inkesta erraldoi horrek adierazten duenez, 7tik 10
|
urtera bitarteko
haur gipuzkoarren %58k opilak hartzen ditu noizean behin euren gosarian, eta portzentaje hori %66ra igotzen da, 11 urteko gaztetxoen artean. Opil horiek industrialak dira, noski.
|
|
Lau
|
urtetik beherako
haurrak doan doaz trenez, non eta eserlekurik betetzen ez duten.
|
|
Eserlekurik betetzen ez duten bi
|
urtetik beherako
haurrek tarifaren %10 ordaintzen dute; eserlekua hartze badute, bi eta hamabi urte bitarteko haurrei ematen zaien tratamendua aplikatuko zaie.
|
|
bi
|
urtetik beherako
haurrek
|
|
Bi
|
urtetik beherako
haurrek eserlekua edukitzea nahi baldin baduzu (konpainia guztiek ez dute eskaintzen aukera hori), bi eta hamabi urte bitarteko umeei aplikatzen zaien tarifa berbera ordaindu dute.
|
|
Sorbaldako mina, egun, 11
|
urtetik beherako
haurren %42k pairatzen du baina kopuru hori, 13 eta 15 urte artekoak aztertzean, %51raino doa mutikoetan eta %69raino neskatoetan.
|
|
Hala ere, produktuaren banatzaile britainiarrak, Communic8k, mugikorraren salmenta etetea erabaki du, Babes Erradiologikorako Kontseilu Nazionalaren (NRPB, ingelesezko siglengatik) txosten baten ondorioz. Txosten horrek ez du gomendatzen zortzi
|
urtetik beherako
haurrek telefono horiek erabiltzea. “Produktua kentzeko erabakia proba berri honen argitan hartu da (aipatutako azterketan dago).
|
|
Haurren kasuan, lehenengo bi urteetan gertatzen dira batez ere. Urtebetetik beherakoen %90 esnea, arrautza eta arraina dira, eta arrautza da elikagairik alergenikoena urtebetetik bi
|
urtera bitarteko
haurretan. Haurrekiko alergiak Elikadura alergien pronostikoa onbera izaten da haurrengan.
|
|
Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) azken datuen arabera, 1,8 milioi pertsona hiltzen dira urtero beherako eritasunen ondorioz. Horietatik %90 bost
|
urtetik beherako
haurrak dira, batez ere garapen bidean dauden herrialdeetakoak. Heriotza horietako asko edateko urik eta saneamendu zerbitzurik ez izateagatik gertatzen dira.
|
|
3 taldea: 22 kilotik 36ra bitarteko pisua duten sei urtetik hamabi
|
urtera bitarteko
haurrentzat gomendatzen da. Altuera erregulatzen duen kuxin jasotzaile batean egokituko dira bidaiak egiteko.
|
|
Munduko Bankuaren datuen arabera, malaria eltxo baten ziztadak eragindako gaixotasuna da, eta urtean milioi bat pertsona baino gehiago hiltzen ditu. Gainera, beste asko gaixotzen dira, gehienak bost
|
urtetik beherako
haurrak. Munduko finantza erakunde horrek adierazi du Afrika dela eskualderik kaltetuena, ondoren Asiako hego ekialdea, Mediterraneoaren ekialdea eta Mendebaldeko Pazifikoa.
|
|
osasunerako. Haur eta nerabeei dagokienez, zein adinetan estrategia hori ardatz hartuta, autorregulazio kode bat aplikatuko da bideratuta dauden janari eta edarien publizitate iragarkietarako 12
|
urtetik beherako
haurrak. Gainera, erregulatu egin behar da iragarki horien ordutegia, bai eta aurkezpena ere.
