|
2000
|
|
|
Aizkora australiarra lagun duela, apusturako grina zainetan dabilkio Joxe Mari Olasagasti aizkolariari. Pago enbor baten gainean eta
|
munduari
goitik behera begira, 41 urterekin eta 16 kilo galduta, galtza bete lan izan du Urrezko Aizkoran Mindegia menderatzeko. Sorlekutik ehun metrora dagoen Loinaz enea etxean bizi da Karmele emaztearekin, eta nolako zura halako ezpala diren bi seme alabekin:
|
|
|
Inpresioa dut bertsolaritza oso lotua zela baserri
|
munduari
, Hegoaldean duela hogeita hamar urte bezala. Eta Iparraldean, gauza horietan beti berandu samar ibili izan gara.
|
|
|
Euskarazko eta gaztelerazko idazlanak ditu Juan San Martinen azken lan honek, egilea irakurlego zabalari zuzentzen zaiolako, eta denek ulertua izatea nahi duelako, giza eskubideen egoera baitu hizpide. Eta giza eskubideen arloan euskaldunak
|
munduari
egindako ekarpena oroitarazten du, Frantzisko Vitoriakoa, Martin Azpilikueta, Aita Manuel Larramendi, Peñafloridako kondea, Joannes Etxeberri, Jesus Galindez, eta 1968an Bake aren Nobel Saria jaso zuen Rene Cassin baionarra bezalako askok egindako ahaleginak gogoratuz, egungo egoeraz tristatzeko, ETA eta GALen hilketak gaitzetsiz eta kale borroka baztertuz. Baina hizkuntza oro ere bere hiztunen giza eskubide bat denez, euskararen egoerak kezkatzen du San Martin:
|
|
|
Gaurko gizartean gaztelania edota frantsesa menperatzea izugarrizko pribilegioa da. Ez gaude prest horiek jakiteak ahalbidetzen duen kultur
|
munduari
eta nazioartean murgiltzeko ematen duen aukerei uko egiteko, beste arrazoreen artean, ikasi dugulako, berandu ikasi ere, gaztelania gure hizkuntz berezkoa ere badela, latinetik etorria eta hemen sortua, gure artean 2000 urteko bizitza duena eta bere baitan euskararen aztarnak ere badituena. Euskaraz inoiz mintzo zirela ziurtzat ezin jo dezakegun Nafarroako lurralde garrantzitsu baten hizkuntza da, Nafarroako Erresuma historikoaren benetako osagarri eta ardatza.
|
|
|
Bestalde, mundu ikuskera filosofiko interesgarria ematen omen du aditzera liburu honek, hain zuzen ere laberintoarena. " Lehen errakuntza" ren ondoriozko kaosak
|
munduari
zentzurik hartzea galarazten digu; egia deitzen dugun hori, berriz, hipotesirik egokiena besterik ez da. Horregatik, kaosa nagusi den errealitatearen aurrean, poesiak bat bateko ezagutza intuitiboa besterik ez lezake jaso; halere," poesiak psikiatriak baino errealitatearen ezagumen handiagoa ematen du, nahiz eta informazio gutxiago, esperientzia zientzia baino egiatiagoa delako, imajinazioa zientzia baino ahaltsuagoa delako." (141 or.)
|
|
|
Gainera, antza denez, ekintzek baino" garrantzia handiagoa dute barne gogoeta eta sentimenduak." (Aizu! 228) Garako iruzkingilea ere pertsonaien barne
|
munduari
Muguruzak eskaintzen dion arretari buruz mintzo da: " Mugalari lana egiten du Muguruzak bere azken liburuskarekin.
|
|
|
Beraz, bigarren mailako pertsonaia asko ezagutzeko aukera izango dugu. Edozein modutan ere, hauen guztien barne
|
munduari
buruzko ezer gutxi aipatzen zaigu, kanpo fokalizazioa nagusi baita. Hau da, pertsonaia lauak ditugu oraingoan ere.
|
|
|
. BARNE FOKALIZAZIO: fokalizazio (ik.) mota honen bidez, narratzaileak pertsonaia batzuen edo pertsonaia jakin baten barne
|
munduari
, honen kontzientziari arreta eskaintzen dio. Hortaz, egoera aurkezteko ikusmenaz gaindiko beste zentzuez ere baliatuko da.
|
|
|
ez daukagu etorkizuna izaki perfektuarentzat pentsatu beharrik. Ezta
|
munduari
soluzio definitibo unibertsalik zertan bilatu ere: tokian tokikoa beste soluzio eredurik inon ez dago ta munduarentzat.
|
|
|
Horixe zioen, idazten eta aldarrikatzen zuen begi okerreko filosofoak... Eta, ene ustez behintzat,
|
munduari
zuzen begiratzen irakasteko, irakasle handia izanzen.
|
|
|
Gugan onartzen ez duguna besteei egozten diegu. Proiekzioa, norbereerantzukizuna, norberegandik sorturikoa
|
munduari
egozteko edo leporatzeko joerada; hau bortizki kanporatzen da.
|
|
|
existentzia erradikalki erlijiosoarena. Hirugarren bizimoldeedo existentziaren esfera, errotik oposatua da beste biei, Jainkoa
|
munduari
edo naturaribezala, edo errebelazioa arrazoimenari bezala, hau da, inolako iragapiderik gabebatetik bestera. Tulunbio gaintezinarekin bien artean.
|
|
|
Guretzat, ordea, Herri txikia garenez, konkistaren eta harrapakaritzaren ereduantropologikoa eredu ezegokia zaigula deritzot. Pentsatzeko da, orduan, ea Euskaldunok
|
munduari
egin diezaiokegun ekarpena, harrapakaritzako zibilizazioa, kriminaladela salatu eta Europan bertan harrapakaria izan ez zen beste zibilizaziorik egon zelaaldarrikatzea ez ote dugun izango.
