|
2004
|
|
|
Australiako zientzialariek funtsezko pausoa eman dute eskizofreniaren sintomak ezabatuko dituen botika bat aurkitzeko, gaixotasun hori duten
|
pertsonen
garunean modu desberdinean eragiten duten 153 gene identifikatzen baitituzte. Brian Dean Melbourneko Osasun Mentaleko Ikerketa Institutuko irakasleak eta proiektuaren zuzendariak atzo azaldu zuenez, sendagaiak gaixotasunari lotutako sintomak tratatzeko balioko du, hala nola, gaixoen izaera bereizezina eta bizitza antolatu bati aurre egiteko ezintasuna.
|
|
|
Oraindik ere, garuneko seinale genetikoek sortutako 13.000 gene baino gehiago eta 10.000 proteina inguru aztertu behar ditu ikerketak, Deanen arabera, inoiz ikertu ez direnak eta medikuntza berria sortzeko oinarri gisa balio dezaketenak. Baina ikerketak aurrera egingo du, harik eta eritasuna diagnostikatu dieten 72
|
pertsonen
garunak eta beste hainbeste pertsona osasuntsu aztertu arte. Zientzialariak adierazi zuenez, eskizofrenia, bere ustez, gaixotasuna bera sortzen ez duen gene baten herentziazko mutazioaren emaitza da, hura garatzeko suszeptibilitatea baizik.
|
|
|
Erresuma Batuan egin berri diren ikerketa batzuek beste ebidentzia batzuk eman dituzte, eta horrek, agian, gizakietan infekzio horrek etorkizunean izango duen bilakaera aztertzeko aukera emango du. Aldatutako proteinaren formak Lau dira proteina prionikoaren (PrP) forma nagusiak Ae), infekzio ahalmenarekin, Creutzfeldt Jacob gaixotasuna duten
|
pertsonen
garun ehunean deskribatuta. «Gaixotasun klasiko» (CJD) deritzonean, proteina prionikoaren 1 eta 3 motak dituzte kaltetuek.
|
|
2005
|
|
|
Horri esker, gaixotasunari aurre egiteko antigorputzak garatu ahal izan ziren. Ikerketa, gero, beste animalia batzuetara (saguak, zetazeoak, perrosak) eta, azkenik, Alzheimer bidez hildako
|
pertsonen
garunetara eraman zen. Hurrengo urratsa gizaki bizidunen saiakuntza izango da, lehenik pertsona osasuntsuen lagin txiki batean “eragin negatiborik ez duela egiaztatzeko”, eta, gero, “gaixotasunaren lehenengo sintomak detektatu diren” Alzheimer gaixoen kasuan.
|
|
2006
|
|
|
Lan horren egileek burmuin eskaneatuak aztertu zituzten, bai min arinaren bai egarriaren sentsazioak dituzten pertsonenak, horietako bakoitzaren garuneko jardueran izandako aldaketak aztertzeko. PNAS aldizkariaren azken zenbakian argitaratu zen azterlan horretan, ikertzaileek hamar
|
pertsonaren
garuneko odol fluxua neurtu zuten, eta gatz substantzia injektatu zitzaien egarria eragiteko. Era berean, hatz lodiarekin leunki presionatu ziren, min arina eragiteko.
|
|
2007
|
|
|
Baina hipertentsio arterialari, garunari, bihotzari eta giltzurrunari lotutako hiru organo klasikoetatik, ez al da egia azken horri arreta gutxi jarri zaiola? Medikuntzaren ahalegin nagusia, lehenik eta behin, bizitzak salbatzea izan zen, bihotzekoak eragindako pertsonek gehiegizko odol presioa jasan ez zezaten, edo iktus batek hipertentsioa duten
|
pertsonen
garuna kanporatzea. Bizitzak salbatzeko tratamenduak erabili ondoren, giltzurruna ez hondatzeko modua aztertu zen, giltzurrun gutxiegitasun kroniko beldurgarriraino.