|
|
Horretarako, beharrezkoa da, besteak beste, haurren sektorera bideratutako produktuak sustatzeko murrizketa egokia izatea, bai eta elikagaien publizitatean jardunbide egokien kodea ezarri eta zorrotz aplikatzea ere. Ildo horretatik, enpresa arloan, 2005eko lehen hiruhilekorako autorregulazio kode bat sortzea aurreikusten zen, berehala aplikatzekoa, hamabi
|
urtetik beherako
haurrentzako elikagai eta edarien publizitatea eta marketina, emisioko ordutegi zerrendak, produktuak aurkezteko modua, informazioa eta nutrizio hezkuntza arautzeko, planteatutako arazoak kontrolatzeko beharrezko araudi neurrietara iritsi arte. Puntu honetan, NAOS estrategia gauzatzeko, gure herrialdeko enpresa ekoizle handienetako 27 PAOS Kodea sinatu dute.
|
|
Aurten, uztailaren 26tik irailaren 11ra bitartean, Lakuetarako sarbidea garraio publikoaren bidez arautuko da. Ibilbideko hainbat tokitan 12 geraleku egingo dira, eta prezioa sei euro izango da heldu bakoitzeko eta hiru euro 12
|
urtetik beherako
haur bakoitzeko. Autobusek 9:00etatik 19:00etara eskainiko dute zerbitzua.
|
|
janari banaketak, nutrizio zentro mugikorrak ezartzea eta haziak ematea. Lehorteak eta Maliko otarrain izurriteak eragindako larritasun larria dela eta, CREk elikagaiak ematen dizkie Tombuctú eskualdeko 2.800 familiari, bost
|
urtetik beherako
haurren elikadura bereziki indartuz, irin aberastuarekin, eta 500 haur errubeola eta polioaren kontra txertatuz. Era berean, etorkizuneko larrialdiei aurrea hartzeko, larreak prestatzen ari dira aziendarentzat, eta txertoak eta elikagaiak ematen.
|
|
“Eraman eskolara” kanpaina horretan parte hartu nahi duten haurrentzako hiru jarduera eremutan gauzatzen da. Horietako batean marrazki eremu bat prestatuko da, eta han 11
|
urtetik beherako
haurrek pintura lehiaketa batean parte har dezakete, “Marraztu zure ametsetako eskola” lelopean. Arlo horrek “ipuin kontalariak” eta antzerki jarduerak izango ditu.
|
|
Nutrizio eta Elikadura Segurtasunaren Institutuak joan den larunbatean argitaratu duen azterlan baten arabera, bost
|
urtetik beherako
haurren ia herenak malnutrizioa du Txinako eskualde pobreenetan. Herrialde osoko 23.400 haurren artean egindako ikerketaren arabera, Guizhou, Yunnan (hegoaldea) eta Qinghai (mendebaldea) probintzietako landa barrutietako haurren %29k baino gehiagok behar baino gutxiago pisatzen dute, eta ohiko pisua baino motelago pisatzen dute.
|
|
Haurren kasuan, alergiak lehenengo bi urteetan gertatzen dira batez ere. Urtebetetik beherakoen %90 esnea, arrautza eta arraina dira, eta arrautza da elikagairik alergenikoena urtebetetik bi
|
urtera bitarteko
haurretan. Kasu horietan, detekzio goiztiarra funtsezkoa da beste talde batzuekiko alergiaren bilakaera geldiarazteko.
|
2006
|
|
Nolanahi ere, autobus horietan 12
|
urtez beherako
haurren kopurua erdia baino gutxiago zen.
|
|
Hobe da zuek beste hainbat gurasoekin ere elkar hartzea, autobus geltokian beti pertsona heldu bat egon dadin (9
|
urtetik beherako
haurrak direnean, bereziki).
|
|
Oro har, haurtzaroko lehenengo
|
urteetan
haurrek gurasoen borrokaldiezerrudun sentitzeko joera dute, uste izanik, gainera, modu eraginkorrean esku hardezaketela beraietan. Hain txikiak izanda, ez dute gaitasunik gurasoen artekotentsio egoera batetik alde egiteko eta, beraz, arreta handiagoa jarri behar zaioeuren egoera animikoari.