|
|
|
–Hori zeretik dator. Guk, botoak hartzerakoan,
|
munduari
uko egiten diogu, etahorren sinbolo bezala baita lehengo izenari ere. Kaputxinook, apaltasun seinale gisa, norberaren herria izaten dugu deitura bakarra:
|
|
|
Makina bat urte pasatu dira, irratia gainerako hedabideekin elkarrekiko lehian hasi zenetik gaur egun arte. Irratia, pertsona bakartien lagun eta berrikitan gertatu denaz jabetu nahi dutenen erreferentzia aparatua, irudien alorretik lekora dago, soinuen
|
munduari
erabat lotuta egon delarik. Eta irratiak audioaren errealitatetik lau alor hartu ditu osagai, erakutsi nahi duena gureganatzeko ekintza baldintzatuko dutenak:
|
|
|
—Duen talentuarekin —erantsi zuen—, zuen familiaren izen ona zabal lezake Joanesek, baldin unibertsitate on baterat igorriko bagenu, Alcalakorat, Salamancakorat... edo Pariskorat ere bai, ohituraz kontrakoa ez balitz, zeren frantsesez ere ongi baino hobeki baitaki. Izan ere, anitz dira mutil honek Jainko Jaunaganik errezibitu dituen donuak eta dohainak, eta, giristino izanik, haien lantzeko obligantza du eta
|
munduari
erakustekoa lanaren fruituak, eta guk, berriz, ahal dugun neurrian, hartarako baliabideen paratzekoa, Elizaren ospearen eta Jainkoaren loriaren izenean —eta, amets batean harrapaturik bezala, begiak zerurat jaso, eta segitu zuen—: Ea, bada, egunen batean erraiten duten ezen Urbiaindik Elizako doktore bat jalgi zela eta hartaz mintzatzen diren, gu gaur egun Hiponako maisuaz bezala...
|
|
|
Ai, jaun André, ez dizut kontatuko zein arrai eta alegera sentitu nintzen alabantza haiekin, zeren kontaezina bailitzateke, baina jakizu, halarik ere, ezen tipi geratuko nintzatekeela, baldin erranen banizu ezen, nola oiloak, arrautza errunez gero, kakaraka eta zalapartaka aldarrikatu behar izaiten duen bere balentria lau haizeetarat, hala sentitu nintzela ni ere,
|
munduari
nor nintzen edo nor izan nintekeen erakusteko gogo ezin biziagoarekin, zeren, aitzina beha, Urbiaingo filosofo tipi hura Urbiaingo doktore edo Urbiaingo jakintsu bihur baitzitekeen, Hiponako edo Akinoko maisuen pareko. Eta guztiz konbentzitu nintzen orduan, nobizio maisuari adituz gero, ezen studioak bihurtu behar nituela neure bizitzako ardatz, baita neure begi bihotzen aitzineko eta gibeleko muga ere, lehen urrats eta azken.
|
|
|
Jainkoak gora dezala, lauda eta benedika Leyden, Holandako hiri eder hori —non baitzaude zu, jaun André—, ez soilik arteen eta zientzien sehaska ezin inportantagoa izan delako,
|
munduari
izen handiak eman dizkiona —Joanes Leydengoa eta Rembrandt, konparazione—, baina frankoa eta liberala izan delako ere, zu bezalako jende pertsegituari eta desterratuari geriza eman izan diona, baita liburu baztertuak argitarat eman ere, Galileoren Discorsi ak lekuko!
|
|
|
Eta lehen gozamen eta bozkario iturri zitzaidana —pintatzea eta, alegia— sufrimendu eta gogogabetasun bihurtu zitzaidaan. Zeren Michelangelok bete baitzuen neurria, eta sobera ere bete gainerat, edertasunaren ontzia gainezka utzirik, eta nik ez nioan, halatan, artearen
|
munduari
zer emanik ez zer eratxikirik, xorta bat bera ere ez. Eta, muga haren aitzinean, paralizaturik bezala geratu ninduan, urrats bat eman ezinik... zeren, erranak dioen bezala, Non progredi est regredi...
|
|
|
Baina ni hazten eta hazten ari nintzen, bertzalde, eta ez nuen jada isildu nahi, zeren, apurka, erran eta adierazi egin nahi bainuen nik ere neure begiz ikusten nuena, eta osabaren mundua ere neure baitarik juzkatu nahi nuen, neurtu eta erabaki, eta hari jakinarazi: zu orain hortik zoaz, baina ni hemendik; osaba eta bion arteko elkargo sekeretu hark bi pintore zituen, baina ordu arte osabak egin zuen elkargoaren koadro osoa, marraztu eta koloreztatu, eta nik neure ñabardurak erantsi nahi nizkion, eta neure mugak jarri haren
|
munduari
, muga batzuk haratago neramatzala, bertzeak honatago. Baina koadroa aldatuko ez ote nion beldur zen osaba, eta horregatik zegoen jeloskor... nahiz eta gero irri egin zidan, zeren eta hark libertatea baitzuen maite, eta ikusi zuen ezen ni ere libertatearen aldeko hautuan nenbilela eta hartarako eskubidea nuela, harik eta ene deliberamenduak, finean, haren jelosiazko sentimendua aldarazi zuen arte, osaba harrotasunerako bidean ipintzen zuela.
|
|
|
Ximurrak berak, izatez hain zakar eta zeken, nik baino hagitzez gaitasun handiagoa zuen hurkoa adiskide bilakatzeko. Bazuen urte franko diru
|
munduari
loturiko lagunarte berantiarragoa hobesten zuela, fraideeneko guardia zaharra baino.
