|
2000
|
|
|
Orain arte transmisiorako bide bakarra elkarrekin fisikoki lan egitea izan da eta noski, egoera hau oso gutxitan izaten da posible. Beraz, erakunde gehienetan dagoen jakinduria eta esperientzia
|
pertsonetan
esklusiboki metatuta dago eta pertsona horiek desagertzen edo joaten direnean, erakundeek batzuetan hutsetik hasi behar izaten dute prozesuak eraikitzen.
|
|
2001
|
|
|
(sulfitoak), ez dute gaitz edo kalterik eragiten, asmatikoetan edo gastritisak nozitzen dituen
|
pertsonetan
hipersentsibilitate kasurik ere gertatu izan den arren.
|
|
|
Adin horietan, kolesterolari beldurra izateak, batzuetan, arrazoirik gabe murrizten du elikagai hori, eta horrek desorekak eragin ditzake elikaduran, hazkuntzan eta osasunean. Adineko
|
pertsonetan
, odoleko kolesterol mailak garrantzi txikiagoa du ikuspuntu kardiobaskularretik. Dieta murriztaileak proteina, bitamina eta mineral gabeziak ekar ditzake.
|
|
|
Silizioak eragin erabilgarria du hezurraren eraketan, eta, beraz, komeni da haustura baten ondoren, batez ere adineko pertsonengan, hezurraren orbaintze prozesua motela denean. Beraz, silizio ugariko elikagaien kontsumoa (arroz osoa edo integrala, arroz zahia edo beste zereal batzuk) aintzat hartzen duen dieta (silizio gehien zerealaren kanpoko kutikulan dagoelako) baliagarria izan daiteke osteoporosia prebenitzeko, baita hezurren hauskortasunaren terapiarako ere, batez ere adineko
|
pertsonetan
. Bestalde, olio eta gatz apur batekin egositako arroz zuria edozein etiologiatatik beherakoa pasatu ondoren hartu beharreko lehenengo elikagai solidoetako bat da.
|
|
|
Gaur egun, endekapenezko gaixotasunak osasun arazo handia dira, azken hamarkadetan eragin handiagoa izan baitute. Populazioaren zati handi batek uste ez bezala, ez da beti adineko
|
pertsonetan
agertzen, 20 eta 40 urte bitarteko gazteek ere jasan ditzakete, gaixotasunaren arabera. Gaur egungo ikerketa ildoek gaixotasun horien kausak identifikatu nahi dituzte; izan ere, diagnostikoan eta tratamenduan aurrerapen ikusgarriak egin diren arren, asko ezezagunak dira oraindik:
|
|
2002
|
|
|
Argiarenganako sentikortasuna (horixe besterik ez baita gure zinema karteldegian oraindik ere ikusgai dagoen pelikulak jorratzen duen gaia), genetikoki determinatua dago. Oso altua da ile hori eta azal argia duten
|
pertsonetan
(zer esanik ez ilegorrietan), eta oso baxua, berriz, arraza beltzeko edo jatorri asiarreko pertsonetan. Hainbat botika modu sistemikoan edo baita topikoki ere erabiltzeak argiarekiko sentsibilitatea gehitu dezake.
|
|
|
Argiarenganako sentikortasuna (horixe besterik ez baita gure zinema karteldegian oraindik ere ikusgai dagoen pelikulak jorratzen duen gaia), genetikoki determinatua dago. Oso altua da ile hori eta azal argia duten pertsonetan (zer esanik ez ilegorrietan), eta oso baxua, berriz, arraza beltzeko edo jatorri asiarreko
|
pertsonetan
. Hainbat botika modu sistemikoan edo baita topikoki ere erabiltzeak argiarekiko sentsibilitatea gehitu dezake.
|
|
|
Erreakzio fotoalergikoak (hortan datza kontua, argiarekiko nolabaiteko alergia bat) lehendik jada sentsibilizatutako
|
pertsonetan
agertzen dira, eguzki izpien aurrean edo A izpi ultramoreen eraginpean jartzen direnean. Eta ondorioa ukipeneko dermatitis alergiko bat izaten da:
|
|
|
Eta gene horrek mutazio bat jasaten duenean, tumoreen agerpena errazten denez.... atera kontuak! Harremana nabarmen jarri da pankreako minbizia zuten
|
pertsonetan
, baldin eta aldez aurretik beren lan giroan disolbatzaileekin kontaktua eduki bazuten. Lehenengo ikerketa honen konklusio gisa zera azpimarratu zuten ikertzaile katalanek, disolbatzaile organikoekin edukitako esposizioa pankreako minbizietan k ras genean ageri ohi diren mutazioekin lotua dagoela.
|
|
|
Baina bada hainbat ziurtasun, adibidez teorian behintzat Europako biztanleen% 25ek ez duela arriskurik gaitza izatea,
|
pertsonetan
antzemandako kasu guztiek perfil genetiko bera baitzuten.
|
|
|
zinkaren gabezia ere aski kontu ohikoa dugu haurretan, haurdunetan, bular emaileetan, zaharretan, landarejaleetan eta kaloria urriko dietak egiten dituzten
|
pertsonetan
.
|
|
|
Arlo pribatuan, aktibo hautemangarrietan baino gehiago aktibo hautemanezinetan oinarritutako jakintzaren ekonomia agertzeak giza kapitalak balioa hartzeaeragin du, kapitaleko aktibo finkoen eta teknologikoen aurrean. Garrantzitsua da, negozioetan egindako inbertsioek errealitate hori isla dezaten, eta enpresarieknegozioetako estratega pribatuek eta enplegatzaileek
|
pertsonetan
gehiago inbertidezaten. Horrek, funtsean, enplegatuen gaitasun eta eskumenak garatzea esan nahidu.
|
|
|
Adinaren arabera, 18 eta 24 urte bitarteko gazteak dira Espainian lan istripu gehien dituztenak: 118 istripu 100.000 langileko; 45 eta 54 urte bitarteko
|
pertsonetan
, berriz, 111 Danimarkan, aldiz, egoera hori alderantzikatu egiten da. Ezbehar gehiago daude 45 urteko langileen artean (130 ezbehar 100.000 afiliatuko) gazteenen artean baino (111).