|
|
Hiperaktibitatea eta ikaskuntza zailtasunak batera gertatzen dira AGHNa duten haur askorengan. Eskolako lehen
|
urteetan
haur hiperaktibo gehienek eskolatzenormala dute. Horrela, 8 urterekin gutxi dira oraindik irakurketa idazketan etaaritmetikan arazoak dituztenak.
|
|
Nabarmentzekoa da, halaber, landa eremuko udalerri txikiek eta 500.000 biztanletik gorako metropoli eremuek produktu hori gehiago kontsumitzen dutela. Azterlanaren arabera, kontsumoak etxeko kideen kopuruarekiko zuzenki proportzionalki murrizten dira, bai eta sei
|
urtetik beherako
haurrak dituzten etxeetan ere. Ekoizpena Espainian milioi bat tona oilasko baino zertxobait gehiago ekoizten da, eta urtetik urtera %7, 5 egiten du behera.
|
|
Kataluniako Generalitateko Merkataritza Saileko lurralde zerbitzuek irailean Ebroko Lurretan (Tarragona) immobilizatutako 2.310 panpina suntsitu ditu Kataluniako Kontsumo Agentziak (ACC). Jostailu horiek asfixia arriskua zuten hiru
|
urtetik beherako
haurrengan. Ibilgetutako unitateak suntsitu egin dira “arriskutsuak direla egiaztatzean, enpresa inportatzaileak eskatuta produktuaren bigarren azterketa bat egin ondoren”, adierazi zuen Tarragonako lurralde zerbitzuen zuzendari Josep Monclusek, eta, gainera, enpresaren lankidetzari eraso egin zion, “beraiek erabaki baitute panpina horiek nahita suntsitzea”.
|
|
Eskola garraioari dagokionez, babesik gabeko sektore gisa agertzen da 3 urtetik beherakoentzat. Pere Sauretek adierazi zuenez, “segurtasun arrazoiak direla eta, hiru
|
urtetik beherako
haurrak ez luke autoan bidaiatu behar”. RACCek “premiazko ikerketa” egiteko eskatu zuen, konponbide teknikoa lortzeko, adin horretarako gerrikoa ez baita gomendagarria.
|
|
Ontzi batzuetan ere baby sitting zerbitzua dago, gutxienez sei hilabete dituzten haurtxoentzat. Oro har, gurutzaontzi gehienek hiru
|
urtetik gorako
haurrentzako instalazioak eta jarduerak dituzte. Gurutzaontzian hainbat jarduera egiten dira gustu guztiak asetzeko.
|
|
Horrek esan nahi du haurrak beti direla «gaixo bereziak» alderdi guztietan. Nolanahi ere, haurrekiko transplanteak ez dira ohikoak, nahiz eta salbuespenak ere badaude, hala nola hesteetako transplanteak, hirutik bitan 18 urtetik beherakoei egiten baitzaizkie, eta ehuneko handi batean bi
|
urtetik beherako
haurrei. Azalpena logikari dagokio:
|
|
Lanaren Mundu Erakundearen ustez, posible da hamar
|
urtean
haurren lan esplotazioa ezabatzea
|
|
Lanaren Mundu Erakundea (LANE) itxaropentsu dago hamar
|
urtean
haurren lan modurik okerrenak saihesteko. Helburu hori lortzeko, aurten ere hainbat ekitaldi egingo dira Genevan (Suitza), datorren astelehenean, ekainak 12, Haurren Lanaren Aurkako Nazioarteko Eguna ospatzeko.
|
|
Nik uste dut urtebete baino gutxiagoan jakingo dugula molekula bereko konbinazioaren kontzeptuak benetan efektu antidepresiboa duen. Duela gutxi, zortzi
|
urtetik beherako
haurretan fluoxetina erabiltzea onartu da. Zer eragin izan lezake nerbio sistema zentralean eragiten duten gai aktiboen kontsumo goiztiar horrek gerora neurona loturak eratzean eta garunaren arkitekturan?