|
|
|
Hartara, abuztuko astelehen horretan ere, nola edo hala atseden hartua nuelako ustearen jabe ireki nizkion begiak
|
munduari
. Hori nigan hain arrotz izanik, are sentipen arrotzagoa zebilkidan neure baitan:
|
|
|
Eta ikusi aditza erabili dut, bai, jendeak ikusi egin zuelako ikuskizuna, eta ikusiz gozatu; baina niri ez dit noski aditz horrek balio, nik ez bainuen ikusi, pairatu baizik, desgogara guztiz, eta min handia eragin zidaten ikusitako hainbat basakeriek; eta emanaldiak iraun zuen tarte amaigabean, atzera ene haurtzaroarekin akordatu nintzen, eta talko hautsekin; eta pentsatu nuen emakume haien ezpainak ikustearekin batera, izakia makurra zela oso, ez genuela, askotan, ere merezi, eta munduaren kontra idatzitako hitzak oro alferrikakoak zirela, galdu egiten zirela egunen nekean, eta beti ematear ziren urra  tsetan; eta ezpain haiek nola irekitzen ziren, nola egiten zioten irribarre argi ilun hauskara azkengabeari ikusi behar izan nuenean, munduaren azken muga irudikatu nuen ene baitan, muga hori non ez baitago ezeren kontzientziarik, non izua eta haserrea soilik existitzen baitira. Eta, azkenik, pentsatu nuen hala ere munduak merezi zuela, ezin gintezkeela beti bizi nazkaren uretan ito ez ito nekagarri horretan, eta,
|
munduari
uko egin nahi izanez gero, baldintza bat bete behar dela ezinbestez eta aurretik; alegia beraren konkista. Eta konkista hitza ahoan dastatu ahala, haragiaren flakezian eroririk, beharbada, pentsatu nuen nik ere gustura konkistatuko nukeela azafata gaztaina bero haietakoren bat, zergatik ez?, eta nik ederki erakutsi ahal izango niola miserikordiaren eremu txuria eta argiaren iruntzia, jainkoen errukia eta iluntzearen zauri antzua, eta hainbeste eta hainbeste gauza gehiago uhinek edo haizeek nire gorpua ezerera itzul zezaten aurretik...
|
|
|
Azken adibide honek argi erakusten duen legez, informazioak eta informatikak kontrolatzen duten gure" sare gizartean" liburutegien eginkizuna ere nabarmenki aldatu du. Espezializazioaren legeak liburutegien
|
munduari
ere bere logika ezarri dio, eta lege horren logika oso erraza da: gure gizarte modernoa zenbat eta konplexu, anitz eta espezializatuago bihurtu, hainbat eta presio handiagoa ere sortzen da gure liburutegiak bilakaera horri egokitzeko.
|
|
|
Horrela izan dadin, Neurathek bi urrats ezarri zituen: alde batetik,
|
munduari
dagokion enuntziatu bakoitza beste enuntziatu guztiekin erlazioan jarri, eta, bestetik, pentsamendu jario bakoitza aldez aurretiko pentsamendu jarioekin lotu. Eta nahiz eta Descartesek behin eta berriro pentsamenduaren prozesuak aipatu, erlazio logikoek osatzen zituzten sistemak bailiran erabiltzen zituen, pentsamenduak berak azpitik behar dituen progresio psikologikoei —pentsamendua sortzen duten prozesu psikologikoei— jaramonik egin gabe.
|
|
|
alegia,
|
munduari
egokitzeaz batera
|
|
2001
|
|
|
Martxoan film hauek Gasteizen ere ikusi ahal izango dira, eta litekeena da Donostia eta Iruñeko zine aretoetara ere iristea. Izan ere, Bartonen nahia ekimen honen jarraikortasuna bermatzea da, beste esparruetan bezala, zinema
|
munduari
dagokionez ere euskararen normalizazioruntz aurrera egiteko beharrezkoa baita bidea ez etetea. Aurreneko urratsak eman dira.
|
|
|
" hain goratua den bizi kalitatea gozatzen dugun hiri honetan, berau ezjakin bihurtzen da eta isolamendu autistaz zertxobait kikildua(...) hiria lozorro erosoan giltzapetuta bizi da. Ez ikusia eta ezjakin,
|
munduari
bizkar emanda."(" Desde Vitoria; cronica de una ciudad autista" Ars Mediterranea Aldizkaria. Dossier Euskadi.
|
|
|
Alde batetik medio berriotan hegemonia berreskuratzearen helburua agertu dute, jadanik, AEBk. Horrela, Collin Powellek oso argiro esan du beraiek
|
munduari
produktu bat saldu behar diotela: demokrazia alegia; eta hori ez dela beti erreza.
|
|
|
Palimpsestos. La literatura en segundo grado, Madril, Taurus, 1989 Liburu honetan behin eta berriro berridazten den literaturaren utopiaz (Borges) hitz egiten zaigu. karen
|
munduari
dagokion adibide bat aipatzearren, Mahler-en" Des knaben wunderhorn".
|
|
|
Répertoire (1964)), nobela egiteko modu bakoitzaren oinarrian, mundua ulertzeko modu bat ere badago. Alegia, idazmolde bakoitza hertsiki lotzen zaiola nobelan iradokitzen den
|
munduari
. Hori onartuz, literatur lan ororen ezaugarri formalak eta ezaugarri tematikoak elkarri lotuta agertzen dira, eta ez litzateke egokia izango testu bat maila batean modernoa dela esatea, eta beste batean (kontamoldeei dagokien mailan, esateko) ezetz.