|
|
|
Osteoporosiak ez du sintomarik sortzen, ez du minik ematen. Hala ere, hezurren hauskortasun handiagoa dela eta, kaltetutako
|
pertsonetan
hezur haustura handiak agertzen dira maiz, eta horiek eragiten dituzte zeinu klinikoak. Menopausia ondoko emakumearen haustura ohikoenak ornoetakoak dira, bizkarreko min oso akutuekin eta haren deformazio progresiboekin:
|
|
|
Dietak kaltzio kantitate egokia bermatzen ez duenean, prestakin farmakologikoekin osatu behar da, kontuan hartuta pertsona helduak egunean 1.000 miligramo kaltzio behar dituela eta dosi hori handitu egiten dela haurdunaldiarekin edo menopausiarekin batera. Adineko
|
pertsonetan
beharrezkoa izan daiteke bitamina elkartzea, kaltzioa xurgatu eta erabiltzeko. Garaiz ematen den ordezko hormona terapia eraginkorra da hezurra azkar ez galtzeko.
|
|
|
Oinetako onddoak maizago izaten dira izerdi gehien botatzen duten
|
pertsonetan
|
|
|
Izerdia eta oinen usaina onddoak agertzearen bi seinale dira. Izan ere, «atleta oina» edo «tiña pedis» delakoa askoz errazago garatzen da zapata itxiak edo galtzerdi luzeak erabiltzen dituzten
|
pertsonetan
. Hori dela eta, 15 urte bitarteko gizonak izaten dira kalteturik gehienak, eta hilabete beroetan izaten dute oinetakoen ohitura hori.
|
|
|
Halaxe erakusten du Acción contra el Hambreren “Evaluación y tratamientos de la desnutrizen situación de crisis” liburuak. Atzo aurkeztu zen argitalpen hau, eta desnutrizio akutu larriari aurre egiteko tratamendu eta protokoloei buruzko hamar urteko ikerketaren emaitzak ebaluatzen ditu, batez ere bost urtetik beherako haurretan, haurdun dauden edo bularra ematen ari diren emakumeetan eta garapen bidean dauden herrialdeetako adineko
|
pertsonetan
. Duela hamarkada bat, Acción contra el Hambrea erakundeak elikagai terapeutiko berri bat garatzen hasi zen, eta oso jate protokolo berezia zuen; gaur egun, goseak jotako herrialdeetan banatzen ditu elikadura zentroak.
|
|
|
Batez besteko adina (30 urte) duten biztanleen %10i baino gehiagori eragiten die, eta maizago gizonezkoei. Ohitura sedentarioak edo beroarekiko esposizio handia duten
|
pertsonetan
da nagusi. Gehienetan, kalkuluen osagaien (kaltzioa, azidoxalikoa, azido urikoa, fosfatoa, zistina…) xurgapenean, metabolismoan edo iraizketan nahasteren bat egoteagatik edo osagai horiek sortzearen (azido zitokoaren eta magnesioaren) asaldura edo azidotasuna (pH) irensteagatik gertatzen da.
|
|
2003
|
|
|
(antidepresiboak, lasaigarriak, antsiolitikoak, diuretikoak, burdina edo kaltziodun osagarriak, antiinflamatorioak, Parkinson gaitzaren kontrakoak...), adineko
|
pertsonetan
batik bat, idorreria agertu edo larritzeko motiboa izaten da.
|
|
|
Portzentaje hori areagotu egiten da adineko
|
pertsonetan
: uste da 65 urtez gorako pertsonen %90ek infekzio hori jasaten duela.
|
|
|
Erretzen duten
|
pertsonetan
perfume baten iraupena txikiagoa da eta gainera bere lurrina aldatu daiteke.
|
|
|
Hiru mota Neurologo horrek bereizi zituen “tentsio zefaleak” (ohikoenak), “migrainak edo jakekak” (laneko bajak eragiten dituzte eta, askotan, erabateko atsedena eskatzen dute) eta “eguneroko zefalea kronikoak” (analgesikoen abusuak eragiten ditu). Urcolak argitu zuen buruko minen %10ek baino ez duela zerikusirik garuneko lesio batekin; lesio hori “alarma zeinu jakin batzuen” bidez hauteman daiteke, eta, oro har, 50 urtetik gorako
|
pertsonetan
edo bilakaera laburreko zefaleak dituzten pertsonetan gertatzen da —hiru hilabete baino gutxiago—, aurreko aurrekaririk ez dutenetan. Carlos Sistiagak, berriz, min horien tratamenduan izandako berrikuntzei buruz hitz egin zuen, eta esan zuen “ez dela beharrezkoa haiekin bizitzea”, baina azpimarratu zuen “desagerrarazteaz gain, gerta daitezkeen agerraldi berriak prebenitu behar direla”; horregatik dira sendagai “garbiagoak”, albo ondorio gutxiago dituztenak.
|
|
|
Hiru mota Neurologo horrek bereizi zituen “tentsio zefaleak” (ohikoenak), “migrainak edo jakekak” (laneko bajak eragiten dituzte eta, askotan, erabateko atsedena eskatzen dute) eta “eguneroko zefalea kronikoak” (analgesikoen abusuak eragiten ditu). Urcolak argitu zuen buruko minen %10ek baino ez duela zerikusirik garuneko lesio batekin; lesio hori “alarma zeinu jakin batzuen” bidez hauteman daiteke, eta, oro har, 50 urtetik gorako pertsonetan edo bilakaera laburreko zefaleak dituzten
|
pertsonetan
gertatzen da —hiru hilabete baino gutxiago—, aurreko aurrekaririk ez dutenetan. Carlos Sistiagak, berriz, min horien tratamenduan izandako berrikuntzei buruz hitz egin zuen, eta esan zuen “ez dela beharrezkoa haiekin bizitzea”, baina azpimarratu zuen “desagerrarazteaz gain, gerta daitezkeen agerraldi berriak prebenitu behar direla”; horregatik dira sendagai “garbiagoak”, albo ondorio gutxiago dituztenak.