|
|
Munduko leku batzuetan, zazpi segundotik behin, hamar urtetik beheitiko bat hiltzen da gosearen zuzeneko edo zeharkako ondorioengatik. Haurrentzako Nazio Batuen Funtsak (Unicef) azken txostenean ohartarazi duenez, garapen bidean dauden herrialdeetako bost
|
urtetik beherako
haurren laurdenak baino gehiagok pisu normala baino txikiagoa dute. Egoera horrek arriskuan jartzen ditu haien bizitzak, eta 5,6 milioi txikiren etorkizuna zapaltzen du urtero.
|
|
Igorpena gorotz ahotik egiten da, batez ere esku kutsatuen bidez. Errotabirusak haurtzaindegietako jostailuetan eta beste gainazal gogor batzuetan aurki daitezke, transmisio mekanismoan esku hartzen baitute. Hain zabaldua dago haurtzaindegietako kutsadura, ezen hiru
|
urtetik gorako
haurren %90ek antigorputzak garatu baitituzte rotabirusaren aurrean. Arnasbideak ere eragina izan dezake gaixotasunaren hedapenean; hori dela eta, sarritan gertatzen dira kasuak familietan, ikastetxeetan, haurtzaindegietan eta ospitaleetan, eta hori da ospitaleratutako haurren gastroenteritisaren arrazoi nagusia.
|
|
Rotabirusak reovired en familiakoak dira, zazpi talde antigeniko desberdinekoak (A-tik G-ra), eta A taldeko birusek (bi serotipo desberdinekin) eragiten dute haurren beherakoa. Kasu gehienak hiru
|
urtetik beherako
haurretan gertatzen dira, batez ere hiru hilabetetik hamabi hilabetera bitartean, eta ohikoagoa da neguko hilabeteetan. Igorpena gorotz ahotik egiten da, batez ere esku kutsatuen bidez. Errotabirusak haurtzaindegietako jostailuetan eta beste gainazal gogor batzuetan aurki daitezke, transmisio mekanismoan esku hartzen baitute.
|
|
Espainian 188.000 adingabe inguru daude beren etxeetan indarkeria mota desberdinen eraginpean. 275 milioi eurora iristen da kopuru hori mundu osoan, batez ere haurretan eta hiru
|
urtetik beherako
haurretan. Azaldu du, gainera, lotura giltzarria dagoela etxeko indarkeriaren eta haurren abusuaren artean, eta ondorio nagusi gisa adierazi du ezen, etxeko indarkeriazko egoeren biktima txikiek dituzten ondorio emozional eta fisikoez gain, aukera “oso handia” dagoela haur horiek etorkizunean tratu txarren biktima edo tratu txarren biktima bihurtzeko.
|
|
Bat Oroya da, Peruko meatzaritzak gehien kutsatzen duen herria, Limatik 174 kilometro ekialdera. Azterketa ofizialen arabera, 6
|
urtetik beherako
haurren %99, 9k berun maila handia dute odolean, eta horrek minbizia edo paralisia eragin dezake. Beste tokia Dominikar Errepublikan dago eta Hainako Behea bezala ezagutzen den eremua da.
|
|
– Haurrak atxikitzeko sistemek biziak salbatzen dituzte, bizi organoetako lesio larriak murrizten dituzte zuzenean, eta nabarmen murrizten dituzte lesio moderatuak. – Haurrak atxikitzeko sistemak oraindik ez dira behar bezala erabiltzen haurren segurtasuna bermatzeko, bereziki 6
|
urtetik gorako
haurren artean. – Erabiltzaileentzat informazio gehiago eta hobea behar da haurrei eusteko sistemak ibilbide guztietan (hirikoak zein hiriartekoak) erabiltzeak duen garrantziari buruz.
|
|
Afrikan, GIBa duten gazteen %75 emakumeak dira. GIBak kutsatutako 40 milioi pertsonetatik, %44, 3 emakumeak dira eta %5, 75 15
|
urtetik beherako
haurrak. 2006an, guztira, 2,9 milioi pertsona hil ziren hiesarekin lotutako gaixotasunen ondorioz, eta horietatik 380.000 15 urtetik beherakoak izan ziren.