|
|
|
Esan beharrik ere ez dago, planteamendu hau zein urruti dagoen nobelako gertakari guztiak Jainko baten moduan antolatzen zizkigun ohiturazko nobeletako narratzaile orojakilearengandik. Arrazionalismoaren eta positibismoaren itzalean mundua guztiz menderagarria zekusan gizakiari kontamolde tradizionala, lineala, bazegokion, bi mundu gerrak jasan dituen gizaki etsituak bere existentziatik abiatuz egin dio aurre ulergaitz eta krudela bilakatu zaion
|
munduari
.
|
|
|
–Euskarak motiba dezake, baina beti ere ikasleari zerbait berezia eskaintzenbadio; plus bat, gainerako hizkuntzena ez bezalako kultur molde original bat (ez hobea, ez txarragoa, desberdina baizik),
|
munduari
erantzunak ematekokosmo ikuskera propio bat, ikasleari zerbait esango diona, ikaslea aberastukoduena. (...) Gainerako hizkuntzetan egin ohi dutenaren fotokopia merkebatekin ez goaz inora.
|
|
|
Ni nago euskaltzalenazionalisten eta ez nazionalisten fedea eta pazientzia frogatzeko daukagulaeuskara souvenir soiltzat hartzen duen nazionalista klase hori. Berek jakingobalute nolako kaltea egiten dioten defendatu uste duten euskal
|
munduari
!
|
|
|
Repertoire (1964)), nobela egiteko modu bakoitzaren oinarrian, mundua ulertzeko modu bat ere badago. Alegia, idazmolde bakoitza hertsiki lotzenzaio nobelan iradokitzen den
|
munduari
. Hori onartuz, literatur lan ororen ezaugarri formalak eta ezaugarri tematikoak elkarri lotuta agertzen dira, eta ez litzatekeegokia izango testu bat maila batean modernoa dela esatea, eta beste batean (kontamoldeei dagokien mailan, esateko) ez dela.
|
|
|
Helduen kasuan, prozesua kontrako norabideanhasten da. Hizkuntzarekiko motibazio edo interes batetik abiatzen da, arrazoi horiek mota desberdinetakoak izan daitezkeelarik (kulturalak, lan
|
munduari
lotuak, politikoak, familia munduari lotuak, erlijiosoak, etab.), baina edonola ere motibaziobarrukoak, arrazionalak edo induzituak. Motibazio horiek nahikotasun maila gainditzen dutenean, hizkuntzaren estrukturarekin kontaktuan gauzatzen dira (hizkuntzaren ikaskuntza).
|
|
|
Helduen kasuan, prozesua kontrako norabideanhasten da. Hizkuntzarekiko motibazio edo interes batetik abiatzen da, arrazoi horiek mota desberdinetakoak izan daitezkeelarik (kulturalak, lan munduari lotuak, politikoak, familia
|
munduari
lotuak, erlijiosoak, etab.), baina edonola ere motibaziobarrukoak, arrazionalak edo induzituak. Motibazio horiek nahikotasun maila gainditzen dutenean, hizkuntzaren estrukturarekin kontaktuan gauzatzen dira (hizkuntzaren ikaskuntza).
|
|
|
Kanpo zorraren zerbitzu baten arrakasta osoa bermatzen duen printzipio zehatza hauxe da: eragiketa zorpeko herrialdeari zuzena zaio eta gainontzeko
|
munduari
ere zordunek egoiliarrak eta beraien herrialdea paraleloki zorretatik beren buruak askatuko dituztelako baldintza beharrezko eta nahikoaren menpe; alderantziz, egoiliarrek beren buruak beren zorra herrialdeari pasatzeko soilik askatzen badituzte, argi dago herrialdeak atzerapen baliokidea jasaten duela, zeren beraren zorrak aldatu gabe segitzen baitu, nahiz eta egoiliarrek galera erreala izan dut...
|
|
|
Analytical Issues in Debt delakoaren arabera, zorpeko herriek zeintzuen transakzio korronteen balantzek, 1983tik 1987ra, 82 miliardo dolarreko defizit globala jasan baitute uko egin diote epealdi horretan gainerako
|
munduari
18 miliardo dolarreko aurrezki erreala transferitzeari.
|
|
|
Honela, epealdi horretan interesetan gutxi gorabehera ordainduriko 100 miliardo dolarreko kopuruak amortizazioak errepresentatzen ditu gehiago interesen ordainketa baino. Bestela esanda, interes ordainduetan dagoen inflazio tasa kontuan hartzen bada, zailtasunetan dauden zorpeko herrialdeek 18 miliardo dolarreko balio osoko errenta errealak transferitu dizkiote gutxi gorabehera gainerako
|
munduari
1983tik 1987ra?.
|
|
|
Beraien ustez, 1983tik 1987ra zorpeko herrialdeek ordainduriko interesen baturako 100 miliardo dolarrak, egiaz, amortizazioak dira (inflazio tasa kontuan edukita). Hortik ondorioztatzen dute, herrialde horiek gainerako
|
munduari
(100 82) miliardo dolarreko baliabideak transferitu dizkiotela.
|
|
|
Erabat nominalak diren interesak murriztuta egonda, zorpeko herrialdeek 18 miliardo dolarreko soberakin korronteko kopurua daukate eskumenean; lehen begiradan kopuru horrek gainerako
|
munduari
transferituriko aurrezki bat definitzen du. Ohartu behar da, hala ere, horrela balitz, 18 miliardo dolarreko transferra izanen litzatekeela (eta ez 100koa).
|
|
|
Inflazio handia (interes tasa handietan eragina duena) baztertzen deneko epealdietan ere, zorpeko herrialdeak ez dira gai gainerako
|
munduari
aurrezki netoak (baita errealak ere) transferitzeko, formalki beraien balantza korronteak defizitdunak direlako. Hori kontuan eduki behar da, zorraren krisiaren analisia ulertu nahi bada, alegia,, zorraren krisiaren analisiaren azken kapitulurantz?