|
|
|
Gainpisua duten pertsonen tratamenduaren osagarri gisa, dieta hipokaloriko orekatuarekin eta jarduera fisikoarekin batera, eta hiperlipidemia kasuetan (odoleko kolesterol edo triglizerido maila altuak). 30 kg/ m2 tik gorako gorputz masaren indizea duten
|
pertsonetan
ez da ondorio nabarmenik hauteman. Kontraindikazioak eta albo ondorioak:
|
|
|
Gaixotasun larria da, eta nerabezaroan gibelean eragiten du. Espainiako farmakozaintza sisteman, Reye sindromearen sei kasu erregistratu dira 1985etik azido azetilsalizilikoa hartzen ari ziren
|
pertsonetan
. Nolanahi ere, ezin izan da inoiz gaixotasunaren agerpena farmakoarekin lotu.
|
|
|
Beste aditu batzuen antzera, María José Zoilo psikologo klinikoak esan du nahaste txiki hori langile gehienetan gertatzen dela, nahiz eta kasu batzuetan egoerak okerrera egin. “Batez ere —zehaztu du Zoilak, lana desilusionatu dien
|
pertsonetan
aurkezten da, konfiantzazko krismax batean lan egiten ez dutenetan edo lana giro arinean egiten dutenetan. Inplikazio handiko lanbideetan edo hierarkia oso zurruna duten pertsonetan ere gertatzen da”, erantsi du aditu horrek.
|
|
|
“Batez ere —zehaztu du Zoilak, lana desilusionatu dien pertsonetan aurkezten da, konfiantzazko krismax batean lan egiten ez dutenetan edo lana giro arinean egiten dutenetan. Inplikazio handiko lanbideetan edo hierarkia oso zurruna duten
|
pertsonetan
ere gertatzen da”, erantsi du aditu horrek. Baina “oporren ondoko sindromea” izateak ez ditu beti ezkutatzen langilearentzat desatseginak diren egoerak; aitzitik, batzuetan, lanera itzultzean pertsona batzuek jasaten duten egokitze aldia besterik ez da, eta ez du zertan gaitz larriagorik sortu, depresio edo antsietate koadroak dituen etapa batean soilik.
|
|
|
erretiroa, aintzatespen sozialik eza (askotan, familiarentzat zama gisa sentitzen dira, eta jada ez dira erabilgarriak), mendekotasuna, autoestimurik eza eta segurtasunik eza. Hala ere, adineko
|
pertsonetan
nahas daitezke depresio eta/ edo antsietate nahasteak zahartze normalarekin, maite duen pertsonarekiko dueluarekin, dementziekin, nortasun nahasteekin. Adituek ohartarazi dute depresioa gertatzen dela gertaera hasi eta gutxienez bi urtez luzatzen denean.
|
|
|
Metabolikoki aktiboa den masa asko handitzen da dieta hipokalorikoak egiten direnean. Adineko
|
pertsonetan
, entrenamenduak sarkopenia prebenitzen du (muskulu masa galtzea). Hezurren dentsitate minerala handitzea, osteoporosiaren aurrean babes papera eginez.
|
|
|
Madrilgo San Carlos Ospitale Klinikoko Geriatria Zerbitzuko José Manuel Ribera eta Pedro Gil doktoreek gomendatzen dute adinekoek lagunduta jatea, desnutrizioa saihesteko. Egoera hori nahiko ohikoa da adineko
|
pertsonetan
, eta hainbat arazo izateko aukera ematen du, hala nola infekzioak, hausturak edo azalaren hauskortasuna. Espezialista horiek “Prebentzioa Geriatrian.
|
|
|
Tapoia erraz digeritzen den elikagaia da, karbohidrato eta energia ugarikoa. Horregatik, oso egokia da konbalentzietan eta digestio arazoak dituzten
|
pertsonetan
(azidotasuna, gastritisa, ultzera eta era guztietako kolitisa). Gainera, mandiokak eta tapiokak ez dute glutenik; horregatik, zeliakia edo glutenarekiko intolerantzia dutenek arazorik gabe kontsumi ditzakete.
|
|
|
Eman diren batailoien izenak, eta horiek non eta noiz egon zirenak –egilearen okerren bat tarteko ez bada behintzat– denak egiazkoak dira. Haatik, Salsamendiko gazteena benetako
|
pertsonetan
oinarrituz asmatua da.
|
|
2004
|
|
|
Acabe elkarteak Bilboko Euskalduna Jauregian antolatutako Elikaduraren Asalduei buruzko III. Jardunaldian arreta berezia eskaini zitzaion emakumezkoen aldizkarietan nagusi den gorputz irudiari, eredu horrek zenbait adinetan eta behar bezalako orekarik ez duten adimen ahuleko
|
pertsonetan
eragin dezakeen kaltea izugarria delako.
|
|
|
Zientzialari batzuek uste dutenez, hainbat intsektuk eta ornogabek erantzukizun handia dute egungo gaixotasun batzuetan, eta baita infekzio maila handia izan duten gaixotasun batzuetan ere, izurritean, adibidez. Bath unibertsitateko Nick Waterfield eta Richard French Constant eta London School eko Higiene eta Medikuntza Tropikaleko Brendan Wren ikerlariek Nature Reviews aldizkarian argitara emandako artikuluan, AEBetako eta Australiako hamabi
|
pertsonetan
baino topatu ez den bakterioa aztertu zuten. Bakterioa Photorhabdus asymbiotica deitzen da eta gorputzean zauriak eragiten ditu.
|
|
|
Osasun oneko
|
pertsonetan
sendagileen akatsek sortarazi izan duten oihartzun soziala lanbidearen izen onaren zama bilakatu da: fakultatiboak, izan ere, ez datoz bat alor horretan jardun ahal izateko profesional bati eskatu behar zaizkion gutxienekoak mugatzeko unean.
|
|
|
Antsietateak berak ez du sortarazten bihotz lesiorik edo endekapen fisiko edo intelektualik, baina antsietatea nozitzen duten
|
pertsonetan
maiz gertatzen da tabako, alkohol edo bestelako drogen kontsumo handia.