|
|
2008
|
|
|
Sarritan, omega gantz azidoetan aberatsak diren arrain olioak kontsumitzeko iragarkiak izaten dira, edo, bestela, EPA (eicosapentaenoikoa) edo DHA (docosahexaenoikoa) biak omega 3 – izeneko formula magiko bat (hala deskribatzen dute zenbait iragarlek), gaitz bipolarra edo depresioa bezalako gaixotasun konplexuak tratatzeko. Fronte horretan ikerketa ugari egin diren arren, azterketa sakon bat egin ondoren, badirudi azterketa gehiago egin behar direla omega gantz azidoen onurak, gutxieneko dosi eraginkorrak eta buru eritasun horiek pairatzen dituzten
|
pertsonen
garun funtzioan jarduteko mekanismoa zehazteko. Gaur egungo ikerketen helburua da erabiltzen diren medikamentuen alternatiba aurkitzea, hau da, garunean antzeko ekintza mekanismoa duten konposatuak, baina botiken albo ondoriorik gabe.
|
|
|
ildaskaketa eta kortexa. Erradikal askeak kentzea Lan horri esker, egiaztatu ahal izan zen Huntington zuten
|
pertsonen
garunek proteina kopuru handiak zituztela, eta proteina horien funtzioa oxigenotik erreaktiboak diren espezieak (ROS) ezabatzearekin lotuta dagoela, edo, eskuarki ezagutzen diren bezala, erradikal askeak. “Gaixo horien garunetan bada oxidazio estres izeneko egoera bat, eta, horren ondorioz, neuronak (eta garunean dauden beste zelula batzuk, hala nola gliako zelulak) beren burua babesten saiatzen dira defentsa antioxidatzaileak gehituz”, azaldu zuen Elisa Cabiscolek, Lleidako Unibertsitateko Biokimikako irakasleak eta ikerketaren egileetako batek.
|
|
2009
|
|
|
Horrelako aurkikuntzak oso erabilgarriak dira irakurtzen ikasteko izaten diren zailtasunak ulertzeko. Estudio honek dislexia duten
|
pertsonen
garunaren eta ez dutenen garunaren arteko desberdintasunak azaltzen ditu. Arrazoia baino, ondorioa dela dirudi.
|
|
|
Kolonbiako gerrillako kide ohi talde batek helduak direnean irakurtzen ikasten duten
|
pertsonen
garuneko egituran gertatzen diren aldaketak definitu dituen ikerketa batean parte hartu dute.
|
|
|
Izan ere, zirkunboluzio angeluarrak irakurketa prozesuan duen eginkizuna zehaztea lortu dugu. Bestetik, dislexia duten
|
pertsonen
garunaren eta ez dutenen garunaren arteko ezberdintasunak ere azaldu ditugu dio Carreirasek.
|
|
|
“Berrikuspenak psikoterapiaren balioaren ideia sendotzen du, sendagaiekin batera, nahasmendu psikiatrikoak dituzten pertsonak tratatzeko”, dio Eric Plakunek, American Psychiatric Association ek, azterketa dela eta. Baita neuronala ere 2008ko ikerketa, Kaliforniako Unibertsitatean (AEB) egina. garuneko eskanerraren bidez ikusiz, agerian jartzen zuen gorputz dismorfiaren nahastea duten
|
pertsonen
garunak, nahiz eta, hasiera batean, egitura normala duela dirudien, ez dela hala ikusmen xehetasunak prozesatzeko unean. Gorputzaren beraren ikuspegi desitxuratu horri arrazoi biologikoa erakutsi nahi zion lehen ikerketa zen.
|
|
2010
|
|
|
Inplantea erretinaren azpian jartzen da, eta eritasun horren ondorioz galtzen diren argi hartzaileak ordezkatzen ditu zuzenean. Argia detektatzeko etapa gainditu ondoren, gailuak begiko irudi naturalak prozesatzeko funtzioak erabiltzen ditu, eragindako
|
pertsonaren
garunean irudi bisual egonkorra sortzeko. Erabat begiaren barruan dagoen inplantea xafla txiki bat da, hiru milimetro koadro eskasekoa eta milimetro hamarren bateko lodierakoa.
|
|
2011
|
|
|
Paranoiaren kasuan, indar gehien duen hipotesi biologikoa dopaminergikoa da. Antza denez, eskizofrenian gertatzen den bezala, psikosi paranoidean ere funtzio dopaminergikoaren asaldurak
|
pertsonaren
garunean normala dena baino dopamina gehiago izatea eragiten du, eta, ondorioz, eldarnioak agertzen dira (Mur, 2010).
|
|
|
Aurkikuntzak etorkizunean patologia hori nork garatuko duen eta sintomak noiz agertuko diren jakiteko aukera eman lezake. Erresonantzia magnetikoko irudien eskanerrak erabili zituzten ikertzaileek, oroimen arazorik edo Alzheimer seinalerik ez zuten
|
pertsonen
garuneko eremuak neurtzeko. Gero, urtetan jarraitu zieten, gaixotasuna nork garatzen zuen ikusteko.