|
|
|
EEBBek gainerako
|
munduari
ordaintzen diotenean, atzerrira promesa soil bat igortzen dute, zeren bere sistema ekonomiko nazionaletik kanpo, dolarrak amerikar nazio osoaren zorraren ezagutza definitzen baitu. Era horretan, lehen lorturiko ondorio berberera iristen gara, hau da, EEBBei atzerritar baliabideen inportazioen pribilegio absurdua ematen zaie, trukean, IOU (I owe you) delako bat emanez, zeina betetzeko inoiz ez baita eskatua izanen.
|
|
|
EEBBek gainerako
|
munduari
ordaintzen diotenean, beren monetan egiten dute; eta horrek atzerrira bere zorraren ezagutza igortzen duela esan nahi du. Atzerritar bankuek aktibo modura idatzia, amerikar moneta oraingoz dago gordailaturik bere jatorrizko banku sisteman, Estatu Batuetan alegia.
|
|
|
Gainerako
|
munduari
dagokionez, zorpeko herriak H bere merkataritza esportazioei dagokien irabazia soilik ordaindu luke, baldin eta soilik baldin bere zorpeko egoiliarrek gauzaturiko gastuak mozkin neto baliokidearen iturria izanen balira (45 irudia).
|
|
|
RH multzoak gainerako
|
munduari
bere zorpeko egoiliarrek gauzaturiko 2 HM ko gastuak zeren RH multzoak kanpora 2 IM soilik transferitzen baititutransferitu ez dizkiola esatea, eragiketak multzo horri H diruko 2 milioi unitateko irabazi netoa ekartzen diola esatea da.
|
|
|
Nazioarteko ordainketen ordena berriak ahalbidetu egin dio herrialde bakoitzari, gainerako
|
munduari
bere etxeko baliabideen kopuru positibo gehiegizkoak eman beharra geldieraztea. Hemen proposatuko den planak irabazi netoa ekarriko luke, eta hori herri bakoitzak bere zorra behin soilik zerbitzatzeko posibletasunetik etorriko litzateke (hau da, bere kanpo zorra efektiboki gutxitzeko posibletasunetik, bera zerbitzatzen duenean).
|
|
|
(i) Banku Zentrala bi departamentutan banatzen da: batetik barne departamentua dago, (I) moneta nazionalean inportazio, esportazio, mailegu eta kanpo zorraren zerbitzuaren ordainketa mota guztiak jaso eta gauzatzen dituena; eta bestetik, kanpo departamentua (II), gainerako
|
munduari
dolarretan eginiko ordainketa mota guztiak gauzatzen dituena.
|
|
|
Eranskin honetan suposatzen da ezen, p1,..., pn epealdien seriaren px epealdi bakoitzean, A herrialdearen esportazioen soberakinak A k gainontzeko
|
munduari
G ri, zor eta ordaindu dizkion interesen balio netoak direla.
|
|
|
Herrialde batek, bere osotasunean harturik, maileguz eskatzen du kanpoan bere inportazioetarako behar duen atzerritar moneta, eta maileguz ematen dio gainerako
|
munduari
bere esportazioetan irabazitako atzerritar moneta.
|
|
|
Oinarrizko ezer gehitu gabe, zuzena da esatea ezen herrialde baten erreserba ofizialek pertsona bat balitz bezala kontsideratuta gainerako mundutik (eta
|
munduari
) maileguz eskatzen (eta ematen) dizkiotela bere inportazioetan (eta esportazioetan) transmitituriko atzerriko moneten kopuruak.
|
|
|
Kanpo zorraren zerbitzuari dagokionez, Hegoaren zorpeko egoiliarrek barneko departamentuari ordainduko liokete, gainerako hartzekodunei kanpoko departamentuak ordainduko liekeen bitartean. Kanpo zorraren zerbitzuaren kopururaino, beraz, kanpo monetako transferra (gainerako
|
munduari
) egonen litzateke, eta baita etxeko diruko barne fluxu baliokidea ere; hori, bistakoa denez, zentzu komunari dagokio, zeren, herrialdeak bitartekariaren eginkizuna jotzen badu eta gain kanpo hartzekodunen ordainketa hartzen badu, zorpeko egoiliarrekiko erlazioan bere kontrapartida topatu behar baitu. Gaur egun kapital espekulatzailearen onurarako definitiboki galtzen dena, bihar herrialdeak eskuratuko luke, gainerako munduko hartzekodunek beren kredituen inolako zati nimiñorik ere galdu barik.
|
|
|
«Egoera zailetan dauden zorpeko herrien balantza korronteek 1983tik 1987ra, 82 miliardo dolarreko defizit globala lortu dute, baina honek ez du inplikatzen gainerako
|
munduari
baliabide errealak maileguz hartu dizkiotenik. Beraien defizit korrontea dela-eta haien zor nominala efektiboki gehitu bada ere, zor horren balio errealak inflazioaren erosioa jasan du.
|
|
|
Honela, inflazioa gai izanen litzateke, ez soilik zor errealen balioa gutxitzeko, baizik eta, zor nominalak kreditu errealetan aldatzeko ere. Inflaziorik egon ezean, zailtasunetan dauden herriak gainerako
|
munduari
82 miliardo dolarreko kopurua maileguz hartzeko obligazioan egon ziren; inflazio positibo batekin, herrialde horiek beti 82 miliardo dolarreko kopurua maileguz hartu dute beren defizit korrontearen kopurua, alegia, baina inflazioak defizit nominal hori miliardo dolarrekoa soberakin erreal+ 18 miliardo dolarrekoa bilakatu du.