|
|
|
Jendea axola zitzaion batez ere eta hala esan zuen behin:
|
pertsonetan
zentratu behar naiz, pertsonetan bakarrik, bai ordaindu didatenetan eta baita ez didatenetan ere. Zerbait desberdina sortu zuen eta bere argazkiek pertsona baten aurpegian bizitza oso baten istorioa islatzea lortzen zuten.
|
|
|
Jendea axola zitzaion batez ere eta hala esan zuen behin: pertsonetan zentratu behar naiz,
|
pertsonetan
bakarrik, bai ordaindu didatenetan eta baita ez didatenetan ere. Zerbait desberdina sortu zuen eta bere argazkiek pertsona baten aurpegian bizitza oso baten istorioa islatzea lortzen zuten.
|
|
|
“Oilasko gripeak”, batez ere, oiloei eragiten die, eta begiak gorritu eta gibela deskonposatu egiten du; ondorioz, animalia hil egiten da. Giza kasuak Giza kutsaduraren lehenengo kasuak 1997an hauteman ziren Hong Kongen (Txina), non OMEk urte hartan 18 kasu baieztatu baitzituen “oilaskoaren gripea”
|
pertsonetan
, eta horietatik sei hil ziren. Orduan sortutako alarmak milioi eta erdi eskorta hegazti baino gehiago hil zituen (gehienak oilaskoak, baina baita ehunka ahate, antzar, galeperrak eta usoak ere).
|
|
|
Artritisa, arnas arazoak, arazo kardiobaskularrak eta hezurrak, azaleko erreakzioez eta diabeteaz gain, maskota lodiek izateko arrisku handiagoa dute. Patologia horiek saihesteko,
|
pertsonetan
bezala, albaitariak kontrolatutako dieta egin behar da, ariketa fisiko pixka batekin batera. Ez da beharrezkoa aditua izatea animalia gizena dagoen ikusteko.
|
|
|
Berriki ezarri denez, orain arte ez zen esanguratsua Lasikekin aldez aurretik kataratak tratatu dituzten pazienteen kopurua. Are gehiago, kontuan hartuta katarata kirurgia 60 urtetik gorako
|
pertsonetan
egiten dela normalean. Baina gauzak aldatzen hasteko itxura dute.
|
|
|
Paziente gehienek 50 urte dituzte. Normalean, entzumen arazoak dituzten
|
pertsonetan
agertzen da, baina une jakin batean zaratak izateak ez du ezer esan nahi. Carlos Suárezen arabera, akufenoa agertzeak ez du esan nahi agian gorreria egongo denik edo etorkizunean entzumen arazoak izango direnik, “baina batzuetan elkartuta egon daiteke”.
|
|
|
Glukosamina, kartilagoaren eraketan eta konponketan parte hartzen duen aminosakarido bat, gure organismoan modu naturalean sortzen den konposatu bat da, eta haren defizita, tradizioz, mina agertzearekin lotu izan da, batez ere artrosia duten adineko
|
pertsonetan
. Zenbait krustazeo (otarrainak, karramarroak, ganbak…) osatzen dituen kitinaren ezaugarriak eta organismo bizietan duten presentzia direla eta, forma bioerabilgarriak deskribatu dira.
|
|
|
Kasu gehienetan, “energia murrizketa neurritsua gomendatzen da, pisua pixkanaka eta etengabe galtzea ahalbidetuko duena (0,5 kilo astean), eta pisu galeraren maila, neurri batean, pertsonak egiten duen jarduera fisikoaren mailaren araberakoa izango da”, gehitu du. Hezkuntza dietetikoa ADENAk dioenez, gainera, pisu gehiegi duten
|
pertsonetan
funtsezkoa da dietista nutrizionisten heziketa dietetikoa. “Hori gabe, pertsonek erraz berreskuratzen dituzte tratamendu dietetikoa egin aurreko elikadura ohiturak eta pisua”, esan du.
|
|
|
Arreta berezia jarri behar zaie haurrei eta zaharrei, beroekiko sentikorragoak baitira. Kasu horietan, eta hain ur kantitate handiak jatera ohituta ez dauden
|
pertsonetan
, baliagarria izan daiteke, kasu batzuetan, fruta edo barazki zukuak, infusio hotzak… jartzea, baina ez ahaztu ura dela edari gomendagarriena. Hidratazio onak eta elikadura egokiak larruazala fresko eta osasuntsu sentiarazten laguntzen dute, eta, gainera, azala egoera onean mantentzen laguntzen dute, udan neguan baino gehiago, eguzki izpiek zahartzeari laguntzen baitiote.
|
|
|
Ikertzaileek beste parametro batzuk ere neurtu zituzten, hala nola folatoak, B bitamina, kreatinina edo proteinak hartzea. Journal of Nutrition aldizkarian argitaratu zen ikerketaren emaitzen arabera, selenio maila handienak homozisteina maila txikiagoei zegozkien, eta homozisteina maila %63 igotzeko arriskua txikiagoa zen selenio maila handia zuten
|
pertsonetan
. Lanak ez ditu ebaluatzen erlazio hori azal lezaketen mekanismoak, baina iradokitzen du selenioa faktore garrantzitsua dela, potentzian, homozisteina maila eta, hedaduraz, arrisku kardiobaskularra murrizteko.
|
|
|
“Ikusmen zolitasuna handituz, betiere dioptria erdia baino gehixeago badu, begietako entrenamendu horiei esker ondo ikustea lor dezakegu”, adierazi du Godoyk. “Dioptria gehiago dituzten
|
pertsonetan
, behar duen gradazioa lehendik dakarrena baino txikiagoa izatea lor dezakegu”, erantsi du. Lortutako onurak gutxienez zortzi hilabetez mantentzen dira, azterketa honetan egindako jarraipen aldia, baina Godoyk azpimarratzen du “ikusmen zolitasuna luzatzeari eusteko, pazienteak sei hilean behin edo urtean behin egin lituzke mantentze saioak, kasu bakoitzaren eta profesional optikoak agintzen duenaren arabera”.