|
|
|
Arrazoia oraindik ezezaguna den arren, ikertzaileek diote oinarrizko gongoilen eta kortex motorraren arteko zirkuituan nahi gabeko mugimendua kentzeko nahaste bat dela. Neuroirudi funtzionalaren azterketetan egiaztatu da tikak dituzten
|
pertsonetan
garuneko zenbait eremu gainaktibatuta daudela edo ez direla behar bezala aktibatzen nahi gabeko mugimendu edo soinu horiek kentzeko.
|
|
2014
|
|
|
Jaiotzean, giza garuna pertsonaren pisu helduaren% 25era heldua da jada; 3 urteetan,% 80ra; 6 urteetan, balio helduaren% 90era.
|
Pertsonen
garunean gehien garatzen den atala garun azala da: garunaren pisu osoaren% 85 inguru izaten du.
|
|
|
Anorexiaren faktore abiarazleen artean dieta murriztailea jartzen da. Gaizki elikatua dagoen
|
pertsonaren
garuna berehala desorekatzen da, garunak kalorien% 20 inguru behar baitu. Anorexiaren faktore iraunarazleen artean, elikadura eskasak eragindako akiduraren ondorio psikobiologikoak eta asaldura psikopatologikoak jar daitezke:
|
|
2017
|
|
|
Egia da pertsona horiek gaixo mental larriak direla, erasokor edo arraro jokatzen dutenak, eta haien forma aldatuena ilargi faseekin bat etorriz. Baina, berez, trastorno mentalak dituzten pertsonak dira, ilargiari lotzen diotenak, ez Ilargia
|
pertsonen
garunean aldatzen delako». José Miguel Viñasek, meteorologoak, zientzialari dibulgatzaileak eta Munduko Meteorologia Erakundeko aholkulariak (MME) azaldu du «antzina, landa mundu batez ere, pertsonak ilargi fasearen inguruan zeudela eta haren eragina askoz ere handiagoa zela.
|
|
2018
|
|
|
Gainera, depresiodun pazienteen garunetako hainbat gunetan, hipokanpoa, PFC eta hipotalamoa adibidez, mikrogliaren aktibazioa deskribatu da. Hori gutxi balitz, neuroirudi teknikekin burututako azterketa batean, non translokazio proteina (TSPO) markatu den (aktibatutako mikroglian, makrofagoetan eta astrozitoetan gainespresatzen dena), asaldura depresibo nagusia duten
|
pertsonen
garunetan mikrogliaren immunoaktibazio handiagoa dagoela aurkitu da. Ikerketa gehiagotan frogatu denez, periferiako estimulu immune indartsu baten aurrean, endotoxinaren administrazioa adibidez, boluntario osasuntsuen garuneko hainbat gunetan zelulen aktibazioa antzeman da markatutako TSPO ligandoen bitartez (19).
|
|
2019
|
|
|
Ikertzaileek garun ehuna, muineko ehuna eta paziente hil eta bizien listua aztertu dituzte, eta Alzheimer gaixotasuna diagnostikatu zitzaien. Eta Science Advances aldizkarian argitaratu dute, eta, dementzia hori duten
|
pertsonen
garunean, hortzoi kronikoen gaixotasunarekin lotutako bakterio bat aurkitu du, Porphyromas gingivvalis izenekoa. Eta ez hori bakarrik.
|
|
|
Batez ere, miresten dituen
|
pertsonen
garunak.
|
|
2020
|
|
|
Amber Ikerketa gune berria: Migraine Adaptive Brain Center Migraina duten
|
pertsonen
garunak nola funtzionatzen duen hobeto ulertzeko, urrian, La Caixa Fundazioaren dohaintza bati esker, tratamendurako eta ikerketarako gune berri bat jarri zen martxan Valld’Hebron Unibertsitate Ospitalean. Migraine Adaptive Brain Center deritzo.
|
|
|
Hizkuntza bat baino gehiago menperatzen dituzten
|
pertsonen
garunaren egitura aztertzen ari zara, zer aurkitu duzu?