|
|
|
(ii) Horrez gain, A herrialdeak G gainerako
|
munduari
A ren barneko ekonomiaren aurrezki baliokidea (dolar bakoitzeko 50 zentabo) transferitzen dio.
|
|
|
Jose Urioste imajinatu dut, zuhaitz deserrotua bezala, lekuz aldatua, eta historiaren zangara eroria. Gu ere hala gaude, zuhaitz enbor zehatz ebaki eta bide bazterreko zangan utzien moduan,
|
munduari
kanpotik begira.
|
|
|
‘Herrialde honek izen ederra zian antigoalean, Quitoko Erresuma deitzen zuan. Gero frantsesek marra bat egin ziotean erdi erditik
|
munduari
eta lerro horren izena hartu zian, Ekuador... ’
|
|
|
Ez ote gara euskaldunok âez naiz holako edo halako euskaldunez ariâ, urtea joan urtea etorri, betiko haurtzaroan bizi? Gaur azkenik
|
munduari
zor  diogun hitza esateko zorian gaudela deritzat, eta uste hori Egunkari hau irakurtzeak biziro sendotu dit. Ez daukagu beste biderik.
|
|
|
Baina besterik esan nahi nuen: Etxeparek ere ber  tsotan berea eman ziola
|
munduari
, berea baino gehixeago ere bai, beharbada. Eta honi nagokio.
|
|
|
Honek eusteko balio du, ez ordea irabazteko. Badago, aldi berean, euskaltzale izateko molde berria, hizkuntza ororen aldekoa dena eta
|
munduari
irekia, beste hainbat gizartetan garatzen ari denaren parekoa. Mundu zabalean etorkizuna eleanitz dator, eta hor badu euskarak aukerarik.
|
|
|
Wittgensteinek esan zuen gerora subjektua ez dela munduko osagaia: " Subjektua ez dagokio
|
munduari
, baizik eta bere muga da" 15 Paralogismoetan, beraz, judizioen azken subjektua den niari kategoriak aplikatzen zaizkio, subjektua objektu bat bihurtzen dugu, arima bihurtzen da, horrela pentsamenduaren baldintzapen logikoa oro har erruz objektuaren determinazio metafisikotzat hartuz. Ondorioa psikologia razionala da, arima bilakatu den subjektuari materiagabetasuna, ezabaezintasuna, nortasuna eta espiritutasuna, hilezkortasuna egozten dizkiona.
|
|
|
Yuri Gagarinek
|
munduari
bira emateko
|
|
2002
|
|
|
Xabi Otero argazkilari ospetsuaren lan bikainaz horniturik agertzen den liburu eder honek, gaur egungo Euskal Herria
|
munduari
aurkeztea du xedetzat. Sustraietako lehiakortasuna, bioaniztasuna, nortasuna, habitata, azpiegiturak, formakuntza, produkzioa, kultura eta aisia gai dauzkaten testuak, euskaraz, frantsesez, gazteleraz eta ingelesez emanak daude, beti ere Xabi Oteroren argazki liluragarriak lagun dituztela.
|
|
|
Eskolan irakasten digutena ez da aski
|
munduari
aurre egiteko. Nik ikasketak egin nituenean, ez zidaten zelula amez hitz egin, ez ozonoaz eta ezta berokuntza globalaz ere.
|
|
|
Borges), arrazoi logikoez haratago kokatzen den kausalitateak. Horretaz gain, Naturaren eta Kulturaren arteko aurkakotasunak baldintzatzen du gertakarien bilakaera Obaban, eta, egia esan, geografia irudizko hori antzinako mundu bati dagokio," depresioa" edo" eskizofrenia" hitzak existitzen ez diren
|
munduari
. Bertako biztanleek animaliengana jotzen dute gertakari ulertezinak esplikatzeko garaian.
|
|
|
Lehentasuna galtzean, Netscape ko arduradunek 1998an bota zuten hordago haren emaitzak lau urte geroago hasi dira biderkatzen: bere programaren barrunbeen sekretuak argitara atera eta
|
munduari
oparitan entregatu zizkioten, aurrerantzean ikerlari altruistek sistema haren garapenean lagun zezaten: horrelaxe sortu zen Mozilla (www.mozilla.org):
|
|
|
Kirolak eta politikak albistegietako denboraren %45 betetzen dute eta ekonomi alorreko albisteek, %8 inguru; kulturari, berriz, denboraren %11; eta, azkenean, osasun
|
munduari
(%3, 1), ingurumenari (%2, 3), zientziari (%2, 1) eta kontsumoari (%1, 8), ia deus ez.
|
|
|
Giza zientziak: lehenik eta behin, gizabanakoak berarekiko duen ezagupenagordetzen, sakontzen eta jorratzen ahalegintzen dira; ondoren, gizaldi bakoitzeanezagutzen den
|
munduari
erantzuteko, bera bezalakoak direnekin, irudikatzen dutenkultura ezagutu eta defendatzen saiatzen dira.
|
|
|
Mendearen amaierako neoliberalismo ekonomikoak bere atzaparrak erantsi dizkio komunikazioaren
|
munduari
inoizko eta indarrik handienarekin. Neoliberalismo ekonomikoak ez du politikagintza demokratikoagoa ekarri, ezta komunikazioa modu demokratikoagoan praktikatzeko aukerarik ere.
|
|
|
Beren jardun uniformizatzailean, mundu erreala errealitate bakarra balitz bezala hartzen dute hedabideek; produkzio masiboaren exijentzia da hori. Oro har, medioek kultura eredu bakar bateko begiak darabiltzate gertakariak interpretzerakoan eta
|
munduari
berari gertakaria kontsumogai moduan itzultzerakoan.