|
|
2005
|
|
|
Adituen ustez, gripearen kontra txertatzeaz gain, urtetik gorako pertsonak eta baita gaixo kronikoak ere »bihotzeko, giltzurrunetako edo gibeleko gaitzak dituztenak, edo baita immunologikoki gutxituak daudenak ere», pneumokokoaren kontra txertatu lirateke. Pneumokokoaren kontrako txertoak Streptococcus pneumoniae bakterioarengandik babesten du, eta bakterio hau da adineko
|
pertsonetan
eta gaixo kronikoetan pneumonia sarrienik eragiten duena.
|
|
|
Dosiak, beraz, modu indibidualizatuan kalkulatu behar dira beti. Bestalde, 75 urtetik aurrera, pertsonek patologia asko edukitzen dituzte, eta botika askok adineko
|
pertsonetan
sorrarazten dituzten ondorioak zahartze prozesuarekin nahasten dira. Kontrako erreakzioak ere modu diferentean ager daitezke.
|
|
|
Alzheimerra oroimenari eta prozesu mentalei eragiten dien gaixotasun neurologiko degeneratiboa da. Batez ere 65 urtetik gorako
|
pertsonetan
gertatzen da. Azterlan honetako datuek adierazten dute pertsonen bizimoduak eta eguneroko jarduera fisikoak eragina izan dezaketela gaitzaren garapenean.
|
|
|
proteinak dituzte, hala nola haragia, arraina, esnekiak edo arrautza. Gainera, entzima horri esker, komeni da anana kontsumoa hipoklorhidria duten
|
pertsonetan
(azido klorhidrikorik eza urdaila). Sintoma hauek ditu:
|
|
|
Jarduera fisiko handia duten
|
pertsonetan
bakarrik% 50 murriztuko litzateke haien eragina.
|
|
|
Ikerketak —PLoS Medicine AEBko aldizkari medikoak argitaratu du— dio soldaduak, eskiatzaileak edo maratoilariak izango liratekeela bitaminaren dosi osagarriak hartzearen onura handiena jasoko duten azpitaldeak, “baina ezin da esan jarduera fisiko normala duten pertsonak modu berean babestuko dituenik”, dio Robert Douglasek. Jarduera handiko
|
pertsonetan
, bitaminak hotzeriaren eragina %50eraino murriztu zuen, baina “jende normalarentzat alde handirik ez dagoela pentsa daiteke. Ez du arriskua murrizten, baina iraupena laburragoa izan daiteke”.
|
|
|
Aurreko urteetan eskualde berean egindako beste azterketa batek lortutako emaitzen arabera, 85 urteko gizabanakoen dementzia tasa %50era baino ez zen iristen; izan ere, azterketa holandar batek egiaztatzen zuen ehun urtetik gorako 19 indibiduoren disfuntzio kognitiboaren prebalentzia %100ekoa zela. Gaixotasun gutxiago Beste ohar interesgarri bat da dementzia diagnostikoa duten ehun urteko edo gehiagoko
|
pertsonetan
gaixotasuna oso fase berantiarretan agertu zela, eta dagoeneko bederatzigarren hamarkadan sartu zela. Perls ek eta bere taldeak ehun urtetik gorako 350 pazienteri buruzko atzera begirako azterketa egin zuten, eta hiru egoera izan ziren:
|
|
|
Grabitate erakarpena txikiagoa da han, eta, beraz, bigarren ondorioaren arabera, denbora azkarrago pasatzen da. Bi fenomenoen arteko aldea kenduz, egunean 39 milioi segundoko denbora igarotzen da sateliteetan lurrean gauden
|
pertsonetan
baino mantsoago. Hau da, egun bakoitzaren amaieran, satelitea gu baino gazteagoa den bigarren mailako 39 milioi milaren da.
|
|
2006
|
|
|
Eta langileen beharrak ere aztertu dira, proiektu denak
|
pertsonetan
oinarritzen baitira. Pertsonak zaindu behar ditugu.
|
|
|
Formazio profesionala eman behar zaio langileari, baina baita pertsona bezala aseta sentitu dadin beste formazio bat ere, askoz ludikoagoa. Hori
|
pertsonetan
egiten den inbertsioa da, ez lanpostuan bakarrik, baina lanpostuan dagoena pertsona da. Gure kasuan, gainera, soldatapeko langileak ditugu, baina soldatapeko langile horiek borondatezko ordu mordoa sartzen ari dira.
|
|
|
Izan ere, argot ak ala frantses ez legitimoak hiru eginbehar ditu: 1) ludikoa, 2) kriptikoa, esan nahi baita hizkuntza kode bereziak sortzen direla beste pertsonek ez dezaten hizkuntza hori ulertu, eta 3) nortasun funtzioa, hots, hizkuntza, taldearen ezaugarria bilakatzen dela. razleetariko bat da, batez ere maila soziokultural apaleko jendeetan eta usadio legetimoekin itsututa dauden
|
pertsonetan
. Garbizaletasuna hizkuntzaren ikuspegi atzerakoi bati lotua dago non arauei toki garrantzitsuegia ematen zaien.
|
|
|
Irrati amateurren antenak eta gainerako osagarriak ez
|
pertsonetan
, ezta ondasunetan kalterik, molestiarik eta arriskurik ez eragiteko moduan instalatu behar dira.
|
|
|
Adin handiko
|
pertsonetan
, alkoholismo kronikoa, zirrosi hepatikoa eta gaixotasun hemolitikoak (hematien suntsiketa eta anemia eragiten dituztenak)
|
|
|
Pozoiaren hormona honek jateko gogoa gutxiagotu lezake... ez bakarrik Gila munstroetan,
|
pertsonetan
ere bai.
|
|
|
Gaur egun, elikadura adituek ohartarazten dute desnutrizioaren fenomenoa nerabeen artean, elikadura nahasteek (anorexia eta bulimia) eragindakoa batik bat, non burdinaren urritasuna garrantzitsua baita. Adineko
|
pertsonetan
, berriz, hauek dira gabeziaren arrazoi nagusiak: hanturazko gaixotasun kronikoak, odol emate sarriak, aspirina kronikoki irenstearen ondoriozko odol galerak, aspirinak plaketen agregazioa aldatzen baitu, edo odoletako ultzerak edo ondesteko minbizia.