|
|
Kanpaina horietako bi, komunitateek egindako ohiko merkatu kontrolei gehitzen zaizkienak, 2005ean egin ziren: batetik, hozkailuak, txintxirrinak eta estutzeko jostailuak, horiek guztiak 3
|
urtetik beherako
haurrentzat, eta, bestetik, prezio murriztuko dendetan merkaturatutako jostailuak. 2006an, bi kanpaina nazional egiten ari dira:
|
|
Aztertu egingo da horien osaera egiaztatzeko. Hurrengo urterako programatuta dago 3
|
urtetik beherako
haurrentzako jostailuen “CE” markaren egiazkotasuna egiaztatzea eta prezioaren eta gaztelaniazko informazioaren kontrol orokorra.
|
|
Emakumeek erabakiak hartzeko zeregin erabakigarria duten familietan, haurrei eskainitako baliabideen proportzioa askoz handiagoa da emakumeak garrantzi txikiagoa duen etxeetan baino. Elikagai Politikari buruzko Ikerketen Nazioarteko Institutuak egindako azterlan baten arabera, gizonek eta emakumeek eragin bera izango balute erabakiak hartzeko orduan, Hegoaldeko Asian hiru
|
urtetik beherako
haurren artean pisu txikiko eragina 13 puntu portzentualeraino jaitsiko litzateke, hau da, 13,4 milioi haur gutxiago elikatu gabe egongo lirateke eskualdean; Saharaz hegoaldeko Afrikan, berriz, 1,7 milioi haur.
|
|
Urtean
|
urtean
haur jaialdia egiten zenuten Zarautzen gabon inguruan. Lehenengo diskoak bide horretatik heldu ziren.
|
2007
|
|
Horrelakoak kontsumitzea ez dago zuriturik haurdunaldian, edoskitzaroan eta bost
|
urtetik beherako
haurren kasuan ere.
|
|
h) Langileen Estatutuari buruzko 8/ 1980 Legeak eta Funtzio Publikoa Eraldatzeko Neurriei buruzko 30/ 1984 Legeak bost
|
urtetik beherako
haurrak adoptatzen dituztenei emandako baimenen araubidea aldarazteko apirilaren 30eko 8/ 1992 Legearen 1 artikulua.
|
|
Batetik, egiaztatu da jaioberriek hautemate gaitasun batzukdituztela eta, horiei esker, koloreak, soinuak eta antzeko estimuluak bereizi etasailkatu ditzaketela. Bestalde, zenbait arreta lehentasun dituzte jaiotzetik; hots, espeziearentzat garrantzitsuak eta esanguratsuak diren gizakien aurpegiekiko, ahotsekiko eta antzeko estimuluekiko lehentasuna (Mehler eta Dupoux, 1992). Halaber, gaitasun batzuk Piaget-ek uste baino askoz ere lehenago garatzen dira.Hain zuzen ere, egiaztatu da lehen
|
urtean zehar
haurrek irudikatzeko nolabaitekogaitasuna dutela. Oroimenari dagokionez, frogatu da egon badagoela garapenarenlehen asteetatik.
|
|
3.20 irudia. 8 urtetik 10
|
urtera bitarteko
haurrek beste pertsonen pentsamenduaketa sentimenduak anizkuntzat hartzen dituzte (argazkia: www us.flickr.com).
|
|
Hori ez ezik, telebistak ezagutzaren garapena ere bultza dezake. AEBn, Sesame Street (Sesamo Auzoa) telesaioa haurrentzat hezitzailea ote zen aztertzeko, ikerketa bat egin zuten 3 urtetik 5
|
urtera bitarteko
haurrekin. Emaitzek adierazi zuten saio hori askotan ikusten zuten haurrek honako hau lortzen zutela:
|