|
|
2021
|
|
|
Adibidez, euskaldun bat denda batera sartzean ohartzen bada dendariak euskaraz ez dakiela eta elkar ulertzeko modua hizkuntzaz aldatzea dela, hainbat aukera izango ditu pertsona euskaldun horrek. Aukera horien artean, erdar (et) ara pasako liratekeen bi
|
pertsonaren
garunean gertatu dena ere genuke sartu zaku berean. Hizkuntzaren erabilera edo baliabide semiotikoen erabilera, izan ere, testuinguru zehatz batean pertsonek hartzen duten posizio erretoriko bat da.
|
|
2022
|
|
|
Konorte galeraren iraupenaren eta haren sakoneraren arabera, kalte zerebrala handiagoa edo txikiagoa izango da. Kausa ez traumatikoak Arrazoi ez traumatikotzat hartzen da garuneko lesioaren jatorria barnekoa denean, hau da,
|
pertsonaren
garunean bertan gertatzen denean. Talde horretan, iktusa aipatzen da, garuneko isuria edo garuneko infartua ere deitzen zaio.
|
|
|
Neuroinflamazioan oinarritzen da arreta-gunea. Datu batzuen arabera, fibromialgia duten
|
pertsonen
garuna hiperaktibatuta dago, gainerako biztanleriak baino molekula kontzentrazio handiagoa baitute. Egoera horri neuroinflamazio deitzen diogu.
|
|
|
Beste ikerketa batean, 36.678
|
pertsonaren
garunak aztertuz, ondorioztatu dute alkoholak garunaren bolumena murrizten duela. Zahartu ahala, espontaneoki, garuna txikituz doa.
|
|
2023
|
|
|
Eskizofrenia nerabezaroan edo helduaro goiztiarrean (sinapsien inauste prozesuaren amaieran) gertatzen da eskuarki. Garunaren egituren neuroirudiek erakusten dute eskizofrenia duten
|
pertsonek
garunaren aldaketa progresiboak izaten dituztela garai horretan. Materia gris eta zuriko eskualde batzuetan murrizketa gertatzen da.
|
|
|
Sinapsien desagertze edo inaustea neuronek inguruneko kinadei ematen dizkieten erantzunen baitan dago (Craik eta Bialystok, 2006).
|
Pertsonen
garuneko sinaptogenesia eta inauste sinaptikoa garai kritikoetan gertatzen dira batez ere. Garai horietan pertsonaren garunak sentikortasun handia du inguruko kinadekiko eta ikaskuntza bizkortu egiten da (Drachman, 2005).
|
|
|
Pertsonen garuneko sinaptogenesia eta inauste sinaptikoa garai kritikoetan gertatzen dira batez ere. Garai horietan
|
pertsonaren
garunak sentikortasun handia du inguruko kinadekiko eta ikaskuntza bizkortu egiten da (Drachman, 2005).
|
|
|
Parte hartzeari buruzko datu horiei dagokienez, oso balorazio positiboa egin daiteke. Izan ere, Federazioak horrelako jardueretan duen helburuetako bat da 50 urtetik gorako
|
pertsonak
garuneko kaltearen eraginaz kontzientziatzea, 55 aurrera handitu egiten baita iktusa gertatzeko aukera. Aitzitik, prestakuntza jarduerak asko aldatu dira; izan ere, online modalitatean egindako ikastaroetan, ikasleen batez besteko adina 39 urtekoa da, eta presentziazko prestakuntzetan, 40 eta 59 urte bitartekoa.
|
|
|
Bizimodu osasungarria izatea, ariketa fisiko moderatua egitea, elikadura eta arrisku baskularren faktoreak kontrolatzea eta estimulazio kognitiboa neurobabesleak dira. Bizimodu horren ondorioz, gaixotasuna agertzen denean, geroago edo maila onbera batean agertzen da,
|
pertsonak
garuna egoera hobean duelako. Gaixoen elkarteek Parkinson kasuen erregistro nazionala eskatu dute.
|
|
|
|
Pertsonon
garunaren garapena nerabezaroan, 188 hau da, kortex prefrontala, amigdala eta hipokanpoa, garatu gabe edukitzeak eta accumbensak ia garapen osoa iritsita edukitzea dagoeneko, mugikorraren erabilera osasuntsu goiztiar eta autonomo bat egitea oztopatzen du.189 Zergatik. Nerabezaroan dopaminaren ekoizpena handitzen denez, saritze zirkuituak aktibatzen dira, eta horrek plazeraren bilaketa eragiten du, bizitzako beste garaietan ez bezala, eta, ondorioz, balio handiagoa ematen diote sariari horrek dakarren arriskuari baino; era horretara, errazagoa da horiek gaizki erabiltzea.
|