|
|
|
Egitatea da diskurtsoaren erreferentea; zertaz berba egiten den, horixe dugu egitatea edo gertaera. Egitatea
|
munduari
dagokio, eta erreala da. Hor dago, eta ezagut dezakegu.
|
|
|
Hori bezain egia, telenobela bera eta Europan kontsumi daitekeela. Baina, horiek bezain egia da, Euskal Herriak bertso
|
munduari
eusten diola beti legez, edo agian zaletasun handiagoz. Coca Cola, telenobela eta bertsoa, hara hor hiru hanka zeharo desberdin globalismoaren eta lokalismoaren arteko orekaren jarlekurako.
|
|
|
Baina mintzakide guztiek ez dute gaitasun bera komunikatzeko, ez dituzte ahalmen linguistiko eta extralinguistiko berberak. Hizkuntzaren ikasketa eta erabilera
|
munduari
signifikatua aitortzearen parte garrantzitsua da.
|
|
|
Irudikapenak egitateakaz nahasteko joera dugu; hala ere, izatez, desberdinak dira. Irudikapenak gizakiarenak dira; egitateak, ostera,
|
munduari
dagozkio. Egitate baten lekuko izatea, haren lehen eskuko irudikapenaren jabe izatea da, ez besterik.
|
|
|
Hedabideek erakusten duten mundu horretan makrogaiek eta testuartekotasunek durunditasun semantikoak sortzen dituzte. Hedabideek erakusten duten mundu horrek birdefinitu egiten du Mundua, birsemantizatu egiten du,
|
munduari
esanahi jakin bat eransten dio. Jardueran sortzen duten soberakin signifikatzailea dela medio, hedabideek imajinazio soziala kontrolatzen dute, eta, bide batez, ekintza soziala eta aldaketa soziala bera ere kontrola ditzakete.
|
|
|
Adiskideei eta senitartekoei idazten dizkie elegia pertsonalak beti herriminez, berriro ere, hasierako Amores en bezala, poema autonomoetan. Dirudienez zigorraren bidegabekeria erakutsi nahi dio
|
munduari
, are bere burua umiliatuta ere.
|
|
|
Johannesburg eko Garapen Jasangarrirako Munduko Goi bilera dela eta, Loro Parque Fundación talde ekologistak (Tenerifen du egoitza) jakinarazi du 5.000 euro eta papagaiak emango dizkiola Kabulgo zooari, Afganistanen, gerrak suntsituta baitago. Marjanek, begi bakarreko lehoiak, afganiar zoologikoaren egoera zaila erakutsi zion
|
munduari
, eta herrialdean bizirauteko borrokaren ikur bihurtu zen. Parke zoologikoko biztanleen egoera desesperatua hainbat laguntza eskaintzari esker arinduko da.
|
|
|
Nazio Batuei atxikitako erakunde horretako adituek zehaztu dutenez, bizi itxaropen osasuntsua bost eta hamar urte bitartekoa izan daiteke, eskualde bakoitzeko osasunerako arrisku nagusien aurkako hainbat alderditan borrokatzen bada. Gaur egun, aberatsen eta pobreen arteko kontrastea “eskandalagarria” da, arrisku faktore askok garapen bidean dagoen
|
munduari
bakarrik eragiten baitiote. Osasun egoera onean bizitzeko itxaropena murrizten duten hamar arrisku nagusien artean daude desnutrizioa eta obesitatea.
|
|
|
Azken asteetan, GKEek eta nazioarteko erakundeek premiazko deiak egin dituzte laguntza humanitarioa Etiopiara bidaltzeko; izan ere, Etiopian, 80ko hamarkadaren erdialdean baino gosete larriagoa izateko zorian dago. Baina Etiopiak elikagaiak behar ditu berehala, baina Argentinan, paradoxikoki,
|
munduari
elikagaiak ematen dizkion herrialdean, gosea eskualde pobreenetan agertzen hasten da. “Hemen ikusi dudana ez nuen ikusi, ezta Afrikan ere”, esan zuen atzo Mensajeros de la Paz erakundeko Ángel García apaiz espainiarrak, Argentinako ipar mendebaldeko Tucumán probintziako eskualde pobreetara egindako lehen bisitaren ondoren.
|
|
|
baziren ekialdeko filosofien iturrietatik edaten zutenak eta yoga praktikatzen zutenak; baziren Asiskoaren jarraitzaileak; eta baziren islama miresten zutenak, poeta sufiak bereziki. Oso talde heterogeneoa zen hura, ondorioz, baina huraxe zen jende haren apustua,
|
munduari
erakutsi nahi baliote bezala bereizten zituenak elkartzenago zituela urruntzen baino. Bazuten, gainera, beren artean puntu komunik:
|
|
|
–Beraz, ikasle maiteok, zuek Espainiarenganako begirunean eta Espainiarenganako maitasunean heztea izango da ene helburua, zeren, nola Elkano izan baitzen, euskalduna izateagatik, bi aldiz espainiar,
|
munduari
bira emanez Espainia are handiagoa egiten zuela, halaxe hartu baitzenukete zuek ere gizon hura eredutzat, zeuen mundu partikularrari ematen dizkiozuen eguneroko birak –zeuen obra eta ekintza onak, alegia– Espainiari eskainiz. Zeren Espainiari leial izatea izan baitaiteke, ausaz, Jainkoari leial izateko modurik ederrena.
|
|
|
Berdin zion klasea masa atomikoaz edo Avogradoren zenbakiaz edo elementu  kimikoen sailkapenaz izan: Pertik beti balia  tzen zuen esplikatzen ari zena
|
munduari
eta mundutarrei kontra egiteko. " Beruna metal iluna, astuna eta biguna da.