|
|
|
“Koagulazioaren aktibazioa zortzi orduko hegaldiaren ondoren gertatu zen indibiduo batzuetan, eta horrek immobilizazioari mekanismo gehigarri bat emango lioke (…), “The Lancet” aldizkari medikoan argitaratutako azterlan baten arabera”. Ikertzaileek ikusi zuten koagulu markatzaileen kontzentrazioak handiagoak izan zirela hegan egin zuten
|
pertsonetan
zineman eserita edo jarduerak egiten egon zirenetan baino, batez ere TVPren beste arrisku faktore batzuk zituzten gaixoetan. Medikuak gomendatzen die bidaiariei ez dezatela hartu lasaigarririk edo alkoholik hegaldietan, TBParen arriskua murrizteko.
|
|
|
H5N1 molekulak katuen beheko arnas traktuarekin duen atxikitze molekularraren patroiak, eta maila txikiagoan, hudoenak dira giza ehunaren patroiaren antz handiena dutenak. Horrek adierazten du animalia horiek H5N1 pneumonia biralaren eredu gisa erabil daitezkeela
|
pertsonetan
.
|
|
|
Gazteei zein helduei eragiten dien arren, kasu gehiago daude adineko
|
pertsonetan
|
|
|
Bestalde, medikuaren aginduz osagarriak erabiliz ere ikusi dira onurak. Zehazki, minbizia duten
|
pertsonetan
, defentsak hobetu egiten dira eta metastasi arriskua murrizten da tumorea beste ehun edo organoetara hedatzea, arnas gaixotasunetan biriketako funtzioa hobetzen da, eta, era berean, sintomak hobetu egiten dira zenbait hantura gaixotasunetan, hala nola artritisean eta erreuman, baita azaleko asalduretan ere, ekzema edo psoriasian, esaterako. Nola bete gomendioak?
|
|
|
Biomedikuntzan egindako ikerketen arabera, hipertentsioa duten
|
pertsonetan
, laktido laktikoek arteria presio sistolikoa murrizten dute.
|
|
|
Giza gorputzeko proteinak katalogatzeko HUPO (Giza Proteomaren Ezagutzarako Erakundearen ingelesezko siglak) nazioarteko proiektuan parte hartzen duen Espainiako taldeak gibelaren ezagutzan oinarrituko du ikerketa. Elikagaiak metabolizatzeko, gure gorputzean sartzen diren substantziak energia bihurtzeko eta energia bihurtzeko ardura duen organoa da, halaber,
|
pertsonetan
handiena dena eta, adituen arabera, garunaren ondoren bigarren konplexuena izango dena. Jarduera hepatikoan parte hartzen duten proteinak zehatz mehatz ezagututa, aurrera egin ahal izango da gizartean eragin handia duten gaixotasunen aurkako borrokan, hala nola, obesitatea eta diabetesa, baita beste batzuen kontra ere, hala nola hepatitisaren eta zirrosiaren kontra, oraindik gutxi ezagutzen baitira.
|
|
|
Diru sarrera ertainak dituen pertsona batentzat zaila bada etxebizitza bat erostea, are zailagoa da beti lanik ez dutenentzat eta, beraz, ezin badute soldata duina izan: gaixo, etorkin, preso kopuru handia… Hori dela eta, krisia hain larria ez dela eta “arazoa eramangarria dela” argudiatzen dutenen aurrean, ASFk eta zenbait elkartek, hala nola Caritasek eta Pobreziaren eta Gizarte Bazterkeriaren aurkako Sareak, salatu dute gaur egun diseinuan oinarritutako hirigintza agertzen dela,
|
pertsonetan
baino gehiago, ekonomikoki erresistenteak ez diren herritarrak baztertzen dituen hirigintza bera. “Hirigintza horrek, integratzailea izan ordez, ekonomikoki ahulenak diren eremuak gero eta degradatuago dauden eremuetara eramatea erabaki du.
|
|
|
Adituek ingurumeneko faktoreak gehitu zizkioten aurrejoera genetiko horri, eta konturatu ziren bizi gertaera estresagarriek depresioa izateko aukera areagotzen dutela, batez ere genetikoki ahulak diren edo arrisku genotipoa duten pertsonengan. Kasu horietan, depresioan erortzeko aukera genotiporik edo gertaera estresagarririk gabeko
|
pertsonetan
baino lau aldiz handiagoa da.
|
|
2007
|
|
|
Bi diabetes mota daude: Lehen motako diabetesa (edo intsulina mendekoa) 30 urtetik azpiko
|
pertsonetan
diagnostikatu ohi da, sarritan umeetan, eta gorputzak behar adina intsulina odoleko glukosa maila kontrolatzen duen hormona ez produzitzeagatik gertatzen da. Bigarren motako diabetesa, berriz, 40 urtetik aurrera agertzen da normalean, eta kasu honetan pankreak intsulina sortzen duen arren, gure gorputzeko organoek ez dute hormona hori behar bezala prozesatzen sarraila eta giltza desegokiaren adibidea erabiltzen dugu medikuok bigarren motako diabetesa azaltzeko.
|
|
|
Kasu bietan tumore txarrak dira gehien ikusten diren prozesuak, baina arnas aparatuko minbiziak dira usuenak gizonen artean, eta bularrekoak emakumeetan. Odoleko zirkulazioarekin lotutako gaixotasunak dira heriotza eta ospitaleratze arrazoi nagusietakoak 65 urtetik gorako
|
pertsonetan
.
|
|
|
Horrek esan nahi du pertsona helduen erdiak, gutxienez, arazoak dituela pisuarekin. Gainera jendeen GMIak gorantz egiten jarraitzen du, etengabe, azken urteotan; bereziki umetan eta adineko
|
pertsonetan
.
|
|
|
Jinzu ibaia arroz sailak ureztatzeko erabiltzen zuten batez ere, baina baita edateko ura lortzeko, garbitzeko eta arrantzarako ere. Kadmioa arrozean eta arrainetan pilatu zen, eta gero elikagai horiek jaten zituzten
|
pertsonetan
. 1912an agertu zen lehenengoz gaixotasuna.