|
|
|
Zaila izango zaio kulturaren
|
munduari
ere, datozen asteotan, datorren urte osoan, Ibarretxe lehendakariak mahai gainean jarritako proposamenaz ez aritzea. Dagoenekoirakurri ditut euskal kulturan" p op e" maila (zentzurik onenean, noski; lider baino gehiago gustatzen zaidalako) duten hainbaten hausnarketak, baita dozena erdi batek elkarrekin idatzitakoa ere, eta behin baino gehiagotan jorratuko den bidea izango da hori, zalantzarik gabe, itxura batean ondo jorratuta utzita ere, izango baita gauetik goizera dena lokazteko ahalmenik izango duenik ere.
|
|
2003
|
|
|
Andoni Ituarte 1919an jaio zen Bilbon. Gerrarengandik ihesi, orain trenez, orain barkuz, ia
|
munduari
bira eman zion, 1939an Venezuelara iritsi zen arte. Venezuelan, ihes egiteko prest, bizikleta erosi zuen, eta Belodromoari biraka hasi zen.
|
|
|
Ados. Jendearen ikusmoldea eta espiritua
|
munduari
irekia dago eta aldi berean bere erroak landu nahi ditu, baina, jendeak, aldi berean, babespen gehiago ere eskatzen du. Beraz, engaiamendua eta konpromisoa biziki handiak dira.
|
|
|
K. Uribe: Izan ere, inoiz ez gara hoberantz joango, ez dugu ezer aldatuko, ez badugu onartzen, pertsonak ezberdinak garela,
|
munduari
begiratzeko modu ezberdina dugun pertsonak garela. Onarpen horretatik egin behar dugu ahalegina, hau da, pertsona hobeagoak izateko ahaleginetik.
|
|
|
Lan munduaz ari garenean, oraingoan enpresa munduaz ari gara batik bat. Izan ere, merkataritzak dendak eta beste, lan
|
munduari
loturik dagoen arren, euskara du zerbitzu hizkuntza, baina ez lan hizkuntza, fakturak eta abar gaztelaniaz egiten dituzte eta.
|
|
|
Aldaketa handia izan zen niretzat, gazterik atera bainintzen, 17 urterekin. Hura niretzat gauza anitz deskubritzea izan zen eta ez eskolako gaiari lotuta soilik, baizik eta gehienbat arte
|
munduari
dagokionean: erakusketak, museo handiak, kaleko bizitza, arte mugimendu hori... dena zen berria niretzat.
|
|
|
latzena, gogorrena, dan dana bertanbehera itxi eta bere burua oso osorik Jaungoikoari eskaintzeko eskatzen eutsana. Eta bere bizitzako bidekurutze horretan, bide horretatik abiatu zalako, begira zelako aldaketa haren izate guztian, begira zenbat mesede etorri jakozan hortik Eleiza osoari eta
|
munduari
. Zer izango ete zan bera, lehengo bide hari jarraitzekotan?
|
|
|
Aukeratu egizuz gure artetik zure erreinua iragarriko daben gizon eta emakumeak, zure adiskide izan eta
|
munduari
zure askatasuna ekarriko deutsoen bialduak.
|
|
|
" Kristo, munduaren pozbide, Aitaren argi eder; bedeinkatua,
|
munduari
zure diztira zabaltzen deutsan eguna".
|
|
|
Oraintsu eskaini deusku Aita Santuak agiri eder bat, gai honezaz: " Gaurko
|
munduari
barri ona eroatea". Hara zer dinoskun, beste gauza askoren artean:
|
|
|
Jesus Bera dala" Barri Ona", Jaungoikoak
|
munduari
bialdu deutsan azken Berbea, betiko bizitzako berbak daukazana, Aitaren maitasun azken bakoaren espilurik garbiena.
|
|
|
Behariek ikusten dutena ez da bereizten ahal, izatez den hartatik: hura baita Jainkoak
|
munduari
helarazten dion egiazko zeinua.?
|
|
|
McDonalsek ez dio
|
munduari
jaten ematen, negoziazioetan garrantzi handiadaukate bai, baina munduari jaten ematen diotenak baserritar txikiak dira eta eredujasangarri bati lehentasuna eman behar zaio, jasangarritasun sozial eta ekologikoari. Bigarren kontua prezioa da.
|
|
|
McDonalsek ez dio munduari jaten ematen, negoziazioetan garrantzi handiadaukate bai, baina
|
munduari
jaten ematen diotenak baserritar txikiak dira eta eredujasangarri bati lehentasuna eman behar zaio, jasangarritasun sozial eta ekologikoari. Bigarren kontua prezioa da.
|
|
|
eta, funtsezkokontraesanen amaiera? iragarri zizkion
|
munduari
, eta adierazi zuen nazionalismoaeta erlijio fundamentalismoak zirela, behin klase arazoa amaituta, liberalismoakbizirik zituen etsai bakarrak, baina esan zuen kontrolpean eduki zitzakeela biakordena kapitalista berriak (The National Interest en, 1989ko irailean).
|
|
|
Operazioaren unerik gorena, 40.000 eta 150.000 dolar bitartekoa, ezpainetako konponketen, masailalboen, belarrien, sudurraren, bularren, aldaken eta saltsaren arabera, hauxe da: boluntarioak beren irudi berriarekin
|
munduari
erakusten zaizkion unea. Amy Taylorrek, sudur, hortz eta paparrean silikona inplanteak egin zizkioten supermerkatuko konfiterak, kamera agerian utzi zuen:
|
|
|
Dena fenomeno, aizue, ez alergiarik, ez barregarri utziko ninduen gauzarik; baserri aldeko bizimodu basatia hiritarraren jakinduri zabalagoaren mende. Kaka botatzeko balio nuela erakutsi nion
|
munduari
.
|