|
|
|
Alabaina,
|
pertsonetan
neurriz kanpoko erreakzioa sorrarazi zuen. Zehazki, immunitate sistemaren zelula laguntzaileen erantzuna sustatu zuen eta horiek immunitate sistemaren beste mekanismo batzuk jarri zituzten martxan.
|
|
|
Onddoei dagokienez, gehienbat antibiotiko ugari hartzen dituzten
|
pertsonetan
gailentzen dira. Candida generokoak, esaterako, gizakion ahoan eta digestio hodian egoten dira, besteak beste.
|
|
|
Birusek, oro har, ospitalean transplanteren bat jaso duten
|
pertsonetan
eragiten dituzte infekzioak. Izan ere, transplantea ez errefusatzeko gaixo horien immunitate sistema ahultzen da, eta, ondorioz, hainbat birusek eragindako infekzioak agertzen dira.
|
|
|
Hegazti gripeaz asko hitz egin zen duela hilabete batzuk, eta orain berriro dira aipagai. Dena dela, prebentzio neurri guztiak prest daude, infekzio bakar bat ere egon ez dadin, ez baserrietako eta haztegietako hegaztietan, eta are gutxiago
|
pertsonetan
.
|
|
|
Bizkarroiaren larbak anisakiosi izeneko gaitza sortzen du
|
pertsonetan
, eta urdail hesteei eragiten die: min akutua, ultzera, hemorragia...
|
|
|
Creutzfeldt Jakob gaitza entzefalopatia espongiforme bat da, nerbio sistemaren endekapenezko gaixotasun oso ezohiko bat. Berez azaltzen da
|
pertsonetan
, eta beste animalia espezieetan ere badaude halako gaitzak: ardien dardarizoa, behi eroen gaitza...
|
|
|
Zenbait prestakin fitoterapikok prozesu patologiko jakin batzuetan berriz gaixotzea prebenitu edo murriztu dezakete, hala nola proantozianidina ugariko ahabia amerikarren estraktuekin prestatutakoetan. Halakoetan, gernu traktuko infekzioak asko murriztu dira horiekin tratatutako
|
pertsonetan
. Hala ere, oraindik ez da zabaldu substantzia horien erabilera.
|
|
|
Xede populazioa Leishmaniasiak larruazalaren forma du, eta lesio eta ultzera deformatzaileak ditu, tratamendurik gabe urtebete baino gehiago iraun dezaketenak orbaintzen; beste errai forma batek (sistemikoa, organismo osoari eragiten dio) hilgarria da gai aktibo egokiak ematen ez badira. Espainian, urtean ehun kasu inguru leishmaniasi erraial izaten dira normalean immunitate sistema osasuntsua duten
|
pertsonetan
—baina heldutasunera iritsi gabe: gehienak haurrak dira—, gehi hamarreko batzuk immunodeprimituetan, hiesa duten gaixoetan.
|
|
|
Lehenak, funtsezkoenak, nutrizio beharrak asetzeko gutxieneko kaloriak dira; elikagai multzo bakoitzeko gantz gutxiko eta azukre agregaturik gabeko elikagaiak hautatzea da, adituen arabera, mantenugaien «erosketa» onena. Diskrezionalak, aldiz, «osagarri» ere esaten zaie, eta eguneko 100etik 300era bitarteko kopuruetan kontsumitu behar dira, batez ere ariketa fisikorik egiten ez duten
|
pertsonetan
. Kaloria mailak Energia Baldintza Zenbatetsietan eta Medikuntza Institutuko erreferentziako kontsumoko mantenugai makroen Txosteneko jarduera mailetan oinarritzen dira.
|
|
|
Arrisku handiena narriadura kognitiboa duten gaixoentzat da, batez ere Alzheimerra duten gaixoentzat (gaixo horientzat arrisku handieneko uneak dira zentro batean berriki sartzea, kokapen fisikoa lekualdatzea, pertsonal aldaketak eta hurbileko senideen edo erreferentziazko pertsonen galerak). Laburbilduz, laguntza edo zaintza handia behar duten
|
pertsonetan
erabiltzen dira. eta menderatzeko zailenak diren haietan.
|
|
|
Ondorioz, pazientearen gogobetetasuna handitzen da. Arazo kardiobaskularrak dituzten
|
pertsonetan
, bestalde, gainkarga txikiagoa eragiten du, mina arindu egiten baitu gorabehera gutxiagorekin, eta ondorio kaltegarri gutxiago eragiten ditu, hala nola biriketako infekzioak eta beheko gorputz adarretako tronbosia. Oharrak eta kontraindikazioak Anestesia epiduralarekin egiten diren ebakuntza kirurgiko nagusiak kirurgia orokorreko arloari dagozkio, hala nola behazun xixkua erauztea.
|
|
|
Sintomen intentsitatea zerotik 30era bitarteko eskala batean islatu zen, non zortziak edo zifra handiagoak intentsitate handia adierazten baitzuen. Teoria da deprimitutako
|
pertsonetan
diabetesaren erruduna estresaren hormona baten maila altua dela: kortisola.
|
|
|
Zortzi kasu berritik zazpi hirugarren adineko
|
pertsonetan
erregistratzen dira.
|
|
|
Oro har, trauma baten eraginpean (bizitzan inoiz ezer gertatu ez zaion eta, bat batean, istripuren bat izan duen pertsona bat) 10 eta 12 saio bitartean egon direnean, nahikoa da egoera traumatikoaren aurrean traumatizatzeko. Baina estres postraumatikoaren aurrean ahulak diren eta behin egoera traumatikorik izan ez duten
|
pertsonetan
, behin baino gehiagotan baizik, saio gehiago behar dira. Zenbait egoera traumatiko?
|
|
|
Egoera ahularen aurka borrokatzeko giro egokia sortzeko gai da. Horia erabiltzea pertsona barnerakoietan edo nerbio sistema indartu nahi duten
|
pertsonetan
gomendatzen da. Kromoterapiako LED fokuak Merkatuak hainbat irtenbide proposatzen ditu kromoterapia komunean sartzeko.
|
|
|
Aste batzuetan degradatzen ziren larru artifizialeko beste adabaki batzuek ez bezala, ehun berria sendo eta egonkor integratu zen. Orain, Intercytex izeneko larruazal hori ekoizten duen konpainiak egiaztatu behar du emaitzak onak diren paziente konplexuagoetan, hala nola, erreetan edo diabetikoetan eta sendatzen zailak diren ultzerak dituzten adineko
|
pertsonetan
. Gaixo horien eraginkortasuna frogatzen bada, ehun berriak larruazaleko lesio larrien tratamendua goitik behera alda lezake.
|
|
|
Horietako batzuk garrantzitsuak dira. Adibidez, hilabete baino gutxiagoan lipotimia bat baino gehiago izan denean, zentzua ez da berehala berreskuratzen, edo 50 urtetik gorako
|
pertsonetan
gertatzen dira gertaerak. Halaber, garrantzitsuak dira haurdunaldian diabetea, toraxeko mina, taupada irregularraren sentsazioa, hizketan asaldura, ikusmena edo gorputz adarren kontrolik gabeko mugimenduak gertatzen badira, konbultsioak edo esfinterren kontrola galtzea.
|
|
|
Kasu askotan arritmia bihotz osasuntsuetan gertatzen den arren, batzuetan, FA azpian dagoen kardiopatiaren adierazpena da. Adineko
|
pertsonetan
eta, batez ere, hipertentsioa duten pertsonetan, arritmia mota horrek zerikusia du ezkerreko aurikulan fibrosia egotearekin. FA modu paroxistikoan ager daiteke (berez garbitzen diren atalak), edo modu iraunkorrean ezarri.
|
|
|
Kasu askotan arritmia bihotz osasuntsuetan gertatzen den arren, batzuetan, FA azpian dagoen kardiopatiaren adierazpena da. Adineko pertsonetan eta, batez ere, hipertentsioa duten
|
pertsonetan
, arritmia mota horrek zerikusia du ezkerreko aurikulan fibrosia egotearekin. FA modu paroxistikoan ager daiteke (berez garbitzen diren atalak), edo modu iraunkorrean ezarri.
|
|
|
Garaiz antzematea ezinbestekoa Topaketa horretan bertan, Oterok eskatu zuen giltzurrun gaixotasun isil hori duten pertsonen detekzio goiztiarra hobetzeko, beranduegi izan baino lehen, gaixotasuna ezarrita dagoenean eta atzera bueltarik ez dagoenean, eta dagoeneko bideragarria da haien bilakaera moteltzea. Gainera, adituek eskatzen dute bizimodu osasungarria sustatu behar dela, ahal den
|
pertsonetan
eta oinarrizko arretako sektoreetatik, batez ere, pisu espezifikoa duten pertsonetan (diabetea, hipertentsio arteriala, hiperlipemia (kolesterolaren eta triglizeridoen balio handiak), tabako ohitura, analgesikoen abusua eta obesitatea). Faktore aldagarri horiek guztiek zeregin garrantzitsua dute giltzurrunaren funtzionaltasuna lehengoratzeko giltzurruneko gaixotasunaren hasierako faseetan.
|
|
|
Garaiz antzematea ezinbestekoa Topaketa horretan bertan, Oterok eskatu zuen giltzurrun gaixotasun isil hori duten pertsonen detekzio goiztiarra hobetzeko, beranduegi izan baino lehen, gaixotasuna ezarrita dagoenean eta atzera bueltarik ez dagoenean, eta dagoeneko bideragarria da haien bilakaera moteltzea. Gainera, adituek eskatzen dute bizimodu osasungarria sustatu behar dela, ahal den pertsonetan eta oinarrizko arretako sektoreetatik, batez ere, pisu espezifikoa duten
|
pertsonetan
(diabetea, hipertentsio arteriala, hiperlipemia (kolesterolaren eta triglizeridoen balio handiak), tabako ohitura, analgesikoen abusua eta obesitatea). Faktore aldagarri horiek guztiek zeregin garrantzitsua dute giltzurrunaren funtzionaltasuna lehengoratzeko giltzurruneko gaixotasunaren hasierako faseetan.
|
|
|
Lehen estatina, sinbastatina, 1984an agertu zen merkatuan, eta, harrezkero, ongi frogatuta geratu dira gaixotasun koronarioari aurrea hartzeko onurak. Batez ere, kolesterola gehiegi duten
|
pertsonetan
eta kardiopatiak izateko arriskua duten ateroesklerosi plakak erabiltzen dira. Bihotzeko infartuen prebentzio primarioan izan du eginkizun nagusia (oraindik gertatu ez direnean saihestea).
|
|
2008
|
|
|
Bestela esanda, hiru kideko etxe bati ia 99.000 euro dagozkio, baina denok dakigu zein den Euskal Herriko etxeetan bizi dugun egoera. Balio horretatik zenbat eta urrutirago egon, errenta orduan eta okerrago banatuta dagoela esan nahi du, edo berau zenbait
|
pertsonetan
kontzentratuagoa dagoela.
|
|
|
Behi eroen gaitza eta pertsonei eragiten dien gaixotasun horren aldaera ezin dira diagnostikatu sintomak azaldu baino lehen, gaitz horien eragileak, prioiak, ezin baitira erraz detektatu bizidunetan. Hori dela eta, behin betiko diagnostikoa gaixoa hil ondoren egiten da, bai ganaduan bai
|
pertsonetan
.
|
|
|
Chicagoko Unibertsitateko (Estatu Batuak) Medikuntza Eskolako ikertzaile talde batek egiaztatu du loaren asaldurek 2 motako diabetesa garatzeko joera dutela, helduetan ohikoena dena, batez ere adineko eta gehiegizko pisua duten
|
pertsonetan
. Aurreko azterketek erakutsi zuten loturak zeudela lo gabezia kronikoaren eta anomalia metabolikoen, obesitatearen eta diabete arriskuen artean, baina, orain, “lehen aldiz frogatzen da loa konpontzailea ez izateak, uhin geldoetako faserik gabe, asko handitzen duela diabetea garatzeko arriskua”, esan du Eve van Cauter ek, ikerketaren arduradunak.
|